Medaille als besluit van moeilijke missie

Nummer 19 | 29 mei 2008 | Uitgave Directie Voorlichting en Communicatie Ministerie van Defensie

Pagina 3 Professioneel doorgaan zoals we altijd doen

Pagina 4 Defensie als leerschool

Pagina 5 Geslaagde Capeval GGW

Pagina 7 ‘BHV’er zijn daar ben je trots op’

Medaille als besluit van moeilijke missie Foto: Arief Rorimpandey AVDD

Bewindslieden in Centraal Militair Hospitaal

DEN HAAG - De IJsselhallen in Zwolle vormen morgen, 30 mei, het decor voor een grote parade waarbij de recent teruggekeerde militairen van Task Force Uruzgan de herinneringsmedaille krijgen uitgereikt. Dat gebeurt in het bijzijn van de familie en relaties van de militairen, die eind vorig en begin dit jaar in Afghanistan hebben gewerkt. Het succes van de missie wordt deels overschaduwd door de tragische dood van twee Nederlandse en twee Afghaanse militairen op 12 januari van dit jaar. Bij dat incident viel ook nog een zwaargewonde. Zowel de commandant battle group, luitenantkolonel Tjerk Hogeveen, als de commandant Provinciaal Reconstructieteam, luitenant-kolonel Wilfred Rietdijk, staan vrijdag met hun mannen en vrouwen nog een keer stil bij de gebeurtenissen van die zwarte nacht. “Alles zal zijn plek moeten vinden: de negatieve, maar zeker ook de positieve kanten”, vindt overste Hogeveen terugblikkend. “We moeten niet alleen focussen op wat er is misgegaan, maar ook op alles wat we hebben bereikt.”

Aanpassingen aan sonar Walrusklasse DEN HELDER - Defensie heeft onlangs met het Duitse bedrijf ELAC Nautik een contract ondertekend voor het project ‘Veiligheidsaanpassingen Sonar Walrusklasse’. Het betreft modificaties aan drie verschillende functionaliteiten - passief, intercept en actief - van de Medium Range Sonar (MRS) van de onderzeeboten. Door die operationele verbetering kunnen ze effectiever en veiliger worden ingezet, ook in ondiep water onder de kust en bij een mogelijke mijnendreiging. De veiligheidsaanpassingen aan de sonar worden vooruitlopend op het Instandhoudingsprogramma Walrusklasse (2011-2016) uitgevoerd

door het Marinebedrijf. Hr.Ms. Bruinvis gaat in november tijdens het reguliere 12-jarige onderhoud als eerste onder het mes. De MRS zorgt als enige sonar voor een veilige vaart onderwater. De MRS-passief luistert naar het onderwatergeluid en kan de aanwezige scheepvaart identificeren en een inschatting maken van de diepgang, snelheid en het gedrag. Omdat de onderzeeboten veilig moeten kunnen opereren, wordt de verouderde frequentieanalyseapparatuur van de MRS-passief vervangen. Lees verder op pagina 2

Lees verder op pagina 3

EN DAT IS ZES… UTRECHT - Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ab Klink en staatssecretaris van Defensie Jack de Vries (r) hebben maandag 26 mei het Centraal Militair Hospitaal (CMH) in Utrecht bezocht. Daar werden ze geïnformeerd over de zorgketen binnen Defensie en de wijze van samenwerking met civiele ziekenhuizen. De bewindslieden brachten ook een bezoek aan het calamiteitenhospitaal, als onderdeel van het CMH. Het CMH is ingericht voor het behandelen van militairen die bijvoorbeeld tijdens uitzendingen gewond zijn geraakt, maar tevens voor reguliere ziekenhuiszorg.

De minister en staatssecretaris spraken tijdens het bezoek uitvoerig met geneeskundig personeel dat uitgezonden is geweest naar Afghanistan. De Vries repte na afloop van een nuttig bezoek. “De goede samenwerking tussen civiele en militaire zorg komt symbolisch samen in het calamiteitenhospitaal, driehonderd bedden en alle faciliteiten, dat in geval van rampen in Nederland kan worden ingezet. De verhalen van de civiele artsen die tijdelijk als militair worden uitgezonden naar missiegebieden maakten indruk. Hun ervaringen leveren bovendien toegevoegde waarde voor zowel het militaire- als civiele zorgsysteem.” Foto: Dirk Jansen●

HENGELO - Het aantal topsporters van Defensie dat een entreebewijs voor de Olympische Spelen in China veroverd heeft, is gestegen tot zes. Dankzij Gregory Sedoc (foto), die afgelopen weekeinde tijdens de Fanny Blankers Koen Games in Hengelo op de 110 meter horden als derde eindigde in een tijd van 13.63 sec. Daarmee voldeed de sergeant

van de landmacht aan de kwalificatie-eis voor de Spelen, vormbehoud tonen in een tijd van uiterlijk 13.72 sec. De tweede plek in Hengelo ging naar de Amerikaanse ‘wereldtopper’ Ryan Wilson (13.62.sec.), het goud naar de Nederlander Marcel van der Westen (13.46 sec.). Lees verder op pagina 2

MILITAIR WK VROUWENVOETBAL MORGEN VAN START

Foto: Archief Defensiekrant

EDE - Met de wedstrijd Nederland Zuid-Korea start morgen (vrijdag) om 12.00 uur op het terrein van DTS’35 in Ede het wereldkampioenschap voetbal voor militaire vrouwenelftallen. Oranje komt uit in poule A en ontmoet daarin naast de Aziaten de Verenigde Staten en Bulgarije. In de andere poule spelen Canada, Duitsland, Frankrijk en Congo. De

tweede wedstrijd van Nederland is a.s. zaterdag om 15.15 uur bij VVOG in Harderwijk tegen Amerika. Vervolgens wachten op 2 juni bij DOVO in Veenendaal de Bulgaren (13.00 uur). De kruisfinales staan gepland op woensdag 4 juni vanaf 13.00 uur bij Be Quick in Zwolle; de strijd om het brons en de finale op 6 juni bij AGOVV in Apeldoorn (13.00 uur en 15.30 uur). Zie www.cism.nl●

29 mei | Pagina 2

CDS OP WERKBEZOEK IN DEN HELDER DEN HELDER - De Commandant der Strijdkrachten, luitenant-generaal Peter van Uhm, heeft op vrijdag 23 mei een werkbezoek gebracht aan het Commando Zeestrijdkrachten in Den Helder. Dit stond in het teken van mijnenjagers. Bij aankomst werd de CDS ontvangen door de admiraliteitsraad. Aansluitend kreeg hij een brie-

fing over de mijnendienst. Generaal Van Uhm werd vervolgens rondgeleid op de mijnenjagers Hr.Ms. Makkum en Maassluis door de commandanten LTZ1 OC Eduard de van der Schueren en LTZ1 OC Peter de Groot (zie foto). Aan boord sprak hij uitgebreid met de bemanningen, onder meer over hun werkzaamheden. Foto: Barry Wijnandts●

VOORTAAN MEER POST OP (HUIS)ADRES OVER P&O-ZAKEN DEN HAAG - Door de verdergaande digitalisering van P&O-processen ontvangen alle defensiemedewerkers vanaf 26 mei post over onder meer indiensttreding, inzetbaarheid en buitengewoon verlof op hun (huis)adres. Leidinggevenden blijven echter de diensttijdgratificaties, beloningen, geschenken en functioneringsgratificaties, extra periodieken en functioneringstoelages uitreiken. Voor leidinggevenden die optreden als bevoegd gezag zullen de mogelijkheden om elektronisch beslissingen goed of af te keuren, worden uitgebreid. P&O-beslissingen die voorheen nog op papier afgehandeld werden, kan men vanaf nu door het aanvinken van de gewenste keuze via de nieuwe digitale beslissingslijsten afdoen. Ook zijn er groepsbeslissingslijsten ontwikkeld, waardoor meerdere besluiten in één keer kunnen worden ver-

Vervolg van pagina 1 DEN HELDER - De MRS-intercept is bedoeld om sonaruitzendingen van andere platforms te onderscheppen, te analyseren en te lokaliseren. In complexe akoestische situaties zoals kustwateren, levert het huidige systeem echter minder bruikbare informatie. Het vervangen van hydrofoons en rekencapaciteit door een installatie die onder alle akoestische omstandigheden voldoende pres-

teert, zal dit probleem verhelpen. De laatste aanpassing betreft het installeren van een Mine Avoidance Sonar (MAS), om zo in ondiepe kustwateren mijnen te kunnen opsporen en vermijden. De huidige actieve sonar is daarvoor niet geschikt. Met de MAS, die tevens stukken rots en land in kaart kan brengen, geeft de DMO ook gehoor aan de NAVOnorm dat alle onderzeeërs over een Mine Avoidance Capability moeten beschikken.●

Prins van Oranje bezoekt vliegbasis Volkel VOLKEL - Prins WillemAlexander heeft vorige week een bezoek gebracht aan de vliegbasis Volkel. Daar kreeg hij uitleg over de F-16 en de inzet van deze jachtbommenwerper tijdens oefeningen en missies - met specifieke aandacht voor Afghanistan - de targeting pod en wapens van het toestel. De prins werd bijgepraat door een vlieger die net uit Kandahar was teruggekeerd. Vervolgens kwamen de taken van de Object Grond Verdediging aan bod, inclusief de inzet

van het OGRV-peloton tijdens de operaties in Afghanistan. Gedurende het bezoek aan het platformsquadron waartoe onder meer de bewaking, luchtverkeersleiding, meteo en brandweer behoren, sprak de prins met het personeel. Het F-16 demoteam zorgde voor een perfecte afsluiting. Dat voerde een trainingsdemonstratie uit die dit seizoen onder meer tijdens de Open Dagen van de Koninklijke Luchtmacht aan het grote publiek getoond wordt.●

Ook de Startpagina P&O-selfservice wordt binnenkort verder uitgebreid. Hierover volgt nadere informatie. Meer weten? Kijk op De-

fensie Portaal> Startpagina Personeel> Herinrichting Personele Functiegebied> deelprojecten> HR Business Process Redesign. Voor vragen op P&O-gebied kan men contact opnemen met het DC HR. Inhoudelijke informatie over P&O-processen en instructies voor het invullen van digitale beslissingslijsten staan in het programma voor elektronische gebruikersondersteuning, te bereiken via de button Help op de Startpagina P&O-selfservice.●

SEDOC TICKET VOOR OLYMPISCHE SPELEN Vervolg van pagina 1

AANPASSINGEN SONAR

werkt. Uiteindelijk moet dit helpen de tijd die leidinggevenden besteden aan het afhandelen van P&O-zaken te verminderen. Het DienstenCentrum Human Resources (DC HR) verwerkt de digitale beslissingslijsten in vijf tot tien dagen. De voortgang valt te volgen in het digitale postboek van het bevoegd gezag en de P&O-adviseur.

