Materialen en systemen voor veiligheid en verduurzaming van de leefomgeving. Een kunstgrasveld als nieuwe dorpskern

NUMMER 4 2015

PROTECTING PEOPLE IN HABITATS

Materialen en systemen voor veiligheid en verduurzaming van de leefomgeving Een kunstgrasveld als nieuwe dorpskern ‘Ik voel me veiliger in een helikopter dan op de weg’

www.tencate.com/txtures

txtures 4 txtures is het interne en externe relatiemagazine van materiaaltechnologieconcern Koninklijke Ten Cate nv. txtures verschijnt vier keer per jaar in een Nederlands en een Engelstalige versie. Redactie Koninklijke Ten Cate nv Postbus 58 7600 GD Almelo telefoon +31 546 544 911 Coen Heldeweg [email protected] www.tencate.com/txtures Vormgeving Aandagt reclame & marketing, Almelo Drukwerk Lulof experts in gedrukte communicatie, Almelo Neemt u (delen van) artikelen over, wilt u dan denken aan bronvermelding? Naast deze gedrukte versie is txtures beschikbaar als app (alleen Engelstalig), op de corporate website en op uw mobiele telefoon. Schrijf voor gratis toezending aan txtures@ tencate.com of bel 0546 544911 Foto voorzijde Toenemende verstedelijking en klimaatverandering zijn bedreigingen in de eindmarkten milieu- & watermanagement en infrastructuur (foto Rasmus Daniel Taun)

Veiligheid – een vaak vergeten maar belangrijk facet van systemen met geosynthetics ‘Het aantal verkeersdoden wereldwijd bedraagt 1,24 miljoen per jaar. Naar schatting van de Wereldgezondheidsorganisatie blijft dat aantal de komende jaren zo onaanvaardbaar hoog. Een recent onderzoek van het Pacific Institute for Research and Evaluation wijst uit dat rijbanen die in slechte staat verkeren in de Verenigde Staten medeoorzaak zijn van meer dan de helft van de bijna 42.000 mensen die in dit land jaarlijks in het verkeer omkomen. Een rijbaan die in slechte staat verkeert blijkt een dodelijker factor dan hard rijden, alcoholinname of het niet gebruiken van de veiligheidsgordel. De materialen van TenCate Geosynthetics voor de wegenbouw zorgen niet alleen voor een veiliger oppervlak van de rijweg, ze zorgen ook voor een langere levensduur ervan. Daardoor is meer geld beschikbaar voor andere maatregelen om de verkeersveiligheid te verbeteren. Een langere levensduur van het plaveisel maakt het bovendien aanmerkelijk minder vaak nodig om riskante en kostbare onderhoudsprogramma’s uit te voeren. Geschat wordt dat het risico dat wegwerkers lopen significant hoger is dan het risico van bouwvakkers op hun werk. Een enquête van de Britse Highways Agency wijst uit dat tot 20% van de wegwerkers tijdens hun loopbaan letsel heeft opgelopen door passerende voertuigen. Van hen wist 54% ternauwernood aan een aanrijding te ontkomen. Tegenover veroudering en onveilige infrastructuur tengevolge van beperkte overheidsbudgetten staat een toenemende acceptatie van geosynthetics. Alleen al in de Verenigde Staten rijden dagelijks meer dan 215 miljoen auto’s over de 61.000 bruggen die in slechte staat verkeren en herstel behoeven. Materialen van TenCate Geosynthetics zijn de belangrijkste structurele component voor opkomende technologieën als het Geosynthetic Reinforced Soil-Integrated Bridge System. Dit is een systeem voor versnelde bruggenbouw dat de kosten verlaagt, de bouwtijd verkort, de levensduur verlengt, de veiligheid verhoogt en de CO2-voetafdruk verkleint. Natuurrampen richten regelmatig grote schade aan aan de lokale infrastructuur. Momenteel hebben gemiddeld ongeveer 21 miljoen mensen per jaar wereldwijd last van overstromingen. Dat aantal zal naar verwachting toenemen tot 54 miljoen in 2030 als gevolg van klimaatverandering en sociaal-economische ontwikkelingen. Bouwkundige constructies op basis van geosynthetics van TenCate helpen de gevolgen van natuurrampen op de lokale gemeenschap te verminderen. Oplossingen van TenCate zijn wereldwijd toegepast voor de bescherming tegen overstromingen, lawines en zelfs tegen explosies door terroristische acties. TenCate heeft een lange geschiedenis als het gaat om het aanbieden van geosynthetische oplossingen die mensen beschermen. Lokale gemeenschappen zijn zich steeds meer bewust van het belang van goede bescherming en het onder controle houden van veiligheidsrisico’s. Dit past goed bij onze strategie om een probleemoplosser te zijn voor onze eindgebruikers.’

Jaargang 50 - nummer 4 winter 2015

John Henderson, global marketing director TenCate Geosynthetics

2

txtures 4 | 2015

INHOUD

28 Kunstgrasveld torent boven Medellin uit In een wijk van Medellín (Colombia) staat het UVA Sol de Oriente. Meest opvallend: een sportveld van 55 x 33 meter op het dak met een GreenFields® Slide Max XQ™ kunstgrassysteem.

VEILIGHEID 4  Geosynthetics voor veiligheid en bescherming in weg- en waterbouw 17 Bescherming tegen sneeuw en steenlawines DUURZAAMHEID 8  Kunstgras voor landscaping

26 Geosynthetics

als fundament voor vliegvelden

45 Cruyff Court nu ook als mobiel concept VISIE, MISSIE EN STRATEGIE

Materialen als TenCate Polyfelt® en TenCate Mirafi® worden toegepast bij het herstel van de start- en landingsbanen van Vaclav Havel Airport in Praag.

22 Column voorzitter raad van bestuur 32 Maatschappelijke betrokkenheid in de praktijk BUSINESS CONTEXT 46  ‘Ik voel me veiliger in een helikopter dan op de weg’

32 TenCate Field in a box™ verbindt sport met sociale, educatieve en economische doelstellingen

54  Energiebedrijf stapt over op innovatieve kleding

LAYAR voor extra informatie 38 Slibremmer verhoogt kwaliteit oppervlaktewater Slibremmer met geotextiel en TenCate Geotube® zorgt in het Wormer- en Jisperveld voor een hogere waterkwaliteit tegen lagere onderhoudskosten.

Heeft uw mobiele telefoon een LAYAR app? Hou het toestel dan boven de pagina met het oranje LAYAR app-logo voor aanvullende informatie, zoals animaties. U kunt deze app downloaden via de App Store. Filmpjes en animaties vindt u ook op www.tencate.tv Bekijk de animatie door deze pagina te scannen met de LAYAR app

3

VEILIGHEID

PROTECTING PEOPLE IN HABITATS MET GEOSYNTHETICS EN KUNSTGRAS

Oplossingen voor infrastructuur en watermanagement Bekijk de animatie door deze pagina te scannen met de LAYAR app www.tencategeosynthetics.com www.tencategrass.com www.tencate.tv

4

txtures 4 | 2015

TenCate brengt de missie ‘protecting people’ in de praktijk door het ontwikkelen en produceren van duurzame oplossingen voor de bescherming van mensen in hun werk- en leefomgeving (in habitats). TenCate bedient de eindmarkten milieu- en watermanagement en infrastructuur met geosynthetics, kunstgras en in mindere mate outdoorweefsels en composietmaterialen. Bedreigingen in deze markten zijn onder meer de toenemende verstedelijking en klimaatverandering. Bij de ontwikkeling van materialen en systemen zijn veiligheid en verduurzaming van de leefomgeving leidraad.

Dit is een filmfoto (still) uit een animatie die de toepassingsmogelijkheden van geosynthetics inzichtelijk maakt. In dit geval betreft het een reeks waterbouwkundige constructies die zijn gerealiseerd met TenCate Geotube® technologie.

zaakt door de natuurlijke groei van de bevolking en doordat meer mensen – autochtonen en buitenlandse migranten – zich in de steden vestigen. Ook groeit het aantal eenpersoonshuishoudens. Er zijn circa 22 steden met meer dan 10 miljoen inwoners. Dat aantal neemt toe, met name in Azië en Afrika. Hierdoor zal er een enorme druk komen te liggen op de infrastructuur van deze steden. Stedelijke gebieden worden omvangrijker en complexer. De urbanisatie heeft dan ook vergaande gevolgen voor de mobiliteit, het milieu, de leefbaarheid en de beschikbaarheid van werk, voedsel, water en energie. Beslaan steden wereldwijd slechts een half procent van het landoppervlak, de inwoners ervan consumeren 75% van de natuurlijke middelen. Dit onderstreept de noodzaak van verduurzaming van de leefomgeving.

Wereldwijd zijn mettertijd honderdduizenden kilometers auto- en spoorweg en hellingen aangelegd met geosynthetics van TenCate Geosynthetics als ondersteuning en versterking. Voor menig parkeerterrein, vliegveld, bruggehoofd, talud en windturbinepark geldt hetzelfde. Tal van voetbal-, hockey- en andere sportvelden wereldwijd zijn gebaseerd op backing, kunstgrasvezels en -systemen van TenCate. Veel openbaar groen bestaat uit componenten van TenCate Grass. Verstedelijking We zijn inmiddels met 7,4 miljard zielen op deze wereld. Naar schatting bedraagt dat aantal in het jaar 2100 twaalf miljard. Sinds 2008 woont de meerderheid van de wereldbevolking in stedelijk gebied. Elke dag komen daar naar schatting enkele honderdduizenden bij. Deze toename wordt veroor-

Verbinden Steden moeten zich dus slimmer gaan ontwikkelen om de bovengeschetste gevolgen positief om te buigen. Dat kan door alle aspecten van een stad met elkaar te verbinden – dus ook inwoners, bedrijfsleven en bestuur. Een stad genereert veel data. Die met wetenschappelijke kennis aan elkaar koppelen geeft sneller een beter en effectiever inzicht in de problematiek en de mogelijke antwoorden. Daarnaast moeten we schaars bevolkte en minder aantrekkelijke delen van de Aarde (opnieuw) bewoonbaar maken, bestaande habitats uitbreiden of juist beschermen. Dat verlangt een hoogwaardige organisatiegraad, mobiliteit en logistiek met veilige en duurzame infrastructuur en een circulaire economie. Slimme steden Steden die alle uitdagingen effectief tegemoettreden en kansen benutten, ontwikkelen een hoge kwaliteit van hun leefomgeving met sterke sociale netwerken. Om de sociale, demografische, economische en infrastructurele ontwikkelingen op duurzame wijze het hoofd te bieden, zullen we daarnaast ‘smart cities’ moeten ontwerpen. In smart cities komen digitalise-

ring en verstedelijking samen. Slimme technologie en slimme mensen maken een stad aantrekkelijker, innovatiever, duurzamer en leefbaarder. Klimaatverandering en hulpbronnen Een tweede megatrend vormen klimaatverandering en schaarser wordende hulpbronnen. Naar verwachting blijft het zeeniveau stijgen en wordt het overstromingsgevaar steeds groter, met alle gevolgen van dien voor de lokale infrastructuur. Deze moet worden beschermd of verstevigd. Steden in kustgebieden krijgen te maken met een steeds grotere kans op overstromingsgevaar. Steden en kustlijnen moeten in toenemende mate goed anticiperen op en adequaat kunnen handelen bij natuurrampen, zoals overstromingen. In droge gebieden moet de watervoorziening op peil blijven. De economische groei van opkomende markten heeft de vraag naar vers water verveelvoudigd. Met de toenemende welvaart gebruiken we meer water voor hygiëne, industriële productie en productie van met name vlees. Ook verstedelijking heeft nadelige gevolgen voor de waterhuishouding. De neerslag kan moeilijker in de bodem infiltreren en komt versneld tot afstroming in de rivieren en beken die het gebied doorkruisen. Die krijgen daardoor een hoger debiet. Dat vergroot de kans op overstromingen, modderstromen en dijkdoorbraken in de benedenloop van de rivier. Geosynthetics Geosynthetics worden over het algemeen gebruikt om weg- en waterbouwkundige problemen op te lossen. Voorbeelden zijn stabilisatie of het scheiden van grondlagen, grondwapening, bescherming tegen erosie en mechanische beschadiging, drainage en afdichting, zodat verontreiniging niet in de bodem belandt. Geosynthetics kunnen tevens dienen als fundering van autowegen, parkeerplaatsen of start- en

5

VERVOLG PAGINA 5

landingsbanen. Door toepassing van geosynthetics als TenCate Geotube® is door aanwinning land uitgebreid, zijn eilanden gecreëerd, kusten en oevers beschermd en verontreinigd slib of grond gereinigd en opgeslagen. Door het slib of de vervuiling te ontwateren en als harde massa langdurig op te slaan, zijn de containers geschikt als dijklichaam of voor ophoging van land. Bewaking en monitoring van dijken resulteert in een meer structurele aandacht voor geosynthetics met optische vezels, zoals TenCate GeoDetect®. Kunstgrascomponenten TenCate Grass richt zich op zowel sporttoepassingen als landscaping (particuliere, commerciële en publieke landschapsinrichting). Voorbeelden van toepassingen zijn groenvoorzieningen langs snelwegen, rij- en trambanen en op luchthavens, op verkeersknooppunten, gazons bij woningen, scholen en hotels, kunstgras op balkons, daken, speelplaatsen en andere recreatieve voorzieningen. Kunstgras wordt eveneens toegepast voor de aankleding van taluds (ook als hybride systeem in combinatie met natuurgras) en in niet-horizontale toepassingen als dakisolatie. Waardepropositie De waardepropositie van TenCate Geosynthetics ligt in de brede productportfolio en technologische

kennis, de milieuvriendelijkheid en duurzaamheid, de korte reactietijd op orders vanwege een internationaal netwerk van bedrijven en verkoopkantoren en de rol als partner bij projecten. Zo is de TenCate Geotube® technologie duurzaam en ruimtebesparend, beperkt ze de transportkosten, zorgt ze voor in situ recycling van water en laat ze een bescheiden CO2-voetafdruk achter. De waardepropositie van kunstgrasoplossingen ligt in duurzaamheid en gebruiksgemak: de hogere bespeelbaarheid en de besparing op waterverbruik en meststoffen in vergelijking met natuurgras. Het vergt bovendien minder onderhoud. Kunstgras dat wordt geweven van één materiaalsoort, is recyclebaar. • Veiligheid en verduurzaming van de leefomgeving zijn bij de ontwikkeling van kunstgrasvezels en geosynthetische materialen en -systemen leidraad • Geosynthetics worden over het algemeen gebruikt in de weg- en waterbouw en milieusector, kunstgrasvezels en -backing toegepast in sportvelden en voor landscaping • Waardepropositie van deze materialen ligt in de bescheiden CO2-voetafdruk, besparing op kosten voor transport, installatie en onderhoud en het gebruiksgemak

Het opslagterrein met TenCate Geotube® eenheden. Rechts ligt Lake Onondaga.

