Openbare versie
Nederlandse Mededingingsautoriteit
BESLUIT Besluit van de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit als bedoeld in artikel van de Mededingingswet.
Nummer
6516/ 32 /
Betreft zaak:
I.
Refresco - Schiffers Food
MELDING
1. Op 19 september 2008 heeft de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit een melding ontvangen van een voorgenomen concentratie in de zin van artikel 34 van de Mededingingswet. Hierin is medegedeeld dat Refresco Holding B.V. (hierna: Refresco) voornemens is uitsluitende zeggenschap te verkrijgen, in de zin van artikel 27, eerste lid, onder b, van de Mededingingswet, over Schiffers Food B.V. (hierna: Schiffers Food), onderdeel van Bavaria N.V. Van de melding is mededeling gedaan in Staatscourant 186 van 25 september 2008. Naar aanleiding van de mededeling in de Staatscourant zijn geen zienswijzen van derden naar voren gebracht. Ambtshalve zijn vragen gesteld aan verschillende marktpartijen. II.
PARTIJEN
2. Refresco is een besloten vennootschap naar Nederlands recht met dochterondernemingen in verschillende Europese landen. Refresco is actief op het gebied van het produceren en bottelen van niet-alcohol bevattende dranken, waaronder fruitsappen, carbonated soft drinks (koolzuurhoudende frisdranken, hierna: CSD’s), sportdranken en mineraalwater ten behoeve van eigen merken en in opdracht van derden. 3. Schiffers Food is een besloten vennootschap naar Nederlands recht. Schiffers Food is een dochteronderneming van Bavaria N.V., die actief is op het gebied van het produceren en bottelen van niet-alcohol bevattende dranken (CSD’s en mineraalwater) in opdracht van derden. III.
DE GEMELDE OPERATIE
4. De gemelde operatie betreft de verkrijging van 100 % van de geplaatste aandelen van Schiffers Food door Refresco. Deze operatie is vastgelegd in een ‘Memorandum of Understanding’ en een ‘Draft Sale and Purchase Agreement’ d.d. 4 september 2008. IV.
TOEPASSELIJKHEID VAN HET CONCENTRATIETOEZICHT
5. De gemelde operatie is een concentratie in de zin van artikel 27, eerste lid, onder b, van de Mededingingswet. De hierboven, onder punt 4, omschreven transactie leidt ertoe dat Refresco uitsluitende zeggenschap verkrijgt over Schiffers Food.
1
Openbare versie
Openbare versie 6. Betrokken ondernemingen zijn Refresco en Schiffers Food (hierna samen ook wel aangeduid als partijen). 7. Uit de bij de melding ter beschikking gestelde omzetgegevens blijkt dat de gemelde concentratie binnen de werkingssfeer van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht valt. V.
BEOORDELING
A.
RELEVANTE MARKTEN
Rel evan t e pr oduct mar kt [en ] Algemeen 8. Zoals in punten 2 en 3 is aangegeven zijn beide partijen actief op het gebied van het produceren en bottelen van niet-alcohol bevattende dranken in opdracht van derden. Binnen nietalcohol bevattende dranken is er een aseptisch segment (niet-koolzuurhoudende dranken, zoals fruitsappen en melkproducten, welke worden gesteriliseerd en in een gesteriliseerde omgeving worden verpakt) en een niet-aseptisch segment (CSD’s en mineraalwater). De overlap van de activiteiten van partijen ziet op het produceren en bottelen van CSD’s. Refresco produceert geen mineraalwater in Nederland, België of Duitsland. Alvorens de opvatting van partijen omtrent de relevante productmarkt te beschrijven, volgen eerst algemene observaties over kenmerken van het produceren, bottelen en verkopen van CSD’s. 9. Het productieproces van CSD’s ziet er samengevat als volgt uit. Eerst wordt een siroop bereid door water te mengen met suiker en/ of andere zoetstoffen en later met overige ingrediënten. De siroop bepaalt de smaak van een CSD.1 Vervolgens worden water, siroop en koolzuur gemengd. Koolzuur geeft ‘prik’ aan een CSD. Hierna wordt de CSD, afhankelijk van de beschikbare productielijn, gebotteld in PET-flessen of in blik. 10. Uit het onderzoek onder marktpartijen is gebleken dat er bij de productie en verkoop van CSD’s verschillende constructies worden gehanteerd, namelijk: a. het produceren en verkopen van eigen A-merken; b. het in licentie produceren en verkopen van A-merken; c. het produceren van A-merken in opdracht van een derde, die de productie uitbesteedt, maar niet de verkoop (hierna aangeduid als contract filling); en d. het produceren van private label in opdracht van retailers. 11. De laatste drie categorieën hebben gemeen dat er een afnemer is die vraag uitoefent naar de productiecapaciteit van een ander. Bij productie in licentie heeft een eigenaar van een A-merk productiecapaciteit nodig en besteedt ook de verkoop uit aan een derde. Bij contract filling is de afnemer de eigenaar van een A-merk die (extra) productiecapaciteit nodig heeft. De geproduceerde volumes worden vervolgens door de eigenaar van een A-merk opgehaald en verkocht. Bij private label productie is de afnemer een retailer die eigenaar van een huismerk is en 1
Specifieke smaken worden vaak door gespecialiseerde bedrijven ontwikkeld, de zogeheten ‘flavour houses.’
