Masterproef. Hoeveel weegt Vlaanderen? Het wegen van well-being binnen de capability approach door middel van diverse gewichtenschema s

Departement Handelswetenschappen en Bestuurskunde

Masterproef

Hoeveel weegt Vlaanderen? Het wegen van ‘well-being’ binnen de ‘capability approach’ door middel van diverse gewichtenschema’s.

Lynn De Wandele & Stefanie Lanckriet

Master Handelswetenschappen Afstudeerrichting Finance and Risk Manangement Afstudeerrichting Accountancy - Fiscaliteit

Promotor: Prof. Dr. Luc Van Ootegem Co-promotor: Prof. Dr. Elsy Verhofstadt Academiejaar 2010-2011

2

Voorwoord Deze masterproef werd geschreven in het kader van de master Handelswetenschappen aan de Hogeschool Gent. Het onderwerp sluit aan bij de vakgroep Algemene Economie. Graag bedanken we onze promotor prof. Dr. Luc Van Ootegem en co-promotor prof. Dr. Elsy Verhofstadt voor hun begeleiding en hulp bij de totstandkoming van deze masterproef. Bij hen konden we steeds terecht met vragen waarop we zeer snel en duidelijk antwoord kregen. Dankzij hun grote kennis van en interesse in het onderwerp konden zij ons steeds in de juiste richting sturen. Ook het opstellen van de enquête en de cleaning van de dataset hebben we aan hen te danken. Zo kwamen we tot een goede dataset die onmisbaar is voor dit onderzoek. De voorbije twee jaar was het een aangename samenwerking waarvoor we hen oprecht willen bedanken. We bedanken onze medestudenten Nathalie Delmotte, Cosie Goudesone, Elke Kindt, Elien Seynaeve, Charlotte Vandewalle en Anneleen Vanelslander om samen met ons de enquêtes af te nemen en zo een grote dataset te bekomen. Daarbij danken we ook alle respondenten voor het invullen van de enquête. Daarnaast zouden we graag onze ouders en vriend bedanken, die ons gedurende de volledige opleiding hebben gesteund.

i

Inhoudstafel 1.

ALGEMENE SITUERING VAN DE ‘CAPABILITY APPROACH’ ........................................... 1

2.

HET GEBRUIK VAN EEN ‘WELL-BEING’ INDEX ..................................................................... 5

3.

DE DIMENSIES IN DE ‘WELL-BEING’ INDEX .......................................................................... 7 3.1.

THEORIE ........................................................................................................................................ 7

3.2.

METHODES VOOR HET SELECTEREN VAN DE DIMENSIES .......................................................... 8

3.2.1.

Individuele methodes ......................................................................................................... 8

3.2.2.

Participatieve methodes.................................................................................................... 9

3.2.3.

Collectieve methodes ......................................................................................................... 9

3.2.4.

Paternalisme ..................................................................................................................... 13

3.3.

4.

DIMENSIES VOOR HET ONDERZOEK .......................................................................................... 14

3.3.1.

Mate geluk ......................................................................................................................... 14

3.3.2.

Doelstellingen bereiken ................................................................................................... 15

3.3.3.

Gezondheid ........................................................................................................................ 15

3.3.4.

Onderwijs/Opleiding ....................................................................................................... 16

3.3.5.

Inkomen ............................................................................................................................. 17

3.3.6.

Sociaal leven ..................................................................................................................... 18

3.3.7.

Omgeving........................................................................................................................... 19

3.3.8.

Leven volgens persoonlijke visie .................................................................................... 19

3.3.9.

Huidige situatie ................................................................................................................ 20

3.3.10.

Relatie ................................................................................................................................ 20

3.3.11.

Leven in een welvaartstaat ............................................................................................. 21

GEWICHTEN IN DE INDEX .......................................................................................................... 23 4.1.

DATAGEDREVEN GEWICHTEN ................................................................................................... 23 4.1.1. Frequentiegebaseerde gewichten ................................................................................................... 23 4.1.2. Statistische gewichten....................................................................................................................... 24 4.1.3. Meest gunstige gewichten ................................................................................................................ 25

4.2.

NORMATIEVE GEWICHTEN ........................................................................................................ 25 4.2.1. Gelijke of willekeurige gewichten ................................................................................................. 25 4.2.2. Expert opinie gewichten ................................................................................................................... 26 4.2.3. Prijsgebaseerde gewichten ............................................................................................................... 27

4.3.

HYBRIDE GEWICHTEN ................................................................................................................ 27 4.3.1. Ordeningsgewichten ......................................................................................................................... 28 4.3.2. Hedonische gewichten ...................................................................................................................... 28

5.

INLEIDING VAN HET ONDERZOEK ........................................................................................ 29

6.

BESCHRIJVING VAN DE DATASET.......................................................................................... 31

7.

6.1.

BESCHRIJVING VAN DIVERSE INVLOEDEN OP ‘WELL-BEING’................................................... 31

6.2.

BESCHRIJVING VAN DE ‘CAPABILITIES’..................................................................................... 32

6.3.

BESCHRIJVING VAN DE ‘FUNCTIONINGS’ ................................................................................. 33

BEREKENEN VAN DE GEWICHTEN ......................................................................................... 35

iii

7.1.

SCOREGEWICHTEN ..................................................................................................................... 36

7.2.

REGRESSIEGEWICHTEN .............................................................................................................. 37

7.2.1. 7.2.1.1.

‘Capability-regressiegewichten’ met alle variabelen ............................................................. 38

7.2.1.2.

‘Capability-regressiegewichten’ zonder de variabele gelukkig leven .................................. 40

7.2.2. 7.2.2.1.

7.2.3. 7.3.

Regressiegewichten gebaseerd op ‘functionings’ .......................................................... 41 ‘Functioning-regressiegewichten’ met alle variabelen ........................................................... 41

Vergelijking ‘capability-regressiegewichten’ en ‘functioning-regressiegewichten’ 42

CORRELATIEGEWICHTEN ........................................................................................................... 43

7.3.1. 8.

Regressiegewichten gebaseerd op ‘capabilities’ ........................................................... 38

Vergelijking correlatiegewichten .................................................................................... 44

VERGELIJKING TUSSEN DE GEWICHTENSCHEMA’S ....................................................... 45 8.1.

REGRESSIEGEWICHTEN VERSUS CORRELATIEGEWICHTEN ...................................................... 45

8.2.

SCOREGEWICHTEN VERSUS CORRELATIEGEWICHTEN ............................................................. 45

9.

GEWICHTEN VOOR GROEPEN RESPONDENTEN ............................................................... 47 9.1.

GESLACHT ................................................................................................................................... 47

9.2.

OPLEIDINGSNIVEAU ................................................................................................................... 50

9.3.

RELATIE ....................................................................................................................................... 53

9.4.

HUIDIGE SITUATIE ...................................................................................................................... 55

9.5.

LEEFTIJD ...................................................................................................................................... 55

10.

BELEIDSTHEMA’S ...................................................................................................................... 64

10.1.

BESPREKING VAN DE BELEIDSTHEMA’S EN HUN GEWICHTEN ................................................. 64

10.1.1.

Gezondheidszorg .............................................................................................................. 66

10.1.2.

Tewerkstelling................................................................................................................... 67

10.1.3.

Onderwijs .......................................................................................................................... 68

10.1.4.

Huisvesting ........................................................................................................................ 69

10.1.5.

Veiligheid ........................................................................................................................... 69

10.1.6.

Armoede ............................................................................................................................. 70

10.1.7.

Pensioenen ......................................................................................................................... 71

10.1.8.

Milieu ................................................................................................................................. 72

10.1.9.

Mobiliteit........................................................................................................................... 73

10.1.10. 11.

Non discriminatie ........................................................................................................ 73

CONCLUSIE .................................................................................................................................. 75

LITERATUURLIJST .................................................................................................................................. 79 LIJST VAN TABELLEN ............................................................................................................................ 85 BIJLAGEN ................................................................................................................................................... 87

iv

Inleiding In hoofdstuk één van het theoretisch deel van deze masterproef wordt het begrip ‘wellbeing’ gedefinieerd aan de hand van de ‘capability approach’. Dit is een conceptueel raamwerk, ontwikkeld door Amartya Sen, om ‘well-being’ te beoordelen. Daarin zijn twee begrippen zeer belangrijk, namelijk ‘functionings’ en ‘capabilities’. Na de situering van de ‘capability approach’ bespreken we in een tweede hoofdstuk het gebruik van een index voor het wegen van de verschillende dimensies die ‘well-being’ bepalen. De keuze van de dimensies wordt besproken in hoofdstuk drie. In dit hoofdstuk komen ook de dimensies aan bod die opgenomen worden voor het onderzoek in deze paper. We trachten de bevindingen uit de literatuur omtrent de impact van deze dimensies op ‘well-being’ te achterhalen, zodat we de resultaten van het onderzoek kunnen vergelijken met vaststellingen van andere onderzoekers. Het is ons doel om na te gaan welke bevindingen in de literatuur de resultaten van ons onderzoek bevestigen en welke bevindingen onze resultaten tegenspreken. Aan elke dimensie wordt een gewicht toegekend. Daarvoor bestaan verschillende gewichtenschema’s. Deze worden besproken in hoofdstuk vier. In het onderzoeksgedeelte, dat start in hoofdstuk vijf, proberen we aan de hand van een dataset van 1553 Vlaamse respondenten een gewichtenschema op te stellen voor het wegen van ‘well-being’. In hoofdstuk zes wordt een beschrijvende analyse van de dataset uitgevoerd. Voor het wegen van ‘well-being’ worden diverse gewichtenschema’s opgesteld

in

hoofdstuk

zeven:

een

score-gewichtenschema,

twee

regressie-

gewichtenschema’s en twee correlatie-gewichtenschema’s. Voor het opstellen van het score-gewichtenschema maken we gebruik van de invloed die diverse dimensies hebben op het ‘well-being’ van de respondenten. De ‘capabilities’ worden gebruikt om een ‘capability-regressiegewichtenschema’ en een ‘capability-correlatiegewichtenschema’ op te

stellen.

De

‘functionings’

regressiegewichtenschema’

en

liggen het

aan

de

basis

van

het

‘functioning-

‘functioning-correlatiegewichtenschema’.

In

hoofdstuk acht worden deze verschillende gewichtenschema’s naast elkaar geplaatst om de gelijkenissen en verschillen te achterhalen. Hierbij trachten we na te gaan welk gewichtenschema het best gehanteerd wordt voor het wegen van ‘well-being’. Na deze vergelijking wordt in hoofdstuk negen een onderscheid gemaakt tussen respondenten op basis van het geslacht, het opleidingsniveau, het al dan niet hebben van een relatie, de huidige situatie en de leeftijd. We trachten een verklaring te geven voor de verschillen in gewichten tussen deze groepen. Het is ons doel te achterhalen welke dimensies het meest bepalend zijn voor het ‘well-being’ van verschillende groepen. In hoofdstuk tien richten we ons op beleidsthema’s. De beleidsthema’s die we zullen bespreken

zijn:

gezondheidszorg,

onderwijs,

milieu,

veiligheid,

huisvesting, v

tewerkstelling,

non-discriminatie,

mobiliteit,

armoede

en

pensioenen.