6

txtures 4 | 2015

Schoonmaak Lake Onondaga met TenCate Geotube® technologie TenCate Geosynthetics Americas leverde TenCate Geotube® units ten behoeve van een omvangrijk milieuproject bij Onondaga Lake, ten noordoosten van Syracuse in de staat New York (foto blz. 7). Ten gevolge van ruim een eeuw industriële activiteit aan de oevers van het 12 km2 grote meer was de waterkwaliteit ervan sterk verslechterd. Parsons Engineering gebruikte TenCate Geotube® units om de 1,6 miljoen m³ verontreinigd slib in te ontwateren en als vaste stof permanent op te slaan (inzetfoto). Dit gebeurde op een nabij gelegen terrein. Het gefilterde water wordt via waterzuiveringsinstallaties teruggepompt in het meer. Het is de grootste baggeroperatie met geotextiele containers in Noord-Amerika. Het project nam in 2012 aanvang. Eerder dan gepland kon het worden voltooid. Tot grote tevredenheid ook van Parsons Engineering. Het bedrijf prees het systeem, de ervaring, technische kennis en de snelheid van handelen van TenCate Geosynthetics Americas. De grote schoonmaak resulteerde in verbetering van de waterkwaliteit en het leefgebied voor vissen en wilde dieren, verbetering van de recreatieve mogelijkheden en betekent een bescherming van het milieu en de menselijke gezondheid.

Lake Onondaga

7

DUURZAAMHEID

TENCATE GRASS VOOR LANDSCHAPPELIJKE TOEPASSINGEN

Duurzame stoffering Toepassing van kunstgras bij de aanleg van tuinen, parken en de openbare ruimte neemt wereldwijd in populariteit toe. Daardoor is de laatste jaren het aantal aanbieders gegroeid. TenCate Grass neemt een belangrijk deel van de productie van kunstgras en backing voor haar rekening en zet in op continue productdifferentiatie en -innovatie. Bestond de omzet van de kunstgrasdivisie van TenCate in 2012 nog voor 7% uit producten voor landscaping, in 2013 was dat toegenomen tot 20% en een jaar later tot 25%. TenCate Grass levert bijna de helft van de voor Europees landscaping gebruikte vezels en backing. In Nederland zijn circa tien bedrijven actief in de productie, marketing, verkoop en distributie van kunstgras voor landscaping. De meesten van hen werken actief samen met TenCate. In Europa wordt ruim 10 miljoen m2 hoogwaardig landscapetapijt geproduceerd, waarvan bijna de helft in Nederland. Kunstgras in het verkeer Een van de best zichtbare toepassingen

8

txtures 4 | 2015

van kunstgras is het verkeer: langs start- en landingsbanen van vliegvelden, in middenbermen en op rotondes. In Nederland gebeurt dat niet zoveel, maar in landen met een minder groeizaam of heet klimaat vaker. In Gaziantep in Zuid-Oost Turkije ligt onder een deel van de rails van de tramlijn die in 2011 in gebruik is genomen een tapijt van kunstgras. In Riyadh, de hoofdstad van SaoediArabië, is in 2013 het grootste kunstgrasproject ter wereld gerealiseerd: bij het vliegveld werd 160.000 vierkante meter kunstgras aangelegd. Interieurtoepassingen Andere toepassingen van kunstgras voor landscaping zijn gazons, dakterrassen en balkons, speeltuinen

en schoolpleinen. Een minder voor de hand liggende toepassing is interieur, zowel thuis als op de werkplek. Een ‘echt’ grasveld leg je niet in de woonkamer of de kantoortuin, een kunstgrastapijt wel – zeker omdat vrijwel alle denkbare kleuren en kleurcombinaties mogelijk zijn. Groeiende marktvraag Naar verwachting groeit de vraag in de Europese markt voor landscaping met 10 tot 15% per jaar. Een aantal factoren speelt hierbij een rol: de toenemende bekendheid en acceptatie, productverbetering en -innovaties, het onderhoudsgemak, het altijd frisgroene aanzien, de besparing op kosten voor sproeiwater en voeding

Een kunstgrasproject van 160.000 m2 bij Riyad (Saoedi-Arabië)

alsook wetgeving. Ontwikkelingen elders in de wereld fungeren daarbij soms als aanjager. Dit voorjaar verplichtte gouverneur Jerry Brown de inwoners van California tot een reductie van 36% van het waterverbruik. Wetgeving met

betrekking tot waterbesparing zoals in California is aanstaande in Zuid-Europese landen. Productportfolio TenCate heeft een assortiment producten speciaal

voor landschapstoepassingen ontwikkeld. Deze producten zijn voornamelijk bedoeld voor gazons bij woonhuizen en voor stedelijk en commercieel ontwerp. Ze zijn niet louter een duurzaam en onderhoudsvriendelijk alternatief voor natuurlijk gras, ze kunnen tevens worden toegepast op plaatsen waar natuurlijk gras niet of nauwelijks wil groeien. Bovendien kunnen aan kunstgrasgarens en backing bepaalde functionaliteiten worden gegeven. Voorbeelden zijn antibacteriële en mosgroeiwerende finishes. www.tencategrass.com [email protected]

Interieurtoepassing

9

VEILIGHEID

TENCATE GEOTUBE® TECHNOLOGIE BIJ STUWDAM CHILI

Kofferdam voor waterkrachtcentrale TenCate Geosynthetics USA is een Outstanding Achievement Award toegekend voor haar bijdrage aan de Central Hidroelectrica Angostura in Chili. TenCate leverde TenCate Geotube® eenheden van 30 meter lengte en 10 meter doorsnee voor de bouw van een kofferdam. Bekijk de animatie door deze pagina te scannen met de LAYAR app www.tencategeosynthetics.com [email protected]

10 txtures 4 | 2015

De Central Hidroelectrica Angostura in de Rio Biobio ten zuiden van Santa Bárbara (foto: centralangostura.cl)

11

VERVOLG PAGINA 11

bouwmachines. De kofferdam moest in korte tijd kunnen worden geïnstalleerd en verwijderd zonder inzet van zwaar materieel.

Aanleg van de kofferdam voor de tunnel met gebruikmaking van TenCate Geotube® technologie.

De Central Hidroelectrica Angostura in de Rio Biobio ten zuiden van Santa Bárbara is met een vermogen van 350 megawatt de grootste waterkrachtcentrale van Chili. Om de bouw van de stuwdam voor de waterkrachtcentrale te voltooien, was het noodzakelijk om aan het einde stroomafwaarts van een 11 meter hoge en 25 meter brede, primaire afvoertunnel een (tijdelijke) kofferdam te construeren. Deze dam moest voorkomen dat rivierwater tijdens de werkzaamheden in de tunnel zou stromen. De bouwlieden konden dan een 7 meter dikke betonnen ‘plug’ verwijderen. Vanwege de kracht van de rivier, de waterstanden (van 4 tot 7 meter diepte) en de beperkte inzet van zwaar materieel en eisen aan het minimumdebiet moest voor een robuuste en rendabele oplossing worden gekozen. De keus viel op TenCate Geotube® technologie. Droge werkomgeving Een kofferdam of kistdam is een tijdelijke afsluiting in het water om een omsloten gebied leeg te pompen en een droge werkomgeving te creëren. De kofferdam in de Rio Biobio moest de druk en turbulentie van de rivier kunnen weerstaan. De leeggepompte werktunnel moest de bouwlieden droge en veilige arbeidsomstandigheden bieden. Ook dienden de installatie en uiteindelijke verwijdering van de kofferdam

12 txtures 4 | 2015

te geschieden zonder enige onderbreking van de stroming van de rivier of het werk aan de hydroelektrische dam. Bovendien was het zaak ervoor te zorgen dat de rivier waarover de dam is gebouwd stroomafwaarts tijdens en na de bouw een minimumdebiet zou behouden. Het debiet is de gemiddelde hoeveelheid water in m3 die een rivier per tijdseenheid afvoert. In dit geval gold een minimumdebiet tussen 300 en 1.000 m3 per seconde. Om dit te realiseren, moest men primaire en secundaire afvoertunnels boren via de rotsformatie naar de bergzijde van de rivier. Bijkomende hindernis: het afvoerkanaal in kwestie lag 35 meter lager dan het werkplatform en was niet toegankelijk voor

Argumenten voor TenCate Geotube® technologie Na afweging van alle randvoorwaarden koos de aannemer voor een kofferdam met TenCate Geotube® technologie, zoals voorgesteld door het bedrijf Novatech de Santiago Chili. Een aantal argumenten gaf de doorslag: de flexibiliteit van het ontwerp bij dergelijke wisselende waterniveaus, de veiligheid ervan, de relatief eenvoudige installatie, de beperkte tijd die is gemoeid met installatie en ontmanteling en de lagere kosten in vergelijking met alternatieven. In het oorspronkelijke ontwerp was uitgegaan van zes gevulde TenCate Geotube® systemen en een hoogte van 8 meter. Uiteindelijk werden 10 systemen in piramidevorm gestapeld met een hoogte van 9 meter. Zodra de kofferdam was geïnstalleerd, konden werknemers met pneumatische boren de dikke betonnen plug verwijderen. Daarna kon men beginnen met het verwijderen van de containers.

Het afvoerkanaal in kwestie ligt 35 meter lager dan het werkplatform en was niet toegankelijk voor bouwmachines

VEILIGHEID

GEOSYNTHETICS VOOR VERSTERKING KUSTBESCHERMING ZEELAND

Veilige dijken Ruim 300 kilometer dijk aan de kust van Zeeland is dit jaar versterkt met gebruikmaking van geosynthetics. De zeewering is daarmee voor ten minste de eerste vijftig jaar volledig veilig.

Plaatsing van Hillblock elementen bij de Noordwaard Polder. Aan weerszijden zijn geosynthetics nog zichtbaar (foto ©Hillblock)

13

VERVOLG PAGINA 13

TenCate heeft geosynthetische materialen geleverd voor die dijken langs de Oosterschelde en de Westerschelde die onvoldoende bescherming zouden bieden in het geval van een zogeheten superstorm. Met materialen als TenCate Bidim®, TenCate Geolon® en TenCate geocomposiet is in 2015 totaal 325 kilometer dijk versterkt en aan de actuele norm aangepast. Een dijk moet bescherming bieden tegen hoge waterstanden en krachtige golven. In Zeeland geldt een veiligheidsnorm

14 txtures 4 | 2015

van 1:4.000. Dit betekent dat een dijk een superstormvloed die gemiddeld eens in de 4.000 jaar voorkomt moet kunnen weerstaan. Ter vergelijking: in de omgeving van Rotterdam is de norm 1:10.000 en statistisch gezien doet een watersnood als die van 1953 zich eens in de 250 jaar voor. Na deze watersnoodramp zijn alle dijken opgehoogd. Op de meeste glooiingen ligt steenbekleding. Beton en stenen zorgen voor stevigheid van de dijk, maar de sterkte ervan bleek niet overal voldoende.

Filterlaag Een dijklichaam wordt gemaakt van zand. Om te voorkomen dat dit zand en de fundering door erosie wegspoelen, wordt geotextiel als een filterlaag aangebracht tussen het zand en de betonnen hillblocks en stenen. Hillblock is een dijksteen of taludblok voor een significant sterkere golfremming en minder golfoploop dan bestaande oeverbescherming. Toepassing van het Hillblock betekent dat dijken minder of soms zelfs helemaal niet hoeven te worden

verhoogd. Door zijn vorm en gewicht is het Hillblock stabieler en gemakkelijker te plaatsen. Drie typen geosynthetics TenCate leverde drie typen geosynthetics: TenCate Geolon® PP50 (type 1) voor de top van de dijk, TenCate Bidim® S61 voor het centrale orgaan van de dijk (type 2) en TenCate geocomposiet FR-X (type 3), een combinatie van twee geotextielen, voor de teen van de dijk. Het werk vond plaats tussen 1 april en 1 oktober,

Werkzaamheden bij Cadzand

dus voor aanvang van het stormseizoen. Werk aan een dijk kan alleen deze zes maanden van het jaar plaatsvinden. Tijdens deze periode bloeien planten bloeien, nestelen vogels en brengen mensen hun vrije tijd in de buurt van de dijken door. Werkzaamheden als deze vergen veel tijd, overleg en goede samenwerking met alle betrokken partijen. Een campingeigenaar ziet alle werkzaamheden uiteraard het liefst afgerond voor de start van het toeristische seizoen. Soms is het niet mogelijk vroeg in het

voorjaar te starten vanwege broedende vogels. Voor natuur- en milieubehoud zijn vergunningen en ontheffingen nodig.

Bekijk de animatie door deze pagina te scannen met de LAYAR app www.tencategeosynthetics.com [email protected]

15

VEILIGHEID

TENCATE MIRAFI® VOOR MUREN MUNITIEDEPOT BEDFORD

Blast walls met geotextiel In het Canadian Forces Ammunition Depot Bedford (Nova Scotia, Canada) ligt de munitie voor de vaartuigen van de Maritime Forces Atlantic Formation van de Canadese marine. Het depot bestaat uit een aantal munitiebunkers en beschikt tevens over een laadsteiger en enkele ankerplaatsen. Sinds een paar jaar zijn hier nieuwe, explosiebestendige muren (blast walls) opgetrokken, voorzien van TenCate Mirafi® PET geotextiel. Het munitiedepot ligt op een heuvel met uitzicht op de haven van Halifax. Vanwege deze ligging bevinden de blast walls zich aan de voorzijden van de munitiebunkers. Mocht zich een explosie voordoen, dan absorberen deze muren de vrijkomende energie. Daarmee vormen ze ook een afdoende bescherming voor de nabijgelegen haven. Sinds de bouw in 1950 van eerdere betonnen muren is de regelgeving veranderd. Nu wordt bouwmateriaal voorgeschreven waardoor de muren bij een explosie niet fragmenteren in brokken groter dan 19 millimeter. Geotextielbekleding Mitchelmore Engineering nam het ontwerp en de materiaalkeuze voor de drie te bouwen muren voor haar

De blast wall met TenCate Mirafi® PET 100 geotextiel

16 txtures 4 | 2015

rekening. Criteria waaraan moest worden voldaan, waren een maximale deeltjesgrootte van 19 millimeter in het geval van blootstelling aan een ontploffing, rendabiliteit, een levensduur van 20 jaar, eenvoudige constructie en beschikbaarheid van het materiaal. Na zorgvuldige evaluatie werd voor een met geotextiel beklede muur gekozen. Door deze optie kon men voor de buitenzijde en versterkingscomponenten toe met één materiaalsoort. Bij blootstelling aan een explosie zou de deeltjesgrootte voldoende worden beperkt. Ook was sprake van eenvoudige constructie; verneveling van een asfaltemulsie op de buitenzijde van het geotextiel zorgde voor uv-stabiliteit. Bovendien zou de nieuwe ommuring vrijstaand moeten zijn, wat vier weerbare zijden inhoudt.