HENGELO - De weg naar Beijing verliep voor Sedoc tot nu toe moeizaam. Eerst werd hij vorig jaar tijdens de militaire wereldspelen in India met een voetfractuur geconfronteerd, begin dit jaar gevolgd door een hamstringblessure. Daardoor kon hij pas laat aan zijn voorbereiding

voor ‘China’ beginnen. Tijdens de Fanny Blankers Koen Games stak de Europees indoorkampioen van 2007 weer in goede vorm. Na afloop toonde hij zich dan ook opgelucht. “Ik ben blij dat ik erin geslaagd ben de Spelen zeker te stellen. Dat ik dit nu al kan, geeft veel vertrouwen.” Een ander lid van de Defensie

Topsportselectie, sprinter eerste luitenant Caimin Douglas, verging het in Hengelo minder florissant. Door op de tweehonderd meter vijfde te worden in een tijd van 21.41 sec., miste de landmachtmilitair de limiet voor de Spelen op die afstand (20,41 sec.). Komend weekeinde bieden wedstrijden in Genève hem opnieuw de kans zich te kwalifice-

ren, zij het op een andere afstand, de vier keer honderd meter estafette. Mocht dat mislukken, dan is er nog steeds geen man over boord. Tot eind juli krijgt Douglas in toernooien voldoende gelegenheid om op ‘zijn’ afstanden een ticket voor Beijing te bemachtigen.●

INFORMATICAPROBLEMEN GEZOCHT DEN HAAG - De Vereniging Informatici Defensie nodigt alle medewerkers uit mee te dingen naar de René Olthuis VID Scriptieprijs. Wie een oplossing heeft voor een probleem op het gebied van ICT of IV (liefst bij Defensie) vertrouwt die aan het papier toe. Vervolgens krijgt de beste inzender een leuke herinnering en een klein geldbedrag.

Een van de doelstellingen van de Vereniging Informatici Defensie (VID) is het bevorderen en verbreiden van de deskundigheid op het vlak van informatica. In 2007 ging de ‘scriptieprijs’ naar majoor Eric Logister (DMO/C2SC). Hij schreef over het snel en flexibel ontwikkelen van technische oplossingen om de bedrijfsvoering te ondersteunen.

Er is een reglement opgesteld met voorwaarden waaraan de scriptie, publicatie of het artikel moeten voldoen. Te downloaden van: http://intranet.mindef.nl/ portaal/service/verenigingen/vid /index. aspx of op te vragen bij de secretaris Secretaris.VID@ mindef.nl. Bij voldoende aanbod mag de winnaar tijdens een speciale bijeenkomst zijn of haar

werkstuk aan een publiek van deskundigen kort toelichten. Deelnemers moeten hun tekst (bij voorkeur) aanbieden via bovenstaand mailaccount of anders per post. Adres: VID, t.a.v. Commissie René Olthuisprijs, Doddendaal 17, 6715 JV Ede. Sluitingsdatum is 1 oktober.●

Voetballers tweede in strijd om Kentish Challenge Cup UXBRIDGE (ENG) - Het Nederlands militair herenvoetbalelftal heeft van 13 tot en met 15 mei in Engeland deelgenomen aan het toernooi om de Kentish Challenge Cup. Daarom wordt al sinds 1921 gestreden en het is daarmee de oudste voetbalcup binnen de UEFA en FIFA. Hij dankt zijn naam aan de Britse officier

die het voetbal stimuleerde bij frontsoldaten. Naast Nederland doen het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en België eraan mee. Onze zuiderburen moesten deze editie echter verstek laten gaan. Dinsdag 13 mei speelde Nederland zijn eerste wedstrijd, tegen de Britse militaire ploeg op de RAF basis in Uxbridge. De match

ging in hoog tempo op en neer en nadat de reguliere speeltijd was verstreken, stond het 1-1. Ver in blessuretijd kwam aanvoerder sergeant-1 (KL) Sander Poll over rechts goed door. Zijn voorzet werd door een Engelse verdediger met de hand weggewerkt. Uit de toegekende strafschop scoorde wachtmeester (KMar) Kevin Liefhebber in de 97ste minuut de winnende treffer. Amper 24 uur later stond de volgende wedstrijd tegen het Franse militaire elftal al weer op het programma. Dit duel speelde zich af in Aldershot, thuisbasis van de Britse landmacht, en ging

helaas met 0-2 verloren. Door een 1-0 zege van Frankrijk op Engeland werd eerstgenoemde winnaar van het toernooi. De volgende editie van de Kentish Challenge Cup vindt volgend jaar in eigen land plaats. Tekst en foto: Frank Ermers●

Het militair voetbalelftal zoekt voortdurend naar versterkingen. Wie denkt het niveau aan te kunnen, kan contact opnemen met: Chef d’ equipe kapitein Peter de Jong. Tel: 06 - 531 33 341 of trainer/coach kapitein Peter Peters. Tel: 06 - 200 138 98.●

29 mei | Pagina 3

HAVELTE - Als die ene inktzwarte nacht van 12 januari niets was gebeurd, had de Task Force Uruzgan met een goed gevoel teruggekeken op een uitermate geslaagde missie. Grote gebieden in de zuidelijke provincie van Afghanistan zijn nu veilig, ook door de inzet van Afghaanse Veiligheidstroepen kunnen non-gouvernementele organisaties aan de slag. De middenstand begint weer op te bloeien.

COMMANDANTEN BATTLE GROUP EN PRT VAN TASK FORCE URUZGAN:

’NIET ALLEEN FOCUSSEN OP DIE ENE NACHT, OOK STILSTAAN BIJ DE SUCCESSEN’ TEKST: EVERT BROUWER FOTO’S: PETER WIEZORECK

Morgen, vrijdag 30 mei, ontvangen de militairen van die eenheid in Zwolle de Herinneringsmedaille tijdens een parade, in aanwezigheid van onder andere Commandant der Strijdkrachten generaal Peter van Uhm. “De positieve en negatieve gebeurtenissen tijdens deze uitzending zullen in de loop der tijd een plaats naast elkaar moeten krijgen”, zegt de commandant 44 Pantserinfanteriebataljon Regiment Infanterie Johan Willem Friso, luitenant-kolonel Tjerk Hogeveen. Een begin is dat aan het Libanonmonument op de Johannes

Postkazerne in Havelte - ter nagedachtenis van de gevallen militairen tijdens de UNIFIL in de jaren tachtig - een algemeen karakter wordt gegeven. De gesneuvelde soldaat-1 Wesley Schol en korporaal Aldert Poortema krijgen hier een plaats en kunnen daarmee passend worden herdacht. WAARGEMAAKT

Hogeveen zat als commandant van de battle group-5 in de commandopost van het bataljon, vlak achter de voorste troepen tijdens de actie rond Deh Rawod in de eerste maand van dit jaar. “Het was een noodzakelijke actie ter voorbereiding op een groter offensief”, zegt hij. “We ontmoetten de hele dag flinke tegenstand, wat uitmondde in een nacht vol hectiek. Tot diep in de nacht is er gewerkt, waarbij vliegtuigen en onze helikopters ons hebben gesteund. Alle doelstellingen zijn uiteindelijk gehaald, dus in dat opzicht was de operatie geslaagd en zeker niet zinloos.” Terwijl de battle group onder vuur lag, bevonden luitenant-kolonel Wilfred Rietdijk en een gedeelte van zijn Provinciaal Reconstructieteam (PRT) - gevormd door een deel van 14 Afdeling Veldartillerie - zich in de filmzaal op Tarin Kowt. “Het verschrikkelijke nieuws van twee omgekomen collega’s sloeg in als een bom. Er viel een deken over de basis heen. Stilte, doorbroken met vragen. Welke club is er getroffen? Wie zijn het?” Luitenant-kolonel Wilfred Rietdijk.