2
Openbare versie
Openbare versie voor de productie ervan een ander inschakelt die over productiecapaciteit beschikt. De geproduceerde volumes worden in dit geval door de fysieke producent geleverd aan de verschillende distributiecentra van de retailer. 12. Het productieproces is voor alle in punt 10 beschreven constructies hetzelfde. Voor het produceren van eigen A-merken of A-merken in licentie geldt dat het om productie gaat voor eigen rekening en risico; voor contract filling en productie van private label geldt dat er hierbij sprake is van productie van CSD’s voor rekening en risico van een derde. Partijen houden zich wat CSD’s betreft beide uitsluitend bezig met contract filling en productie van private label en derhalve met de productie van CSD’s voor rekening en risico van derden. Refresco heeft een productielocatie voor PET-flessen in België en twee productiefaciliteiten voor blik in Nederland. Schiffers Food heeft een productiefaciliteit voor PET-flessen in Nederland. 13. In Nederland zijn naast partijen nog een aantal andere ondernemingen actief in de productie van CSD’s. Bijvoorbeeld The Coca-Cola Company, die eigen A-merken produceert en een deel van de productie uitbesteedt aan derden, Vrumona B.V. (hierna: Vrumona), een dochteronderneming van Heineken N.V. die eigen merken produceert maar ook onder andere Pepsi in licentie produceert en verkoopt, en United Soft Drinks (hierna: USD), welke eigen merken produceert, maar ook actief is op het gebied van productie voor rekening en risico van derden. De genoemde ondernemingen zijn zowel actief in PET-flessen als in blik. Verder is er een aantal spelers dat zich met name concentreert op één type verpakking. DIS B.V. (hierna: DIS) produceert CSD’s voor rekening en risico van derden, voornamelijk in blik. Bavaria, dat middels onderhavige transactie Schiffers Food verkoopt, behoudt de mogelijkheid en het recht om in PETflessen eigen merken te produceren en in blik zowel eigen merken als voor rekening en risico van derden te produceren. Vlak bij de Duitse grens bevindt zich Soft Drink International (onderdeel van het Duitse May Holding GmbH & CO. KG, hierna: SDI), dat zich bezighoudt met de productie van CSD’s in PET-flessen voor rekening en risico van derden. Ook in het nabije buitenland bevinden zich een aantal producenten van CSD’s, welke leveren aan de Nederlandse markt (zie punten 28 en 39). Opvatting partijen 14. Partijen beschrijven het gebied waarop zij beide actief zijn als het ter beschikking stellen van productiecapaciteit. Zij geven aan dat het voor de hand ligt om op het gebied van het ter beschikking stellen van productiecapaciteit voor het produceren en bottelen van nietalcoholhoudende dranken een onderscheid te maken tussen een aseptisch en een niet-aseptisch segment.2 Onder het aseptische segment vallen niet-koolzuurhoudende dranken, zoals fruitsappen en melkproducten, welke worden gesteriliseerd en in een gesteriliseerde omgeving worden verpakt. Niet-aseptische producten zijn CSD’s en mineraalwater.
2
Partijen verwijzen hierbij naar de beoordeling van de overname door Refresco van Sun Beverages Company, waarbij dit
onderscheid tevens wordt gemaakt door de Franse mededingingsautoriteiten. Het gaat om het volgende besluit: C2007-50 / Lettre du ministre de l’économie, des finances et de l’emploi du 18 juin 2007, auconseil de la société Refresco, relative à une concentration dans le secteur de la production et du conditionnement de jus de fruits, de boissons non alcoolisées et d’eaux minérales. Te vinden op : http:/ / www.dgccrf.bercy.gouv.fr/ boccrf/ 2007/ 07_07bis/ c2007_50_refresco_sunbeverages.pdf.