Explosiebestendig TenCate Mirafi® PET 100 polyester geotextiel voldeed aan alle technische specificaties en eisen qua ontwerp. Desgevraagd voorzag TenCate Geosynthetics in een gekwalificeerd technicus met ervaring in de bouw van dergelijke muursystemen en voor het ter plekke bieden van technische ondersteuning. Elke explosiebestendige muur is 72 meter breed, 9 meter diep, 6 meter hoog en voorzien van TenCate Mirafi® PET 100 geotextiel. Door het gebruik van dit materiaal kon de technisch installateur een kosteneffectieve en explosiebestendige constructie ontwerpen en realiseren. www.tencategeosynthetics.com [email protected]

DUURZAAMHEID

GEOSYNTHETICS VOOR KEERWANDEN TEGEN LAWINES

Geosynthetics zijn een milieuvriendelijk en kostentechnisch aantrekkelijk alternatief voor traditionele bouwmaterialen voor de bouw van constructies voor bescherming tegen sneeuw- en rotslawines.

Lawinebestendig Geosynthetics als TenCate Rock® PEC en TenCate Miragrid bewijzen hun waarde bij de bouw en levensduur van constructies voor bescherming tegen sneeuw- en rotslawines. Ze zijn een milieuvriendelijk en kostentechnisch aantrekkelijk alternatief voor traditionele bouwmaterialen. In berggebieden kunnen zich overstromingen, modderstromen en sneeuw- en rotslawines voordoen. Deze gaan met immense krachten gepaard. Een sneeuwlawine kan snelheden bereiken van 250 km/uur, een rotslawine van wel 300 km/uur. Een beetje sneeuwlawine weegt al 10 ton. Er komen soms rotsblokken van vele kubieke meters omvang naar beneden. Bomen die lawines op hun weg tegenkomen, breken doorgaans nauwelijks hun val. In dat geval zijn secondaire, kunstmatige maatregelen geboden om de lawine te breken of

in een andere richting te leiden. In hoger gelegen gebieden kan vaak geen bescherming worden gecreëerd. Een kering dicht bij een woonplaats is evenmin een optie: lawines hebben in dat stadium te veel massa en bewegingsenergie. Vandaar dat men doorgaans halverwege een kering construeert. De kering breekt een lawine voor die haar hoogste snelheid en kracht heeft bereikt. Barrière Door de aanleg van versterkte keerwanden en hellingen (mechanically stabilized earth) kan men een barrière opwerpen tegen lawines. De terreingesteldheid stelt wel specifieke eisen aan het ontwerp, de materiaalkeuze en de bouw van dergelijke constructies. Traditionele oplossingen met alleen steen of beton zijn weinig rendabel: de kosten voor constructie en het transport van bouwmaterialen in moeilijk begaanbaar terrein

zijn hoog. Toepassing van geosynthetics is een aantrekkelijke oplossing. Voor dergelijke versterkte keerwanden kan gebruik worden gemaakt van plaatselijk aanwezig materiaal als zand. Bouwmachines kunnen efficiënt worden ingezet. De te construeren helling kan men extra steil maken, wat besparing van ‘vulmateriaal’ oplevert. Daardoor zijn de kosten van transport en materiaal minimaal. Het aanzicht van een dergelijke kering kan aan de omgeving worden aangepast. Systeem Een beproefd systeem is TenCate Polyslope® S. Dit bestaat uit geosynthetics voor versterking (TenCate Rock® PEC of TenCate Miragrid), een voorgevormd stalen grid, TenCate Polyfelt® Green erosiebescherming en plaatselijk aanwezig

17

VERVOLG PAGINA 17

Bij Ísafjörður (IJsland) is een 14 meter hoge en 330 meter lange lawinekering gebouwd met TenCate Polyfelt® geotextiel en TenCate Miragrid

zand als vulmateriaal. Zo ontstaat snel een groene en begroeide wal die een natuurlijke aanblik biedt. Het staal voor de bekisting wordt gegalvaniseerd om het corrosiebestendig te maken. Lawinekeringen met geosynthetics vinden we onder andere bij Ísafjörður (IJsland) en in Oostenruik bij Mühlau, Eiblschrofen, Lanersbach en Kappl. Isafjördur Bij Ísafjörður, een plaats in het noordwesten van IJsland, is een 14 meter hoge en 330 meter lange lawinekering gebouwd. Het systeem bestaat uit een gegalvaniseerde stalen bekisting, TenCate Polyfelt® TS geotextiel voor scheiding van de ‘vulling’ van de helling en het stenen front en drie soorten TenCate Miragrid GX voor bodemversterking. Het vulmateriaal: ter plaatse gewonnen grind en kleine stenen, afkomstig van de berg zelf en hier vermalen. Dat bespaarde transportkosten. Mocht zich een lawine voordoen, dan is er aan de voorzijde van de kering ruimte voor opgevangen sneeuw en gesteente.

18 txtures 4 | 2015

De kering was nodig om een schoolgebouw en particuliere woningen tegen lawines te beschermen. Tussen de kustlijn van IJsland en de steil opgaande berghellingen is maar een smalle strook geschikt voor huizenbouw. Bomen komen niet op deze hellingen voor. Met name in het noorden van IJsland, met zijn lange, koude winters en veel sneeuwval, staan bouwwerken bloot aan lawines, die op hun weg naar beneden niets in de weg wordt gelegd. Kennis IJsland beschikt over de technologie voor het bouwen van sneeuwbruggen en heeft er vele aangelegd, maar deze constructies zijn duur en de installatie ervan is moeilijk. De kennis van versterkte lawinekeringen had men niet in huis, vertelt Jürgen Gruber, marktmanager reinforcement bij TenCate Geosynthetics Europe in Linz (Oostenrijk). ‘Er was dus veel informatie en ondersteuning nodig om dergelijke structuren aan te brengen. In Linz hebben wij alle benodigde documentatie, schetsen, tekeningen, ontwerpen voor

de installatie en dergelijke voorbereid. De overheid in IJsland hebben we in contact gebracht met onze ontwerpers om hen te overtuigen van deze betrouwbare oplossing. Voor de installatie hebben we een gespecialiseerd installateur laten overkomen.’ Een ander probleem in IJsland vormt het hoge zoutgehalte van de lucht. Daarom was een specifieke wijze van galvaniseren vereist. ‘In overleg met een plaatselijk galvaniseerbedrijf is hiervoor een duurzame oplossing gevonden.’ Oostenrijk In een bedding bij Mühlau, ten noorden van Innsbruck, is de helling aan weerszijden van vijf rechtopstaande, evenwijdige betonnen schijven versterkt met TenCate geosynthetics om de doorgang van sneeuw en water te versperren. De lawinekering is 23 meter hoog en heeft aan de basis een breedte van 22 meter. De constructie is bestand tegen een druk van 20 ton per vierkante meter. De natuurlijke bedding dient als afvoer

voor lawines en in het voorjaar voor smeltwater. Dit voorkomt dat de dorpen Mühlau en Arzl en Innsbruck zelf door dit natuurgeweld worden overvallen. Bij Eiblschrofen is in 1999 een keerwand geconstrueerd. Aanleiding vormde een serie rotslawines op 10 juli dat jaar. In korte tijd kwam 150.000 m³ gesteente naar beneden. Voor de afvoer ervan waren 15.000 ritten met meerassige vrachtwagens nodig. In 78 dagen tijd bouwde men er van geosynthetics voorziene dammen met een hoogte van 25 m (basisbreedte 80 m) respectievelijk 15 m. Het volume van beide dammen is 180.000 m³. In de nacht van 30 september jongstleden kwam het opnieuw tot een steenlawine. Deze richtte geen enkele schade aan. Halverwege de helling van de Diasbach bij Kappl is met geosynthetics een 650 meter lange en

maximaal 26,5 meter hoge kering gebouwd. Er kwam 285.000 m² TenCate Polyslope® aan te pas. Bij het ontwerp van een muur bij Lanersbach (Tirol) ter afbuiging van lawines is besloten deze volledig in het omringende landschap te integreren. Lanersbach ligt op een hoogte van 1.350 meter in het Zillertal. Dit is een van de grootste natuurbeschermingsgebieden van Oostenrijk. Dit is waarom de autoriteiten erop stonden de muur van vegetatie te voorzien. Voor de met geosynthetics versterkte aarden structuur pal tegen de muur was een minimum aan grondoppervlak nodig. Voor begroeiing kon men gebruikmaken van ter plekke groeiende planten.

sneeuw- en steenlawines • Terreingesteldheid maakt toepassing van conventionele oplossingen doorgaans te ingewikkeld en kostbaar • TenCate Polyslope® S bestaat uit geosynthetics voor versterking, een voorgevormd stalen grid, erosiebescherming en plaatselijk aanwezig zand als vulmateriaal www.tencategeosynthetics.com [email protected]

• Keringen tegen sneeuw- en steenlawines worden doorgaans gesconstrueerd • Met versterkte keerwanden en hellingen, vaak halverwege een berghelling, kan men een barrière opwerpen tegen

De lawinekering bij Kappl (Oostenrijk)

19

TENCATE MIRAFI® RSI ALS BESTE UIT WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK

VEILIGHEID

‘Alles begint met een hecht fundament’ Wetenschappelijk onderzoek wijst uit dat TenCate Mirafi® RS580i beter presteert dan elf andere vergelijkbare materialen voor de fundering van spoor- en autowegen en andere infrastructurele toepassingen. Bekijk de animatie door deze pagina te scannen met de LAYAR app www.tencategeosynthetics.com [email protected] www.tencate.tv

TenCate Mirafi® RSi is een serie geosynthetics van TenCate voor grondwapening en stabilisatie van spoor- en autowegen, versterking van taluds, voorkoming van uitstroming van grond, landaanwinning, bescherming tegen erosie en andere toepassingen in de infrastructuur- en milieumarkt. De materialen hebben vijf functies: scheiding van grondlagen, filtratie, bodemversterking, opslag en drainage. Elke ondergrond of toepassing vraagt om een specifiek product. Afhankelijk van de toepassing en eisen zijn er drie kwaliteiten: TenCate Mirafi® RS580i, TenCate Mirafi® RS380i en TenCate Mirafi® RS280i. Wegenbouwers kunnen nu dus één product gebruiken voor

20 txtures 4 | 2015

stabilisatie en versterking van de fundering bij elke mogelijke ondergrond en onder alle omstandigheden. Ondergrondstabilisatie TenCate Mirafi® RS580i presteerde beter dan elf andere vergelijkbare materialen voor deze toepassingen. Dat leert het onderzoek dat in 2014 is uitgevoerd door het Western Transportation Institute aan de Montana State University (Bozeman, VS). Onderwerp van studie waren de prestaties van geosynthetics als ondergrondstabilisatie. De studie werd volledig gefinancierd door de ministeries van Transport van negen Amerikaanse staten en richtte

zich op acht biaxiale geogrids, twee multiaxiale geogrids en twee geotextielen. Het resultaat wordt bevestigd door onderzoek van universiteiten in Kansas en Louisiana. Integratie van TenCate Mirafi® RSi zorgt voor een beter presterende, duurzame weg, efficiënt gebruik van materialen en een snellere aanleg. Productinnovatie en technische expertise Volgens Todd Anderson, directeur marketing & sales van TenCate Geosynthetics USA, onderstrepen dergelijke onderzoeken de waarde van investering in zowel productinnovatie als technische expertise.

‘Dat zijn twee sleutelbegrippen in onze langjarige strategie om de beste geosynthetics ter wereld te ontwikkelen en produceren.’ ‘Alles begint met een hecht fundament’, zegt John Henderson, global marketing director TenCate Geosynthetics. ‘Door gebruik te maken van dit materiaal kun je een betere weg aanleggen met een gunstiger prijs-kwaliteitverhouding. We moeten de methode van wegenbouw fundamenteel veranderen. Wereldwijd zie je dat wegen scheuren en barsten vertonen of afbrokkelen. Dat betekent regelmatig herstel en dat is prijzig. Met ons materiaal kun je aantoonbaar op onderhoudskosten besparen. Er is een besparing mogelijk van $ 1

miljoen per 1 mijl (1,6 km) weggedeelte per 15 jaar. De weg is veiliger en je kunt haar vaker en langer gebruiken, want er treden minder verzakkingen en scheurvorming op, dus is minder onderhoud en asfaltering nodig.’

overtuigen. Geosynthetics zijn niet enkel duurzame materialen, ze maken investeringen in infrastructuur rendabeler. ‘Het stelt je in staat efficiënter grote constructies te bouwen die langer meegaan en minder investering vergen. Het gaat om zowel Protecting people als Protecting people’s investment.’

Rendabele investering Eenvoudig zal die omslag in het denken niet gaan, is zijn verwachting. Civiel-ingenieurs en wegenmakers zijn behoudend en staan doorgaans sceptisch tegenover nieuwe ontwikkelingen. Om die reden wil TenCate Geosynthetics juist de klant en eindgebruiker benaderen en van de waarde van dit materiaal

21

STRATEGIE EN BELEID

TRADING UPDATE Q3

TenCate continueert omzetgroei ‘De omzetgroei die de voorgaande kwartalen kenmerkte, zette zich voort in het derde kwartaal van 2015, met als belangrijkste bronnen wederom TenCate Defender™ M, kunstgrascomponenten en -systemen en composieten. Voor het concern als geheel groeide de omzet autonoom met 2% tot €297 miljoen. Op basis van de huidige stand van zaken verwacht TenCate over geheel 2015 een autonome omzetgroei te behalen die ongeveer gelijk is aan de groei in 2014.’

‘In het derde kwartaal was de afzet van beschermende weefsels voor militairen zoals verwacht. De omzet in TenCate Defender™ M nam sterk toe in vergelijking met het derde kwartaal van 2014. Daarbij speelden zowel de voortgaande leveringen aan het Amerikaanse leger als leveringen aan nieuwe klanten een rol. Door de gedaalde olieprijs is er veel minder bedrijvigheid in de olie- en gassector. Die sector is een belangrijke afnemer van beschermende weefsels van TenCate, die bijvoorbeeld worden gebruikt voor de werkkleding op boorplatformen en schaliegasinstallaties. De afzet van TenCate Tecasafe® Plus voor dergelijke werkkleding liep daardoor terug.