Het karakteriseert de verbondenheid binnen de TFU, maar schetst tevens de grote verschillen tussen de battle group en het PRT. “Zij doen het gevaarlijke werk”, omschrijft Rietdijk. “In een van de eerste vergaderingen, met daarbij de commandant van de Australische genisten, zei overste Hogeveen: ‘Zeg me waar je wilt werken, dan zorgen wij dat het er veilig is.’ Dat heeft hij volledig waargemaakt.” DAADKRACHT

Wat Rietdijk echter nog het meeste trof, is dat de battle group-5 kort na het noodlottige voorval direct weer in actie kwam. Zegt met veel emotie in zijn stem: “Het is toch klasse dat wij niets hebben gemerkt. Zij verzorgen wel de figuurlijke taxi waarin wij als PRT veilig moeten kunnen instappen. Die mannen gingen net zo aan het werk als voor die afschuwelijke nacht, al kwamen in het duister wel de verhalen los en is er meer gepraat. Dat ze de draad meteen weer hebben opgepakt, tekent hun daadkracht en doorzettingsvermogen. De waardering daarvoor hoor je in het algemeen veel te weinig.” Een week na het zogenoemde blue-on-blue schietincident kende het bataljon alweer een vergelijkbare operatie om de vijandelijke troepen te verjagen en de situatie rond Deh Rawod in kaart te brengen. “Dat was moeilijk”, erkent Hogeveen. “Het is achteraf ook heel goed geweest dat de missie na het omkomen van Wesley en Aldert nog twee maanden duurde. Iedereen heeft

het verlies samen kunnen verwerken, elkaar diep in de ogen kunnen kijken, erover kunnen praten. Dat had niet gekund als we kort na die nacht naar Nederland terug waren gegaan.” De beide commandanten willen ook direct afrekenen met het gebruik van de termen ‘vechtmissie’ of ‘opbouwmissie’. “Het is vecht- én opbouwmissie”, reageert overste Rietdijk. “Ik heb nog nooit een samenhangend verhaal gehoord van iemand die er niet is geweest. Wie zegt dat we de afgelopen maanden alleen maar aan het schieten zijn geweest, kent de situatie daar niet. Ja, er wordt gevochten, maar vergeet niet dat je daar kan spreken over een rechteloze maatschappij. Je moet kunnen vechten, maar het een is niet los te zien van het ander. Uruzgan beslaat tweederde van Nederland. Dus terwijl de battle group ten noorden van Deh Rawod aan het schieten was, zaten wij te praten met de stamhoofden in Chora. En daarnaast kun je geen school bouwen als er wordt gevochten, maar je kunt wel alvast met stamoudsten onderhandelen over de invoering van een betrouwbaar bestuur en politieapparaat.” In grote delen van de provincie is bewegingsvrijheid. “We denken dat de Taliban de gevechten uit de weg gaat, omdat ze op die manier niet kan winnen. Je ziet nu een verschuiving ontstaan en dat ze haar invloed op politiek en sociaal-economisch terrein probeert te versterken. Daarop hebben wij ingespeeld en zal de

TFU nu dan ook gaan inspelen”, menen Hogeveen en Rietdijk.

VERSCHIL TFU-4 heeft een solide basis gelegd voor een beter Uruzgan, weten beiden, jaargenoten van de Koninklijke Militaire Academie. “Doemdenkers die zeggen dat er niets van Afghanistan terecht kan komen, krijgen ongelijk”, menen ze. “Ik was begin jaren negentig in Angola, in 1993 in Bosnië. Toen ging het met kleine stappen vooruit en dacht je dat er nooit verbetering in zou komen. Nu zit Bosnië bijna in de EU en ben ik er vorig jaar met mijn gezin op vakantie geweest”, schetst Rietdijk. Hoogeveen weet wel zeker dat Task Force Urzugan het verschil zal maken. Hij was in 1995 commandant van de Alfa-compagnie 13 Infanteriebataljon Luchtmobiel toen op 29 maart soldaat-1 Jeffrey Broere dodelijk werd getroffen door Servisch vuur op observatiepost Tango-2 bij Jajici. “Acht jaar later ben ik samen met zijn ouders weer in dat gebied, bekend als de Sapnavinger, geweest. Toen bleek pas hoeveel waardering de bevolking daar voor ons heeft. Ik ben ervan overtuigd dat zoiets over een aantal jaren in Deh Rawod en Tarin Kowt zal blijken.” Er zal morgen vanzelfsprekend stil worden gestaan bij het sneuvelen van de twee Nederlandse militairen en bij de collega’s die zware verwondingen hebben opgelopen. “Daarna zullen we weer op dezelfde professionele wijze moeten doorgaan als we altijd doen. Natuurlijk is er een

Luitenant-kolonel Tjerk Hogeveen.

prominente plek voor nazorg en we zullen moeten durven kijken naar de uitzending als geheel, hoe moeilijk dat misschien ook is. Er is heel veel goeds gebeurd en dat moeten we een plaats geven samen met die afschuwelijke nacht”, zegt overste Hogeveen. Zijn eenheid krijgt ook meteen ruimte de gedachten te verzetten. “We hebben een aantal projecten op stapel staan waarmee we goed aan de slag kunnen. Eerst een recuperatieoefening, en dan beginnen we met de invoering van het nieuwe infanteriegevechtsvoertuig, de CV-90. Dat moet in de nabije toekomst voldoende uitdagingen bieden en ik merk ook dat het bataljon ernaar uitkijkt.”●

Kapitein Kees Sleegers: “Mijn hart ligt bij Defensie en het honkbal tegelijk.” Foto: Bart Nijs Fotografie

29 mei | Pagina 4

EDE - Wanneer kapitein Kees Sleegers in augustus op de Olympische Spelen in China als teammanager van de Nederlandse honkbalploeg van alles aan het regelen is, plukt hij daarbij de vruchten van zijn werk bij de landmacht. Vooral als batterijopperwachtmeester leerde de artillerist omgaan met de lawine aan organisatorische zaken en problemen die nu eenmaal op een ‘regelaar’ afkomt. Bij de honkballers waakt hij er echter voor om zich als een soort compagniessergeant-majoor te manifesteren. Dat zouden ze minder op prijs stellen. Aan de andere kant spreekt uit de grappen die ze maken, waardering voor Sleegers achtergrond. “Als ik binnenkom, springen ze vaak in de houding en spreken me als kapitein aan.”

HONKBALMANAGER SLEEGERS VOOR TWEEDE KEER NAAR OLYMPISCHE SPELEN

Defensie als leerschool

TEKST: JACK OOSTHOEK

Een bij het ‘leger’ geschoolde teammanager bij een professionele sportploeg. Het lijkt een prima combinatie. Immers, alle zaken dienen met militaire precisie geregeld te worden. Sleegers weet precies hoe dat werkt. Hij draait al tientallen jaren mee in het honkbalcircuit, eerst als speler later als teammanager. Op zijn zestiende hanteerde hij voor het eerst een honkbalknuppel. Tot de leeftijd van 34 jaar speelde hij competitie om daarna met de benodigde diploma’s in de achterzak zijn geluk te beproeven als assistent trainer-coach van de toenmalige hoofdklasseclub Twins in Oosterhout, tegenwoordig een eersteklasser. In 1998 vond hij het welletjes. De drukke baan van assistenttrainer viel moeilijk te combineren met zijn besognes bij de landmacht. Een paar maanden later echter hing een voormalig coach van Twins aan de lijn. Of Sleegers voelde voor de baan van teammanager van de nationale juniorenploeg? De sportman in hart en nieren hoefde nauwelijks na te denken en hapte toe. Waarbij eerzucht een rol speelde, erkent hij ruiterlijk. Vervolgens raakte zijn loopbaan in een stroomversnelling. Na twee jaar wipte hij over naar Jong Oranje en in 2005 naar de absolute top, het A-team van bondscoach Robert Eenhoorn, zelf jarenlang professional in de hoogste afdeling van het honkbalmekka Amerika. LEERSCHOOL

Bij de functie van teammanager, waarin Sleegers een groep van circa dertig man onder de

Oranje in actie tegen Japan tijdens de Intercontinental Cup in Taiwan in 2006. Nederland bereikte de finale en verloor daarin van Cuba. Foto IBAF.

hoede heeft, komt op z’n zachtst gezegd nogal wat kijken. “Ik regel alles dat buiten het veld gebeurt. Variërend van reizen, hotels en wedstrijden, tot toernooien, maaltijden en onkostenvergoedingen. De spelers en staf moeten zich voor honderd procent met hun sport kunnen bezighouden en niet afgeleid raken door randzaken. Pas als ze voor een wedstrijd het veld op stappen, laat ik ze los en neemt Robert Eenhoorn het over. De functie van teammanager gaat dus veel verder dan ‘manusje van alles’. Nee, mijn hoofd loopt nooit om. In dat opzicht was Defensie een goede leerschool. Als batterijopperwachtmeester bij 41 Afdeling Stafstafverzorgingsbatterij op de Legerplaats Seedorf stond ik ooit aan het hoofd van 250 man. Dan komt er veel tegelijkertijd op je af en moet je alles zien te regelen. Ik ben dus wat gewend. Verder zit managen en organiseren in de aard van dit beestje. Hoewel ik ook bij Oranje een soort batterijopperwachtmeester ben, kies ik voor een andere benadering dan bij de landmacht. De spelers zijn oud en wijs genoeg om hun eigen gedrag te bepalen. Bovendien is er maar één de baas van de honk-

balploeg, manager Robert Eenhoorn.” Vreet de functie van teammanager van de honkbalequipe tijd, Sleegers slaagt er goed in die te combineren met zijn werk, adviseur/trainer bij het C2 Support Center op de Elias Beeckmankazerne in Ede. “Dit kost me heel wat minder tijd dan destijds de baan van assistent trainer-coach bij Twins.” Wat ook meehelpt, is dat hij uit

alle hoeken en gaten steun ondervindt, dat wil zeggen van het Bureau Internationale Militaire Sport (BIMS), commandant en collega’s. Dank zij het BIMS bijvoorbeeld geniet hij buitengewoon verlof en daarnaast nemen anderen werk van hem over. Anders was het allemaal kantje boord geworden. “Sinds ik bij de honkbalploeg zit, volgen de meesten van mijn collega’s het honkbal intensiever dan daarvoor”, grinnikt Sleegers, die bij Oranje geen cent verdient, op een onkostenvergoeding na. “Het is een vrijwilligersbaan en daarnaast vind ik het spelletje zo leuk. Waar mijn hart ligt? Bij Defensie en het honkbal tegelijk.” WORSTELEN