3
Openbare versie
Openbare versie
15. De activiteiten van partijen overlappen niet op het aseptische segment. Partijen gaan derhalve uit van één beïnvloede markt, namelijk de markt voor het ter beschikking stellen van productiecapaciteit ten behoeve van industriële opdrachtgevers en retailers voor het produceren en bottelen van niet-alcohol bevattende dranken in het niet-aseptische segment (CSD’s en mineraalwater). 16. Volgens partijen is de productiewijze van verschillende koolzuurhoudende dranken dezelfde en kunnen de verschillende dranken op dezelfde productlijnen worden gemaakt. Derhalve is volgens hen een nader onderscheid naar verschillende smaken niet relevant. Mineraalwater wordt volgens partijen op een aparte productielijn geproduceerd, hoewel de productielijnen wel technisch uitwisselbaar zijn. 17. Een segmentatie naar verschillende typen verpakking is volgens partijen niet relevant, omdat over het algemeen de producenten van niet-aseptische dranken hun producten ten behoeve van industriële afnemers en supermarkten zowel in blik als in PET-flessen bottelen. 18. Partijen concluderen dat een precieze afbakening van de relevante markt in het onderhavige geval in het midden kan worden gelaten, omdat de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed. Beoordeling i.
Onderscheid aseptisch segment en niet-aseptisch segment
19. Er zijn geen aanwijzingen uit het marktonderzoek naar voren gekomen dat afgeweken moet worden van het standpunt van partijen3 om bij het produceren en bottelen van nietalcoholhoudende dranken onderscheid te maken tussen een aseptisch en een niet-aseptisch segment. Er is namelijk sprake van aanzienlijk verschillende productielijnen en verschillende inhoud. De verpakkingen van aseptische dranken en niet-aseptische dranken zijn niet zonder meer onderling uitwisselbaar. ii.
Onderscheid naar wijze van productie en verkoop
20. Zoals hierboven aangegeven, houden partijen zich bezig met de productie van CSD’s voor rekening en risico van derden, wat zij beschrijven als het ter beschikking stellen van productiecapaciteit. Indien er geproduceerd wordt voor rekening en risico van een derde dan kan er sprake zijn van een economische activiteit die moet worden onderscheiden van de productie voor eigen rekening en risico.4 Er wordt namelijk vraag uitgeoefend door afnemers die tevens merkeigenaar zijn en die een bepaalde drank willen laten produceren in een bepaalde
3
En het door partijen aangehaalde besluit van de Franse minstre de l’économie, des finances et de l’emploi van 18 juni
2007 C-2007-5. 4
Vergelijk het besluit in zaak 1778/ Menken Beverages – Krings Fruchtsaft van 17 maart 2003, punt 9.
4
Openbare versie
Openbare versie hoeveelheid. Het is derhalve zinvol om bij de beoordeling van de concurrentiele situatie te bezien welke mogelijkheden afnemers hebben om CSD’s te laten produceren. 21. Zoals in punten 9 en 12 beschreven is het proces voor de productie voor eigen rekening en risico hetzelfde als het productieproces indien voor rekening en risico van derden wordt geproduceerd. Productiecapaciteit die momenteel wordt ingezet voor de productie voor eigen rekening en risico kan derhalve vanuit technisch oogpunt direct worden ingezet voor de productie voor rekening en risico van derden. Voorts hebben productie in licentie, contract filling en private label productie gemeen dat er sprake is van afnemers die vraag uitoefenen naar productiecapaciteit van een ander. Of de productie voor eigen rekening en risico moet worden onderscheiden van de productie voor rekening en risico van derden kan in het midden worden gelaten aangezien de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punten 37 tot en met 43). iii.
Onderscheid CSD’s en mineraalwater
22. Of het produceren van CSD’s voor rekening en risico van derden moet worden onderscheiden van het produceren van mineraalwater voor rekening en risico van derden kan in het midden worden gelaten, omdat de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punt 36). Aangezien de overlap van de activiteiten uitsluitend ziet op CSD’s, wordt in het navolgende met name ingegaan op CSD’s. iv.