22 txtures 4 | 2015

TenCate Advanced Composites profiteert van de gestegen productieaantallen van moderne verkeersvliegtuigen, zoals de Airbus A350 XWB. TenCate composietmaterialen leveren een belangrijke bijdrage aan de kenmerken van dergelijke vliegtuigtypes, zoals een lager gewicht en een comfortabeler cabine. Bovendien is TenCate een leidend leverancier van materialen voor radomes; dit zijn de antennekoepels die op bestaande vliegtuigen worden aangebracht om apparatuur te huisvesten die internettoegang aan boord mogelijk maken. In de VS vliegen al veel toestellen met dergelijke koepels. De verwachting is dat ook verschillende Europese vloten ermee zullen worden uitgerust. In het vierde kwartaal van 2015 verwacht TenCate bovendien

een begin te maken met een testprogramma dat op termijn kan leiden tot verdere toepassing van haar composietmaterialen in toekomstige generaties van verkeersvliegtuigen. De voortdurende beperkingen in de defensiebegroting in de Verenigde Staten spelen TenCate Advanced Armour nog steeds parten. Ofschoon het tij met betrekking tot de financiering van voertuigprogramma’s lijkt te keren, zijn de leveringen van pantsermaterialen nog niet op gang gekomen. Er was in het derde kwartaal goed nieuws over het TenCate ABDS™ active blast countermeasure system, dat voertuigen en hun bemanning kan beschermen tegen bermbommen. In de huidige fase van validatie

Ir. L. de Vries, bestuursvoorzitter en CEO Koninklijke Ten Cate NV

door de Amerikaanse overheid bereidt TenCate de integratie voor van het TenCate ABDS™ active blast countermeasure system op nieuwe en bestaande voertuigplatformen. TenCate Advanced Armour is door de Defense Mobility Enterprise (DME) geselecteerd om het systeem te integreren op het Combat Vehicle Prototype van het Amerikaanse leger. TenCate Geosynthetics behaalde een op autonome basis lagere kwartaalomzet, met name in de Verenigde Staten. De aanleg van wegen en andere infrastructuur voor de olie- en gaswinning op het vaste land was in voorgaande jaren een belangrijke afzetmarkt voor TenCate Geosynthetics in de Verenigde Staten.

Door de teruggelopen activiteit in die sector is ook de afzet van geotextiel afgenomen. In Brazilië heeft TenCate onlangs een belangrijke overeenkomst gesloten inzake de levering van geotextiel en TenCate Geotube® ontwateringstechnologie voor een groot project. TenCate Grass zette de groei van eerdere kwartalen voort. De omzet in kunstgrascomponenten nam toe en de versterkte marktpositie van GreenFields in de Verenigde Staten leidden tot een toename van het aantal geleverde kunstgrassystemen voor sportvelden. De Gelredome, het stadion van voetbalclub Vitesse, werd het eerste Nederlandse stadion met een XtraGrass™ hybride grasmat van TenCate. Dit innovatieve

systeem bestaat uit natuurgras verstevigd met een geweven structuur van synthetische garens. US Lacrosse, de nationale bond voor een van de snelstgroeiende teamsporten in de VS, heeft een marketingovereenkomst getekend met GreenFields USA. Op het trainingscomplex van US Lacrosse zal begin 2016 een veld worden geïnstalleerd van geweven kunstgras op een ondergrond met TenCate Sine®, de nieuwe veerkrachtige onderlaag van geweven schuimmateriaal.’

23

DUURZAAMHEID

TWEEDE FIFA TWO STAR KUNSTGRASVELD MET TENCATE GRASS VEZELS

˘ Gazimagusa, Cyprus Hatko installeerde begin mei 2015 een tweede FIFA**-veld op Cyprus met TenCate Grass ˘ kunstgrasvezels als basis. Het veld in Gazimagusa, een stad aan de oostkust van Cyprus, meet 106 bij 76 meter. Het is vernoemd naar Rauf Denktas, een in 2012 overleden TurksCypriotisch politicus. Hatko Dokuma Tekstil insaat Taahhut Ve Ticaret Ltd Sti. is partner in Turkije van TenCate Grass. De klant koos voor Omega Turf, het topmodel van Hatko. De kunstgrasvezels zijn ontworpen en geproduceerd door TenCate Grass in Dubai. Het kunstgrastapijt is in één week tijd geproduceerd. De volledige installatie nam slechts drie weken in beslag. Volgens Hatko staat Omega Turf bekend om zijn unieke gebogen vorm en drie ‘nerven’, die zorgen voor een veerkrachtige grasvezel, uitstekende buigzaamheid en levensduur. Engineers van Hatko die het systeem hebben getest en geanalyseerd,

24 txtures 4 | 2015

stellen dat deze kwaliteit ook na 40.000 Lisport Test cycles nog aan de duurzaamheideisen voldoet. Hatko Sports maakt al jaren gebruik van kunstgrasgarens en -backing van TenCate en heeft hiermee de afgelopen jaren in Turkije en het MiddenOosten al menig sport- en landscapingproject gerealiseerd. www.tencategrass.com [email protected]

˘ Het kunstgrasveld in Gazimagusa, aan de oostkust van Cyprus

25

VEILIGHEID

TENCATE POLYFELT® PGM G VOOR HERSTEL START- EN LANDINGSBANEN IN PRAAG

Actieve inzittendenVeilige landing op bescherming beproefd Bij herstelwerkzaamheden aan de starten landingsbanen van de internationale luchthaven Vaclav Havel in Praag is gebruikgemaakt van TenCate Polyfelt®. Het materiaal vertraagt scheurvorming en verhoogt de levensduur van het plaveisel. De luchthaven van Praag is de belangrijkste internationale luchthaven in de Tsjechische Republiek en de grootste luchthaven van de

26 txtures 4 | 2015

nieuwe EU-lidstaten. In 2011 ontving het de Eagle Award van de IATA, de internationale associatie voor luchtvervoer, omdat het zich als luchthaven het sterkst heeft ontwikkeld. Het knooppunt voor internationaal vliegverkeer verwerkt jaarlijks 11 tot 12 miljoen passagiers. Zij kunnen kiezen uit ongeveer 50 reguliere luchtvaartmaatschappijen, die Praag rechtstreeks verbinden met ongeveer 130 bestemmingen over de hele wereld. Vijf vrachtvervoerders en

tientallen chartermaatschappijen houden hier kantoor.

Herstelprogramma Start- en landingsbanen van luchthavens moeten voldoen aan strenge eisen wat betreft kwaliteit en veiligheid. Het asfalt op de luchthaven van Praag had na vele gebruiksjaren het einde van zijn levensduur bereikt. Vanwege steeds hogere laad- en steeds zwaardere

V

Vaclav Havel Airport weersomstandigheden trad scheurvorming op. Het bitumen was gaan oxideren. Reden voor de autoriteiten een herstelprogramma te starten met gebruikmaking van een betrouwbare en technisch beproefde methode: toepassing van TenCate Polyfelt® PGM-G met een treksterkte van zowel 100/100 als 50/50. Betrouwbaarheid, eerdere ervaringen met dit materiaal en een uitstekende kosten-batenverhouding gaven de doorslag bij de keuze.

TenCate Polyfelt® PGM-G 100/100 is een mechanisch gebonden polypropyleen nonwoven met een grid van glasvezelgaren met hoge treksterkte. Functies zijn spanningsabsorptie, afdichting en wapening. Het materiaal wordt sinds jaar en dag verwerkt bij herstel van bitumen wegdekken en aangebracht tussen asfaltlagen of direct op de (betonnen) ondergrond. Eenmaal aangebracht onder of tussen de nieuwe bitumineuze

Het bedrijf PORR voerde de herstelwerkzaamheden bij luchthaven Vaclav Havel in Praag uit.

slijtlagen van de start- en landingsbanen vertraagt TenCate Polyfelt® PGM-G scheurvorming en verhoogt het de levensduur van het plaveisel. www.tencategeosynthetics.com [email protected]

27

DUURZAAMHEID

GREENFIELDS® SLIDE MAX XQ™ 50 SIERT GEMEENSCHAPSCENTRUM MEDELLIN

Duurzaam gras in Medellín In een wijk van Medellín (Colombia) is een opmerkelijk gebouw verrezen: UVA Sol de Oriente. Meest opvallend aan het multifunctionele bouwwerk: een sportveld van 55 x 33 meter op het dak met daarop een GreenFields® Slide Max XQ™ kunstgrassysteem. Miljoenenstad Medellín, na hoofdstad Bogotá de tweede grootste stad van Colombia, is onderverdeeld in zestien wijken, zogenaamde comunas. In Comuna 8, beter bekend als Villa Hermosa, is een bijzonder centrum gerealiseerd voor sport, cultuur en recreatie: Unidades de Vida Articulada (UVA) Sol de Oriente. Het betreft een wijkcentrum dat ruimte biedt voor ontspanning, sport, en cultuur met als belangrijk doel om ‘mensen in beweging te brengen’. Het opzetten van dergelijke wijkcentra is een gezamenlijk initiatief van het gemeentelijke sport- en recreatie-instituut (INDER) en een groot nutsbedrijf, genaamd EPM. Psport Systems verzorgde de installatie van het sportveld met kunstgras. De keuze viel op GreenFields® Slide Max XQ™ 50. Met dit systeem zijn in Colombia al twee FIFAgecertificeerde velden geïnstalleerd.

Voorzieningen Het wijkcentrum UVA Sol de Oriente heeft 3.521 m2 bebouwd oppervlak en 2.651m2 openbare ruimte beschikbaar. Naast een GreenFields® Slide Max XQ™ 50 kunstgrasveld op het dak beschikt UVA Sol de Oriente over onder meer een sportcolosseum, interactieve fonteinen, interactieve klas- en trainingslokalen, een auditorium, een gaming room, een overdekte fitnessruimte, een zaal voor podiumkunsten en tribunes voor sportevenementen. De wijkcentra dragen bij aan de transformatie van achterstandswijken naar een omgeving met veilige ontmoetingsplaatsen met ruimte voor sport, cultuur en recreatie, waar bovendien werkgelegenheid wordt gestimuleerd. Positieve ervaringen Psport Systems, distributeur van GreenFields

in Colombia, bouwde eerder al een aantal kunstgrasvelden voor INDER en EPM. Zo heeft EPM in het afgelopen jaar twaalf geweven GreenFields® MX DS kunstgrasvelden laten aanleggen. De positieve ervaringen met de installatie en de velden zelf waren voor INDER mede aanleiding opnieuw voor GreenFields te kiezen. De twaalf kunstgrasvelden in kwestie zijn een geschenk van EPM aan even zoveel dorpen stroomafwaarts langs de Río Medellín nadat het bedrijf hier een stuwdam had gebouwd. INDER heeft plannen voor de installatie van nog twintig kunstgrasveldjes in de stad. Kwaliteit kunstgras GreenFields wordt in Latijns-Amerika vertegenwoordigd door Pieter Gussenhoven. Hij opereert vanuit Buenos Aires, Argentinië. Hij kent de markt en weet dat GreenFields er de nodige concurrentie ondervindt van Aziatische aanbieders. Die bieden kunstgras aan voor prijzen die 40 tot 50% lager liggen. GreenFields doet in elk geval haar voordeel met lokale productie. Het bedrijf verscheept de kunstgrasgarens en gronddoek vanuit Nederland naar een tapijtfabriek in Bogotá, dat deze vervolgens assembleert tot kunstgras. ‘Ook met onze TenCate XP Blade™ hebben we een voordeel’, vertelt Pieter Gussenhoven. ‘Het meeste kunstgras gaat naar kleinere velden voor zeer intensief gebruik.’ TenCate XP Blade™ is een bijzonder slijtvaste en duurzame vezel. Loopt Zuid-Amerika qua milieubewustzijn en recycling nog achter bij Europa, ‘duurzaamheid is enorm belangrijk in deze markt’.

Bekijk de animatie door deze pagina te scannen met de LAYAR app

Wedstrijd op het GreenFields® Slide Max XQ™ 50 kunstgrasveld op het dak van het gebouw

28 txtures 4 | 2015

www.tencategrass.com www.greenfieldsusa.com www.lasuvadelavida.com www.greenfields.eu [email protected]

Het UVA Sol de Oriente in Medellín. Sol de Oriente betekent ‘Oosterse Zon’.

29

Prof. dr. ir. Adam Bezuijen

‘Geokunststoffen zie je niet, maar ze zijn overal’ 30 txtures 4 | 2015

DUURZAAMHEID

GEBRUIK VAN GEOSYNTHETICS IN WATERBOUW DRAAGT BIJ AAN VEILIGHEID

Al zolang hij zich kan herinneren is prof. dr. ir. Adam Bezuijen geboeid door de combinatie van water en grond. ‘Dat begon al als kind, met mijn emmertje op het strand’, lacht hij. Na dat eerste onderzoek als peuter aan zee volgde hij een technische studie in Delft en een indrukwekkende carrière in de grondmechanica. txtures sprak met Adam Bezuijen over zijn vak en de rol die geokunststoffen daarin spelen. Niet helemaal toevallig ontmoeten we Adam Bezuijen in het Utrechtse dorp Wilnis. Hier werden in augustus 2003 ongeveer 1.500 inwoners geëvacueerd, nadat de dijk langs de ringvaart was doorgebroken. Adam Bezuijen, destijds nog fulltime onderzoeker bij kennisinstituut Deltares, werd gevraagd de oorzaak van de kadebreuk vast te stellen. Met zijn collega Gerard Kruse beschreef hij hoe de veenkade over een lengte van 60 meter had kunnen wegdrijven: boezemwater was – via scheuren in het sterk uitgedroogde veen – diep onder de kade terechtgekomen, waardoor het dijklichaam de grip op de ondergrond was kwijtgeraakt. Formules en modellen Hoewel Adam Bezuijen sinds begin jaren ’90 zijn naam vooral heeft gevestigd met onderzoek bij geboorde tunnels, begon zijn carrière met onderzoek aan dijken, steenzettingen en baggerprocessen. ‘In opdracht van onder meer Rijkswaterstaat deed ik veel onderzoek naar geosystemen: de toepassing van geokunststoffen in de waterbouw’, vertelt hij. Hij publiceerde er in 2012 samen met TenCate een boek over: Geosystems: Design Rules and Applications. Een wetenschappelijke verhandeling vol formules en modellen, waarbij volgens Adam Bezuijen de inhoudsopgave een van de belangrijkste onderdelen is. ‘Niemand leest zoiets van A tot Z.’ Geosynthetics: verzamelnaam Geokunststoffen of geosynthetics is een verzamelnaam voor uiteenlopende materialen: van zeer dunne waterdichte folies tot wijdmazige geogrids die in de weg- en waterbouw en in de milieutechniek worden toegepast. De marktgroep levert turnkey-systeemoplossingen voor de (spoor) wegenbouw, steilewandbouw, waterbouwkundige constructies, dijkverzwaringen, landaanwinning, tunnelbouw, pijpleidingprojecten, stortplaatsen en oever- en kustbeschermingsconstructies. Voor

deze oplossingen heeft TenCate een grote reeks hoogwaardige geosynthetics ter beschikking voor scheiding, filtratie, grondwapening, erosiebescherming, afdichting, lastenspreiding, coaten en / of lassen, opslag van vervuilde grond en drainage. Dijkversteviging ‘Geokunststoffen zie je niet, maar ze zijn overal’, weet Adam Bezuijen. ‘Met name waar geosystemen worden ingezet in de waterbouw, dragen deze materialen bij aan onze bescherming: zij scheiden land en water. Als je bijvoorbeeld in Zeeland langs de dijk loopt, zie je stenen op het dijklichaam liggen. Dat is om de dijk te verstevigen. Om nou te voorkomen dat bij hoge golven het zand tussen de stenen door naar buiten spoelt, is de dijk onder de stenen bekleed met een laagje geotextiel.’ Protecting people Bij de activiteiten van TenCate is ‘Protecting people’ een belangrijk uitgangspunt – ook bij de productie van kunststof weefsels, vliezen en grids voor toepassing in geotechniek. In ons land onder de zeespiegel mag het volgens Adam Bezuijen duidelijk zijn dat de inzet van geosystemen als scheiding tussen land en water alleen maar zal toenemen. Ook in het buitenland wordt veel gebruikgemaakt van geokunststoffen als bescherming van het land tegen zee-, rivier- en regenwater. ‘In de Verenigde Staten wordt TenCate Geotube® in grote aantallen gebruikt om kusterosie tegen te gaan. Dat zijn grote langwerpige containers van geotextiel gevuld met zand, die in het strand liggen ingegraven om te voorkomen dat bij een zware storm het strand en een heel stuk van het achterland in zee verdwijnt. Deze containers breken de golven.’ Een andere bekende toepassing ziet Adam Bezuijen in Japan, waar men bij de bouw van viaducten alleen nog wil werken met geotextiel in de fundering. ‘Geo-