Sleegers koestert hoge verwachtingen als het om het binnenhalen van medailles op de Olympische Spelen gaat. Logisch, want de Nederlandse equipe mag zich regerend Europees kampioen noemen en eindigde bij de laatste twee wereldkampioenschappen op een vierde stek. Daarnaast was Oranje in de fi-

nale van de jongste Intercontinental Cup verliezend finalist tegen Cuba. “Maar”, aldus Sleegers, “de concurrentie is met Cuba, de Verenigde Staten, Japan, Canada, Zuid-Korea en Taiwan erg groot. Deze ploegen herbergen allemaal professionals, terwijl de meesten van ons semiprof zijn. Wij beschikken ook over ‘profs’ die in de hoogste Amerikaanse leagues spelen, maar een aantal van hen krijgt van de club geen toestemming om naar de Spelen te gaan. De spelers uit de lagere afdelingen zijn wel beschikbaar. De overige landen worstelen met hetzelfde probleem. Toch houden ze meer professionals over dan wij, doordat ze meer keus hebben.” Medaille of niet, de Spelen vormen voor een sportman in ieder geval een mega-ervaring die hij een leven lang met zich meedraagt. En Sleegers kan het weten, want in 2000 in Sydney was hij er ook bij als ‘tijdelijk’ teammanager van de honkbalploeg voor de duur van ’s werelds belangrijkste sportevenement. “Het valt aan buitenstaanders lastig

uit te leggen hoe grandioos de Spelen zijn. Je móet het beleven. De sportsterren van de televisie lopen gewoon door de eetzaal. Iedereen maakt een praatje met elkaar. Een heel aparte sfeer. Aantrekkelijk is ook dat je andere sporten kunt bekijken. Nee, de Olympische Spelen zijn geen vakantie. Daar heb ik het door het strakke programma veel te druk voor.” Speelt de mondiale discussie over de mensenrechten in China en het gewelddadige optreden van dit land bij de anti-Chinese protesten in Tibet bij de honkballers een rol? “Nee”, beklemtoont Sleegers. “Wij houden ons met sport bezig; niet met politiek.” De status van de kapitein, die als militair uit het Westen naar het communistische China afreist, geeft klaarblijkelijk evenmin problemen. Hij heeft de Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst tenminste nog niet op visite gehad voor een indringend gesprek. “Als militair in hart en nieren weet ik precies hoe ik me in China moet gedragen.”● De Nederlandse honkbalequipe bestaat alles bij elkaar uit meer dan dertig man. Achterste rij, geheel rechts, Kees Sleegers. Tweede rij, tweede van links, manager Robert Eenhoorn. Foto Rob Jelsma.

Nederland speelt in Peking op 13 augustus zijn eerste wedstrijd tegen Taiwan.

29 mei | Pagina 5

Links: Voor het eerst wordt de Groep Geleide Wapens beoordeeld met de nieuwe PAC3 launchers in het veld.

SAMENWERKING SLEUTEL TOT GESLAAGDE CAPEVAL GGW

Rechts: Detachementcommandant luitenantkolonel Herman Verhoef: “Onze planning is vaak honderd procent.”

DE GROEP ALS SPIL OKSBØL (DEN.) - Om de toekijkende ‘evaluators’ ervan te overtuigen dat zijn mannen conform de procedure kunnen herladen, deelt sergeant-majoor Thomas Hölzken kordaat de lakens uit. Iedereen luistert aandachtig en niemand spreekt voor zijn beurt. Hölzkens aanpak komt autoritair over, maar werkt wel degelijk. Vorige week slaagde de Groep Geleide Wapens in Oksbøl, Denemarken dan ook met vlag en wimpel voor een ‘Capability Evaluation’ door de NAVO.

Boven: Een gasaanval is een regelmatig terugkerend item bij een evaluatie door de NAVO.

Links: Niet veel gevechtsvliegtuigen komen ongeschonden door de barrière van het Patriot luchtverdedigingsysteem.

TEKST: ANDRÉ TWIGT FOTO’S: FABIËNNE WINK-BRUYS

Het lanceerpersoneel loopt zich het vuur uit de sloffen. Om het Patriot luchtverdedigingssysteem te laden, moeten eerst de lege containers van de lanceerinstallatie worden getild. Daarna komen er vier volle voor terug. Dit arbeidsintensieve werk gebeurt precies zoals Hölzken het wil: veilig. Tijdens de korte briefing benadrukt hij dat de kraandrijver bij het hijsen telkens oogcontact met hem dient te houden. Als de operatie eenmaal in volle gang is, blijkt de machinist redelijk in staat zelf zijn lading op en af te zetten. Voor zijn wat overdreven toewij-

ding krijgt Hölzken van evaluator-in-opleiding adjudant Ferry Scheffer een pluim. Mede dankzij de sergeant-majoor verloopt de actie volgens het boekje. Iedereen is constant gefocust op de positie van de opgetakelde zware canisters, de militairen verzuimen niet de aardekabels aan te sluiten, doen bij het opstarten van de stroomvoorziening meteen hun oordoppen in, monteren de containers met het juiste koppel en sluiten de plaatsbepalingapparatuur correct aan. De vier toekijkende Duitse en Nederlandse evaluators hebben er weinig aan toe te voegen. Niet verwonderlijk, want voorafgaande aan de Capability Evaluation (Capeval) hebben de twee batterijen van 802 Squadron geruime tijd op deze procedures getraind. Alleen al tijdens de inspectie van het Commando Luchtstrijdkrachten drie keer. Detachementcommandant (detco) luitenant-kolonel Herman Verhoef zweert bij het nut van die training én bij de Capeval. Sowieso zorgen beide ervoor dat de Groep Geleide Wapens (GGW) goed op dreef blijft. De periodieke evaluatie heeft nog een voordeel. De omgang met internationale waarnemers draagt bij aan een goede aansluiting met andere Patriot-gebruikers, zoals de Verenigde Staten, Spanje, Duitsland en Griekenland. GROOTSPRAAK

Centraal tijdens de Capeval staat het evalueren van de individuele basisvaardigheden en van de luchtverdediging in het algemeen. Nu de luchtmacht hiervoor is geslaagd, mag ze deelnemen aan de NATO Response Forces (NRF). In 2009 staat de GGW op Sergeant-majoor Hölzken legt een groepje ‘evaluators’ uit hoe het herladen in zijn werk gaat.

de rol voor een bijdrage aan de NRF. Drie jaar geleden maakte ze al deel uit van deze wereldwijd inzetbare reactiemacht en ook toen ging er een uitgebreide evaluatie aan vooraf. Verschil is dat de laatste beoordeling zich volgens nationaal vertegenwoordiger majoor Jurgen van Keulen meer toespitst op de organieke modaliteiten en minder op force protection, de medische afvoerketen en het ruimen van explosieven. “Op dit moment beschikken wij niet over de hierin gespecialiseerde eenheden en dus betrekken we ze ook niet bij de evaluatie.” Wel spelen de genoemde werkvelden bij tal van events een rol. Zo moeten de GGW’ers in de buurt van Battery 1 aan de slag met een blindganger. Een panel van evaluators kijkt toe welke voorzorgsmaatregelen de mannen nemen. Met roodwit lint zetten ze onder meer de omgeving rond de bom af. Verderop liggen enkele slachtoffers met een rookvergiftiging. Terwijl de militairen allerlei levensreddende handelingen uit de mouw schudden, bekijkt een Britse waarnemer hoe het met de brandveiligheid zit. De evaluatie door het bondgenootschap omvat praktische zaken van het verwisselen van een band tot het opstellen van complexe luchtverdedigingsplannen. Voor dat laatste zit je bij overste Verhoef goed. “Onze planning is vaak honderd procent”, zegt hij. “We moeten zeker weten dat we een opdracht aankunnen. Zo niet, gaat-ie meteen terug.” INLEVINGSVERMOGEN

In het Tactical Command Station krijgen Verhoef en zijn staf het nodige te verwerken. De tegenstander bouwt langzaam zijn luchtstrijdkrachten op, wat duidt op een mogelijke massale

Het herladen van een lanceerinrichting verloopt als een zonnetje.

aanval. Gelukkig is de GGW goed voorbereid. In de hoofdschootsrichting staan in totaal twaalf launchers opgesteld, waaronder vier PAC’s 3. Anders dan de PAC2, beschikken deze lanceersystemen niet over vier maar zestien raketten, die niet alleen sneller, maar ook verder vliegen. Voordeel daarvan is dat je er effectiever meerdere doelen mee kunt bestrijden. Mede door dit enorme potentieel doen de regelmatig opgevoerde luchtaanvallen een groot beroep op het inlevingsvermogen. Met een Patriot in de buurt zijn inkomende vijandelijke gevechtsvliegtuigen per slot van rekening veelal ten dode opgeschreven Toch spelen de mannen van Battery 2 het spel mee. Enkele Deense F-16’s bestoken de Battery Command Post en het belendende relaisstation en dwingen commandant kapitein Harro van Maanen en zijn plaatsvervanger te improviseren. Snel rennen ze naar een commandopost verderop om de schade te taxeren. In drie kwartier moet het duo weten wie er nog leeft, welke apparatuur werkt en of de missie kan doorgaan. SPIL

Terwijl Van Maanen nog bezig is informatie in te winnen, volgt evaluator, sergeant-majoor Ed Bekker, aandachtig het wisselen van een generator bij een van de lanceersystemen. “Je bekijkt vooral het grote plaatje”, legt hij uit. “Een fout van een individuele militair mag nooit leiden tot een slechte beoordeling. In de luchtverdediging zijn veel werkzaamheden gebaseerd op werken in een hiërarchisch opgebouwde groep. Die vormt bij de beoordeling onmiskenbaar de spil.”●

29 mei | Pagina 6

HOOGERHEIDE - Zeventien modules op het gebied van vliegtuigonderhoud moeten ze met een positief resultaat zien af te ronden. En dan niet met een zesje. Op elk onderdeel is het verplicht volgens de militaire luchtvaarteisen minstens 75 procent te scoren. Daarna wacht de veertien jongens van het regionaal opleidingscentrum in Maastricht gegarandeerd een baan als vliegtuigonderhoudsmonteur categorie A bij de luchtmacht. Net over de helft van een acht weken durende stage bij de Koninklijke Militaire School Luchtmacht op vliegbasis Woensdrecht, zien alle leerlingen die toekomst al helemaal zitten.