We

veronderstellen dat deze beleidsthema’s relevant zijn voor het bespreken van ‘wellbeing’. We willen nagaan welk belang de Vlaming hecht aan tien opgelegde beleidsthema’s. Dit belang wordt nagegaan aan de hand van ordeningsgewichten. Per beleidsthema bespreken we het gewicht dat eraan toegekend wordt door de volledige groep respondenten. Indien relevant maken we ook een onderscheid tussen de respondenten om het verschil in gewichten tussen de verschillende groepen respondenten na te gaan. We zoeken literatuur over deze beleidsthema’s om na te gaan wat de gelijkenissen en verschillen zijn met de resultaten van ons onderzoek.

vi

1.

Algemene situering van de ‘capability approach’

De meeste individuen zijn in staat hun leven te evalueren. Ze kunnen er bijvoorbeeld een score aan geven. Toch is het volgens Schwarz en Strack (1991, in Verlet en Callens, 2010) naïef om te stellen dat de antwoorden van elk individu accuraat zijn. Zo kunnen onder andere ‘mood’-effecten een invloed hebben op de rapportering van subjectief welzijn. Een bekend voorbeeld voor het evalueren van het leven, is de volgende vraag, bedacht door Cantril (1965). Een ladder met tien treden weerspiegelt het leven. De onderste trede staat voor het slechtst mogelijke leven en de tiende trede staat voor het best mogelijke leven. Kan je aanduiden op welke trede jij je bevindt? Binnen de studie naar de kwaliteit van het leven is er geen algemeen theoretisch kader. Volgens Verlet en Callens (2010) is dit eigen aan het onderzoeksveld. De kwaliteit van het leven wordt gedefinieerd naargelang de wijze waarop men deze zal meten. Meestal zijn de omschrijvingen die men geeft vrij vaag. Zo definiëren Andrews en Withey (1976, in Verlet en Callens 2010) subjectief ‘well-being’ als het oordeel dat een persoon maakt over zijn leven als geheel. Volgens Bradburn is subjectief ‘well-being’ een kwaliteit van ervaring die voortkomt uit het relatieve overgewicht van positieve gevoelens tegenover negatieve gevoelens (Kammann, 1984 in Verlet en Callens, 2010). Economen daarentegen hanteren vaak de begrippen welvaart en nut wanneer ze het hebben over subjectief ‘well-being’. Er moet opgemerkt worden dat de begrippen ‘kwaliteit van het leven’, ‘subjectief wellbeing’, ‘geluk’ en ‘levenstevredenheid’ op diverse wijzen geïnterpreteerd worden en al dan niet als synoniemen gebruikt worden. Dit zorgt voor verwarring. Er werden reeds pogingen ondernomen om tot standaarddefinities te komen, maar dit met weinig succes (Verlet en Callens, 2010). Om ‘well-being’ van een samenleving te meten wordt vaak beroep gedaan op één monetaire of economische indicator. Vaak is dit het inkomen of de consumptie (Decancq e.a., 2009). Men gaat er van uit dat de hoeveelheid van goederen en diensten die door een samenleving geproduceerd wordt of door een individu wordt verworven, een weerspiegeling is van de kwaliteit van het leven van deze samenleving of dat individu. Deze gedachtegang veronderstelt dat de kwaliteit van het leven verhoogd wordt door een hogere economische productiviteit. Het gebruik van één indicator is volgens Sen en Nussbaum niet voldoende voor het meten van ‘well-being’ omdat er geen rekening gehouden wordt met de heterogeniteit tussen individuen (Decancq e.a., 2009). Er wordt algemeen aanvaard dat ‘well-being’ een begrip is dat meerdere dimensies omvat. Zowel materiële als psychologische dimensies (Narayan, 2000). Volgens Parmenter (1994 in


1

Verlet en Callens, 2010) blijkt deze multi-dimensionaliteit uit de diversiteit aan indicatoren die men hanteert om het ‘well-being’ te meten. Monetaire indicatoren kunnen aangevuld worden met niet-monetaire of sociale indicatoren zoals gezondheid, scholing, water en elektriciteit. Dit wordt de ‘resourcebased approach’ genoemd (Alkire, 2008). Het voordeel van deze benadering is dat ze elk individu vrij laat in de keuze van zijn ‘resources’. Er zijn echter redenen om de ‘resourcebased approach’ ontoereikend te noemen om de levenskwaliteit te meten. Zo kan niet op elke ‘resource’ een waarde gekleefd worden. Indien dat wel mogelijk zou zijn, is niet het bezit ervan, maar de mogelijkheid om er iets mee te bereiken, van belang bij het meten van de levenskwaliteit. Een ander nadeel is dat ‘resources’ geen waardeoordeel bevatten. Een andere manier om naar de levenskwaliteit te kijken is die van de utilitaristen. Zij stellen vast dat de levenskwaliteit een subjectief gegeven is en dat ze overeenkomt met de mate van tevredenheid over de behoeftebevrediging (De Blander, 2008). De ‘capability approach’ gaat er van uit dat de levenskwaliteit gemeten moet worden in termen van ‘functionings’ en ‘capabilities’ in plaats van ‘resources’ en ‘utility’. Om ‘wellbeing’ te meten is het dus belangrijk te weten wat de ‘functionings’ en ‘capabilities’ van een individu zijn. Een ‘functioning’ kan gedefinieerd worden als elk aspect of elke dimensie van iemands bestaan dat relevant is voor (het beoordelen van) zijn ‘well-being’ (De Blander, 2008). Een ‘capability’ is de reële mogelijkheid van een persoon om iets ‘te doen’ of ‘te zijn’, de ontplooiingsmogelijkheden

of

realisatiemogelijkheden

die

een

persoon

heeft.

Voorbeelden zijn de mogelijkheid om te kunnen lezen, schrijven, dansen, eten, gezond zijn, werken, ontspannen enzovoort. Er zijn oneindig veel ‘capabilities’. Een individu kan zelf beslissen of hij die ‘capability’ wil realiseren of niet (Robeyns, 2004). ‘Capabilities’ vertegenwoordigen dus de echte vrijheid van het individu. Een gerealiseerde ‘capability’ is een ‘achieved functioning’, dat wat iemand echt kan ‘doen’ of ‘zijn’ (Boulanger e.a., 2009). Het is moeilijk om totaal verschillende ‘functionings’ en ‘capabilities’ samen te voegen in één maatstaf. Hoe kunnen we bijvoorbeeld het verlangen naar een ijsje, het niet hebben van hoofdpijn, het geschreven hebben van het mooiste sonnet ooit en het naar bed gaan met je favoriete filmster samenvoegen op basis van een aantal objectieve maatstaven? De ‘capability approach’ erkent verschillende meervoudige en onvergelijkbare soorten menselijke ‘achievements. De gewichten toegekend aan de verschillende ‘functionings’ zijn dus waardeoordelen over het relatieve belang van elke ‘functioning’ binnen de gehele set van ‘functionings’ die gebruikt wordt voor het meten van ‘well-being’ (Alkire, 2008).

2


Volgens de ‘capability approach’ moet men zich meer focussen op ‘capabilities’ dan op gerealiseerde ‘functionings’ om de kwaliteit van het leven te beoordelen. De Grewal studie (Grewal e.a. 2006), waarin geconcludeerd wordt dat men de kwaliteit van het leven ervaart als een set van kansen, volgt de ‘capability approach’ hierin. Het is echter niet correct om enkel rekening te houden met ‘capabilities’. Een argument voor het gebruik van ‘functionings’ is dat ongelijkheden in het bereikte niveau van ‘functionings’ tussen groepen, kunnen verklaard worden door de verschillen in toegang tot dezelfde ‘capabilities’ (Robeyns en Van der Veen, 2007). Het probleem van de keuze tussen ‘functionings’ en ‘capabilities’ kan opgelost worden door het meten van ‘refined functionings’. Dit betekent ‘in het bezit zijn van alternatieve mogelijkheden’ is een onderdeel van het ‘zijn’ of ‘doen’ zelf (bijvoorbeeld. kiezen voor een parttime job in plaats van het krijgen van een parttime job). Optie A kiezen wanneer optie B ook mogelijk is, is een andere ‘refined functioning’ dan A kiezen omdat B niet mogelijk is. Zo is vasten niet hetzelfde als verhongeren omdat men er bij vasten zelf voor kiest minder te eten. Ingeval van verhongering is dit niet de eigen keuze, er is geen keuze (Sen e.a.,1987 in Schokkaert, 2007).


3

2.

Het gebruik van een ‘well-being’ index

Om ‘well-being’ te meten wordt gebruik gemaakt van een index. In de ‘well-being’ index worden verschillende dimensies opgenomen. Aan elke dimensie wordt een gewicht toegekend dat het relatieve belang van de dimensie weergeeft. Dit relatieve belang is een waardeoordeel. Waardeoordelen kunnen we opvatten als het ‘blijvend belang’ van de dimensie ten opzichte van de andere dimensies en de ‘prioriteit van de uitbreiding’ van een dimensie ten opzichte van de andere dimensies. Voor een individu zal de keuze van de gewichten een weerspiegeling zijn van zijn waardeoordelen (Alkire, 2008). Doordat de ‘well-being’ index de ‘achievements’ van een individu samenvoegt, zoals bijvoorbeeld de materiële levensstandaard en de gezondheid, kan men op basis van de indexcijfers het ‘well-being’ tussen individuen in een samenleving vergelijken doorheen de tijd en ruimte (Decancq e.a., 2009). ‘Well-being’ indexen zijn een belangrijk instrument voor overheden en analisten om een beeld te krijgen van de verdeling van de welvaart in de samenleving. Ze kunnen andere indicatoren, zoals het BBP per capita, aanvullen (Decancq e.a., 2009). Er is een overvloed aan multi-dimensionele ‘well-being’ indexen. Ze verschillen in de dimensies en het relatieve gewicht dat aan de dimensies gegeven wordt. Het kiezen van een geschikte ‘well-being’ index wordt door Rawls ‘the index problem’ genoemd (Rawls, 1971). De weging van verschillende domeinen en die samen brengen tot een algemene indicator is geen evidentie. Eerst en vooral is de weging door individuen onderling helemaal verschillend en is het onmogelijk om met alle domeinen rekening te houden. Daarom is het interessante te peilen naar de algemene levenstevredenheid en naar de tevredenheid over meer specifieke domeinen van het leven (Verlet & Callens, 2010).

Het gebruik van een ‘well-being’ index

5

3.