Onderscheid naar smaak CSD
23. Het onderzoek bevestigt de stelling van partijen dat het productieproces hetzelfde is voor verschillende smaken CSD’s.5 Het omschakelen naar een andere smaak CSD kost volgens marktpartijen maximaal een aantal uur.6 Derhalve kan worden aangenomen dat vanwege de aannemelijkheid van aanbodsubstitutie een nader onderscheid naar smaken CSD’s niet relevant is voor de beoordeling van de concurrentiedruk op het gebied van het produceren van CSD’s voor rekening en risico van derden. Indien er voor rekening en risico van een derde wordt geproduceerd, maakt de fysieke producent voorts niet de keuze een bepaalde smaak te produceren. v.
Onderscheid naar type verpakking
24. Een deel van de producenten van CSD’s heeft zowel productielijnen voor blik als productielijnen voor PET-flessen. Echter, deze productlijnen zijn niet onderling uitwisselbaar. Er zijn producenten die zich concentreren op één van de twee typen verpakking. De bewering van partijen dat een onderscheid niet zinvol is, kan dus niet zonder meer worden gevolgd. Mogelijk
5
Hoewel partijen aangegeven hebben energy drinks op basis van productkenmerken te onderscheiden van CSD’s, is er
gelet op de aannemelijkheid van aanbodsubstitutie op voorhand geen reden om een dergelijk onderscheid te maken. In de materiële beoordeling wordt ervan uitgegaan dat de productiecapaciteit van partijen voor energy drinks gebruikt zou kunnen worden voor de productie van CSD’s. 6
De werkzaamheden bestaan uit het reinigen van de productielijn en het eventueel verwisselen van een mal.
5
Openbare versie
Openbare versie moet het produceren van CSD’s in blik voor rekening en risico van derden worden onderscheiden van het produceren van CSD’s in PET-flessen voor rekening en risico van derden. Aangezien de activiteiten van partijen uitsluitend overlappen op PET-flessen, concentreert de materiële beoordeling zich met name op dit type verpakking. Een mogelijk onderscheid kan in het midden worden gelaten, omdat de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie met name punt 43). Conclusie ten aanzien van de relevante productmarkt 25. In onderhavige zaak kan als de relevante productmarkt worden beschouwd de markt voor het produceren en bottelen van niet-alcohol bevattende dranken in het niet-aseptische segment, welke mogelijk moet worden onderscheiden naar het produceren en bottelen voor eigen rekening en risico enerzijds en voor rekening en risico van een derde anderzijds. Voorts moet er een mogelijk onderscheid gemaakt worden naar mineraalwater en CSD’s. Tevens is er binnen CSD’s mogelijk een onderscheid noodzakelijk naar type verpakking: blik enerzijds en PET-flessen anderzijds. Een precieze marktafbakening kan in het midden worden gelaten, omdat de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed. Schematisch ziet het er als volgt uit, waarbij de gebieden waarop overlap is gearceerd zijn weergegeven:
Rel evan t e geogr af isch e mar kt [en ] Opvatting partijen 26. Partijen gaan ervan uit dat de door hen gedefinieerde productmarkt Nederland en alle omliggende gebieden binnen een straal van 500 kilometer omvat. Volgens partijen kan een exacte afbakening van de geografische markt in het midden blijven, omdat hierdoor de materiële beoordeling niet wordt beïnvloed.
6
Openbare versie
Openbare versie 27. Desgevraagd geven partijen aan op vier locaties niet-alcohol bevattende dranken in het nietaseptische segment te produceren. Refresco heeft productielocaties in Ninhove (België), Bodegraven (Menken Drinks B.V., hierna: Menken) en Maarheeze (Frisdranken Industrie Winters B.V., hierna: Winters). Schiffers Food heeft een productielocatie in Hoensbroek. Beoordeling 28. Het onderzoek onder marktpartijen bevestigt dat de (mogelijke) markt voor het produceren van CSD’s voor rekening en risico van derden ruimer is dan nationaal. Dit geldt voor zowel PET-flessen als voor blik. Een concurrent gaf aan in tenderprocessen door afnemers geconfronteerd te worden met aanbiedingen van buitenlandse producenten, maar vertelde dat afnemers daar tot nog toe niet daadwerkelijk gebruik van maken en de productie van private label frisdranken nog een nationale aangelegenheid is. Echter, een bevraagde retailer gaf aan reeds private label CSD’s voor de Nederlandse markt in België en Duitsland te laten produceren. Een andere retailer gaf aan dit zonder veel moeite te kunnen en zullen doen als de concurrentie in Nederland af zou nemen. Diverse marktpartijen gaven aan dat supermarktketen Lidl ook CSD’s bestemd voor de Nederlandse markt uit Duitsland haalt. Ook de Nederlandse vereniging Frisdranken, Waters, Sappen (hierna: FWS) gaf aan dat er sprake is van een ruimer dan nationale markt die tevens België en in ieder geval een deel van Duitsland omvat. 