EERST ZEVENTIEN KEER 75 PROCENT SCOREN, DAN HEB JE HEM:

Een baan als KLu vliegtuigonderhoudsmonteur Foto: Archief Defensiekrant

Terwijl de ene helft van de klas bij de les technisch tekenen is, zijn deze jongens bezig met module 7.9 ‘leidingen en slangen’. V.l.n.r: Danny Vosdellen, Sander Lutgens, John Vossen, Stefan Schmetz, Nick Sonnemans, Roel Reinders en instructeur vliegtuigmechanica, adjudant Theo Wuijts. TEKST EN FOTO’S: MONIQUE VAN RIJEN-BOS

“Ik wil graag bij de luchtmacht werken. En als ik namens de hele klas spreek, denk ik dat dit voor iedereen geldt”, zegt Roel Reinders. Hij en zijn medeleerlingen volgen de opleiding vliegtuigonderhoud aan de Leeuwenborgh in Maastricht. De eerste twee jaar in de schoolbanken zitten er bijna op. In september volgt een 32 weken durende stage met in totaal 35 vliegtuigonderhoudsmonteurs in spé. De luchtmacht doet immers niet alleen zaken met de Limburgse onderwijsinstelling, maar ook met het Deltion college in Zwolle, het ROC Midden Brabant in Tilburg en het ROC Amsterdam Airport. Alleen de veertien technische leerlingen van het Leeuwenborgh zijn uitverkoren voor een pilot op de vliegbasis Woensdrecht, vooruitlopend op de praktijkmodules van de basisopleiding, om alvast over en weer te kunnen aftasten of leerling en bedrijf bij elkaar passen. De Limburgers, tussen de achttien en twintig jaar, hebben het helemaal naar hun zin. “Als we hadden geweten hoe goed het zou bevallen, zouden we harder hebben gewerkt om die 75 procent te halen”, zegt Nick Sonnemans. Danny Vosdellen sluit zich daarbij aan. “Wat materialen betreft kunnen we alles zo pakken.

Dat is fantastisch”, vindt hij. Tegen uitzendingen ziet hij, net als de anderen niet op. “Het hoort erbij” en “je ziet nog eens wat”, luiden de reacties. “Je moet er toch niet aan denken dat je bij de ROC in de onderdelenshop komt”, griezelt Vosdellen. Dat de luchtmacht hogere eisen stelt en een zesje niet accepteert, begrijpen de jongens wel. Vosdellen: “Die 75 procent is zeker nodig. Het gaat wel om mensenlevens.” Sonnemans kan niet wachten om in het militaire bedrijf aan de slag te gaan, maar ziet wel een beetje op tegen een achtjarig contract. Vosdellen kijkt daar toch anders tegenaan.“Ik vind het juist heel netjes en bovendien, waar krijg je dat nog?” STRENGE CRITERIA

Waarom de luchtmacht geen genoegen neemt met scores lager dan 75 procent, heeft alles te maken met de eisen van de militaire luchtvaartautoriteit. En daar valt niet aan te tornen. Negen van de zeventien modules volgen de leerlingen bij een ROC, de overige acht in de praktijk bij de luchtmacht. Binnenshuis kunnen de militaire instructeurs de vorderingen in de gaten houden. Tijdens het civiele opleidingstraject bij de

ROC’s valt dat nog niet mee, ook al betaalt de luchtmacht de volledige opleiding, keert daarnaast vergoedingen uit tijdens de stage, zorgt voor gratis kost en inwoning en levert werkkleding. “In het begin van de basisopleiding weet je nog niet zo goed wat je wilt”, verklaart Sonnemans. “Dan denk je nog wat makkelijk over de opleiding, ben je snel tevreden want met een lagere score dan 75 kom je ook wel aan de bak. Alleen niet bij de luchtmacht.” Plaatsvervangend commandant

Nick Sonnemans (li) en Roel Reinders leren leidingen buigen. Eerste luitenant Willem Middelkoop kijkt als hun mentor even mee.

KMSL, majoor René Baksteen zou dát liever niet zien gebeuren. De luchtmacht zit immers te springen om technisch personeel. En zij niet alleen. De jaarlijkse behoefte bedraagt volgens arbeidsmarktmarktanalyses in heel Nederland zeshonderd functies, waarvan honderdvijftig tot tweehonderd voor vliegtuigonderhoud bij de KLu. “Ik realiseer me dat de selectiecriteria streng zijn”, zegt Baksteen. “De luchtmacht zoekt nog naar een mechanisme om te zorgen dat er op de ROC’s meer druk komt voor die 75 procentscore. Ik verwacht overigens wel, dat als we in de ROC’s blijven investeren, zij daar op hun beurt extra op zullen letten. Daar is niet alleen de Koninklijke Luchtmacht, maar ook het opleidingscentrum en natuurlijk vooral de leerling bij gebaat. Mocht die niet de norm halen, maar wel een gemotiveerde, harde werker zijn, dan zouden we bij de luchtmacht de kans moeten hebben hem of haar bij te spijkeren. Dan loopt de nieuwe techneut natuurlijk wel vertraging op in zijn carrière. Jammer, want dat is in principe niet nodig.”

MOOIE SPULLEN

Aan enthousiasme ontbreekt het geen van de veertien leerlingen zo weten de instructeurs vliegtuigmechanica, sergeant-majoor John Friggen en adjudant

Theo Wuijts. Volgens die laatste zijn ze zeer gemotiveerd en geïnteresseerd. “Ze vinden het bovendien prettig dat ze het geleerde meteen in praktijk kunnen brengen en zijn bijna lyrisch over de mooie spullen die ze mogen gebruiken.” Friggen denkt dat de militaire omgeving waarin ze verkeren aan de inzet van de jongens bijdraagt. “Bovendien horen ze hier van alles over de organisatie en de manier van werken, ook in een uitzendgebied.” Eerste luitenant Willem Middelkoop geniet er als mentor van om met de jongens te werken. “Ik doe dit inmiddels alweer dertig jaar. Ik heb er dus al heel wat weten op te peppen en voor de luchtmacht weten te behouden”, zegt hij. “Grappig is dat ik de golfbewegingen heb meegemaakt. In 1980 was het een kwestie van breed opleiden. Daarna werd het steeds functiegerichter. Kreeg je mensen die door hun grote kennis van slechts een klein stukje techniek, beperkt inzetbaar waren. Nu gaan we weer naar de brede basis, gewoon een ruime typeopleiding.” Overigens zijn de mannen er nog niet na een aanstelling bij de krijgsmacht, als het meezit in de periode februari/maart. Dan volgt namelijk eerst de vier maanden durende Initiële Militaire Oplei-

Danny Vosdellen heeft het buigen van een leiding al snel in de vingers.

ding. Daarna komt de functiegerichte opleiding van drie maanden, om te mogen sleutelen aan een F-16 of één van de helikoptertypen. Dan ben je vliegtuigonderhoudsmonteur A categorie met korporaalsstrepen op de schouders en een contract op zak. Natuurlijk zijn er mogelijkheden door te groeien naar de ruimer bevoegde B- en zelfs, in uitzonderlijke gevallen, de C categorie. In dat laatste geval heeft de techneut de bevoegdheid een toestel na onderhoud vrij te geven. Volgens opleidingscoördinator instroomopleidingen, Marleen van Dijk ben je zelfs met een A cat. niet zomaar iemand. “Het heeft grote voordelen om zo te worden opgeleid”, zegt ze. “Na afloop van een contract staan bijvoorbeeld de KLM of Fokker in de rij voor zo iemand. Ze hoeven er niet veel meer in te investeren en ervaring in een organisatie als de KLu weegt zwaar mee.” Baksteens verwachtingen zijn hoog gespannen. “De Regionale Opleidingscentra vormen een mooie bron om goed personeel binnen de organisatie te krijgen.”●

29 mei | Pagina 7

DEKAATJES

Links: Bedorven voedsel, vermoedelijk garnalen, levert twee slachtoffers op tijdens een vergadering. Een van hen kronkelt over de grond van ellende en braakt, de ander is buiten bewustzijn. TEKST EN FOTO’S: MONIQUE VAN RIJEN-BOS

BEDRIJFSHULPVERLENERS VORMEN VERZEKERING BIJ CALAMITEITEN

‘BHV’ER ZIJN, DAAR BEN JE TROTS OP’

Rechts: Hoofd afdeling BHV, onderdeel van de Dienst Vastgoed Defensie, Theo Beerenfenger: “Dwarsliggers heb je altijd.”