De dimensies in de ‘well-being’ index

3.1. Theorie Volgens de ‘social production function theorie’ (SPF) zijn affectie, gedragsbevestiging, status, comfort en stimulatie de relevante dimensies van subjectief ‘well-being’. De realisatie van deze elementen en de toekomstige opportuniteiten om ze te realiseren, dragen bij tot het ‘well-being’ van een individu. De SPF-theorie stelt dat al deze elementen een dalend marginaal nut hebben (Nieboer e.a., 2004). In het eindverslag ‘Naar theoretisch gefundeerde en democratisch gelegitimeerde indicatoren voor de meting van welzijn in België’ (Van Ootegem en Spillemaeckers, 2009) worden wetenschappelijk verantwoorde en democratisch representatieve indicatoren ontwikkeld voor ‘well-being’. Eind 2007 werden er acht focusgroepen georganiseerd rond verschillende dimensies van ‘well-being’. De dimensies waren werk, sociale omgeving, mentale en fysische gezondheid, fysische omgeving, vrije tijd en cultuur, opleiding en informatie, inkomen en politieke omgeving. Op die manier werd nagegaan hoe de Belgische bevolking subjectief ‘well-being’ ervaart. Er werd geconcludeerd dat gezondheid bovenaan komt in de rangschikking. Gezondheid werd gevolgd door de sociale omgeving en vervolgens door inkomen en werk. Deze vier dimensies werden door de deelnemers aanzien als zeer sterk met elkaar verbonden. Daarna kwamen de fysische omgeving en de vrije tijd, gevolgd door opleiding. De politieke omgeving werd algemeen beschouwd als de minst belangrijkste dimensie. Het klasseren gebeurde dikwijls in functie van de levensomstandigheden van het individu. Indien één van de dimensies voor problemen zorgde in hun leven, of indien hun verwachtingen voor deze dimensie niet werden ingevuld, dan werd deze beschouwd als zeer belangrijk voor hun ‘well-being’. De Europese enquête naar de kwaliteit van het leven uitgevoerd door Eurofound verschaft een inzicht in de scores die een Europeaan geeft aan de verschillende dimensies (Anderson e.a., 2009). Uit de enquête blijkt dat gezondheid voor 81 procent van de Europeanen zeer belangrijk is. 68,7 procent van de individuen vinden een goed gezinsleven zeer belangrijk voor hun levenskwaliteit. Inkomen is ook een belangrijke factor voor het bepalen van de levenstevredenheid. De mensen die het moeilijk hebben om rond te komen geven een score van 4,5 op 10 aan het leven, terwijl mensen die het niet moeilijk hebben om rond te komen, een score geven van 7,8 op 10. Enkele andere bepalende factoren die in de studie aan bod komen zijn: werktevredenheid, vertrouwen in overheidsinstellingen en economische welvaart van het land.


7

De Studiedienst van de Vlaamse Regering bestudeert elk jaar de Vlaamse Regionale Indicatoren (Vrind, 2010). Uit hun enquête blijkt dat de Vlamingen een score geven van 7,5 op 10 aan levenstevredenheid. Op gebied van maatschappelijke problemen worden werkloosheid, pensioenenonzekerheid en de stijgende kostprijs van gezondheid het hoogst aangeschreven. 9 op 10 individuen zijn zeer tevreden over de buurt waarin ze wonen. Ook de sociale contacten vinden de Vlamingen heel belangrijk en scoren dus hoog. Andere dimensies die belangrijk blijken uit deze studie zijn politiek, overheidsinstellingen en vrijwilligerswerk. De Sociaal-Culturele Verschuivingen (SCV-survey, 2008 in Verlet en Callens, 2010), uitgevoerd door de Studiedienst van de Vlaamse Regering, peilt naar de waarden, opvattingen en overtuigingen van Vlamingen met betrekking tot maatschappelijke en beleidsrelevante thema’s. Centraal stond de algemene levenstevredenheid. Er werd ook gepeild naar de tevredenheid over elf specifieke domeinen: woning, buurt, inkomen, werk, levensstandaard, vrije tijd, gezondheidstoestand, tijd om te doen wat gedaan moet worden, sociale contacten met huisgenoten, sociale contacten met familie en sociale contacten met vrienden. De respondenten bleken het meest tevreden over de buurt en woning waarin ze wonen en de sociale contacten met vrienden. Het minst tevreden zijn ze over het inkomen, de beschikbare tijd die men heeft en het werk dat men doet.

3.2. Methodes voor het selecteren van de dimensies Er bestaan verschillende methodes om de dimensies te bepalen. Een eerste categorie bevat methodes die rekening houden met de waardeoordelen van individuen (individuele methodes). Een tweede categorie houdt echter geen rekening met die waardeoordelen. Dit is het paternalisme. Tussen deze twee uitersten bevinden zich de participatiemethodes en collectieve methodes. 3.2.1.

Individuele methodes

Bij een individuele methode worden zowel de dimensies als de gewichten bepaald door het individu. De index weerspiegeld enkel de waardeoordelen van het individu. Een enquête is een vragenlijst opgesteld door de onderzoeker. In deze masterproef wordt een enquête geclassificeerd als een individuele methode Er moet opgemerkt worden dat er een zekere vorm van paternalisme optreedt. De onderzoeker bepaalt welke

vragen

er

worden

opgenomen

in

de

enquête

en

eveneens

de

antwoordmogelijkheden. Onrechtstreeks zitten zijn waardeoordelen verwerkt in de enquête. Zo krijgen de niet opgenomen zaken verplicht een gewicht gelijk aan nul. Wij gaan er echter van uit dat een enquête mag gebruikt worden om de individuele dimensies en gewichten te achterhalen omdat de waardeoordelen van het individu veel 8


sterker aanwezig zijn dan de waardeoordelen van de onderzoeker. Ook omwille van praktische redenen was het niet mogelijk de dimensies te laten kiezen door het individu. 3.2.2.

Participatieve methodes

De participatieve aanpak veronderstelt een actieve betrokkenheid van het publiek in het besluitvormingsproces. Het publiek kan uit doorsnee burgers bestaan, uit de ‘stakeholders’ die rechtstreeks iets te maken hebben met een bepaald project of beleid, uit deskundigen of uit regeringsleden. De verschillende partijen geven mee vorm aan het onderwerp in kwestie (Elliott, 2006). Toegepast op de ‘capability approach’ is de participatiemethode gebaseerd op een representatieve groep van deelnemers om waardeoordelen te maken voor het selecteren van ‘capabilities’. Dit proces lijkt in theorie ideaal te zijn voor de keuze van dimensies, maar blijkt in de praktijk niet nauwkeurig te zijn door de aanwezigheid van conflicten, ongelijkheden, een tekort aan informatie en de afwezigheid van bepaalde groepen waardoor hun waardeoordelen niet aan bod komen (Alkire, 2008). Een voorbeeld van een participatie methode is een focusgroep. Focusgroepen zijn interessant om meer inzicht te krijgen in de dimensies van ‘well-being’ (Van Ootegem, Spillemaeckers, 2009). 3.2.3.

Collectieve methodes

De overheid heeft tot doel het ‘well-being’ van haar samenleving te verhogen. Om dit te doen moet ze inspelen op verschillende domeinen. De keuze van die domeinen houdt een waardeoordeel in. Onder de collectieve methodes voor het bepalen van de dimensies, verstaan wij dan ook die methodes waarbij de overheid de keuze van de dimensies maakt en waarbij de keuze de waardeoordelen van de overheid weerspiegeld. Het is in eerste instantie de taak van de overheid om ervoor te zorgen dat de basisbehoeften van de individuen kunnen bevredigd worden, zodat er een minimale vorm van ‘well-being’ gegarandeerd wordt. Daarom is er het aanbod van publieke goederen en diensten, zoals onderwijs en openbaar vervoer. Dit aanbod van publieke goederen beïnvloedt de ‘capabilities’ waarover een individu beschikt. Ook de aanwezigheid van externaliteiten1 beïnvloedt die ‘capabilities’ (Van Ootegem, Spillemaeckers, 2009).

Een externaliteit is een niet bedoeld gevolg van een beslissing. Een externaliteit kan zowel positief als negatief zijn. De buurvrouw die haar tuin goed onderhoudt waardoor de buren over een mooi uitzicht beschikken is een voorbeeld van een positieve externaliteit. Voorbeelden van negatieve externaliteiten zijn de uitstoot van broeikasgassen en lozing van giftige stoffen. 1


9

Het leven in gemeenschap veronderstelt dat ieder individu zichzelf beperkingen oplegt in het streven naar het bevredigen van zijn behoeften. Als iedereen tot het uiterste zijn eigen belangen zou nastreven, dan zouden er talloze conflicten ontstaan en zou het samenleven onmogelijk worden (Vlaamse Regering, 2006). Individuen handelen vaak tegen hun eigenbelang in ten goede van het publieke belang, als gevolg van maatschappelijke normen of als gevolg van een sterke identificatie met hun sociale rollen en wat van hen verwacht wordt (De Regt, 2007). De meeste economische modellen gaan er echter van uit dat een individu een egoïstisch wezen is in het streven naar het bevredigen van zijn behoeften. Hij houdt enkel rekening met de gevolgen die een beslissing heeft voor zichzelf, de ‘ik’, en niet met de gevolgen voor de ander (Waege en Billiet, 1998). Volgens Kahneman is dit idee van de rationele ‘homo economicus’, die enkel in zijn eigen voordeel handelt, volledig foutief (De Regt, 2007). Sen heeft kritiek op de ‘rational choice theory’ die stelt dat mensen enkel handelen vanuit hun eigenbelang en egoïsme en dat ze dus geen rekening houden met wat het best is voor anderen of de hele samenleving. Een individu berekent de voor- en nadelen van alle keuzemogelijkheden en kiest die mogelijkheid die hem het beste resultaat geeft. Om rationeel te kunnen handelen moeten alle keuzemogelijkheden gekend zijn, dit is echter een illusie (Ooms en Pennings, 2006). Het ‘prisoner’s dilemma’ toont dat rationeel handelen niet altijd zal leiden tot een optimale uitkomst omdat de beslissingen van een individu afhankelijk zijn van de beslissingen van anderen. Individuele rationaliteit (de misdaad bekennen door de andere te verraden leidt niet tot een gevangenisstraf voor degene die de andere verraden heeft aangezien dit het gevolg is van medewerking met de politie) zal niet altijd leiden tot collectieve rationaliteit (als beide misdadigers bekennen leidt dit tot een maximale gevangenisstraf, terwijl ze slechts een minimale straf zouden gekregen hebben indien ze beide ontkenden) en omgekeerd. Als deze situatie veralgemeend wordt naar N individuen, dan gaat het niet meer over verraden, maar over ‘free rider gedrag’. Als voorbeeld kunnen we het milieu nemen. Om een gezonde omgeving te hebben moeten mensen samenwerken. Een individu kan bijvoorbeeld zonnepanelen plaatsen en zijn afval sorteren om het milieu minder te belasten. Het is echter rationeel voor een individu om niets te doen dat extra tijd of geld kost als anderen ook niets doen op hetzelfde moment. Dit omdat één individu niet in staat is de gezonde omgeving op zijn eentje te realiseren en zijn inspanningen weinig verschil zouden maken. In deze situatie leidt een rationele aanpak van één individu dus niet tot een rationele uitkomst op collectief niveau (Ooms en Pennings, 2006). Sen gebruikt de term ‘commitment’ om aan te tonen dat niet alle keuzes gebaseerd zijn op egoïstisch handelen, maar soms volgen uit het medeleven met mensen uit hun 10