29. De afstand waarover CSD’s rendabel vanaf een productielocatie kunnen worden getransporteerd wordt door de bevraagde marktpartijen geschat tussen de 250 en 600 kilometer. Dat CSD’s inderdaad rendabel over dergelijke afstanden kunnen worden getransporteerd blijkt uit het feit dat Stute Nahrungsmittelwerke GmbH & Co. KG (hierna: Stute), gevestigd te Paderborn, en Hansa-Brunnen AG (hierna: Hansa), gevestigd te Rellingen, reeds produceren voor Nederlandse afnemers. 30. Het beeld dat de markt ruimer is dan nationaal wordt tevens bevestigd door handelsstromen van en naar het buitenland. Het ‘Jaarboek 2006 Nederlandse Frisdranken Industrie’ (hierna: jaarboek), gepubliceerd door de voorganger van FWS, bevat gegevens omtrent productie, consumptie, export en import van frisdranken. De in dit jaarboek gehanteerde definitie van frisdranken omvat ook niet-koolzuurhoudende frisdranken en komt derhalve niet overeen met de door partijen onderscheiden markt, dan wel met de mogelijke markten welke in het onderhavige besluit worden behandeld. Ondanks deze discrepantie betreft het grootste deel wel koolzuurhoudende producten en geven deze cijfers een beeld van het internationale karakter van de markt.7
7
Wanneer men de in het jaarboek weergegeven cijfers zou hanteren als uitgangspunt voor een Elzinga Hogarty-test zou de
uitkomst wijzen op een ruimer dan nationale markt. De EH-test geeft op basis van omzetgegevens een indicatie van de omvang van de geografische markt. De EH-test beschouwt hiertoe twee ratio’s. De eerste ratio beschouwt de vraagzijde van een bepaald geografisch gebied (het LIFO-criterium). De tweede ratio beschouwt de aanbodzijde van een bepaald geografisch gebied (het LOFI-criterium). Indien één van beide ratio’s kleiner is dan de veel gebruikte grens van 0,9, dan is dit een aanwijzing dat de geografische markt ruimer afgebakend moet worden. Wanneer de in het jaarboek weergegeven cijfers uit 2006 worden gehanteerd is de LIFO ongeveer 0,72 en de LOFI ongeveer 0,78.
7
Openbare versie
Openbare versie 31. Uit het onderzoek onder marktpartijen blijkt bovendien dat sinds 2006 het grensoverschrijdende handelsverkeer gemakkelijker is geworden door het afschaffen van het retoursysteem voor hervulbare PET-flessen. Conclusie ten aanzien van de relevante geografische markt(en) 32. Op basis van het bovenstaande kan worden vastgesteld dat de geografische markt waarop partijen actief zijn ruimer is dan Nederland. Deze omvat in ieder geval België en een deel van Duitsland.8 Hoe ruim de geografische markt exact is, kan in het midden worden gelaten omdat de materiële beoordeling hierdoor niet wordt beïnvloed (zie punten 34 tot en met 45). B.
GEVOLGEN VAN DE CONCENTRATIE
Opvatting partijen 33. Zoals in punten 14 en 26 is beschreven, gaan partijen uit van een markt voor het ter beschikking stellen van productiecapaciteit ten behoeve van industriële opdrachtgevers en retailers voor het produceren en bottelen van niet-alcohol bevattende dranken in het nietaseptische segment (CSD’s en mineraalwater) welke Nederland en alle omliggende gebieden binnen een straal van 500 kilometer omvat. Partijen zijn van mening dat de concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan niet op significante wijze zou kunnen belemmeren. 34. Partijen hebben diverse marktaandeelgegevens verstrekt. Hieruit zouden de volgende gezamenlijke marktaandelen voortvloeien voor het voor rekening en risico van derden produceren en bottelen van: - niet-alcohol bevattende dranken in het niet-aseptische segment in Nederland: [20-30]%* (Refresco [10-20]%, Schiffers Food [5-15]%); - CSD’s in Nederland: [20-30]% (Refresco [10-20]%, Schiffers Food [0-10]%); Hierbij wordt de veronderstelling gemaakt dat alle productie van Menken en van Winters bestemd is voor de Nederlandse markt.9 Partijen schatten de relevante marktomvang voor Nederland in op EUR 479,2 miljoen voor het niet-aseptische segment en EUR 419,3 miljoen voor CSD’s. - niet-alcohol bevattende dranken in het niet-aseptische segment in Nederland, België en Duitsland: [0-10]% (Refresco [0-5]%, Schiffers Food [0-5]%);
8
En bevat in ieder geval de locaties waar de genoemde bevraagde afnemer de CSD’s laat produceren (zie punt 28).