RIJSWIJK - “Het is de bedoeling mensen niet te verplaatsen om geen onnodige pijn of letsel te veroorzaken”, zegt Rob Pinkse. De coördinator bedrijfshulpverlening voor het Plein Kalvermarktcomplex, de Prinses Juliana- en de Prins Willem Alexanderkazerne geeft zijn ogen goed de kost wanneer tegen de dertig unitleiders Bedrijfshulpverlening (BHV), van de Bestuursstaf, DTO, MIVD en de Natres, het omgaan met calamiteiten trainen bij de Rijswijkse locatie van de Nederlandse Defensie Academie. Stel iemand valt van de trap, of krijgt een ander ongeluk. “Dan gaat het erom het slachtoffer aan de praat te houden en gerust te stellen”, vervolgt Pinkse. “Controleren, stabiliseren, wanneer zich ademhalingsproblemen voordoen die oplossen en eventueel reanimeren. Verder moet je zorgen voor een snelle en juiste alarmering, zodat officiële hulpverleningsinstanties het kunnen overnemen, èn zo snel mogelijk een veilige situatie creëren. Als die er niet is, vervalt al het andere. Bij een brand bijvoorbeeld pak je iemand bij kop en kont of je sleept deze daar desnoods vandaan.” Ook in minder risicovolle situaties is het zaak kordaat op te treden, maar dat valt nog niet altijd mee. Neem de toestand tijdens een vergadering. Twee deelnemers worden onwel na de lunch, vermoedelijk door het eten van bedorven garnalen. De een kronkelt over de grond van de buikpijn en geeft onophoudelijk over. De ander raakt buiten bewustzijn. “Vervolgens ontstaat er een chaos en loopt de communicatie niet lekker”, oordelen waarnemers. Los daarvan is er alom bemoeienis met beide zieke mannen, maar net zo makkelijk bekommert ineens niemand zich meer om de brakende Eddy van Bemmel van de DTO uit Ede. Dat duurt gelukkig niet al te lang. Jochem Derks van de Bestuursstaf grijpt in en stelt hem gerust. “Dat deed hij heel goed”, complimenteert Van Bemmel zijn collega unitleider. De DTO’er betitelt de dag als leerzaam. “Als ploeg goed ingezet te worden voor BHV valt niet al-

heten de gratis advertenties in de Defensiekrant. De tekst van een Dekaatje mag niet langer zijn dan veertig woorden en kan alleen schriftelijk of per e-mail worden ingediend. Plaatsing geschiedt zo spoedig mogelijk. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud, noch voor de gevolgen van de plaatsing. Op de envelop of in de e-mail graag ‘Dekaatje’ vermelden. Dekaatjes kunnen worden ingestuurd naar de Defensiekrant, postbus 20701, 2500 ES Den Haag of [email protected], onder vermelding van naam, adres, woonplaats eventueel telefoonnummer, onderdeel en registratienummer. Let op: de Defensiekrant wordt iedere week ook op internet gepubliceerd. Uw gegevens, zoals telefoonnummer en adres, kunnen door zoekmachines worden gevonden.

tijd mee. Chefs maken zich meer zorgen over de productie dan over de bedrijfshulpverlening en het belang ervan. Zo’n training is een serieuze aangelegenheid, écht veel meer dan een dagje uit.” Collega Bao Tran valt hem bij. “Je moet gewoon oefenen. Dat zou door iedereen gedragen moeten worden. Pas wanneer iemand iets overkomt en wij kunnen helpen, wordt men zich meestal bewust van het belang van de BHV. Toch jammer dat er eerst iets moet gebeuren.” VOLUMEKNOP

Dat een ongeluk in een klein hoekje zit, weet de als geen ander. Dus zijn de oefenscenario’s alledaags. Zoals de fitnessruimte waar muziek oorverdovend hard staat en twee mannen elk op een loopband sporten. Eén van hen heeft het tempo vermoedelijk iets te hoog gezet en valt van het rubber tegen de man naast hem, die daarop buitengewoon ongelukkig tussen een muur en het toestel belandt. Daar liggen ze dan, de een met een gebroken been, de tweede met een shock en pijn aan nek en schouders. Een collega die in een andere hoek van de zaal traint, ziet het allemaal gebeuren en snelt te hulp. Hij blijft echter achter een halter haken, struikelt en breekt tot overmaat van ramp een enkel. De gealarmeerde BHV’ers en ontruimingsfunctionarissen zijn snel ter plekke. Bij het in kaart brengen van de situatie ontdekt één van de hulpBHV’er

WONINGEN

verleners dat er nog een vierde slachtoffer op de grond ligt. Hij kijkt paniekerig uit de ogen en grijpt naar zijn hart, waar duidelijk iets mis mee is. Intussen gaan de luidsprekers nog steeds tekeer en dat bemoeilijkt de communicatie. Als de volumeknop uiteindelijk is gevonden, loopt de hulpverlening direct op rolletjes, evenals het berichtenverkeer tussen unitleiders en de centrale post. Achteraf vragen de deelnemers zich wel af of ze de juiste prioriteiten stelden bij het bieden van een helpende hand. De man met hartklachten was veel te lang alleen, terwijl iemand met een minder ernstige aandoening volop aandacht kreeg. En dan waren er nog omstanders die weigerden het veld te ruimen. “Dwarsliggers heb je altijd”, weet Theo Beerenfenger, hoofd van de afdeling BHV. “Kom je ze in de praktijk tegen, dan adviseer ik dit te rapporteren op een zo hoog mogelijk niveau.” DRUK OP DE KETEL

Na een volle dag theorielessen, praktijkoefeningen en filmpjes over de onderschatte gevaren van brand, en een over de gevolgen van nalatigheid, dient het einde van de dag zich aan. Maar niet zonder nog een vervelend aanrijdinkje op een parkeerplaats. Daar blijkt het geleerde van vandaag vruchten af te werpen. De communicatie loopt een stuk beter. En al laten de acties rond de vier slachtoffers nog wel enigszins te wensen over, er is vooruitgang. Tran erkent dat de BHV nog verre van perfect is, maar constateert dat er hard wordt gewerkt om er een geoliede machine te maken. “Een beetje geduld, dan komt het goed”, denkt de telematicaman. “Wat mij betreft mag er best wat meer druk op de ketel. Roep maar wat je moet doen, geef gewoon die opdrachten tijdens een actie.” De oefening draagt in belangrijke mate bij aan teambuilding. “En de kennis komt altijd van pas”, voegt collega Van Bemmel er nog aan toe.“BHV’er zijn, daar ben je trots op. Dat gevoel moet je hebben.”●

IN HET KORT GROTE SCHOONMAAK POORTWACHTERS WOENSDRECHT - De drie poortwachters van de Vliegbasis Woensdrecht - de T33 T/Bird aan de hoofdpoort, de Harvard op de driesprong en de F-16 voor het hoofdgebouw LCW- zijn onlangs door een speciale eenheid onderhanden genomen. Zes oudgedienden met een gemiddelde leeftijd van 70 jaar en afkomstig uit vliegtuigonderhoudfuncties voerden het karwei uit. Ze doen dit nu al enkele jaren, wat hun de bijnaam Antique Aircraft Cleaning Crew heeft opgeleverd. Foto: kapt. Arnold van den Dobbelsteen.●

DE BROUWER NEDERLANDS KAMPIOEN VRIJ PISTOOL BARNEVELD - Majoor Gertjan de Brouwer (l) van het Defensie Bedrijfsstoffen Bedrijf heeft opnieuw beslag weten te leggen op de titel bij het Nederlands Kampioenschap Vrij

Pistoolschieten. Deze zogenoemde ‘koningdiscipline’ wordt eenhandig verschoten op 50 meter. De Brouwer wist als lid van het Schietteam Koninklijke Landmacht met een score van 542 punten tevens een persoonlijk record te boeken en hield daarmee de concurrentie tijdens de reguliere wedstrijd ver achter zich. Chris de Graaf (r) van schietvereniging Op de Korrel uit Bemmel werd tweede. Hans Does ook lid van het Schietteam KL en werkzaam bij Staf 1 (GE/NL) Corps eindigde als derde.●

VOLLEYBALSTERS GEZOCHT DEN HAAG - De Wereldkampioenschappen volleybal voor militairen (mannen en vrouwen) worden van 20 t/m 28 juni in het Duitse Warendorff gehouden. Het vrouwenteam strijdt daar, met China, USA, Canada, Italië en Duitsland voor de medailles. De voorbereidingen zijn inmiddels begonnen, maar de equipeleiding heeft de indruk dat er binnen Defensie nog mili-

tairen of reservisten rondlopen, die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan de ploeg. Daarom verzoekt zij de volleybalspeelsters, die op divisieniveau binnen de Nederlandse competitie spelen (of speelden) zo snel mogelijk contact op te nemen met de teamchef, kapitein Johan Bouman via 06-524 975 23.●

VERBOVEN BESTE BIJ NMK MOUNTAINBIKE NIEUW MILLIGEN - Het NMK Mountainbike zit erop. De dertiende editie speelde zich op 14 mei af in de bossen bij Nieuw Milligen. Daar leverde de eerste ronde meteen vier koplopers op: uittredend kampioen sergeant 1 Berry Hoedemakers, luitenant-ter-zee 2 OC Jeroen Kampman, soldaat 1 Maarten Boonen en sergeant Erik Verboven. In de tweede van totaal zes vijf kilometerronden wist Verboven zich los te maken. Met een verschil van 2.13 minuut kwam hij als winnaar uit het bos. Boonen werd tweede, Kampman derde. Hoedemakers eindigde als vijfde. Bij de dames heroverde luitenantkolonel Francis Schuurman de titel die zij vorig jaar kwijtraakte aan Joyce Philippa. Sergeant 1 Gemma van Noordenburg behaalde het zilver. Bijdrage: wedstrijdleider, AOO bd. Gerrit Roelofsen●