omgeving of uit hun waarden en normen. Wanneer een economische keuze als egoïstisch bestempeld kan worden, is dus een moeilijke vraag. Daarom maakt Sen het onderscheid tussen wat hij ‘sympathy’ en ‘commitment’ noemt (De Regt, 2007). Indien het ‘well-being’ van een individu psychologisch afhankelijk is van het geluk en succes van iemand anders, kan men spreken van een gevoel van ‘sympathy’ dat persoon A voelt voor persoon B. ‘Commitment’ daarentegen veronderstelt een actie of een keuzemoment, waarbij persoon A gelooft dat de keuze van de daad hem zelf een lager niveau van ‘well-being’ zal brengen, dan eender welke andere keuze. Men handelt dus tegen het eigenbelang in. Dit gedragspatroon is te verklaren door de waarden en normen die men hanteert en het medeleven voor anderen. Sen stelt dat enkel het gedrag dat voorkomt uit ‘commitment’ als niet-egoïstisch bestempeld kan worden. Men moet immers meer moeite doen om zich zo te gedragen aangezien het een bewuste actie vraagt. De reden waarom hij deze twee begrippen hanteert, is om in te gaan tegen de egoïstische visie van economische modellen (De Regt, 2007). De visie van Sen heeft ook gevolgen voor de verdeling van publieke goederen. Publieke goederen moeten vergeleken worden met private goederen. Private goederen hebben de eigenschap dat slechts één persoon ze kan gebruiken. Publieke goederen kunnen daarentegen door meer dan één persoon gebruikt worden. Voorbeelden zijn de wegen, een park,... De verdeling van de publieke goederen is problematisch. Als het in ieders belang is de voordelen die hij verwacht van het publieke goed te onderschatten, dan leidt deze onderschatting tot verlies van dat publieke goed, terwijl het wel gerechtvaardigd zou zijn indien iedereen het echte belang ervan zou kennen (Lewin, 1988 in Ooms en Pennings, 2006). Een ander probleem dat ontstaat is dat publieke goederen overbevraagd worden. Als iedereen zijn gebruik van het publieke goed maximaliseert leidt dit tot uitputting van dat publieke goed. Sen zegt dat men niet enkel moet handelen om zijn eigen winst te maximaliseren, maar dat men ook rekening moet houden met anderen en zichzelf wat te onthouden van dat publieke goed. Men mag dus niet enkel handelen vanuit zijn eigen belang (Sen, 1977 in Ooms en Pennings, 2006). Aan de hand van regels tracht de overheid het individuele gedrag van mensen in de gewenste richting te sturen. Elke maatschappij heeft een set van regels, aangepast aan de problemen waarmee ze te maken heeft. Aan de hand van deze regels probeert de maatschappij ervoor te zorgen dat de waarden niet in het gedrang komen (Vlaamse Regering, 2006). Naast de elementen die belangrijk zijn voor het individuele ‘well-being’, zijn er ook elementen die door de maatschappij vooropgesteld worden. De maatschappij streeft naar een hoge welvaart en een hoog welzijn, waardoor veel aandacht besteed wordt aan die elementen die ook het individueel ‘well-being’ verhogen. Daarnaast bekijkt ze ook


11

andere factoren die zeer belangrijk zijn voor het ‘well-being’ van de maatschappij en die op individueel vlak echter minder naar voor komen. Indien individuen keuzes maken die voor zichzelf niet de beste zijn, kan er een motief bestaan voor overheidsingrijpen. Dit leidt tot de vraag in welke gevallen burgers hun eigen belangen verkeerd inschatten. New (1999) verdeelt de mogelijke redenen in wilszwakte en onbekende of complexe keuzesituaties. Wilszwakte omvat situaties waarbij individuen verleid worden keuzes te maken die hen op korte termijn voordelen opleveren, maar die op lange termijn niet in hun eigen belang zijn. Mogelijke voorbeelden zijn roken en pensioenbesparingen. Wat pensioenbesparingen betreft kan iemand ‘eigenlijk’ wel weten dat hij ‘ooit’ voor zijn pensioen moet gaan sparen, maar dat steeds uitstellen tot morgen. In zekere zin gaat het hier om irrationeel gedrag, waarbij de overheid een rol kan vervullen door burgers te proberen behoeden voor de gevolgen van deze irrationaliteit. Onbekende of complexe keuzesituaties omvatten beslissingen waarbij mensen bepaalde kennis missen. Een voorbeeld is het omdoen van een autogordel: mogelijk laten mensen dit vaak na omdat zij de kans op of de gevolgen van een ongeval onderschatten. In andere gevallen is misschien veel gespecialiseerde kennis nodig om een goede keuze te kunnen maken. Indien er sprake is van onbekende of complexe keuzesituaties kan het geven van voorlichting door de overheid in sommige gevallen volstaan, dat wil zeggen in die gevallen waar de markt niet of niet efficiënt voorziet in instituties die informatie verschaffen. Hieronder vermelden we enkele initiatieven op maatschappelijk vlak voor het verhogen van ‘well-being’. Daarbij worden telkens dimensies genoemd die een invloed lijken te hebben op ‘well-being’. In het eindverslag van de Commissie ter invulling van de cursus maatschappelijke oriëntatie, dat als doel heeft migranten wegwijs te maken in de nieuwe samenleving, worden vijf waarden naar voor geschoven. Dit zijn: de vrijheid, de gelijkheid, de solidariteit, het respect en het burgerschap (Vlaamse Regering, 2006). Uit de millenniumdoelstellingen blijkt dat op maatschappelijk vlak veel belang wordt gehecht aan het kunnen bevredigen van de basisbehoeften. Tegen 2015 wil men onder andere de extreme armoede en honger wegwerken en een universele basiseducatie bereiken. De gezondheid is een tweede belangrijk punt. Zo wil men kindersterfte verminderen, de gezondheid van moeders verbeteren en allerlei ziektes (zoals HIV, tbc en malaria) bestrijden. Enkele andere doelstellingen zijn: het streven naar meer gelijkheid tussen mannen en vrouwen, de bescherming van een duurzaam leefmilieu en het ontwikkelen van een wereldwijde samenwerking voor ontwikkeling. Het onderwijs wordt ook als doelstelling aangehaald. Op maatschappelijk niveau wil men een verplicht en toegankelijk basisonderwijs over de hele wereld. (NCDO, 2010).

12


De gezondheidswet van de Amerikaanse president Barack Obama is opnieuw een illustratie van hoe belangrijk gezondheid op maatschappelijk vlak is. Als de hervorming doorgevoerd is, zal 95 procent van de Amerikanen verzekerd zijn, tegen 83 procent nu. De hervorming van de ziekteverzekering zou ervoor moeten zorgen dat elke Amerikaan verzekerd is tegen ziektekosten. Deze wet voorziet in massale steun voor armere Amerikanen die hun verzekeringspremie niet kunnen betalen. Daardoor kunnen zo'n 32 miljoen Amerikanen die geen ziektedekking hebben die nu wel krijgen. Op het niveau van de maatschappij staat de overheid centraal. Er bestaan dan ook indicatoren die aangeven wat overheden over de hele wereld belangrijk vinden voor hun eigen land. Dit zijn de ‘worldwide governance indicatoren’ (The World Bank Group, 2009). Ze zijn afkomstig van verschillende instituties omtrent enquêtering, nietgouvernementele organisaties en internationale organisaties. 212 landen, waaronder België, hebben deze indicatoren opgenomen in tabellen en grafieken voor de periode van 1996 tot en met 2008. Zo is een vergelijking doorheen de jaren en tussen verschillende landen mogelijk. De indicatoren zijn : -

Verantwoording afleggen

-

Politieke stabiliteit en afwezigheid van geweld

-

Effectiviteit van de regering

-

Kwaliteit omtrent de regelgeving

-

Rule of law

-

Bestrijding van corruptie

In elk land is er aandacht voor de welvaart en het welzijn van de bevolking. Er zijn echter landen die op dat vlak nog ver achterop hinken. Dit zijn vooral de ontwikkelingslanden. Gelukkig bestaan er veel internationale hulpverleningsinstellingen (Human Rights Education Associates, 2003). De belangrijkste zijn: -

De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties

-

Het Internationaal Landbouwontwikkelingsfonds (IFAD)

-

De Internationale Arbeidsorganisatie

-

Het Internationaal Muntfonds

-

De Commissie voor Duurzame Ontwikkeling van de VN

-

Het Ontwikkelingsprogramma van de VN

-

De Divisie voor Duurzame Ontwikkeling van de VN

-

De Wereldbank

-

De Wereldhandelsorganisatie

3.2.4.

Paternalisme

Een theorie wordt paternalistisch genoemd indien ze geen ruimte laat voor individuele vrijheid. Wanneer een zelfde weging wordt gebruikt voor alle individuen, dan zal voor De dimensies in de ‘well-being’ index

13

sommigen de evaluatie van hun ‘well-being’ aanvoelen als de evaluatie van een ander en niet als hun eigen evaluatie. Volgens Arrow (1950) is het onmogelijk om verschillende individuele waardeoordelen te aggregeren in een brede samenleving terwijl er ook moet tegemoet gekomen worden aan een aantal waarden en normen. De index van een individu zal gebaseerd zijn op het ‘well-being’ van bepaalde individuen, die waardeoordelen reflecteren, maar deze zijn dan niet van hem persoonlijk. Dit omdat de waardeoordelen van de totale samenleving niet noodzakelijk overeenkomen met de waardeoordelen van een individu. De dimensies van de ‘well-being’ index worden gekozen door de onderzoeker of een expert. Het individu heeft daarin geen inbreng. Als voorbeeld kan de lijst van Nussbaum (Rickli, 2008) gegeven worden.

3.3. Dimensies voor het onderzoek Hieronder volgt een korte uiteenzetting van de dimensies die opgenomen worden in het onderzoek dat begint in hoofdstuk vijf van deze masterproef.2 3.3.1.

Mate geluk

De mate van het geluk is een alomvattende dimensie. Ieder individu maakt voor zichzelf uit wat zijn geluk bepaalt. De ene kan gelukkig zijn met iets, terwijl de andere met datzelfde ongelukkig is. Een definitie voor geluk is dan ook moeilijk te geven aangezien ieder individu er zijn eigen betekenis aan geeft. Wanneer we toch proberen om er een definitie aan te geven, kunnen we geluk omschrijven als ‘het tevreden zijn met de huidige levensomstandigheden’. Bij het denken aan geluk geeft men meestal positieve emoties mee, zoals vreugde en vrolijkheid. Geluk is dan ook het tegenovergestelde van ongeluk, wat bestaat uit een gevoel van ontevredenheid. We kunnen een positieve en negatieve connotatie geven aan geluk. Het positieve is bijvoorbeeld de aanwezigheid van plezier. Het negatieve is dan bijvoorbeeld de afwezigheid van pijn (Verlet en Callens, 2010). Sommige auteurs maken een onderscheid tussen algemene levenstevredenheid en geluk. Algemene levenstevredenheid is volgens hen meer cognitief geladen, dit is hoe men denkt over zijn leven, terwijl geluk eerder affectief geladen is, dit is hoe men zich voelt tegenover zijn leven (Diener, 1996 in Verlet en Callens, 2010). Daarnaast is er ook een verschil in tijdsperspectief. Geluk heeft meer betrekking op korte termijnevaluaties, terwijl de tevredenheid een meer stabiele evaluatie omvat (Helliwel en Putnam, 2004 in

2

Zie hoofdstuk 5. Inleiding van het onderzoek en volgende.

14


Verlet en Callens, 2010). Anderen hanteren algemene levenstevredenheid en geluk als synoniemen.3 3.3.2.

Doelstellingen bereiken

De dimensie doelstellingen bereiken, gaat enerzijds na of men vindt dat er voldoende mogelijkheden in het bezit zijn om zijn of haar doelstellingen te bereiken, dit is dan een ‘capability’. Anderzijds wordt nagegaan hoe tevreden met is over de doelstellingen die men reeds bereikte, wat dan een ‘functioning’ is. Uit het onderzoek ‘Geluk op leeftijd’ van Veenhoven (2008) blijkt dat 60-plussers gelukkiger zijn dan mensen met een andere leeftijd. Een mogelijke reden daarvoor is dat de verschillen afnemen tussen de vooropgestelde doelen en het bereiken van die doelen. Oudere mensen brengen hun ambities beter in overeenstemming met hun mogelijkheden (Christelijke Mutualiteit, 2010). 3.3.3.