* In deze openbare versie van het besluit zijn delen van de tekst vervangen of weggelaten om redenen van vertrouwelijkheid. Vervangen of weggelaten delen zijn met vierkante haken aangegeven. In geval van getallen of percentages kan de vervanging hebben plaatsgevonden in de vorm van vermelding in bandbreedtes. 9
Partijen kunnen niet aangeven welk deel van de productie van Menken en Winters verkocht wordt in welk land, omdat de
geproduceerde volumes ex-works worden afgehaald door afnemers. Het is volgens partijen aannemelijk dat een groot deel van de productie van Menken en Winters buiten Nederland of zelfs buiten België, Duitsland en Nederland gezamenlijk wordt verkocht.
8
Openbare versie
Openbare versie -
CSD’s in Nederland, België en Duitsland: [0-10]% (Refresco [0-5]%, Schiffers Food [05]%); Hierbij wordt de veronderstelling gemaakt dat alle productie van Menken en van Winters bestemd is voor België, Duitsland en Nederland.10 Partijen schatten de relevante marktomvang voor België, Duitsland en Nederland gezamenlijk in op 25.978 miljoen liter voor het nietaseptische segment en 11.396 miljoen liter voor CSD’s. Beoordeling i.
Productie van niet-alcohol bevattende dranken in het niet-aseptische segment
35. Partijen leiden de verstrekte marktaandeelgegevens af van verkoopgegevens op retailniveau na aftrek van een ingeschatte retailmarge en een BTW-marge. Dit betekent dat de marktomvang waarop de marktaandelen van partijen gebaseerd zijn zowel de productie voor eigen rekening en risico als de productie voor rekening en risico van een derde omvat. De door partijen verstrekte gegevens geven derhalve een inschatting van de marktaandelen van partijen op de productie van niet-aseptische dranken en in het bijzonder CSD’s, ongeacht welke constructie hierbij wordt gehanteerd (zie punt 10). 36. De verstrekte marktaandelen geven aan dat het niet aannemelijk is dat de concentratie op een markt welke het produceren van niet-alcohol bevattende dranken in het niet-aseptische segment omvat, tot een significante belemmering van de mededinging zou leiden. Voorts geven de verstrekte marktaandelen aan dat het niet aannemelijk is dat de concentratie op een markt welke het produceren van CSD’s omvat, tot een significante belemmering van de mededinging zou leiden. De activiteiten van partijen overlappen niet op het gebied van mineraalwater. Zoals in punt 8 reeds weergegeven is enkel Schiffers Food op dit gebied actief. In het navolgende wordt verder slechts ingegaan op CSD’s aangezien het aannemelijk is dat de positie van partijen op mogelijke markten die zowel CSD’s en mineraalwater omvatten kleiner is dan op mogelijke markten die alleen bestaan uit CSD’s.11 ii.
Productie voor rekening en risico van een derde
37. Gedurende het onderzoek is het niet mogelijk gebleken om ten aanzien van de marktomvang van de productie van CSD’s een duidelijk beeld te krijgen omtrent welk deel van de productie voor eigen rekening en risico plaatsvindt en welk deel voor rekening en risico van een derde plaatsvindt. Informatie met betrekking tot de productiecapaciteit voor het produceren van CSD’s van de verschillende ondernemingen actief op de relevante markt is schaars. Voorts geven de bevraagde concurrenten en afnemers aan geen inschatting te kunnen maken van de positie van partijen op de relevante markt. Derhalve is het niet mogelijk om betrouwbare ‘marktaandelen’
10
Zie voetnoot 11.
11
Schiffers Food produceerde in 2007 [0-1000] miljoen liter mineraalwater, terwijl de consumptie van mineraalwater in
Nederland, België en Duitsland op basis van hoeveelheid 14.582 miljoen liter omvat. De consumptie van CSD’s en mineraalwater gezamenlijk in Nederland, België en Duitsland omvat op basis van hoeveelheid 25.978 miljoen liter (zie punt 34).