Te koop: Alkmaar, Suze Groenewegstraat 50, goed onderh. eengezinswoning. Bjr 1989. Ind: woonkmr, open keuk., hal, toilet. Voortuin: berging, parkeerplek. Achtertuin. 1e verd.: bad-kmr met douche, mogh 2e toilet, 3 slpkmrs. 2e verd.: zolder. Vr.pr.: N 195.000,- k.k.. Info: www.dapper-vanaalst.nl, tel: 072 - 520 20 51. Te koop: Susteren, Salvatorstraat 27, goed onderhouden en geheel gerenoveerd herenhuis met garage en carport. Bjr.1870. Ind.: hal,woonkmr, leefkeuken, serre. 1e verd.: 3 slpkmrs, 4e mog. 2e verd. zolderkmr. Omsloten tuin met optimale privacy. Vr.pr. N 398.000,- k.k. Inl.: makelaar www.valiance.nl Te koop: Ulvenhout (NB), Rooiakker 4, bij Breda en Gilze-Rijen. Op fraaie, rustige en kindvr. locatie gelegen tussenwoning met uitgeb. keuken, L-vorm. woonkmr, badkmr, 3 (4e mog. op zolder) slpkmrs, zolder. Voor- en achtertuin met berging en achterom. Vr.pr. N 259.000,- k.k. Inl. Van der Sande Makelaardij o.g. of www.funda.nl Te koop:Veldhoven, Blauwven 60, tussenwoning in nieuwbouwwijk, nabij scholen,winkels en vlb Eindhoven. Bjr. 2004. Ind: woonkmr, open keuken, speelse tuin met opensl. deuren. 1e verd: badkmr, 2 slpkmrs, 3e mog. Cv boiler met zonnepanelen. Vr.pr. N 239.000,- k.k. Info www.funda.nl of makelaar 040 - 222 16 61.

DIVERSEN Gezocht: Geachte militairen, ik spaar emblemen. Heeft U wat voor mij? Wilt u dan zo vriendelijk zijn om die op te sturen naar Evert van Beek, Hertespoor 31, 3772 SE Barneveld. Alvast Heel Hartelijk Bedankt. Gezocht: Verzamelaar van telefoonkaarten zoekt meer exemplaren, ook van SFOR als die er zijn. Mogen ook prepaidkaarten zijn. J.A. van Kranenburg, Burg. Conraetstr. 64, 5913 BC Venlo.

RECREATIE Te huur:Luxe villa in Tsjechië (Boheems Paradijs) voor uw zomer- of wintersportvak. Volop natuur, cultuur en sportieve mogelijkheden. Nog enkele periodes vrij. Defensie en DTO personeel 15% korting. Info www.vakantievillatsjechie.nl Te huur: Zd-Frankrijk (streek Gard), 4 pers. bungalow op park Le Mattas in Méjannes le Clap. 2 slpkmrs (1 met 2-pers. bed en 1 met 2 1-pes bed.), oven, wasmach. etc. Tennisbanen, jeu-de-boule baan, kinderspeelpl. en zwembad aanwezig. Tel: 0227 - 60 17 13 of e-mail: [email protected] Te huur: Zd-Eifel, 6-pers. vakantiehuis v.v. 4 slpkmrs, 2*2-pers. en 2* 1-pers., wasmach., combimag., Ned. tv, overdekt terras. Tegen berghelling. Rand bos. Nabij restaurant en dorp. Huisdieren welkom. Enkele weken in juli en aug. en kerst. Hoogseiz. N 320,- p.w. Info 033 - 494 45 26 of [email protected]

REÜNIE Het Reg. Huzaren van Boreel houdt op vrijdag 29 aug. op de Lkol Tonnetkazerne in ’t Harde een reünie t.g.v. het 195-jarig bestaan. Uitnodiging geldt tevens voor partner. Aanmelden d.m.v. inschrijfform. op www.huzarenvanboreel.nl Kosten N 17,50 p.p. Contact: Vereniging Huzaren van Boreel, Reunie 195 jr RHB, MPC 53B, Postbus 3003, 3800 DA Amersfoort. Marinevliegkamp Valkenburg houdt op zaterdag 30 aug. van 10.00 tot 16.00 uur een reünie bij het mililitaire luchtvaartmuseum (MLM) in Soesterberg. Vijf jaar na de sluiting. Info en aanmeldingsformulier op: valkenburgreunie2008.veteranen.nl te mailen naar: [email protected]. Aanmeldingsformulier ook op te vragen via Valkenburgreunie, p/a Lisdoddekreek 16, 2353JR Leiderdorp●

LEZEN & GAMEN

22 mei | Pagina 8

VIJF VRAGEN AAN...

Burgemeester van Breda Peter van der Velden Naast de Nationale Veteranendag in Den Haag (dit jaar op 28 juni) houden verschillende gemeenten eigen veteranendagen. Zo ook de gemeente Breda. De eerste burger van deze stad verklaart de achtergrond van het zuidelijke evenement, dat op 27 juni wordt gehouden.

’Haze’, conflict in de toekomst

Waarom een eigen Veteranendag in Breda? “Veel oudere veteranen in Breda die de reis naar Den Haag niet of moeilijk kunnen maken, moeten toch de mogelijkheid hebben elkaar te ontmoeten en een vorm van waardering te krijgen. Dan ben je al snel aangewezen op een meer lokale of regionale invulling van de veteranendag.” Wie kwam als eerste op het idee, de gemeente of de veteranen zelf? “De Veteranen zelf, eerlijk is eerlijk. Wel hebben we al jaren een aantal herdenkingen in de stad, juist ook rond gevallenen tijdens bijvoorbeeld de Indonesië- en Nieuw-Guinea-tijd, maar geen veteranendag. Vanuit de organisatie van de veteranen kwam met enige regelmaat de vraag om een Bredase variant van de veteranendag. Nu hebben we de handen ineengeslagen met de Nederlandse Defensie Academie en het Commando Luchtstrijdkrachten, de twee prominente vertegenwoordigers van Defensie in Breda.” Denkt u dat de inwoners van Breda dit initiatief steunen? “Zeker. Breda kent een zeer lange militaire traditie, en veel Bredanaars hebben betrokkenheid bij Defensie, via werk, opleiding of het feit dat er veel militaire gebouwen en organisaties in Breda zijn gevestigd. En natuurlijk waardering voor het feit dat men een bijdrage heeft willen leveren aan de vrede hier en in andere delen van de wereld. Actualiteit spreekt zeker aan:

ook de Bredase mannen en vrouwen uit bijvoorbeeld Libanon, Cambodja, het voormalig Joegoslavië, Irak en Afghanistan zijn immers veteranen!” Vormt het geen concurrentie voor de nationale veteranendag in Den Haag? “Nee, voor de gemeente Breda, de NLDA en CLSK was een randvoorwaarde dat we niet concurreren met de nationale dag. Daarom zijn we met opzet een dag eerder gaan zitten, zodat de veteranen die willen én in staat zijn op de 28ste juni naar Den Haag kunnen gaan. Het is juist eerder een aanvulling!” Wordt dit een eenmalig gebeuren of verwacht u dat het zal beklijven? “Uiteraard evalueren we dag, maar ik verwacht zeker dat het zal beklijven. Waardering, erkenning én reünie-elementen versterken elkaar. Aandacht voor elkaar en vanuit de burgerij, met een feestelijk tintje in het historisch stadshart van Breda: Op het Kasteel, de Grote Markt en in de Grote Kerk.”●

DEN HAAG - De soldaat van de toekomst speelt een flinke rol in de hedendaagse games. Ubisoft kwam vorige week met ‘Haze’ op markt, waarmee bezitters van de Playstation 3 (PS3) in 2048 belanden. Er bestaan geen nationale legers meer, maar de landen huren bedrijven in die de soldaten leveren om conflicten uit te vechten. Hoofdpersoon Shane Carpenter is gered door een van die firma’s, de Mantel Global Industries. Een speciaal stimulerend middel maakt hem onbevreesd en haast onkwetsbaar in de strijd tegen de rebellen. Al snel kom je erachter dat niet alles even zwart-wit is als de verhaallijn in eerste instantie lijkt aan te geven. En dat maakt ‘Haze’ tot wat het pretendeert te zijn: een game dat veel van je vraagt en grote uitdagingen biedt. Met de wapens en voertuigen waarover je kunt beschikken, is helemaal niets mis. ‘Haze’ verschaft urenlang spelplezier, waarbij tactiek en schieten voldoende kunnen worden afgewisseld. Dat kan als single player, maar ook met zijn vieren en online. Kortom, een game dat volledig waarmaakt waarvoor het staat. ‘Haze’ is er alleen voor de Playstation 3 en kent een adviesprijs van 69.99 euro. De zogenoemde Pegi-rating is 18+. Zie ook www.’Haze’game.com●