Gezondheid

Met gezondheid wordt zowel de fysische gezondheid als de mentale gezondheid bedoelt. De literatuur is het zo goed als eens over de invloed van gezondheid op het ‘well-being’. Hoe gunstiger men de eigen gezondheid beoordeelt, hoe hoger zijn ‘well-being’ (Verlet en Callens, 2010). Volgens de SCV-survey hangen gezondheid en algemene levenstevredenheid in sterke mate samen. Hoe beter het naar eigen zeggen gesteld is met de gezondheid, hoe hoger ook de algemene levenstevredenheid (SCV-survey, 2008 in Verlet en Callens, 2010). Uit de analyses van het onderzoek door de CM, blijkt opnieuw dat geluk en gezondheid positief samenhangen. Wie zich gezond voelt, rapporteert een hogere score van geluk. Dat geldt ook omgekeerd: wie gelukkig is, voelt zich subjectief gezonder. Dit werd ook eerder bewezen. Geluk bevordert de gezondheid. Gelukkige mensen leven langer, hebben minder kans om ziek te worden, herstellen sneller na ziekte, hun hart werkt beter, hun weerstand tegen ziekte is hoger en hun geestelijke gezondheid is beter (Christelijke mutualiteit, 2010). Uit de enquête van Eurofound blijkt dat vier op de vijf mensen (81%) hun gezondheid zeer belangrijk vinden voor de kwaliteit van hun leven (European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2009).

3

Zie hoofdstuk 1. Algemene situering van de ‘capability approach’.


15

Eind 2007 werden er acht focusgroepen georganiseerd rond verschillende dimensies van ‘well-being’. Op die manier werd nagegaan hoe de Belgische bevolking subjectief ‘wellbeing’ ervaart. Er werd geconcludeerd dat gezondheid bovenaan komt in de rangschikking (Van Ootegem L., Spillemaeckers S., 2009). 3.3.4.

Onderwijs/Opleiding

Over ‘well-being’ naargelang het opleidingsniveau is er geen eensgezindheid in de literatuur. In bepaalde studies werd een iets lager ‘well-being’ gevonden bij hooggeschoolden, maar hierbij valt op te merkten dat de verschillen eerder beperkt zijn. Daarnaast zijn er ook onderzoeken waarbij men geen verschillen vaststelt of waar men vaststelt dat er een toenemend ‘well-being’ is naarmate men lager geschoold is (Verlet & Callens, 2010). In een aantal studies stelt men vast dat ‘well-being’ naargelang het opleidingsniveau kan toegeschreven worden aan de invloed van het inkomensniveau. In die zin zou niet het opleidingsniveau op zich een invloed uitoefenen, maar wel het inkomensniveau dat er mee samenhangt (Veenhoven, 1984 in Verlet & Callens, 2010). Volgens literatuuronderzoek door de CM blijkt, in overeenstemming met voorgaande alinea, dat de relatie tussen opleiding en geluk grotendeels bepaald wordt door het inkomen. Geld maakt gelukkiger, maar slechts tot op het niveau dat er genoeg inkomen is om aan de basisbehoeften te voldoen. Mensen met een hogere opleiding verdienen doorgaans meer. Zij kunnen meer sparen, zijn vaker eigenaar van een woning en hebben meer het gevoel dat ze met hun inkomen toekomen. Ze zijn dus gelukkiger. Deze hypothese wordt door het onderzoek ‘Pluk je geluk’ van de CM niet bevestigd. De geluksscore van personen die hoogstens een diploma lager onderwijs behaalden is 4,7/7. Hetzelfde cijfer zien we bij mensen die hoogstens een diploma middelbaar onderwijs behaalden. Mensen met een diploma hoger onderwijs halen een geluksscore van 4,8/7. Er is geen significant verschil tussen de score van mensen met een diploma hoger onderwijs en de scores van mensen met een diploma lager of middelbaar onderwijs (Christelijke Mutualiteit, 2010). Uit de SCV-survey blijkt dan weer dat er een rechtlijnig verband is tussen het opleidingsniveau en de algemene levenstevredenheid. Hoe hoger het opleidingsniveau, hoe hoger de algemene levenstevredenheid. Laagopgeleiden gaven een score van 7,26/10, terwijl universitairen een score van 7,90/10 gaven (SCV-survey, 2008 in Verlet en Callens, 2010). Op individueel niveau lijkt onderwijs de maatschappelijke vaardigheden te bevorderen, individuele kansen te vergroten, zelfvertrouwen te geven, vaardigheden en capaciteiten te vergroten en een gezondere levensstijl te bevorderen, doordat het de aandacht voor de 16


risico’s doet toenemen (Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken, 2003). 3.3.5.

Inkomen

Inkomen kan op verschillende wijzen gedefinieerd worden. Zo kan met het inkomen enkel het gezinsinkomen bedoeld worden, maar kan het ook ruimer geïnterpreteerd worden, zoals het gezinsinkomen met daarbij inkomsten uit roerende en onroerende goederen. Een algemene vaststelling over het verband tussen het inkomensniveau en het ‘wellbeing’ is dat het ‘well-being’ toeneemt naarmate men een hoger inkomen4 heeft. (Duncan 1975 ; Diener e.a., 1985, 1993 in Verlet & Callens, 2010). Ook de SCV-survey stelt dat hoe hoger het inkomen is, hoe hoger de algemene levenstevredenheid is. Diegene die moeilijk rondkomen met hun inkomen hebben een lagere algemene levenstevredenheid (6,02/10) dan diegene die vinden dat ze comfortabel kunnen leven met hun netto gezinsinkomen (8,14/10) (SCV-survey, 2008 in Verlet en Callens, 2010). In 2007 werd in een Europese enquête van Eurofound de vraag gesteld of mensen konden rondkomen met hun huishoudinkomen. Dit leidde in 2007 tot een score van 7,9/10. In 2009 daalde de score tot 7,7/10. Bij mensen die het moeilijker hadden om de eindjes aan elkaar te knopen, daalde de tevredenheid in 2009 met 8 procent. Men concludeerde ook dat diegene die het moeilijk hebben om rond te komen een lagere levenstevredenheidsscore (4,5/10) hebben dan diegene die het niet moeilijk hebben (7,8/10) (European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2009). Over het algemeen blijkt dat het verband tussen het inkomensniveau en het subjectief welzijn niet zo sterk te zijn. Sommigen schrijven dit voornamelijk toe aan meetfouten (Verlet en Callens, 2010). Lyard (2006, in Verlet en Callens, 2010) stelt dat ‘well-being’ zwak correleert met de economische situatie waarin iemand zich bevindt. De appreciatie van het leven is negatief gecorreleerd met het inkomen van anderen. Hij wijst ook op het feit dat eenmaal men zich in een economische gunstigere situatie verkeert, dit vlug went en men al gauw meer wil. Enkele andere vaststellingen zijn onder andere dat betere verdieners meer tevreden zijn met hun inkomen en dat de tevredenheid met het inkomen toeneemt naarmate men

4

Men bedoelt hiermee het gezinsinkomen.


17

gezonder is. Er werd ook vastgesteld dat hoe hoger het inkomen is, hoe minder geldzorgen men heeft (Verlet en Callens, 2010). Niettegenstaande de economische en financiële problemen de voorbije jaren blijft de Vlaming behoorlijk tevreden met zijn inkomen. De omvang van het inkomen bepaalt sterk de inkomenstevredenheid. Uit de SCV-survey bleek dat 5 op 10 Vlamingen gewoon kunnen rondkomen met het inkomen, 3 op 10 kunnen heel goed rondkomen en 2 op 10 ondervinden moeilijkheden. Jonge Vlamingen hebben meer geldzorgen dan oudere Vlamingen. Het ‘well-being’ wordt daarentegen niet sterk bepaald door de omvang van het inkomen (SCV-survey, 2008 in Verlet en Callens, 2010). Uit de enquête van Eurofound blijkt dat het welzijn, net zoals de materiële omstandigheden en de levensstandaard van mensen in sterke mate afhangen van het inkomen en van de economische welvaart van het land waarin zij leven (European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2009).

3.3.6.

Sociaal leven

De interactie in het dagelijkse leven met de sociale omgeving

vormt de

sociaalpsychologische attitudes van mensen. Deze sociaalpsychologische attitudes hebben op hun beurt een invloed op het ‘well-being’ (Verlet en Callens, 2010). Volgens de SCV-survey hebben personen die actief zijn in het verenigingsleven een hogere

algemene

levenstevredenheid.

Hetzelfde

geldt

voor

personen

die

vrijwilligerswerk doen. De levenstevredenheid is ook hoger naarmate men meer vertrouwen heeft in de medemens. Een hogere frequentie van het contact met buren en vrienden draagt ook bij tot een hogere algemene levenstevredenheid (SCV-survey, 2008 in Verlet en Callens, 2010). Vonk (2004), ontdekte dat verbondenheid met anderen het belangrijkst is voor ons geluk. In haar studie kregen 4000 deelnemers de opdracht om uit een lijst van 30 aspecten die zaken te kiezen die hen het gelukkigst maken. De eerste vijf plaatsen worden ingenomen door contact met anderen. Helaas is het in onze geïndividualiseerde maatschappij net deze behoefte die vaak niet bevredigd wordt.5 Sociale steun is ook belangrijk voor de gezondheid. Gezinsleden, familie, collega’s en vrienden helpen de gezondheid van individuen beschermen en versterken. Zij kunnen

De top 10 van wat gemiddeld het meest gekozen werd: Het gevoel dat iemand van je houdt; het gevoel dat jij van iemand houdt; een goed gesprek met een vriend; het gevoel dat je echt contact hebt met iemand; een compliment of blijk van waardering; goed weer of in de natuur zijn; luisteren naar mooie muziek; knuffelen (met volwassene, kind, dier); erin slagen een lastig probleem op te lossen; goede seks of een aankoop die precies is wat je zocht. 5

18


de toegang tot gezondheidszorg vergemakkelijken, verschaffen informele zorg en helpen de uitwerking van negatieve gebeurtenissen verminderen (Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken, 2003). 3.3.7.

Omgeving

De omgeving, ook wel de buurt genoemd, omvat onder andere de woonomgeving, de bevolkingssamenstelling, de criminaliteit die er al dan niet aanwezig is, gevoelens van (on)veiligheid, het type woning waarin men leeft, de hoeveelheid groen, de afstand tot voorzieningen en diensten, parkeermogelijkheden, de kwaliteit van het milieu en dergelijke meer. Het is een plaats waarbinnen zich een aantal sociale processen voordoen en waaraan individuen een stuk van hun identiteit ontlenen. Volgens Verlet en Callens (2010) gaan de aanwezigheid van lastige buren, criminele feiten en lawaaioverlast gepaard met een geringe buurttevredenheid. Eigenaars van woningen zijn meer tevreden dan huurders. Een reden daarvoor is dat de woning voor velen een belangrijke bron van welvaart is en ook een indicator is voor status en succes. Mensen die tevreden zijn met hun woning zijn vaak ook tevreden met hun buurt. Bij de respondenten die hun gezondheid als minder goed omschrijven is er een lagere buurttevredenheid dan bij mensen die zichzelf gezond vinden. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat minder gezonde individuen zich minder betrokken voelen met de buurt (Verlet en Callens, 2010). Mensen uit grootsteden en kleinere steden zijn minder tevreden dan mensen op het platteland en in de stedelijke rand. In een landelijke of bosrijke omgevingen is de tevredenheid het hoogst. Individuen die in een buurt wonen met weinig vreemdelingen hebben een hogere tevredenheid dan diegene die in een buurt wonen met veel vreemdelingen (Verlet en Callens, 2010). Er blijkt ook dat mannen minder tevreden zijn met de omgeving dan vrouwen (Verlet & Callens, 2010). 3.3.8.