9
Openbare versie
Openbare versie te berekenen welke kunnen dienen als een goede indicator van de mate van marktmacht van partijen na de concentratie indien de productiecapaciteit voor de productie van CSD’s voor eigen rekening en risico wordt onderscheiden van de productie van CSD’s voor rekening en risico van een derde.12 38. Ondanks het feit dat er niet op alle mogelijke markten betrouwbare inschattingen van marktaandelen gemaakt kunnen worden, kan in onderhavige zaak geconcludeerd worden dat het niet aannemelijk is dat als gevolg van de voorgenomen concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou worden belemmerd. Zo zijn er (i) in Nederland en het nabije buitenland voor afnemers voldoende alternatieven beschikbaar, (ii) is er voldoende overcapaciteit aanwezig op de markt, (iii) is overstappen voor afnemers relatief eenvoudig en (iv) beschikken afnemers over een zekere mate van vraagmacht. 39. Zoals in punt 13 reeds weergegeven is, zijn er verscheidene ondernemingen waarbij afnemers die productiecapaciteit nodig hebben, terechtkunnen. In Nederland zijn de concurrenten Vrumona en USD actief met een capaciteit voor de productie van CSD’s van respectievelijk […] miljoen liter en […] miljoen liter. Ter vergelijking; partijen hebben in Nederland gezamenlijk een capaciteit voor de productie van CSD’s van 472 miljoen liter (Refresco […] miljoen liter, Schiffers Food […] miljoen liter). Op haar productielocatie in België heeft Refresco een capaciteit van […] miljoen liter. De totale capaciteit van de twee grote concurrenten Vrumona en USD gezamenlijk in Nederland is derhalve minstens even groot als de capaciteit van partijen in Nederland en België. Daarnaast zijn er een aantal kleinere spelers actief, zoals DIS13 en SDI.14 Tevens zijn er in Duitsland verschillende aanbieders van een aanzienlijke omvang gevestigd, waaronder Stute15 en Hansa.16 In België wordt ten behoeve van de Nederlandse markt reeds gebruik gemaakt van Top Bronnen.17 40. Verder is naar voren gebracht dat er nog voldoende overcapaciteit op de markt aanwezig is. Mochten afnemers willen overstappen op een andere aanbieder, dan hoeft capaciteit derhalve
12
Het inschatten van het marktaandeel van partijen op segmenten zou een grootschalig onderzoek vereisen waarin aan
alle (buitenlandse) ondernemingen actief op de relevante markt gevraagd moet worden naar de omvang van hun productie van CSD’s voor rekening en risico van derden. Dit grootschalige onderzoek is niet uitgevoerd omdat uit het marktonderzoek duidelijk bleek dat er na de concentratie voldoende concurrentiedruk wordt uitgeoefend op partijen. Ter indicatie: in België, Duitsland en Nederland wordt er circa 11.396 miljoen liter CSD’s geconsumeerd. Partijen produceren [0-1000] miljoen liter CSD’s ([0-10]% van de totale consumptie). Hierbij wordt de veronderstelling gemaakt dat alle productie van Menken en van Winters bestemd is voor België, Duitsland en Nederland. 13
Welke volgens het jaarboek in 2006 107 miljoen liter CSD’s en mineraalwater produceerde.
14
Een producent die in Nederland en Duitsland actief is.
15
Stute produceert zowel blik als PET bestemd voor de Nederlandse markt en realiseerde een totale omzet tussen de EUR
500 – 600 miljoen. Zie http:/ / www.top500.de/ details/ 838/ stute_nahrungsmittelwerke_gmbh_co_kg_germany.php. Het is niet bekend hoeveel omzet hiervan is gerealiseerd uit de productie van CSD’s. FWS typeert Stute als een grote speler. 16
Hansa realiseerde een omzet van tussen de EUR 100 – 200 miljoen uit de productie van diverse niet-alcoholhoudende
dranken. Zie http:/ / www.top500.de/ details/ 096/ hansa-brunnen_ag_germany.php. 17
Top Bronnen is onderdeel van het Belgische zuivelconcern Inex.