Lekker puzzelen Een kennisinstituut als Deltares, waar Adam Bezuijen naast zijn leerstoel Geotechniek in Gent nog een dag in de week werkt als specialist Grondmechanica, speelt bij de productie en het gebruik van geosynthetics een adviserende rol. ‘TenCate verkoopt niet alleen de kunststoffen, maar het hele geosysteem”’ legt hij uit. ‘Zij adviseren hun klanten dus ook over hoe zij de containers van geokunststoffen het beste kunnen gebruiken. Dat vraagt om onderzoek. Voor TenCate Geosynthetics onderzochten wij bijvoorbeeld hoe de TenCate Geobag® gevuld met 400 kuub zand het beste in diep water afgezonken kan worden. Bij welk type golf gaat die zak schuiven, hoe kun je zo precies mogelijk plaatsen, welke vorm krijgt die zandzak op de bodem? Uitrekenen en puzzelen hoe dat precies werkt, dat zijn dingen die ik aardig vind om te doen.’ Sterke naainaad Veel van het onderzoek leidt tot verbetering van het beschermende materiaal. ‘Geosystemen moeten de enorme druk van zand en water aankunnen en het zwakke punt was daarbij altijd de naainaad’, aldus Adam Bezuijen. ‘Daar had het materiaal maar 50% van de sterkte. De laatste jaren heeft TenCate dat enorm verbeterd door de geosystemen volledig in de fabriek te maken en de naainaden zo te stikken dat zij even sterk zijn als de rest van het weefsel. Dat scheelt enorm, want de ketting is nu eenmaal zo sterk als de zwakste schakel. De sterkte van de geosystemen is nu in feite verdubbeld, terwijl alleen de naainaad is verbeterd. Dat betekent dus nog meer mogelijkheden om geokunststoffen wereldwijd in te zetten voor de bescherming van land en mensen.’

systemen zijn flexibeler dan betonnen onderconstructies en blijven dus ook bij aardbevingen intact.’

31

DUURZAAMHEID

TENCATE FIELD IN A BOX™ EPICENTRUM VAN SPORT EN SOCIALE GROEI

Kunstgrasveld als nieuw Op tal van plekken in de wereld ontbreekt het aan mogelijkheden voor jongeren om te sporten, onderwijs te volgen en zich in sociaal opzicht te ontwikkelen. Het TenCate Field in a box™ systeem van TenCate Grass verbindt sport met sociale, educatieve en economische doelstellingen. Het kan bijdragen aan de werkgelegenheid en versterking van de lokale gemeenschap. Met Field in a box™ kunnen bedrijven hun maatschappelijke betrokkenheid in praktijk brengen. Het geïntegreerde

32 txtures 4 | 2015

systeem speelt ook in op de 17 global goals van de VN voor duurzame ontwikkeling. Sporten is een gezonde èn sociale activiteit – zeker voor kinderen. Door te sporten, maken zij zich fysieke en sociale vaardigheden eigen en ontwikkelen ze eigenschappen als leiderschap, zelfvertrouwen, teamgeest en doorzettingsvermogen. Sport bevordert de participatie en integratie van kwetsbare groepen. Op tal van plekken in de wereld ontbreekt het echter aan faciliteiten om te sporten, volwaardig onderwijs

te volgen en zich sociaal te ontwikkelen. Met TenCate Field in a box™ van TenCate Grass is het mogelijk een duurzame en toegankelijke sportinfrastructuur op te bouwen die bijdraagt aan sociale, ecologische en economische veranderingen. Kant-en-klare oplossing TenCate Field in a box™ is een geïntegreerde, kanten-klare oplossing in één container van 84 m3. De container bevat alle componenten voor een sportveld van 20 x 40 meter, waaronder een kunstgrasmat,

Het TenCate Field in a box™ systeem op locatie

we dorpskern ondergrond en boarding. Het veld is geschikt voor sporten als voetbal, rugby, hockey, cricket en handbal. Het systeem combineert de technologie en nieuwste materialen van TenCate Grass en TenCate Geosynthetics, waaronder TenCate Accorder® voor de onderbouw. Optioneel leverbaar zijn GreenSource® voor waterfiltratie, outdoorweefsels voor omheining en overkapping en met digitale inkjettechnologie aangebrachte, klantspecifieke bedrukking. Een andere optie is veldverlichting met een duurzaam led-systeem. Ook is het mogelijk om voor de beveiliging van de

accommodatie een afrastering mee te leveren. Het systeem heeft een zeer bescheiden CO2-voetafdruk. Er wordt namelijk bespaard op materialen, te verwijderen grond, installatie- en transportkosten. Gemeenschapsfunctie Het TenCate Field in a box™ systeem is op vrijwel elke ondergrond te installeren. Er is keus uit drie modulaire onderbouwsystemen (zie kader). De container zelf laat zich eenvoudig ombouwen tot sportkantine, ontmoetingsruimte, leslokaal of kan-

toor. Hiervoor zijn geprefabriceerde deuren en ramen ontwikkeld. Als gemeenschapscentrum kan het onderdak bieden aan activiteiten als sanitatieonderwijs, computerlessen, voorlichting over gezondheidszorg en hiv / aids-problematiek. Dankzij ledverlichting kan het gemeenschapscentrum ‘24/7’ worden benut. In India bijvoorbeeld is het om zes uur ’s avonds aardedonker en ontbreekt het voorzieningen voor sport- en educatieve activiteiten.

33

VERVOLG PAGINA 33

-

Bij het TenCate Field in a box™ systeem is keuze uit drie modulaire onderbouwsystemen. 1 Easy-to-install Door continu te werken aan innovaties is TenCate er onder meer in geslaagd een onderlaag te ontwikkelen die slechts 55 millimeter dik is en desondanks voor optimale stabiliteit en speeleigenschappen zorgt: TenCate Accorder®. Mede hierdoor is het systeem compact, makkelijk te vervoeren en op alle mogelijke locaties eenvoudig te installeren. Er hoeft niet diep te worden gegraven en er hoeven geen grondstoffen over grote afstanden te worden aangevoerd. Daardoor levert deze installatiemethode een aanzienlijke besparing op van logistieke kosten en van de CO2-uitstoot.

34 txtures 4 | 2015

2 Hergebruik end-of-lifematerialen De tweede oplossing voorziet in een stabiliserende, drainerende én sporttechnische onderlaag ineen: TenCate Ecocept®. Deze kan volledig worden aangebracht met hergebruik van end-of-lifekunststoffen en -rubber. 3 Ecologisch watermanagement TenCate Field in a box™ is uit te breiden met onder meer een systeem voor ecologisch watermanagement voor de hele gemeenschap: GreenSource®. Dit systeem voor drinkwatermanagement combineert een kunstgrassysteem van TenCate met de waterfiltratietechnologie

van Pentair en wateropslag van Permavoid. GreenSource® zorgt voor de opvang en opslag van regenwater dat gebruikt en hergebruikt kan worden voor besproeiing van het veld en tal van andere toepassingen, zoals in sanitaire voorzien ingen. Dankzij een ingenieus filtratiesysteem levert het schoon water op zonder risico voor de gezondheid. Met een grote opslagcapaciteit onder het speelveld is GreenSource® ook in te zetten voor de irrigatie van landbouwgronden.

Impulsen voor lokale economie TenCate Field in a box™ geeft ook impulsen aan de lokale economie. Bij de aanleg worden namelijk lokale aannemers, leveranciers van materialen en installateurs betrokken. Als het veld er ligt, wacht werk in bijvoorbeeld toezicht, onderhoud en beheer. Voor de kennisoverdracht inzake installatie en onderhoud zorgt TenCate voor een engineer. Met het creëren van infrastructuur voor onderwijs en gezondheidszorg ontstaat werkgelegenheid voor onderwijzers, coaches, trainers, maatschappelijk werkers en mensen in de gezondheidszorg. Vanuit het kunstgrasveld als epicentrum kan bedrijvigheid ontstaan. De beschikbaarheid van irrigatiewater maakt kleinschalige landbouw mogelijk. Door ledverlichting bij het centrum ontstaan mogelijkheden voor kleinschalige industrie en dienstverlening. Het vergroot de betrokkenheid van de plaatselijke bevolking. Partnerschappen Voor uitbreiding van de functies van het sportveld gaat TenCate partnerschappen aan met nietgouvernementele organisaties (ngo’s). TenCate is al betrokken bij projecten met ngo’s als KNVB WorldCoaches en de Cruyff Foundation. Deze ngo’s kunnen een belangrijke rol spelen bij projecten rond TenCate Field in a box™. Ze zijn ingevoerd in de lokale situatie, hebben expertise in het opzetten en begeleiden van programma’s en kunnen lesmaterialen en dergelijke beschikbaar stellen. Bedrijfsleven en mvo TenCate Field in a box™ kan alleen in zijn opzet slagen door financiële ondersteuning van het

bedrijfsleven. Steeds meer bedrijven stellen vanuit hun maatschappelijke betrokkenheid en verantwoordelijkheid geld beschikbaar voor projecten gericht op duurzame ontwikkeling. Vooral bedrijven in ontwikkelingslanden beschouwen het als hun morele plicht iets terug te doen voor de samenleving, de lokale bevolking of het land waar ze zijn gevestigd. In sommige landen geldt een wettelijk minimumpercentage van de winst dat ze jaarlijks aan mvo dienen te besteden. Het TenCate Field in a box™ systeem is bij uitstek een manier om hun maatschappelijke betrokkenheid in praktijk te brengen. Innovatie en duurzaamheid TenCate staat open voor bedrijven met dezelfde innovatie- en duurzaamheidsprincipes die hun producten of diensten aan TenCate Field in a box™ willen verbinden. De gedachten gaan met name uit naar bedrijven met affiniteit tot sport, sociale ontwikkeling en gezondheidszorg. Philips draagt bij met ledverlichting op zonnepanelen. Met Heras is een duurzaam en geluidsreducerend systeem ontwikkeld waarbij de verlichting in het hekwerk is geïntegreerd. Poly-Ned ontwikkelt speciaal voor TenCate Field in a box™ een lichtgewicht veldoverkapping op basis van uv-werende weefsels van TenCate Geosynthetics. Rederij MSC uit Rotterdam heeft zich gemeld als partner voor aanlevering van containers. Wanneer bedrijven zich verbinden aan het systeem en ergens een systeem willen realiseren, neemt TenCate Grass als regisseur en aanspreekpunt de logistiek, installatie en begeleiding op zich.

Duurzame ontwikkeling Op 25 september 2015 hebben de Verenigde Naties zeventien doelstellingen voor duurzame ontwikkeling geformuleerd. Realisering van deze Sustainable Development Goals moet ertoe leiden dat de wereld in 2030 vrij is van armoede, honger en ziektes en dat er oplossingen gevonden zijn voor problemen op het gebied van water, sanitatie, klimaat en energie. Met TenCate Field in a box™ speelt TenCate in op deze 17 global goals. Ook diverse multinationals schaarden zich inmiddels achter deze doelstellingen. • TenCate Field in a box™ maakt het mogelijk een sportinfrastructuur op te bouwen die bijdraagt aan sociale, ecologische en economische veranderingen • Door zich aan TenCate Field in a box™ te verbinden, kunnen bedrijven hun maatschappelijke betrokkenheid in praktijk brengen • Voor uitbreiding van de functies van het sportveld gaat TenCate partnerschappen aan met niet-gouvernementele organisaties, zoals KNVB WorldCoaches

Bekijk de animatie door deze pagina te scannen met de LAYAR app www.tencategrass.com www.tencatefieldinabox.com www.tencate.tv

35

VEILIGHEID

TENCATE BIDIM® EN TENCATE GEODETECT® IN RHÔNE-ALPES EN POITOU-CHARENTES

Geosynthetics in Frankrijk Geosynthetics van TenCate zijn onlangs in Frankrijk toegepast voor versterking van een dijkvak langs het kanaal Donzère-Mondragon en voor een waarschuwingssysteem onder een spoorlijn in een gebied met zinkgaten nabij Sauzé-Vaussais. TenCate GeoDetect® is een systeem op basis van geotextiel met ingeweven optische sensoren.