Leven volgens persoonlijke visie

Met de dimensie leven volgens de persoonlijke visie trachten we in ons onderzoek na te gaan wat de mening is van individuen op dit vlak. Kunnen ze met andere woorden leven volgens hun eigen visie. Deze visie omvat onder meer hun levensbeschouwing en religie. De SCV-survey stelt dat diegene die naar eigen zeggen niet geloven, een lagere levenstevredenheid

hebben.

Vrijzinnigen

en

protestanten


hebben

een

lagere

19

levenstevredenheid dan katholieken. Deze laatste hebben de hoogste algemene levenstevredenheid (Verlet en Callens, 2010). 3.3.9.

Huidige situatie

Volgens het onderzoek van de CM is de beroepssituatie soms bepalend voor het geluk. De hoogste geluksscores vinden ze bij de gepensioneerden en de huisvrouwen en mannen. Zij zijn gelukkiger dan gemiddeld. Een mogelijke verklaring is dat bijna alle huisvrouwen en -mannen samenwonend en/of gehuwd zijn en dus genieten van de sociaal-economische status van hun partner. Voor de gepensioneerden zoeken we de verklaring bij het wegvallen van de tijdsdruk bij pensionering. Deze druk ontstaat in het ‘spitsuur van het leven’, wanneer de loopbaan, het verwerven van een woning, gezinsuitbouw en de opvoeding van de kinderen samenvallen. De arbeidsongeschikten scoren dan weer veel lager op geluk dan de andere groepen. Uit de studie blijkt dat dit effect sterk samen hangt met hun gezondheid. Werk is bovendien ook een essentiële bron van sociale contacten, zelfvertrouwen en ontplooiing en geeft het leven structuur en zin (Christelijke mutualiteit, 2010). De resultaten van de SCV-survey sluiten aan bij die van de CM. De SCV-survey beweert namelijk dat huismannen en huisvrouwen een hogere algemene levenstevredenheid hebben dan anderen. Bijkomstig beweren ze dat ook studenten een hogere algemene levenstevredenheid hebben (SCV-survey, 2008 inVerlet en Callens, 2010). 3.3.10. Relatie Volgens de SCV-survey zijn personen die samenwonen met een partner meer tevreden dan alleenstaanden. Er moet wel opgemerkt worden dat diegene die nog thuis wonen, met of zonder relatie, ook een hogere tevredenheid hebben dan alleenstaanden (SCVsurvey, 2008 in Verlet en Callens, 2010). Uit de literatuur blijkt dat gehuwden over het algemeen een hogere ‘well-being’ hebben. Het ‘well-being’ van respondenten die gescheiden of weduw(e)naar zijn is beduidend lager. Niet alleen de gehuwden worden gekenmerkt door een hoger ‘well-being’, ook diegene die een vaste partner hebben, los van het feit of men al dan niet gehuwd is. Het samenleven met een partner kan gezien worden als de meest hechte band met anderen die op zijn beurt resulteert in een hoger ‘well-being’ (Campbell, 1980 in Verlet & Callens, 2010). Gelijkaardige resultaten werden gevonden in het promotieonderzoek van psychologe Judith Soons aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Daaruit blijkt dat trouwen zorgt voor het meeste geluk (7,9/10), al zitten samenwonenden daar met hun geluksgevoel niet veel onder (7,7/10). Op de ranglijst van geluk komen verkering en een LAT-relatie op de derde en vierde plaats. Het aangaan van een relatie is sowieso positief. Singles scoren 20


6,9/10. Hoewel vrijgezellen dus iets ongelukkiger zijn dan mensen met een partner, blijft het beeld van de zielige vrijgezel niet overeind. Dit geldt echter niet voor de gescheiden singles. Vrijgezellen die een relatie hebben verbroken zijn wel ongelukkig, zij scoren een onvoldoende. Maar hoe meer tijd na de breuk is verstreken, hoe gelukkiger ze zijn. Overigens krabbelen mannen sneller op na een scheiding. Naarmate vrijgezellen ouder worden, zijn ze wel iets ontevredener. Soons’ hypothese is dat er dan weinig vrienden overblijven om leuke dingen mee te doen. Uiteindelijk krijgen die namelijk ook een partner en doen ze veel met hun partner. Uit onderzoek blijkt dat mensen met een partner graag omgaan met anderen die ook een relatie hebben (Soons, 2009). Soons (2009) stelde ook vast dat geluk voor een groot deel afhangt van zogenoemde hulpbronnen. Personen met een partner hebben meer hulpbronnen, zoals een groter netwerk voor sociale steun en een hoger inkomen. Ook hebben diegene met een relatie meer zelfvertrouwen. Singles hebben het wat dat betreft moeilijker. Alleen wonen is duurder en men is afhankelijk van vrienden om leuke dingen te doen. De verschillen in geluksniveau zijn overal in Europa weer anders. Soons vergeleek de gegevens van 31 Europese landen. Daaruit bleek dat in landen waar samenwonen meer is

geaccepteerd,

zoals

in

Noorwegen,

gehuwden

niet

gelukkiger

zijn

dan

samenwonenden. In meer traditioneel ingestelde landen als Roemenië is dat wel zo (Soons, 2009). 3.3.11. Leven in een welvaartstaat In 1978 stelde McKennell vast dat resultaten uit onderzoek naar de kwaliteit van het leven onvoldoende gerelateerd worden aan het ‘politieke’. Binnen de politieke wetenschappen zijn er weinig tot geen studies te vinden over ‘well-being’. Citrin kwam tot de vaststelling dat politieke machteloosheid negatief correleert met tevredenheid over de lokale gemeenschap, job, levensstandaard en veiligheidgevoel, maar positief correleert met persoonlijk geluk (Verlet & Callens, 2010). De SCV-survey stelt vast dat hoe hoger de politieke machteloosheid is, hoe lager de algemene levenstevredenheid is; hoe hoger de tevredenheid over het functioneren van de democratie en het gevoerde beleid, hoe hoger de algemene levenstevredenheid; hoe hoger het vertrouwen in de politieke en maatschappelijke instellingen, hoe hoger algemene levenstevredenheid (SCV-survey, 2008 in Verlet & Callens, 2010). Uit de enquête van Eurofound blijkt dat het vertrouwen in het nationale parlement en de overheid slechts een score haalt van 4,6/10 in 2007 en 4,1/10 in 2009. Deze daling was vooral te vinden bij mensen die het moeilijker hebben om rond te komen met hun inkomen. Ook bij landen die een zware economische crisis hadden, is er een grote


21

verandering op te merken in het vertrouwen in het nationale parlement (European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, 2009).

22


4.

Gewichten in de index

De gewichten die toegekend worden aan de verschillende dimensies weerspiegelen de trade-offs tussen die dimensies. Dit is de compensatie tussen de dimensies. De gewichten bepalen ook welke dimensies opgenomen worden. Dimensies waar geen rekening mee gehouden wordt, krijgen een gewicht gelijk aan nul (Decancq e.a., 2009). Volgens Decanq en Lugo (2009) bestaan er acht benaderingen om de gewichten te bepalen. Deze worden opgedeeld in drie groepen: datagedreven-, hybride- en normatieve gewichten. De datagedreven gewichten houden enkel rekening met de verdeling van de verwezenlijkingen of prestaties in de maatschappij. Ze zijn niet gebaseerd op waardeoordelen over hoe de verdeling van dimensies zou moeten zijn. Deze benadering geeft weer hoe de verdeling ‘is’. De hybride benadering berust op zowel de verdeling van de verwezenlijkingen als op de waardering van die verwezenlijkingen. De normatieve benadering baseert zich enkel op de waardeoordelen van de trade-offs. Ze houdt geen rekening met de verdeling van de verwezenlijkingen en geeft dus weer hoe het zou ‘moeten’ zijn. Het verschil tussen de datagedreven benadering en de normatieve benadering werd ingevoerd door David Hume. Hume (1740 in Decancq en Lugo, 2009) zegt dat er een verschil is tussen de beschrijvende uitspraak: ‘wat is er werkelijk’ en de normatieve uitspraak: ‘wat zou er moeten zijn’. Volgens hem is het onmogelijk om een verklaring van de waarden (normatief) af te leiden uit een verklaring van de feiten (beschrijvend). Dit noemt men Hume’s guillotine.

4.1. Datagedreven gewichten Datagedreven gewichten zijn een functie van de verdeling van de prestaties in de maatschappij en zijn niet gebaseerd op expliciete waardeoordelen over hoe de trade-off tussen de dimensies zou moeten zijn. Datagedreven gewichten laten de data voor zich spreken (Decancq e.a., 2010). 4.1.1. Frequentiegebaseerde gewichten De frequentiegebaseerde gewichten zijn een functie van de frequentie van een bepaalde prestatie in de samenleving. Er bestaan twee vrij tegengestelde versies. Volgens Desai & Shah (1988 in Decancq en Lugo, 2010), Cerioli & Zani (1990 in Decancq en Lugo, 2010), Cheli & Lemmi (1995 in Decancq en Lugo, 2010) is er een omgekeerde Gewichten in de index

23

relatie tussen de frequentie van een bepaalde prestatie en het gewicht. Minder frequente prestaties krijgen een hoger gewicht. Dit omdat individuen zich slechter voelen als het tekort dat ze hebben maar gedeeld wordt met een kleine groep. Met andere woorden, hoe meer mensen datzelfde tekort kennen, hoe minder erg een individu het vindt om ook zelf dat tekort te hebben. Men gaat er dus van uit dat het lijden en verdriet dat door weinigen gedeeld wordt, belangrijker is dan het lijden en verdriet dat door velen gedeeld wordt (Brandolini, 2008). Jacobs e.a. (2004, in Decancq en Lugo, 2010) stellen voor om een lager gewicht te geven aan de dimensies waar men onvoldoende data over heeft. Er is dus een omgekeerde relatie tussen het gewicht en de hoeveelheid missende data. Dit komt de betrouwbaarheid van de ‘well-being’ index ten goede. Los van deze onenigheid, blijken de resultaten van sommige toepassingen onstabiel te zijn. Dit kan leiden tot twijfelachtige marginale hoeveelheden van substitutie tussen dimensies (Brandolini, 2008). Met andere woorden, er ontstaat twijfel over de hoeveelheid van dimensie A die men bereid is op te geven om een extra eenheid van dimensie B te verkrijgen. 4.1.2. Statistische gewichten Er zijn twee statistische benaderingen voor het selecteren van de gewichten: de beschrijvende benadering en de verklarende benadering (Kirshnakumar en Nagar, 2008 in Decancq en Lugo, 2010). De beschrijvende benadering is gebaseerd op multivariate analyse6 om de data te beschrijven of samen te vatten. De meest gebruikte techniek is gebaseerd op ‘principal component analysis’ (Klasen 2000, Noorbakhsh,1998 in Decancq e.a., 2010). De verklarende benadering veronderstelt dat een aantal geobserveerde variabelen afhankelijk zijn van een zeker aantal niet waargenomen latente variabelen, genaamd factoren (Krishnakumar en Nadar, 2008 in in Decancq e.a., 2010). De eenvoudigste methode is factoranalyse (Noble, Wright, Smith, en Dibben, 2006 in Decancq e.a., 2010). Een nadeel van deze statistische benaderingen is dat het moeilijk is om de verkregen lineaire combinatie van indicatoren als een index van ‘well-being’ te interpreteren. Volgens Nardo (2005 in Decancq e.a.,2010) vertegenwoordigen correlaties niet noodzakelijk de echte invloed van de indicatoren van ‘well-being’.