10
Openbare versie
Openbare versie geen drempel te vormen. Partijen produceren overigens zelf vrijwel op het maximum van hun capaciteit. 41. Bovendien is overstappen voor afnemers relatief eenvoudig. Contracten worden vaak gesloten voor de duur van één jaar en afnemers zijn bovendien eigenaar van het merk18 en ook vaak van het recept. Een bevraagde retailer gaf aan naar aanbieders in België en Duitsland te kunnen overstappen en dat ook te zullen doen op het moment dat de concurrentie in Nederland minder wordt (zie tevens punt 28). 42. Ten slotte is een kenmerk van onderhavige markt dat afnemers een zekere mate van vraagmacht kunnen uitoefenen. In dit kader is het van belang te benadrukken dat concurrentiedruk niet alleen uit kan gaan van concurrenten, maar ook van afnemers.19 De klantengroep van partijen bestaat uit relatief grote retailers en A-merk eigenaren. Gelet op het feit dat deze afnemers de eigenaren zijn van de merken (en vaak tevens van de recepten) en er zoals reeds is aangegeven gemakkelijk door hen overgestapt kan worden en hiervoor capaciteit beschikbaar is, bestaat er in het segment waar partijen actief zijn een aanzienlijke afnemersmacht. In het marktonderzoek werd door meerdere ondernemingen aangegeven dat supermarktconcern Lidl voor CSD’s een eigen productiefaciliteit heeft in Duitsland. iii.
Onderscheid PET flessen en blik
43. In het geval PET-flessen moeten worden onderscheiden van blik dan is er geen overlap van de activiteiten van partijen. Tevens kan er geconcludeerd worden dat er voor beide verpakkingstypen voor afnemers voldoende alternatieven zijn. Er zijn, zoals reeds aangegeven in punt 39, grote ‘all round’ concurrenten die beide verpakkingstypen produceren. Vrumona en USD produceren bijvoorbeeld zowel in blik als in PET. Ook Stute produceert beide type verpakkingen. Voor blik geldt dat er voorts de volgende andere concurrenten actief zijn op de markt: DIS en Bavaria N.V., dat de activiteiten voor productie van CSD’s in blik behoudt, welke expliciet uitgesloten zijn van het non-concurrentiebeding in de aan de concentratie verbonden overeenkomsten. Voor PET geldt tevens dat er naast partijen, Vrumona, USD en Stute ook nog andere concurrenten actief zijn zoals SDI, Hansa en Top Bronnen. De karakteristieken van de markt die beschreven zijn in punten 40 tot en met 42, gelden ook voor beide type verpakkingen. 44. Naast de hierboven weergegeven argumenten, geven zowel bevraagde concurrenten als afnemers aan als gevolg van de concentratie geen mededingingsproblemen te verwachten. Conclusie
18
Industriële afnemers die een deel van de productie van A-merken uitbesteden zijn eigenaar van hun A-merk; retailers zijn
eigenaar van hun eigen huismerken. 19
Zie de Richtsnoeren van de Europese Commissie voor de beoordeling van horizontale fusies op grond van de
Verordening van de Raad inzake de controle op concentraties van ondernemingen, Publicatieblad Nr. C 031 van 05/ 02/ 2004 blz. 0005 - 0018. Compenserende afnemersmacht moet worden begrepen als de sterke onderhandelingspositie van de afnemer in commerciële onderhandelingen met de verkoper, welke hij te danken heeft aan zijn omvang, zijn commerciële betekenis voor de verkoper en zijn vermogen om over te schakelen op andere leveranciers.
11
Openbare versie
Openbare versie
45. In onderhavige zaak kan geconcludeerd worden dat het niet aannemelijk is dat als gevolg van de voorgenomen concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou worden belemmerd. Op alle mogelijk te onderscheiden beïnvloede markten zijn er (i) in Nederland en het nabije buitenland voor afnemers voldoende alternatieven beschikbaar, (ii) is er voldoende overcapaciteit aanwezig, (iii) is overstappen voor afnemers relatief eenvoudig en (iv) beschikken afnemers over een zekere mate van vraagmacht. VII.
CONCLUSIE
46. Na onderzoek van deze melding is de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit tot de conclusie gekomen dat de gemelde operatie binnen de werkingssfeer valt van het in hoofdstuk 5 van de Mededingingswet geregelde concentratietoezicht. Hij heeft geen reden om aan te nemen dat die concentratie de daadwerkelijke mededinging op de Nederlandse markt of een deel daarvan op significante wijze zou kunnen belemmeren. 47. Gelet op het bovenstaande deelt de Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit mede dat voor het tot stand brengen van de concentratie waarop de melding betrekking heeft geen vergunning is vereist.
Datum: 10 december 2008
De Raad van Bestuur van de Nederlandse Mededingingsautoriteit, namens deze:
W.g. drs. A.J.M. Kleijweg Plv. Directeur Mededinging
Tegen dit besluit kan degene, wiens belang rechtstreeks bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd beroepschrift indienen bij de Rechtbank te Rotterdam, sector bestuursrecht, Postbus 50951, 3007 BM Rotterdam
12
Openbare versie