36 txtures 4 | 2015

Werkzaamheden aan de dijk nabij de kerncentrale Tricastin

De kerncentrale Tricastin ligt in ZuidoostFrankrijk aan het kanaal Donzère-Mondragon. Dit omleidingskanaal van de Rhône wordt benut voor koelwater. Het Franse elektriciteitsbedrijf (EDF) en de Compagnie Nationale du Rhône hebben het beschermingsniveau van de kerncentrale Tricastin tegen overstromingsrisico’s verhoogd door het versterken van een kwetsbaarder deel van de dijk langs de Rhône. Dit 1 kilometer lange dijkvak langs de linkerzijde beschermt niet alleen de nucleaire site tegen overstromingen. Het voorkomt ook dat een tekort aan water optreedt en het beschermt de stad Donzère en nabijgelegen dorpen. De dijk is gebouwd in de 19e eeuw en in de vorige eeuw opgehoogd. Daardoor bestaat de dijk uit verschillende grondlagen, laat het dijklichaam vocht door en is het bij hoogwater gevoelig voor erosie. Door aan de kanaalzijde een filtratie- en drainagesysteem met TenCate Bidim® S72 aan te brengen, zijn de waterdoorlatendheid en erosiegevoeligheid een halt toegeroepen. Om de veiligheid van dit kritische dijkvak te verhogen, is op verzoek van EDF een waarschuwingssysteem aangebracht voor onverwachte waterstroming en veranderingen in de dijk. Basis hiervoor is TenCate GeoDetect®, een systeem op basis van geotextiel met ingeweven optische sensoren. In dit geval betreft het vier optische kabels van in totaal 15 kilometer lengte. Zinkgaten nabij Sauzé-Vaussais De 302 kilometer lange South Europe Atlantic (SEA) hogesnelheidslijn Tours-Bordeaux vormt een schakel in de toekomstige trans-Europese route van Noord-Europa naar het Iberisch schiereiland. Het traject tussen Tours en Bordeaux wordt aangelegd door een concortium (COSEA). De lijn krijgt aansluiting op de hogesnelheidslijn naar Parijs. Tussen Tours en Bordeaux bereiken treinen een snelheid van 320 km/uur. Om veiligheidsredenen moet de spoorbaan dus zo vlak en stabiel mogelijk zijn. Nabij Sauzé-Vaussais, 60 km ten zuiden

Banen TenCate GeoDetect® worden uitgerold op het tracé nabij Sauzé-Vaussais

van Poitiers, kruist de lijn echter een gebied van ongeveer 200 meter lengte en 60 meter breedte met potentiële zinkgaten. Een zinkgat (verdwijngat of sinkhole) ontstaat door het instorten van een holte in de ondergrond. Het leidt tot verzakkingen en niet zelden tot diepe putten. COSEA besloot het ballastbed onder de rails te voorzien van TenCate GeoDetect®. Bij Sauzé-Vaussais worden de metingen uitgevoerd op twee niveaus in het nieuwe spoorlichaam: op 7 en op 2 meter onder de rails. Er zijn ongeveer 6.000 meetpunten. In totaal meet men 14 kilometer aan glasvezel. Monitoringsysteem TenCate GeoDetect® is een geoctrooieerd systeem voor het monitoren van vervormingen in grondconstructies als taluds en dijken. Het bestaat uit een geotextiel met ingeweven optische glasvezels, aangevuld met speciale meetapparatuur en software. Hiermee kunnen in een vroeg stadium de kleinste vervormingen in de grond en veranderingen in temperatuur en

spanning worden geregistreerd, zoals zinkgaten. Bij de minste of geringste afwijking van de toegestane waarden geeft elk meetpunt een signaal door aan de meetkamer. Het systeem wordt toegepast bij de aanleg van (spoor-) wegen en de bouw van keerwanden, tunnels en ondergrondse bouwwerken en pijpleidingen. Het is een duurzame en beproefde oplossing. Zowel bij het kanaal Donzère-Mondragon als bij Sauzé-Vaussais droeg TenCate Geosynthetics zorg voor de installatie van het volledige systeem: van de stroken met sensoren ondergronds tot het optische instrumentarium en de software voor de afstandsbediening en -monitoring. www.tencategeosynthetics.com [email protected]

37

DUURZAAMHEID

TAUW, TENCATE EN HOOGHEEMRAADSCHAP ONTWIKKELEN SLIBREMMER

Slibremmer verhoogt kwaliteit oppervlaktewater De snelle aanwas en verplaatsing van slib stellen de beheerders van ondiepe veenplassen voor een probleem. Onderhoud is kostbaar, het effect ervan tijdelijk. Daarbij heeft slib een negatief effect op het oppervlaktewater. Tauw ontwikkelde daarom samen met TenCate Geosynthetics en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier de slibremmer met geotextiel en TenCate Geotube®. Het Wormer- en Jisperveld fungeerde als pilotproject. Resultaat: een hogere waterkwaliteit tegen lagere onderhoudskosten. Slibdeeltjes groeien snel aan, zijn volumineus en verplaatsen zich makkelijk onder invloed van wind en golven. Ze bezinken vervolgens in luwtezones. Een uitgebaggerde watergang of haven kan na een stevige wind zo weer zijn volgelopen met bagger. Niet alleen brengt het onderhoud hoge kosten met zich mee. Slibdeeltjes hebben ook een negatief effect op de kwaliteit van het oppervlak. Door de troebelheid van het water en de instabiele waterbodem worden planten sterk in hun groei belemmerd. Advies- en ingenieursbureau Tauw kreeg van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier de opdracht om de waterkwaliteit van de grote plassen in het Wormeren Jisperveld te helpen verbeteren.

waterbodem nauwelijks, waardoor waterplanten niet kunnen groeien en algen de overhand krijgen. De geringste waterbewegingen brengen grote hoeveelheid slib in beweging. Door de verzoeting van het systeem en de blootstelling aan zuurstof ‘verbrandt’ het veen. Oevers kalven daardoor af en de bodem daalt. Het verbrande veen komt als bagger in het water. Mettertijd zijn al diverse maatregelen genomen voor een betere waterkwaliteit, maar met een beperkt en tijdelijk resultaat. Natuurwaarden en wet- en regelgeving staan conventioneel baggeren in de weg. Verwerkingslocaties liggen op steeds grotere afstand van het werk, waardoor de inrichting van opslagdepots meer tijd en geld kost.

Belangrijk weidevogelgebied Het Wormer- en Jisperveld is een van de belangrijkste weidevogelgebieden in Nederland en met 2.000 ha het grootste aaneengesloten veenweidegebied van West-Europa. De ondiepe veenplassen in het Wormer- en Jisperveld zijn troebel. Licht bereikt de

Slibremmer Om dit probleem het hoofd te kunnen bieden, heeft Tauw samen met TenCate Geosynthetics en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier de

38 txtures 4 | 2015

De uiteindelijke situatie

39

VERVOLG PAGINA 39

slibremmer en de baggerbuffer (zie kader) ontwikkeld. De slibremmer bestaat uit een scherm van uv-bestendig geotextiel dat deels boven het water uitkomt en op de bodem is verankerd met een met zand gevulde container (TenCate Geotube® technologie). Het weefsel is vervaardigd door TenCate Geosynthetics in Nijverdal, de non-woven in de vestiging in Linz (Oostenrijk). Het drijvermateriaal is gemaakt bij TenCate in Maleisië. De vestiging in Almelo confectioneerde dit samengestelde systeem. Het geotextiel wordt door twee drijvers opgespannen. De ruimte tussen de drijvers kan worden opgevuld met bagger en planten. Een grofmazige mat boven op de constructie voorkomt uitspoeling van de bagger en maakt vegetatie mogelijk. Aan weerszijden van de drijvers zijn boomstammen aangebracht voor bescherming en natuurlijke inpassing. Door het aanbrengen van de slibremmer woelt minder slib op doordat de kracht uit het water wordt gehaald. De constructie verrijkt het leven onder en op het water. Vogelsteiger In januari 2014 werd in een grote veenplas in het Wormer- en Jisperveld de slibremmer geplaatst. Dat gebeurde snel en tegen lage kosten. In totaal zijn vier elementen van elk 25 meter geïnstalleerd. Eén element is daarbij voorzien van een 10 meter lange ‘vogelsteiger’. Bijna twee jaar nadien heeft de wetlandwacht inmiddels verschillende beschermde vogelsoorten aangetroffen die neerstrijken op de slibremmer om uit te rusten. Daarnaast heeft zich een bijzondere plantengemeenschap boven op de slibremmer ontwikkeld. Waterkwaliteit, natuur, recreatie en onderhoudsvriendelijkheid komen dus in deze duurzame oplossing samen.

Innovatieve slibopslag onder water Op basis van het slibremmer-concept heeft Tauw samen met TenCate Geosynthetics de baggerbuffer ontwikkeld. De baggerbuffer biedt een robuuste, duurzame en natuurvriendelijke oplossing voor de sanering van waterbodems. De baggerbuffer is een keerconstructie, bestaande uit met zand of slib gevulde TenCate Geotube®-eenheden en een drijver. Hierachter, onder water, wordt het gebaggerde slib opgeslagen. De gehele constructie wordt aan land opgebouwd en ingevaren met pontons. De opening ligt tegen de oever. Eenmaal op zijn plaats zorgt de baggerbuffer voor slibberging, landaanwinning en oeverbescherming. Ook wordt de stroming gedempt. Daardoor is er minder windwerking, golfslag en werveling

van bagger. Je kunt de baggerbuffer laten begroeien of net onder de waterspiegel houden. Het water wordt rustiger en helderder. Flora en fauna krijgen nieuwe kansen. Omdat men in baggerbuffers kleine hoeveelheden bagger kan bufferen, wordt bespaard op kosten voor het transport naar elders gelegen, grote baggerdepots. In opdracht van de Duurzaamheidscommissie van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier heeft Tauw in 2013 in een van de drie grote plassen van het Wormeren Jisperveld een pilot uitgevoerd met de baggerbuffer. In totaal is circa 500 m3 slib in de Baggerbuffer opgesloten en bezonken. Het aangebrachte slib stabiliseerde zich snel. Binnen enkele weken verscheen de eerste vegetatie en maakten watervogels gebruik van de moeraszone die was ontstaan.

www.tencategeosynthetics.com [email protected]

Op de baggerbuffer heeft zich een bijzondere plantengemeenschap ontwikkeld

40 txtures 4 | 2015

DUURZAAMHEID

TENCATE GEOTUBE® ALS BASIS VOOR MILIEUTOEPASSINGEN

Grote schoonmaak De technologie en materialen die ten grondslag liggen aan de slibremmer lenen zich voor een veelheid aan toepassingen, zoals schoonmaak van rivieren en verwijdering van ‘plastic soep’. Dat is althans de opvatting van projectmanager Paul Stook van Tauw. Samenwerking is daarbij wat hem betreft de aangewezen weg. Paul Stook is projectmanager en ‘een van de bevlogen uitvinders’ van Tauw. Dit internationaal opererende adviesbureau beweegt zich op het gebied van milieu, veiligheid, energie en duurzame bedrijfsvoering. Het bedrijf heeft een reputatie opgebouwd als bodemsaneerder. Een bekend voorbeeld is de sanering van de Volgermeerpolder, de omvangrijkste bodemsanering uit de Nederlandse geschiedenis. Ooit stortplaats voor zwaar verontreinigd huishoudelijk en industrieel afval is de polder gesaneerd en omgevormd tot natuurgebied. Met behulp van TenCate Geotube® dient schone bagger als leeflaag boven op de afdichting. Met TenCate GeoDetect® wordt in een van de bassins die boven op de leeflaag zijn aangelegd de afdichting van het afval gemonitord. Superstorm Sandy Paul Stook is mede-ontwikkelaar achter de Volgermeerpolder-oplossing. Hij ontwikkelde ook de slibremmer, maar eist die eer niet voor zichzelf op. Volgens hem is samenwerking de beste manier om tot innovatie te komen. Toepassing van geosynthetics van TenCate als golfbreker voor de kust van New York, die in oktober 2012 werd geteisterd door superstorm Sandy, bracht hem op het idee. ‘Als het golfdempend of golfkerend werkt, kan het ook grondkerend werken in bijvoorbeeld veenweidegebieden’, dacht hij. Zo is de slibremmer ontstaan en als variant hierop de baggerbuffer, waarbij met dezelfde

materialen een onderwateropslagplaats voor (vuil) slib wordt gebouwd. Havenvisie Paul Stook en zijn collega’s zien meer mogelijkheden. Bovenop de drijvers kan een steiger komen, vanwaar zwemmers in natuurwater duiken of die fungeert

Paul Stook

als afmeerplaats voor de pleziervaart. ‘Het publiek maakt er gebruikt van, het past qua vegetatie in het landschap en ondertussen doet de constructie haar werk.’ En wat voor de natuur geldt, past zeker ook in het havengebied en in de havenvisie 2030 van Rotterdam. Milieu, veiligheid en leefomgeving zijn daarbij de trefwoorden. Baggerspecie is te gebruiken

voor natuurherstel en vergroening van de stadshavens die hun koopvaardijfunctie hebben verloren. Havenbekkens en vaarwegen moeten op diepte blijven. Met de komst van megaschepen is dat nog urgenter geworden. Door turbulentie van scheepsmanoeuvres ontstaat schade aan walkanten. Geotextiel als stromingsdemper kan hier goede diensten bewijzen. Waterwegen moeten worden gebaggerd. Het slib dient als bouwmateriaal voor natuurherstel. Plastic soep De nieuwe vinding is ook toepasbaar voor het afvangen van plastic afval in water. In augustus 2016 vinden in de buurt van de baai van Guanabara bij Rio de Janeiro (Brazilië) de Olympische Spelen plaats. Op de hellingen langs de rivieren in dit gebied wonen miljoenen mensen in de favela’s zonder riolering. Het afval en rioolwater stromen in het regenseizoen de hellingen af. Vijf rivieren uit zeker tien gemeenten van de deelstaat Rio de Janeiro komen uit op de baai. Slechts bij enkele is sprake van enige zuivering. Met de slibremmer en TenCate Geotube® technologie kan al het afval worden verwijderd. Door voor de monding van de rivieren afvangsystemen te bouwen kan men het water filteren voordat het de baai in stroomt. De beslissing voor een dergelijke effectieve schoonmaakoperatie ligt evenwel nog steeds bij de Braziliaanse autoriteiten. www.tencategeosynthetics.com www.tencategeotube.com www.tauw.nl

41

VEILIGHEID

RECONSTRUCTIE DANIEL BOONE BRIDGE MET TENCATE MIRAFI® H2RI

Over de brug met geosynthetics Waar snelweg I-64 in St. Louis de Missouri oversteekt, verrijst een nieuwe brug. Vanwege de bodemgesteldheid en het grondwaterpeil onder de rijbanen naar en van de brug drong het ministerie van Verkeer en Waterstaat van Missouri aan op een innovatieve bouwkundige oplossing. Die werd gevonden in toepassing van TenCate Mirafi® H2Ri. De Daniel Boone Bridge in westelijk St. Louis (Missouri, Verenigde Staten) dateert van de dertiger jaren van de 20e eeuw. De markante overspanning tilt hier de I-64 over de Missouri River. Toentertijd was van interstatelijk verkeer nauwelijks sprake. De nu ongeveer 80-jarige brug is dus niet berekend op het huidige verkeersaanbod. Regelmatig onderhoud

Bekijk de video door deze pagina te scannen met de LAYAR app www.tencategeosynthetics.com [email protected]

42 txtures 4 | 2015

is noodzakelijk, wat voor overlast zorgt en risico’s met zich meebrengt voor wegwerkers. Daarbij heeft het huidige brugdeel in westelijke richting drie smalle rijbanen, wat tijdens de spits al gauw tot files leidt. Daarom werd besloten tot uitbreiding met een overspanning aan de oostzijde voor zowel auto’s als fietsers en voetgangers. Het gebied waarop de wegen naar de op- en afritten liggen kent een verzadigde bodemgesteldheid. Dat vraagt om drainerende en waterafvoerende materialen onder het plaveisel. De verantwoordelijke wegenbouwkundige besloot daarom de mogelijkheden te benutten die TenCate Mirafi® H2Ri biedt. De nieuwe brug wordt opgebouwd stroomopwaarts van de twee bestaande bruggen. Als deze brug is voltooid, zal het verkeer in oostelijke richting gebruikmaken van de nieuwe brug. Het naar het westen rijdende verkeer wordt dan over de huidige oostelijke brug geleid. De werkzaamheden voor de bouw van de derde, oostelijke brug vingen aan in 2013. Tegelijkertijd

De Daniel Boone Bridge vóór de uitbreiding en wegwerkzaamheden

begon de constructie van een nieuwe Chesterfield Airport Road-brug en een verbindingsweg. Beide waren in 2014 gereed. Medio 2015 werd de nieuwe brug opengesteld voor verkeer in oostelijke richting. Daarna startte men aan het herstel van de oude brug oostwaarts. Later dit jaar kan het verkeer hierover in westelijke richting rijden. In eerste instantie bracht men zo’n 6.000 m2 TenCate Mirafi® H2Ri aan, later nog eens 68.000 m2. Een

hoosbui na installatie bewees meteen de waarde van het materiaal. Begin 2016 zal een aantal verbindende aan- en afvoerwegen gereed zijn, evenals het fietsers- en voetgangerspad op de nieuwe brug. Vervolgens ontmantelt men de oude westelijke brug.