Bij een multivariate analyse worden meerdere variabelen en de mate van samenhang tussen de verschillende variabelen onderzocht. 6

24


4.1.3. Meest gunstige gewichten De meest gunstige gewichten zijn de gewichten toegekend door het individu die zijn ‘well-being’ maximaliseren. De hoogste relatieve gewichten worden gegeven aan de dimensies waarop het individu het best scoort. Om te vermijden dat al het gewicht gegeven wordt aan één dimensie kunnen er extra beperkingen opgelegd worden. Er kunnen bijvoorbeeld ondergrenzen voor de gewichten opgelegd worden zodat elke dimensie een minimum gewicht krijgt (Decancq e.a., 2010). Een nadeel van deze methode is dat de vergelijking van ‘well-being’ tussen verschillende individuen moeilijk wordt doordat ieder individu zijn eigen gewichten kiest. De verkregen resultaten zijn afhankelijk van de beperkingen opgelegd door de analist (zoals ondergrenzen voor de gewichten). Doordat de onderzoeker grenzen oplegt is er weer plaats voor kritiek van het paternalisme. Er is geen garantie dat de meest gunstige gewichten leiden tot een redelijke trade-off tussen de dimensies (Decancq e.a., 2010).

4.2. Normatieve gewichten Normatieve gewichten zijn enkel afhankelijk van de waardeoordelen over de trade-off en zijn niet gebaseerd op de werkelijke verdeling van de prestaties in de samenleving. Als de verdeling van de prestaties in de samenleving verandert, maar de waarden van de individuen blijven dezelfde, dan zullen de gewichten van de datagedreven aanpak veranderen terwijl de gewichten van de normatieve aanpak gelijk blijven (Decancq e.a., 2010). 4.2.1. Gelijke of willekeurige gewichten Het toekennen van gewichten is, net zoals de keuze van de dimensies, een waardeoordeel. De waardeoordelen kunnen zowel van de onderzoeker, een expert als de respondent zijn. Kiest men voor gelijke gewichten, dan gaat men ervan uit dat alle dimensies even belangrijk zijn en dat het dus perfecte substituten zijn. Een daling van dimensie A met N eenheden kan bij gelijke gewichten gecompenseerd worden door een stijging van dimensie B met N eenheden. Het gemeten ‘well-being’ van het individu zal dus niet wijzigen. Volgens Robeyns (Robeyns en Van der Veen, 2007) moet men bij het opstellen van een index steeds uitgaan van gelijke gewichten en mag men daar enkel van afwijken als daar goede redenen voor bestaan. Men vindt het gebruik van gelijke gewichten in een ‘wellbeing’ index niet gepast omdat men niet kan uitgaan van perfecte compensatie tussen de dimensies. Bij het toepassen van gelijke gewichten kan een daling van dimensie A met één eenheid gecompenseerd worden door een stijging van dimensie B met één eenheid, Gewichten in de index

25

terwijl dit niet noodzakelijk inhoudt dat het effectieve ‘well-being’ van het individu gelijk blijft. Het gemeten ‘well-being’ van dat individu blijft gelijk. Chowdhurry en Squire (2006) gaan ervan uit dat het ideale gewichtensysteem een systeem is waarbij de gewichten weergegeven worden door de impact van elke component op het uiteindelijke doel.7 Gelijke gewichten worden veel gebruikt. Het is een eenvoudige benadering doordat alle gewichten gelijk zijn en er dus geen consensus nodig is over hoe de dimensies gewogen moeten worden. Bijvoorbeeld de HDI-index. De motivatie voor gebruik van gelijke gewichten is dat alle dimensies even belangrijk worden geacht. Beleidsmakers kunnen echter beslissen om meer gewicht te geven aan dimensies die ze belangrijker achten. De gewichten zijn dus niet meer gelijk. Een voorbeeld

is

de

educatieve

index

(als

dimensie

van

HDI),

waarbij

de

alfabetiseringsgraad een hoger gewicht (nl. 2/3) krijgt dan the gross enrolment ratio (nl. 1/3). De keuze om de subdimensie alfabetiseringsgraad een gewicht van twee derden te geven en deze hierdoor dubbel zo belangrijk te maken als de gross enrolment ratio is een subjectieve keuze van de onderzoeker. De onderzoeker is van mening dat de subdimensie alfabetiseringsgraad een belangrijkere rol speelt in de educatieve index. 4.2.2. Expert opinie gewichten Men veronderstelt dat door overleg met een groep deskundigen er een meer systematische vertegenwoordiging van diverse oordelen van experts is. Er zijn twee methodes om het standpunt van deskundigen te achterhalen: de ‘budget allocation technique’ en het ‘analytical hierarchy process’. Bij de ‘budget allocation technique’ wordt een budget verdeelt over de dimensies. Men zal meer betalen voor de belangrijkste dimensies. Aan de hand van resultaten van vragenlijsten wordt de belangrijkheid van de verschillende dimensies bepaald. Het finale gewicht wordt verkregen door de mediaan van de verdeling van de resultaten. Een verwante benadering wordt gebruikt door Chowdhury & Squire (2006), die gebruik maken van elektronische enquêtes. De auteurs vragen aan de deelnemers om elke component van de HDI een gewicht te geven van 0 tot 10. Het ‘analytical hierarchy process’ houdt in dat alle leden van de representatieve groep de dimensies paarsgewijs vergelijken. Bij deze vergelijking geven ze een antwoord op de vraag welk van de twee de belangrijkste is en met hoeveel. Deze vergelijkingen leiden tot een vergelijkingsmatrix waarbij de relatieve gewichten kunnen berekend worden (Nardo e.a., 2005 in Decancq en Lugo, 2010). Voor de HDI betekent dit dat de componenten gewichten moeten krijgen die de bijdrage tot de ‘human development’ uitdrukken (Chowdhurry en Squire 2006). 7

26


De gewichten zijn gerelateerd aan de selectie van de experts. Deze selectie kan vertekend zijn doordat sommige groepen ondervertegenwoordigd zijn, wat resulteert in een scheve weging. Zelfs wanneer de tekening bias-vrij is, kunnen de expert-opinie gewichten niet representatief zijn voor de totale bevolking in de analyse, zodat deze benadering leidt tot een soort van paternalisme omdat ze vertrouwen legt op sommige ideeën van personen voor de belangrijkheid van iedere dimensie van andere individuen (Decancq e.a., 2010). 4.2.3. Prijsgebaseerde gewichten Wanneer de marginale substitutievoeten van de dimensies, die bepalend zijn voor het ‘well-being’, met inkomen gekend zijn, kan men deze benadering gebruiken. Voor een aantal dimensies van ‘well-being’, zoals gezondheid en onderwijs hebben specifieke studies de marginale substitutievoeten met inkomen berekend, en zo dus hun impliciete prijzen. Aan de hand van deze impliciete prijzen worden de gewichten berekend (Decancq e.a., 2010). Foster & Sen (1997 in Brandolini, 2007) geven als kritiek dat er geen marktprijzen bestaan voor de dimensies en zelfs wanneer men deze impliciete prijzen kan bekomen zijn deze over het algemeen niet gepast voor vergelijkingen van ‘well-being’ aangezien ze daar niet voor samengesteld werden. Prijzen mogen niet als gewicht gebruikt worden in een ‘well-being’ index. Voorstanders van prijsgebaseerde gewichten laten zich leiden door het feit dat een prijs over het algemeen bepaald wordt door het mechanisme van vraag en aanbod. De prijs geeft volgens hen de juiste waarde van de dimensie weer. Hierbij moet opgemerkt worden dat de marktprijs niet altijd correct is. Wanneer we bijvoorbeeld kijken naar de dimensie mobiliteit, zien we dat de meeste instellingen van openbaar vervoer gesubsidieerd worden door de overheid, wat voor een lagere prijs zorgt. De taks die de overheid legt op brandstof zou moeten dienen om de externe effecten te dekken, maar men kan zich dan nog steeds de vraag stellen of die taksen niet te hoog of te laag liggen (Van Hulle, 2010).

4.3. Hybride gewichten De hybride benadering combineert de normatieve en de datagedreven benadering. De gewichten zijn afhankelijk van zowel de verdeling van de dimensies in de samenleving (datagedreven) als van de individuele waardeoordelen over deze verdeling (normatief). De hybride benadering lijdt net zoals de datagedreven benadering onder het paternalisme8 (Decancq e.a., 2010).

8

Zie hoofdstuk 3.2.4. Paternalisme.


27

4.3.1. Ordeningsgewichten Ordeningsgewichten zijn gewichten die bekomen worden door een individu verschillende dimensies te laten ordenen naar belangrijkheid. De belangrijkste dimensie krijgt het hoogste gewicht en het minst belangrijke krijgt het laagste gewicht.9 Op die manier wordt voor elk individu een ordenings-gewichtenschema op maat gemaakt. Individuele ‘well-being’ kan berekend worden door gebruik te maken van individuele gewichten of door samenvoeging van de verschillende meningen in de samenleving om daarmee een gemeenschappelijke weging te bekomen (Decancq e.a., 2010). Bij het gebruik van ordeningsgewichten wordt de respondent gedwongen om elke dimensie als meer of minder belangrijk te beschouwen ten opzichte van de andere dimensies. Twee dimensies kunnen dus niet als even belangrijk beschouwd worden. 4.3.2. Hedonische gewichten Hedonische gewichten maken gebruik van informatie over de waardering van het ‘wellbeing’ van het individu. Schokkaert (2007 in Decancq en Lugo, 2010) stelt voor om een regressie uit te voeren met algemene levenstevredenheid als afhankelijke variabele. De gewichten kunnen worden afgeleid uit de (meestal lineaire) regressie van de algemene levenstevredenheid over een reeks variabelen die de verschillende dimensies van ‘well-being’ vertegenwoordigen. Een nadeel is dat de coëfficiënten kunnen lijden onder het probleem van multicollineariteit indien de dimensies van ‘well-being’ te sterk gecorreleerd zijn. Ook lijkt het zinloos een ‘well-being’ index op te stellen indien de ‘well-being’ kan gemeten worden door één variabele zoals de algemene levenstevredenheid (Decancq e.a., 2010).

Het kan ook omgekeerd, namelijk dat het belangrijkste het laagste gewicht krijgt en het minst belangrijkste het hoogste gewicht. Dit hangt af van de vraagstelling. 9

28


5.