Cultuurschatten onder vuur DEN HAAG - Wie herinnert zich niet de schaamteloze plunderingen van de paleizen van de Iraakse dictator Sadam Hussein en het Irakese nationale museum? De beelden gingen de hele wereld over en regeringsleiders vielen over elkaar heen om te roepen dat het zo niet kon. In het Engelstalige boek Antiquities Under Siege, cultural heritage protection after the Irak War wordt haarfijn uitgelegd dat er sinds april 2003 weinig is veranderd. Onder redactie van professor Lawrence Rothfield (Universiteit Chicago) beschrijven tal van prominente (cultuur)historici en archeologen hoe het kan dat jaarlijks tien procent van de erkende gebieden met kunstschatten in de grond, verloren gaat. En hoe dat te voorkomen. Kolonel Matthew Bogdanos ontbreekt natuurlijk niet in het lijstje auteurs. Deze reservist bij het US Marine Corps

DUBBELSLAG RUGBYTEAM GENIE AMSTERDAM - Het wapen der Genie was de grote winnaar van het jaarlijkse rugbytoernooi om de Warriors Cup. De ploeg won zowel de beker als landmachttitel. Voor de tiende keer alweer vormde het Nationaal Rugby Centrum het toneel voor het Open KL-Kampioenschap Rugby. Daaraan namen niet alleen teams van Koninklijke Landmacht, Koninklijke Marine en internationale staven deel, maar na een lange afwezigheid ook een van de Politie Amsterdam. Een ploeg van Justitie debuteerde tijdens dit tweede lustrum. De competitie was afmattend door het warme weer, maar daar leed de strijdlust niet onder. Na de knock-outwedstrijden ging het in de Plate- en Cuppoule op het scherpst van de snede. De teams gaven elkaar geen duimbreed toe

en in beide afdelingen werd pas in de laatste wedstrijd de winnaar bepaald. Voor de Plate hadden de ploegen van de KMA1, Brunssum/ SHAPE en Justitie het met elkaar aan de stok. De combinatie Brunssum (AFNORTH)/SHAPE nam uiteindelijk het kleinood mee naar het zuiden, tweede werd Justitie. In de Cuppoule woedde de strijd niet minder hevig. Alle teams waren aan elkaar gewaagd. Dit leverde spetterende wedstrijden op. De Genie was het echter zat na jaren van tweede en derde plekken en deed er in de laatste wedstrijd, tegen de marine, nog een extra ‘shovelschep’ bovenop. Hierdoor werd de ploeg niet alleen winnaar van de Warriors Cup, maar ook KL-kampioen. KMA2 eindigde tweede, op de voet gevolgd door het Marineteam en de Politie Amsterdam.●

leidde het onderzoek naar de plunderingen in het museum. Er is echter ook een Nederlandse inbreng via (reserve) luitenant-kolonel Joris Kila, adviseur internationaal cultureel erfgoed-projecten en via cimic regelmatig uitgezonden. Hij beschrijft de rol van de NAVO en civiel-militaire samenwerking. Kila gooit meteen de knuppel in het hoenderhok door te stellen dat er bij Allied Command Transformation, het NAVO hoofdkwartier in Norfolk (Virginia), een afdeling zou moeten komen die zorgt voor de bescherming van cultureel erfgoed tijdens conflicten. Antiquities Under Siege, cultural heritage protection after the Irak War is uitgegeven door AltaMira Press en ligt voor rond de 25 euro in de winkel. ISBN: 978 0 7591 1098 4.●

Aandacht voor militaire logistiek DEN HAAG - Bij het Nederlands Instituut voor Militaire Historie wordt bepaald niet stilgezeten. De ene publicatie na de andere rolt van de persen. Zo ook ‘In dienst van de troep. Bevoorrading en transport bij de Koninklijke Landmacht’. Dit boek geeft een breed en rijk geïllustreerd overzicht van de geschiedenis van de bevoorrading en het transport voor de Nederlandse landstrijdkrachten vanaf de Tachtigjarige Oorlog tot aan de uitzending naar Afghanistan. De auteurs besteden vooral aandacht aan die goederen waaraan een leger doorlopend in zeer grote hoeveelheden behoefte heeft: levensmiddelen, brandstoffen en munitie. Tal van voorbeelden maken duidelijk hoe belangrijk een goed georganiseerde logistiek voor het militair optreden is. In grote lijnen schetst ‘In dienst van de troep’ de ontwikkeling van de logistieke ondersteuning tot aan de Tweede Wereldoorlog. Diverse campagnes tijdens de Tachtigjarige Oorlog, de Tiendaagse Veldtocht tegen België in 1831 en de strijd in de meidagen van 1940 passeren hierbij de revue. Tussen 1945 en 1949 stelde de inzet in Nederlands-Indië hoge eisen aan de logistiek. Vooral het optreden van de aan- en afvoertroepen, die met hun vrachtauto’s over grote afstanden en door gevaarlijk terrein transporten van troepen en goederen verzorgden, spreekt tot de verbeelding. Gedurende de Koude Oorlog bleek het niet eenvoudig de logistiek af te stemmen op een grootschalig conflict met de strijdkrachten van het Warschaupact. Door de steeds grotere afstand tot het inzetgebied bestond het gevaar dat het Nederlandse legerkorps zonder voldoende materieel en voorraden de strijd moest aangaan. Tegelijkertijd nam de behoefte aan brandstoffen en munitie alsmaar toe. Of de logistiek in geval van oorlog aan de hoge verwachtingen had kunnen voldoen, is twijfelachtig. Vanaf 1990 kwam door het uitvoeren van talrijke missies in het buitenland de nadruk op de expeditionaire logistiek te liggen. In Srebrenica knepen de Serviërs de aanvoer naar Dutchbat af om het op de knieën te dwingen. Al doende moest de logistiek leren zich aan te passen aan de operationele inzet ver weg. Om de flexibiliteit, effectiviteit en efficiency in de logistieke steunverlening te vergroten, begon de landmacht in toenemende mate gebruik te maken van innovaties uit de civiele logistiek, zoals containervervoer en tracking & tracing. ‘In dienst van de troep. Bevoorrading en transport bij de Koninklijke Landmacht’ verschijnt onder redactie van Herman Roozenbeek en is een gebonden uitgave met stofomslag van Boom. Het boek telt 384 pagina’s en kost N 35,-. ISBN: 978 90 8506 455 8.●

DEFENSIE EVENEMENTENKALENDER De verkorte versie van de Defensie Evenementenkalender vermeldt voor de komende tijd de volgende evenementen:

30 mei: ‘Hollywood in Concert’ met Lee Towers en het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht, Zwolle 31 mei: ‘Hollywood in Concert’ met Lee Towers en het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht, Drachten

31 mei & 1 juni: Landmachtdagen, Oirschot 4 juni: Concert Fanfarekorps Koninklijke Landmacht ‘Bereden Wapens’, Eindhoven 5 juni: ‘Hollywood in Concert’ met Anita Meijer en het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht, Uden 6 juni: ‘Hollywood in Concert’ met Anita Meijer en het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht, Uden

7 juni: Concert Fanfarekorps Koninklijke Landmacht ‘Bereden Wapens’, Wezep 7 en 8 juni: Wajangvoorstelling in Museum Bronbeek; Arnhem 14 juni: ‘Plazatour 2008’ door het orkest van de Koninklijke Luchtmacht, Dekemastate Voor meer informatie surf naar www.defensie.nl en klik via ‘Actueel’ op de link Evenementen. Voor veel medewerkers van Defensie ook bereikbaar via intranet.●

Colofon De Defensiekrant is een wekelijkse uitgave van de directie Voorlichting & Communicatie van het Ministerie van Defensie bestemd voor het gehele Defensiepersoneel. Hoofd Defensiemedia Ellen Eggink (070 - 318 83 35) Eindredactie: Wiebren Tabak (070 - 318 66 77) Redactie: Evert Brouwer (070 - 318 83 30) Jack Oosthoek (070 - 318 83 41) Monique van Rijen-Bos (070 - 318 83 74) André Twigt (070 - 318 83 36) Redactiesecretariaat en administratie: Marianne Beck Telefoon: (070) 318 83 26, via het militaire net: 501, tst. 88326 Fax (070) 318 74 32 Defensiesite: www.mindef.nl E-mail: [email protected] Bezoekadres: Spui 32, 2511 BS Den Haag Postadres: Postbus 20701, 2500 ES Den Haag, MPC 58B De inhoud van de artikelen in de Defensiekrant hoeft niet noodzakelijkerwijs de mening van de minister van Defensie of de krijgsmachtleiding weer te geven. Ingezonden brieven dienen betrekking te hebben op eerder in de Defensiekrant geplaatste artikelen. Zij geven uitsluitend de mening van de inzender weer en kunnen door de redactie worden bekort. Overname van artikelen of delen daarvan is alleen toegestaan met toestemming van de redactie. Aan rechtspositionele informatie kan geen recht worden ontleend. Deze informatie wordt in algemene bewoordingen en met terzijde lating van details weergegeven. Voor volledige informatie wordt verwezen naar de officiële stukken. Abonnementen: Per jaar N 13,61. Voor het buitenland N 15,88. Opgave schriftelijk bij administratie Defensiekrant (zie boven), in het geval van een dienstabonnement. Particuliere abonnees kunnen zich opgeven bij: Abonnementenland, postbus 20, 1910 AA Uitgeest, tel. 0900 - 226 52 63 of www.aboland.nl, waarna een acceptgirokaart wordt toegezonden. Adreswijziging: Het verdient aanbeveling adreswijzigingen vroegtijdig en uitsluitend schriftelijk op te geven; het kost enkele weken voor het nieuwe adres in het verzendbestand is opgenomen. Layout: Theo Olsthoorn (UnitedGraphics, postbus 659, 2700 AR Zoetermeer) Druk: DeltaHage, Den Haag ISSN: 0167-0808