Zand wordt aangebracht boven de TenCate Mirafi® H2Ri geosynthetics.

43

VEILIGHEID

TENCATE MIRAFI® VERSTERKT EN BESCHERMT PIONEER MOUNTAIN SCENIC BYWAY

Veilig onderweg in Montana

De Pioneer Mountains Scenic Byway in de Amerikaanse staat Montana heeft te lijden van vorstschade. Scheurvorming levert gevaar op voor automobilisten. Toepassing van TenCate Mirafi® RS280i als versterkende onderlaag en TenCate Mirafi® H2Ri om de vorstschade te beperken, betekent een aanzienlijke vermindering van de scheurvorming. Dat komt de verkeersveiligheid sterk ten goede. Het is een mooie route: de Pioneer Mountains Scenic Byway in het Beaverhead-Deerlodge National Forest in Montana (VS). De weg voert door verschillende en zich regelmatig verheffende landschappen. Minder aantrekkelijk is het wegdek. Dat vertoonde over een afstand van 32 kilometer flinke scheuren, die een gevaar opleveren voor de verkeersveiligheid. Deze vorstschade eiste jaarlijks onderhoud en herstel. Eerdere maatregelen leidden niet tot een structurele verbetering; regelmatig herstel bleef noodzakelijk. De belangstelling van de autoriteiten van de Western Federal Lands Highway Division van het ministerie van Verkeer ging daarom uit naar de gepatenteerde waterfadrijvende mogelijkheden van TenCate Mirafi® H2Ri om de gevolgen van de vorst te beperken. Vanwege de grondwaterspiegel moest worden volstaan met een dunne onderlaag onder het plaveisel. De oplossing was TenCate Mirafi® RS280i als versterkende laag. Vrij van scheuren Het traject werd onder handen genomen, voorzien van een vochtregulerende laag TenCate Mirafi® H2Ri een versterkende laag TenCate Mirafi® RS280i en geplaveid. Nu, twee winters later, is dit weggedeelte nog steeds vrij van scheuren of barsten. Overtollig water wordt snel afgevoerd alvorens het kan opvriezen. Het is de wens van de lokale autoriteiten met deze methode een groter deel van het traject te verbeteren, zo gauw dat budgettair mogelijk

44 txtures 4 | 2015

Situatie vóór de werkzaamheden (winter 2013)

Herstel van het wegdek met toepassing van TenCate Mirafi®

is. TenCate Mirafi® RSi is een serie geosynthetics voor grondwapening en stabilisatie van spoor- en autowegen, versterking van taluds, voorkoming van uitstroming van grond en bescherming tegen erosie.

www.tencategeosynthetics.com [email protected]

DUURZAAMHEID

KUNSTGRASGARENS VOOR MOBIELE VARIANT OP TRAPVELDJE

Mobiel Cruyff Court voor Emma Kinderziekenhuis

Het Emma Kinderziekenhuis / AMC in Amsterdam beschikt sinds 7 oktober jongstleden over het eerste mobiele Cruyff Court ter wereld. Aanleiding was het 150-jarig jubileum van het ziekenhuis en een zojuist afgeronde verbouwing. Koning Willem-Alexander verrichtte de officiële opening. Cruyff Courts zijn een eigentijdse variant op het aloude trapveldje. Hiermee biedt de Cruyff Foundation kinderen een goede en veilige plek in de buurt om te sporten. Tegelijkertijd vormen ze een ontmoetingsplek voor de hele buurt. Met de mobiele variant van het court kan de Cruyff Foundation kinderen op flexibele en bijzondere

plekken kennis laten maken met het werk van de Johan Cruyff Foundation en het Cruyff Court. Het mobiele Cruyff Court is modulair van opzet en heeft een veldafmeting van maximaal 20x30m. Afhankelijk van het aantal toegepaste modules kan men de afmetingen aanpassen. Cruyff Courts

zijn vervaardigd van het duurzame TenCate XP Blade™ en TenCate Thiobac Pro® C18-backing. TenCate XP Blade™ splijt niet, waardoor het de beste keuze is voor velden waarop intensief wordt gespeeld. Bovendien is TenCate XP Blade™ veerkrachtiger dan gewone tapegarens en is sprake van een aantrekkelijk en goed bespeelbaar oppervlak. www.tencategrass.com www.cruyff-foundation.org

45

VEILIGHEID

TENCATE DEFENDER™ M DRAAGT BIJ AAN VEILIGHEID EN COMFORT PILOTEN

‘Ik voel me veiliger in mijn helikopter dan op de weg’ Na een opleiding voor luchtverkeersleider en een baan als navigatie-communicatieofficier bij de Marine werd Eric van de Weerd helikopterpiloot bij Noordzee Helikopters Vlaanderen. Zijn vliegoverall is gemaakt van TenCate Defender™ M beschermend weefsel. Het lichtgewicht materiaal is soepel, stralingbestendig en door en door vlam- en hittewerend. ‘Omdat ik volledig vertrouw op de overall die ik aanheb, kan ik me honderd procent concentreren op het besturen van de helikopter.’ Als jochie keek Eric van de Weerd, zoals zoveel jongetjes, graag met zijn vader naar de vliegtuigen op Schiphol. Wat leek het hem prachtig om zelf piloot te zijn. Waar de meeste jongetjes uiteindelijk een andere kant op gaan, meldde hij zich daadwerkelijk aan voor de opleiding tot verkeersvlieger. Glansrijk doorstond hij alle testen, maar op het eindstation – de simulatortest – ging het mis. Voorlopig was zijn carrière als vlieger van de baan. ‘Ik ben toen de opleiding voor luchtverkeersleider op Schiphol gaan doen’, blikt hij terug. ‘Tijdens die opleiding kreeg ik een aanbod om als navigatie-communicatieofficier te vliegen bij de Marine. Anderhalf jaar vloog ik op de Orion,

46 txtures 4 | 2015

daarna in Duitsland drieënhalf jaar op het radarvliegtuig Awacs. Daar kon ik alsnog op voor de simulatortest. Ik rolde er soepel doorheen. Blijkbaar had ik inmiddels genoeg ervaring opgedaan.’ Ingewikkelde besturing Hij had in een F16 kunnen gaan vliegen, maar dat leek Eric van de Weerd niets. Hij koos voor de helikopter. Een luchtvaartuig dat minstens zo ingewikkeld te besturen is als een vliegtuig, demonstreert hij. ‘Kijk. Met je voeten bepaal je de richting. Remmen doe je met je tenen. Met je linkerhand laat je het toestel omhoog gaan; de richting waarin je omhoog gaat bepaal je met je rechterhand. En dan de theorie. De aerodynamica van een helikopter is veel ingewikkelder dan die van een vliegtuig, omdat de ronddraaiende wieken zelf ook luchtstroom veroorzaken.’ Eric van de Weerd is nu helikopterpiloot bij Noordzee Helikopters Vlaanderen (NHV). Vanaf de luchthaven van Den Helder vervoeren hij en zijn collega’s voornamelijk personeel en vracht van en naar boorplatformen en schepen. ‘Je kunt ons zien als een taxibedrijf’, zegt hij. ‘Ook zet de kustwacht ons in bij het zoeken van vermiste personen en het redden van drenkelingen en kunnen we assisteren bij het blussen van branden.’

47

VERVOLG PAGINA 47

‘Omdat ik vertrouw op de overall die ik aanheb, kan ik me 100% concentreren op het besturen van de helikopter.’

Afghanistan Helikopters zijn wendbaar en snel, kunnen landen op kleine plekken en onder moeilijke omstandigheden. In de grootste helikopter van NHV, de Airbus H175 waar Eric van de Weerd in vliegt, kunnen maar liefst zestien passagiers mee. Eric van de Weerd is een ervaren piloot, die lang voor Defensie vloog: op de Cougar en de Apache. Een jaar in Afghanistan vroeg het uiterste van hem. ‘Het moeilijkste? Bij nacht landen rond een bergtop terwijl de vijand om de hoek zit. Wat dat betreft is mijn werk nu een stuk eenvoudiger.’ Risicofactor De grootste risicofactor voor een helikopterpiloot is het weer. Daarom moet hij altijd voorbereid zijn op water, wind, kou of juist hitte. Maar ook op vuur. De benzinetanks zitten vlakbij; in het zeldzame geval dat de helikopter crasht kunnen ze in brand vliegen. Al deze factoren bepalen de outfit van de piloot, ook al zit hij het grootste deel van de tijd comfortabel in een afgesloten ruimte met klimaat-

48 txtures 4 | 2015

beheersing. Daarnaast is draagcomfort natuurlijk een belangrijke eis. Vliegoverall ‘We hebben standaard een vliegoverall aan’, zegt Eric van de Weerd. ‘Die moet soepel vallen en niet te strak zitten. Onze overalls zijn op maat gemaakt, daardoor zitten ze heel goed.’ De donkerblauwe vliegoveralls van de NHV-piloten zijn gemaakt van TenCate Defender™ M beschermend weefsel. Het materiaal is soepel, laag van gewicht en door en door vlam- en hittewerend – ook na duizend keer wassen. Daarnaast is het materiaal bestand tegen ‘kosmische straling’: radiostraling op grote hoogte. ‘Wij vliegen op maximaal zesduizend voet, dus voor ons is die specifieke eigenschap niet zo relevant’, zegt Eric van de Weerd, ‘maar voor bijvoorbeeld F16-vliegers is dat wel van belang.’ In de winter komen er nog een paar lagen kleding bij. ‘Als het zeewater kouder is dan 14 graden Celsius moeten we over onze overall een drysuit aan’, vertelt Eric van de

Weerd. ‘Zelf draag ik graag lang ondergoed onder mijn overall.’ Het complete pakket – hoe meer lagen, des te beter – is de beste bescherming tegen de elementen. En die zekerheid werkt een stuk prettiger, luidt de conclusie. Volledig vertrouwen ‘Mijn kleding beschermt mij tegen de omgeving, maar ik sta daar zelden bij stil’, zegt Eric van de Weerd. ‘Omdat ik volledig vertrouw op de overall die ik aanheb, kan ik me honderd procent concentreren op het besturen van de helikopter. Daarbij weet ik ook dat mijn toestel een van de beste ter wereld is. Onveilig voel ik me eigenlijk nooit. Sterker nog: ik voel me veiliger in mijn helikopter dan op de weg!’ www.tencateprotectivefabrics.com [email protected]

VEILIGHEID

VERTICAAL ZANDDICHT GEOTEXTIEL EN TENCATE GEODETECT® TEGEN GEVOLGEN PIPING

Geokunststoffen tegen dijkverzakking

In opdracht van Waterschap Rivierenland is een methode ontwikkeld om het verzakken en doorbreken van dijken ten gevolge van piping tegen te gaan: installatie van verticaal zanddicht geotextiel. De komende paar jaar wordt deze methode toegepast in een dijk in de Willemspolder. Hier wordt het zanddicht geotextiel uitgerust met glasvezelsensoren: TenCate GeoDetect®. De voor dit project gekozen oplossing heeft een gering ruimtebeslag, helpt kosten besparen en heeft in beginsel een bescheiden CO2-voetafdruk. Het geotextiel wordt aangebracht

49

VERVOLG PAGINA 49

Waterschappen en het Rijk hebben het initiatief genomen om tot innovatieve en doelmatige oplossingen te komen voor piping. Hierbij stroomt water door een kade of dijk als gevolg van een groot verschil in waterstanden en treedt uitspoeling op. Zo ontstaan tunneltjes die de constructie verzwakken. Wordt piping niet op tijd gestopt, dan kan dit verzakking of een dijkdoorbraak tot gevolg hebben. Om die reden is een onderzoeksprogramma gestart: de Project Overstijgende Verkenning (POV) Piping. Op de achtergrond speelt het nieuwe Deltaprogramma mee. Hierin is vastgelegd dat de vaderlandse waterkeringen moeten voldoen aan strengere normeringen.

maatregel circa 100 meter van de zomerkade uitgerust met verticaal aangebracht geotextiel. Geotextiel is een duurzaam materiaal, dat goed kan worden toegepast bij dijkverbetering. Geotextiel voor erosiebescherming van waterkeringen wordt wereldwijd al decennia toegepast. Het heeft in beginsel een geringe CO2-voetafdruk. Het geotextiel dat als filter in het dijklichaam wordt ingebracht, laat wel water door maar geen zand. Er ontstaan daardoor geen zandvoerende wellen, dus vindt geen uitspoeling plaats. Door gelijktijdige toepassing van glasvezel sensoren in het geotextiel kan men de effecten van piping bij hoogwater volgen en de stabiliteit van de dijk monitoren.

Innovatieve kracht In het deelproject LiveDijk Willemspolder nemen vier partijen deel: Waterschap Rivierenland, stichting Floodcontrol IJkdijk Dekker B.V. en aannemer Van den Herik. Stichting Floodcontrol IJkdijk is ontwikkelaar en financier van het meetprogramma, dat wordt uitgevoerd door Inventec. TenCate en Inventec werken al een aantal jaar samen op het gebied van monitoring van dijken en kademuren.

Een beter begrip In de Willemspolder hoopt men te kunnen waarnemen hoe piping zich ontwikkelt en hoe het transport van zand verloopt. Dat draagt bij aan een beter begrip van piping en geeft inzicht in de positieve effecten van het aangebrachte geotextiel. De komende twee jaar voert men tijdens perioden van hoogwater metingen uit. ‘We hopen op winters met hoog water, anders schiet het niet op. Dan zouden we de proefperiode moeten verlengen’, vertelt Frans van den Berg. Hij is coördinator Programma Dijkversterkingen Waterschap Rivierenland. Dit waterschap heeft in Nederland de meeste dijken in beheer. Piping is een probleem dat volgens hem ook in Nederland wordt onderschat.

Dekker B.V stelde de locatie voor de proefopstelling ter beschikking. Deze wijze van samenwerken toont de innovatieve kracht van Nederland op het gebied van waterveiligheid. Preventiemaatregel Livedijk Willemspolder ligt nabij de Waaldijk. Hier wordt sinds begin oktober 2015 als preventie-

50 txtures 4 | 2015

‘Er moet veel gebeuren aan versterkingen vanwege de nieuwe normering, met name in het

rivierengebied. De keus viel op de buitendijkse Willemspolder omdat hier relatief veel piping optreedt. Normaliter brengt men dan bermen aan, maar dat brengt een groot ruimtebeslag en grondwerk met zich mee.’ Voor het verticaal zanddicht geotextiel, TenCate GeoDetect® geldt dat het vanwege het geringe ruimtebeslag de uitvoerbaarheid van dijkverbeteringen vergroot en kostenbesparend werkt. Maakbaarheid Verticaal zanddicht geotextiel wordt aan de binnenzijde van de dijk aangebracht. Water kan hier ongehinderd door, zand wordt tegengehouden. TenCate Geodetect® toegepast als verticaal zanddicht geotextiel won in 2013 al de Nederlandse Waterinnovatieprijs in de categorie Droge Voeten. Er zijn twee technieken voor het aanbrengen van zanddicht geotextiel in dijken. Bij de eerste techniek wordt het materiaal verticaal de grond in “gedrild” bij de tweede techniek wordt een sleuf gefreesd waarbij het zanddicht geotextiel in de kleibekisting wordt “gehangen”. ‘De verticale driltechniek is aantrekkelijker voor grotere dieptes’, legt Frans van den Berg uit. ‘Ze is gemakkelijker te realiseren dicht bij huizen. Ze is wel duurder dan de horizontale freestechniek, die met grotere snelheid werkt.’ Een combinatie van beide technieken zou in zijn optie, afhankelijk van de situatie, daarom wel eens ideaal kunnen zijn.

Zanddicht geotextiel wordt verticaal aangebracht aan de binnenzijde van de dijk. Water kan er ongehinderd door, zand wordt tegengehouden.

Bekijk de animatie door deze pagina te scannen met de LAYAR app www.tencategeosynthetics.com [email protected] www.tencate.tv

Deltaprogramma: twee ijkpunten In 2050 moet volgens het nieuwe Deltaprogramma zo’n 400 kilometer aan dijk zijn versterkt. Daarvoor geldt een nieuwe normering. Om die normering vast te stellen, kijkt men naar de belangen in het gebied, het overstromingsrisico en de gevolgen van een overstroming, zoals hoe snel het water

ergens tot welke hoogte komt en van hoeveel mensen en economische activiteiten daar sprake is. ‘Die mogelijkheid hadden we destijds niet, nu wel.’ Het Deltaprogramma hanteert twee ijkpunten: basisveiligheid en geld. Voor elk gebied geldt dat de jaarlijkse kans om te overlijden als

gevolg van een overstroming niet groter mag zijn dan 1:100.000. De kosten om een dijk te versterken moeten opwegen tegen de baten van het voorkomen van slacht-offers en van economische schade.

51

DUURZAAMHEID

AWARD OF EXCELLENCE VOOR BIJDRAGE AAN HAVENPROJECT BRAZILIE

Duurzame oplossing voor Embraport TenCate Geosynthetics ontving de International Achievement Award of Excellence voor toepassing van TenCate Geotube® technologie bij de aanleg van de Embraport Container en Fuel Bulk Terminal in de haven van Santos. De Embraport Container en Fuel Bulk Terminal is aangelegd op de noordelijke oever van de haven van Santos (Brazilië). Vanwege de ligging in een getijdengebied zouden voor het creëren van een platform van afdoende niveau grote hoeveelheden zand moeten worden aangevoerd en opgebracht. Onderzoek van bodemmonsters wees uit dat de bodem van het te realiseren toegangskanaal en de zwaaikom bedekt waren met 600.000 kubieke meter verontreinigd sediment. Een en ander zou leiden tot een majeure investering en lange bouwtijd. Creatief en rendabel alternatief De eigenaar van het project zocht creatieve en rendabeler alternatieven voor de traditionele

52 txtures 4 | 2015

technische oplossingen. TenCate Geosynthetics en Allonda, dat TenCate in Brazilië vertegenwoordigt, stelden voor om gebruik te maken van TenCate Geotube® ontwateringstechnologie. Hiermee zou het verontreinigd slib kunnen worden opgeslagen, gefilterd en ontwaterd. Het gereinigde bodemmateriaal was daarmee geschikt voor de aanleg van het platform. Toepassing van de technologie betekende een besparing van $ 50 miljoen. Er hoefde immers geen grote hoeveelheid verontreinigde grond te worden afgevoerd naar een verderop te realiseren opslagplaats of vulmateriaal te worden aangevoerd.

milieuvoorschriften. De ecologische impact viel met deze technologie 7.903 ton CO2- equivalent lager uit dan met de conventionele aanpak.

Bekijk de animatie door deze pagina te scannen met de LAYAR app www.tencategeosynthetics.com [email protected] www.tencate.tv

Niet alleen kon men het project binnen de gestelde tijd voltooien, ook werd voldaan aan alle geldende

De Embraport Container en Fuel Bulk Terminal bij Santos (Brazilië)

VEILIGHEID

TENCATE MIRAFI® WIREWALL SYSTEM VOOR STADION MINNESOTA VIKINGS

Met TenCate Miragrid 7XT als primaire versterking bekleedde men ook de secondaire versterkende laag, TenCate Mirafi® HP570. De gehele muur kon vrijwel loodrecht worden opgezet, vrijwel direct tegen het gebouw aan.

Solide onderkomen voor de Vikings De Minnesota Vikings spelen met ingang van het komende seizoen in hun thuisstad

laag, TenCate Mirafi® HP570. De gehele muur kon

Minneapolis in een nieuw stadion. Bij de bouw wordt gebruikgemaakt van het TenCate Mirafi®

vrijwel loodrecht worden opgezet, vrijwel direct

Permanent Wirewall-systeem. Hiermee wordt de zijwaartse druk op constructies opgevangen

tegen het gebouw aan.

en bespaarde men op bouwkosten. Dit permanente wandsysteem biedt de nodige Dragende muren onder het maaiveld staan vaak

In het ontwerp waren behalve het TenCate

vrijheid in constructiemogelijkheden. Doorgaans

onder zijwaartse druk. Om deze belasting op te

Mirafi® Wirewall-systeem staaldraadconstructies

moet men stress relief-muren zo dicht mogelijk

vangen, bieden zogeheten stress relief-muren in be-

opgenomen. Mechanisch gestabiliseerde grond-

tegen een bestaande wand of obstakel plaatsen.

paalde gevallen de meest effectieve en economische

systemen als TenCate Mirafi Permanent Wirewall

Hier betekende de methode een besparing op

oplossing. Dit was bijvoorbeeld het geval voor het

zorgen voor een aanzienlijke versterking van de

kosten, bouwtijd en was de veiligheid gewaarborgd.

nieuwe stadion in Minneapolis (Minnesota, VS) van

bodem. Ook maken ze de bouw van wanden met

de Minnesota Vikings, een professioneel american

uiteenlopende hellingshoeken mogelijk. Het is een

www.tencategeosynthetics.com

football-team. Het TenCate Mirafi® Permanent

bewezen kosteneffectieve bouwmethode, die minder

[email protected]

Wirewall-systeem voldeed aan alle projecteisen.

grondverzet vergt en de bouwtijd verkort. Aangezien

www.vikings.com

Volgens berekening van de aannemer kon met een

het een permanente muur is, moest het staaldraad

van betonblokken opgebouwde keldermuur en dit

zijn gegalvaniseerd. TenCate Miragrid® 7XT werd

ertegenaan aangebrachte systeem $ 5,5 miljoen

hier gebruikt als primaire versterking. Met dit grid

op de bouwkosten besparen.

bekleedde men ook de secondaire versterkende

®

53

Energiebed op innovat Wie dagelijks in en op elektriciteitsvoorzieningen als transformatorhuisjes en hoogspanningsmasten werkt, staat bloot aan ongewone risico’s. De medewerkers van ACEA, een elektriciteitsbedrijf in Rome, dragen kleding van het Italiaanse bedrijf Securtex. Deze fabrikant van werkkleding gebruikt een innovatieve toepassing van TenCate Tecasafe® Plus. In Rome is ACEA een bekende naam. Het is een van de grotere energieleveranciers van de stad. Daarnaast zorgt het bedrijf voor waterzuivering, watervoorziening en riolering. Binnen de elektriciteitstak van het bedrijf was al enige tijd ontevredenheid over de werkkleding. ‘Die beschermde wel voldoende, maar was ook te dik, zwaar, slecht gemaakt met katoen en niet zo sterk’, vertelt Fabiana De Rosa, hoofd Media Centre & projectleider accreditatie van ACEA. Honderd wasbeurten ACEA besloot het over een andere boeg te gooien. Het bedrijf benaderde verschillende leveranciers van werkkleding en stelde een pittige eisenlijst op. De kleding moest minstens honderd industriële wasbeurten kunnen doorstaan. De stof moest een laag soortelijk gewicht hebben, een hoge luchtdoorlatendheid en een hoge mechanische weerbaarheid. En, erg belangrijk voor de medewerkers in de elektriciteitstak: een ‘vlamboog’ kunnen tegenhouden van minimaal 7 kA ofwel klasse 2 volgens de norm EN IEC 61482-1-2 (zie kadertekst). ‘Onze mensen klimmen in en op elektriciteitsvoorzieningen’, vertelt Fabiana De Rosa. ‘Een vlamboog komt daar niet vaak voor, maar áls een medewerker erdoor

54 txtures 4 | 2015

VEILIGHEID

DUBBELLAAGS TENCATE TECASAFE® PLUS SYSTEEM BESCHERMT TEGEN VLAMBOOGKLASSE 2

drijf stapt over tieve werkkleding wordt geraakt en hij is niet goed beschermd, kan hij ernstige brandwonden oplopen. Daarom moet werkkleding sterk vlamwerend zijn en een goede bescherming bieden tegen hitte.’ Multirisicokleding Het familiebedrijf Securtex begon veertig jaar geleden met het maken van militaire hemden. Door de jaren heen is het bedrijf sterk gegroeid en heeft het zich toegelegd op de ontwikkeling van beroepskleding, met vooral veel aandacht voor de productie van beschermingsmiddelen categorie 3. ‘De mensen die onze kleding dragen, werken bijvoorbeeld voor grote nationale energiebedrijven’, zegt kwaliteitsmanager Ciro Longo van Securtex. ‘We leveren ook multirisicokleding voor bijvoorbeeld de transportsector op de weg en het spoor, de petrochemie, de brandweer en vele andere sectoren.’ Ongemak De missie van Securtex is de grootst mogelijke veiligheid garanderen en tegelijkertijd het hoogste comfort bieden. Die combinatie is lastig. ‘Om de vereiste beschermingsgraad van vlamboogklasse 2 te behalen, werd de kleding voorheen gemaakt van drie lagen weefsel of van een veel dikker weefsel’, vertelt Ciro Longo. ‘Daardoor was het weinig luchtdoorlatend of vochtregulerend en dat veroorzaakte groot ongemak bij de drager ervan.’ Onlangs ontwikkelde Securtex een pak dat korte metten maakt met dit euvel. De basis: een innovatief systeem van TenCate, gemaakt van een dubbele laag TenCate Tecasafe® Plus. Door dit uiterst lichte materiaal in een dubbele laag toe te passen, wordt de vereiste beschermingsgraad van vlamboogklasse 2 bereikt.

Gecombineerd met een slim ontwerp van Securtex heeft dit geresulteerd in een uiterst draagbaar en comfortabel pak voor de medewerkers van ACEA. Bewuste keuze Securtex maakte een bewuste keuze voor TenCate Tecasafe® Plus. Ciro Longo: ‘De beschermende weefsels van TenCate hebben in het algemeen goede eigenschappen, zoals thermische en mechanische weerstand en tolerantie ten opzichte van licht, en kleurechtheid in verhouding tot het gewicht. En toch garandeert het een hoog beschermingsniveau, zeker door de dubbele laag die voor deze kleding is toegepast.’

Een vlamboog kan ontstaan bij kortsluiting of een verkeerde schakelhandeling. Bij een vlamboog, die maar een fractie van een seconde duurt, ontstaat weinig vuur. Vooral de hitte is gevaarlijk. De hoeveelheid vrijkomende stralingsenergie is enorm. De temperatuur loopt op tot enkele duizenden graden Celsius. Goede persoonlijke bescherming is daarom van levensbelang. Vooral bij sterke vlambogen moet de kleding uit diverse beschermende lagen bestaan om een hoge isolatiewaarde te bereiken. Dan is het zaak het gewicht zo laag mogelijk te houden. TenCate heeft op basis van de TenCate Tecasafe® Plus technologie zowel dubbellaags- als enkellaagssystemen ontwikkeld.

TenCate Tecasafe® Plus in het bijzonder is uiterst comfortabel door de combinatie van zachtheid, de luchtdoorlatendheid en vochtregulerende eigenschappen, ook na vele stevige wasbeurten. De draagproef onder de medewerkers van ACEA gaf de doorslag. Soepel draagcomfort Aan het begin van de hete Romeinse zomer stapte ACEA over, waarmee de kleding direct op de proef kon worden gesteld. ‘In de zomermaanden is de doorlatendheid een zeer belangrijke eigenschap’, aldus Fabiana De Rosa. ‘Daarnaast is het voor onze medewerkers, die zich op hoge elektriciteitsmasten moeten begeven en bewegen, van onschatbare waarde dat het weefsel soepel en niet stroef is.’ Dat levert goede reacties op. ‘In geval van klachten zouden onze medewerkers al flink aan de bel hebben getrokken. Daarentegen zijn ze juist enorm positief.’ ‘We registreren inderdaad grote tevredenheid onder de eindgebruikers bij onze klanten’, bevestigt Ciro Longo van Securtex. ‘We verwachten de komende tijd dan ook een groeiende verkoop. En het bevestigt

De kleding van ACEA ons in onze werkwijze. Goed onderzoek doen, afgewogen keuzes maken en certificering kosten tijd en geld, maar dat is het dubbel en dwars waard als je daarmee je klanten de beste kwaliteit kunt bieden.’ www.tencateprotectivefabrics.com [email protected]

55

DAKLOZEN IN EUROPA ZIJN DEZE WINTER OPTIMAAL BESCHERMD TEGEN WINTERWEER DOOR 1.000 SHELTERSUITS™ TenCate is maatschappelijk betrokken Sheltersuit™ is een outdoorproduct, samengesteld uit een wind- en waterdichte jas met slaapzak annex deken, gemaakt van waterafstotende, isolerende weefsels. De bijbehorende plunjezak dient als comfortabel kussen. Zo biedt stichting Sheltersuit daklozen een warme winterdeken en asielzoekers een werkperspectief. Gulle donateurs leveren de materialen, zoals het outdoorweefsel van TenCate. Tijdens koud winterweer verzekert Sheltersuit™ isolerende warmte en persoonlijke veiligheid. Compleet met LED-licht op zonenergie en stedelijke camouflagepatroon.

“Thanks to the high cabin pressure, I remain fitter during the flight.” Roderick Waaijenberg, pilot Arkefly

www.tencate.com