Inleiding van het onderzoek

In dit onderzoek proberen we het ’well-being’ van een individu te wegen aan de hand van verschillende gewichtenschema’s. Als eerste worden in hoofdstuk zeven drie soorten gewichtenschema’s opgesteld. Een gewichtenschema op basis van scores, een gewichtenschema op basis van regressies en een gewichtenschema op basis van correlaties. Deze drie schema’s worden in hoofdstuk acht tegenover elkaar geplaatst. In hoofdstuk negen wordt nagegaan wat de gelijkenissen en verschillen zijn tussen de gewichten van verschillende groepen respondenten. In een volgend deel van dit onderzoek wordt nagegaan wat de gelijkenissen en verschillen zijn in het belang dat mensen hechten aan verschillende beleidsthema’s.10 Dit is relevant in het kader van deze masterproef omdat het de problematiek van de publieke goederen aankaart. Publieke goederen beïnvloeden het ‘well-being’ van een individu en de maatschappij in haar geheel doordat ze de ‘capabilities’ en ‘functionings’ doen toenemen. Zo stijgt bijvoorbeeld de ‘capability’ onderwijs doordat de overheid tussenkomt in de studiekosten aan de hand van het toekennen van een beurs. Het onderzoek gebeurt aan de hand van ordeningsgewichten toegekend door de respondenten aan verschillende beleidsthema’s. Voor het onderzoek wordt gebruik gemaakt van een dataset die is samengesteld uit 1553 individuele enquêtes. De enquête11 werd opgesteld door prof. Dr. Luc Van Ootegem en prof. Dr. Elsy Verhofstadt. Deze werd afgenomen door acht masterstudenten Handelswetenschappen en studenten uit derde bachelor Handelswetenschappen. Alle berekeningen worden uitgevoerd met behulp van het statistisch programma SPSS. De output van de berekeningen wordt verplaatst naar de bijlagen om de tekst niet over te belasten.

10 11

Zie hoofdstuk 10. Beleidsthema’s. Zie bijlage 1.

Inleiding van het onderzoek

29

6.

Beschrijving van de dataset

De data werden verzameld door het afnemen van 1553 individuele enquêtes. Deze afname gebeurde, zoals hierboven reeds vermeld, door acht masterstudenten Handelswetenschappen en studenten uit de derde bachelor. Alle respondenten zijn minstens 18 jaar oud. De dataset bestaat uit 715 mannen en 837 vrouwen.12 Daarvan is 46,7 procent hoog opgeleid.13 Er zijn 125 nog studerende respondenten en 227 gepensioneerden. De cleaning van de dataset gebeurde door prof. Dr. Elsy Verhofstadt. Vermits niet alle vragen uit de enquête gebruikt worden voor het onderzoek in deze masterproef, wordt enkel de data besproken die verder ook gebruikt zal worden. Dit zijn onder meer de data omtrent het geslacht, de leeftijd, het hoogst behaalde diploma, de relatie, de

huidige

situatie, de

mogelijkheden, de

verwezenlijkingen en

de

beleidsthema’s.

6.1. Beschrijving van diverse invloeden op ‘well-being’ Er wordt algemeen aanvaard dat ‘well-being’ een begrip is dat meerdere dimensies omvat (Narayan, 2000). De invloed van diverse dimensies op ‘well-being’ wordt nagegaan aan de hand van vraag 26: ‚Uw algemeen welzijn wordt beïnvloed door allerhande factoren (dit kan een positieve of negatieve invloed zijn). Geef voor elke factor een score van 1 ‘helemaal geen invloed’ tot 10 een ‘sterke invloed’‛. De respondenten die deze vraag niet beantwoordden, worden buiten beschouwing gelaten voor dit onderzoek. Doordat de dimensies opgelegd worden door de onderzoeker, treedt er een vorm van paternalisme op.14 Onderstaande tabel geeft de invloed weer van diverse dimensies op het ‘well-being’. Deze cijfers zijn afkomstig van de antwoorden van de volledige groep respondenten, met uitzondering van diegene die de vraag niet beantwoordden. Het minimum is steeds 1 en het maximum 10. Als we naar de gemiddelden kijken, zien we dat gezondheid de hoogste gemiddelde invloed heeft en onderwijs/opleiding de laagste gemiddelde invloed. Er moet wel opgemerkt worden dat de gemiddelden niet ver uit elkaar liggen. Ze variëren van zes tot en met acht.

Eén respondent vulde het geslacht niet in. Minimum in het bezit zijn van een bachelor diploma. 14 Zie hoofdstuk 3.2.4. Paternalisme. 12 13


31

Dimensies

Minimum

Maximum

Gemiddelde

Invloed geluk

1,00

10,00

8,0362

Invloed doelstellingen

1,00

10,00

6,8141

Invloed gezondheid

1,00

10,00

8,4298

Invloed onderwijs/opleiding

1,00

10,00

6,0272

Invloed inkomen

1,00

10,00

7,1375

Invloed sociaal leven

1,00

10,00

7,6734

Invloed omgeving

1,00

10,00

7,3231

Invloed persoonlijke visie

1,00

10,00

7,0301

Invloed huidige situatie

1,00

10,00

6,9594

Invloed relatie

1,00

10,00

7,6730

Invloed welvaartsstaat

1,00

10,00

6,4592

Tabel 1: beschrijvende analyse vraag 26

6.2. Beschrijving van de ‘capabilities’ Een ‘capability’ is de reële mogelijkheid van een persoon om iets ‘te doen’ of ‘te zijn’.15 De ‘capabilities’ worden achterhaald aan de hand van vraag 33: ‚Hoe zijn de mogelijkheden voor u? Kruis aan wat past (1 totaal onvoldoende, 7 uitstekend)‛. De ‘capabilities’ worden opgelegd door de onderzoeker. De respondent kan enkel aangeven in welke mate hij over die ‘capability’ beschikt. Er is geen ruimte voor het toevoegen van andere ‘capabilties’. Er is dus ook hier een vorm van paternalisme aanwezig.16 Onderstaande tabel geeft de gemiddelden weer van de totale groep respondenten, met uitzondering van de respondenten die deze vraag niet beantwoordden. Het minimum is steeds één en het maximum zeven doordat de antwoordmogelijkheden variëren tussen deze waarden. Opmerkelijk is dat alle gemiddelden rond de vijf liggen. Het verschil tussen het hoogste en laagste gewicht bedraagt slechts 0,47 procent. Deze gemiddelden liggen veel dichter bij elkaar dan de gemiddelden gebaseerd op de invloed uit tabel 1. Het laagste gemiddelde vinden we terug bij de ‘capability’ inkomen, het hoogste gemiddelde vinden we bij de ‘capability’ aangename omgeving.

15 16

Zie hoofdstuk 1. Algemene situering van de ‘capability’ approach Zie hoofdstuk 3.2.4. Paternalisme.

32


‘Capabilities’

Minimum

Maximum

Gemiddelde

Gelukkig leven

1,00

7,00

5,46


1,00

7,00

5,16

Gezondheid

1,00

7,00

5,37

Onderwijs/opleiding

1,00

7,00

5,10

Inkomen

1,00

7,00

5,01

Sociaal leven

1,00

7,00

5,43

Aangename omgeving

1,00

7,00

5,48

Persoonlijke visie

1,00

7,00

5,22

Huidige situatie

1,00

7,00

5,12

Relatie

1,00

7,00

5,29

Tevredenheid algemeen

1,00

7,00

5,42


6.3. Beschrijving van de ‘functionings’ We kunnen een ‘functioning’ definiëren als elk aspect of elke dimensie van iemands bestaan dat relevant is voor (het beoordelen van) zijn ‘well-being’ (De Blander, 2008).17 De ‘functionings’ worden achterhaald aan de hand van vraag 34: ‚Wat heeft u reeds bereikt in uw leven? Kruis aan wat past (1 helemaal niet akkoord, 7 volledig akkoord)‛. Opnieuw treedt er paternalisme op doordat de ‘functionings’ opgelegd worden door de onderzoeker.18 Onderstaande tabel geeft de gemiddelden weer van de totale groep respondenten, met uitzondering van de respondenten die deze vraag niet beantwoordden. Het minimum is steeds één en het maximum zeven doordat de antwoordmogelijkheden enkel kunnen variëren van één tot en met zeven. Opnieuw merken we op dat alle gemiddelden rond de vijf liggen. Het verschil tussen het hoogste en laagste gemiddelde is 0,79 procent. Dit is iets hoger dan het verschil tussen het hoogste en laagste gemiddelde bij de ‘capabilities’. Het laagste gemiddelde vinden we, net zoals bij de gemiddelde invloeden in tabel 1, terug bij de ‘functioning’ onderwijs/opleiding, het hoogste gemiddelde vinden we bij de ‘functioning’ gelukkig leven.

17 18

Zie hoofdstuk 1. Algemene situering van de ‘capability approach’ Zie hoofdstuk 3.2.4. Paternalisme.


33

‘Functionings’

Minimum

Maximum

Gemiddelde

Gelukkig leven

1,00

7,00

5,78


1,00

7,00

5,45

Gezondheid

1,00

7,00

5,45

Onderwijs/opleiding

1,00

7,00

4,99

Inkomen

1,00

7,00

5,17

Sociaal leven

1,00

7,00

5,60

Aangename omgeving

1,00

7,00

5,63

Persoonlijke visie

2,00

7,00

5,60

Huidige situatie

1,00

7,00

5,20

Relatie

1,00

7,00

5,73

Tevredenheid algemeen

1,00

7,00

5,58

Tabel 3: beschrijvende analyse vraag 34 Uit deze beschrijvende analyse kan opgemerkt worden dat de hoogste en laagste gemiddelden van vraag 26, vraag 33 en vraag 34 steeds aan verschillende domeinen werden toegekend. Enkel vragen 26 en 34 hebben onderwijs/opleiding als domein met het laagste gemiddelde.

34


7.

Berekenen van de gewichten

Er worden drie soorten gewichten berekend voor de volledige groep respondenten. Scoregewichten, regressiegewichten en correlatiegewichten. De keuze voor het score-gewichtenschema volgt uit de visie van Chowdhurry en Squire (2006). Zij stellen dat het gewicht van een component weergegeven wordt door de impact die deze component heeft op het uiteindelijke doel.19 Hier stellen wij ons de vraag of individuen wel in staat zijn een juiste score te geven aan de invloed die een dimensie heeft op zijn ‘well-being’.20 De keuze voor het regressie-gewichtenschema volgt uit een inzicht van Schokkaert (2007).21 Hij stelt dat men, via een dataset van zelf gerapporteerde levenstevredenheid, de gewichten kan afleiden uit een regressie van de levenstevredenheid over een reeks variabelen die de verschillende dimensies van ‘well-being’ vertegenwoordigen. Een nadeel is dat de coëfficiënten kunnen lijden onder het probleem van multicollineariteit indien de dimensies van ‘well-being’ te sterk gecorreleerd zijn. Ook is het is moeilijk om de verkregen lineaire combinatie van indicatoren als een index van ‘well-being’ te interpreteren (Nardo 2005 in Decancq e.a.,2009). Ten derde berekenen we correlatiegewichten. Aangezien coëfficiënten uit de regressie kunnen lijden onder multicollineariteit, lijkt het ons de moeite waard de gewichten op een totaal andere manier te gaan berekenen. Het gewicht van een dimensie wordt dan berekend aan de hand van de correlatiecoëfficiënt tussen die dimensie en de algemene mogelijkheden (capability-correlatiegewichten) of de algemene tevredenheid over de mogelijkheden (functioning-correlatiegewichten). We veronderstellen dat de algemene mogelijkheden of de algemene tevredenheid over de mogelijkheden een alternatief is voor ‘well-being’ in zijn geheel. Een positieve correlatie wijst erop dat de aanwezigheid van de dimensie een positieve impact heeft op de algemene mogelijkheden of de algemene tevredenheid over de mogelijkheden, met andere woorden een positieve impact op ‘well-being’. Hierbij merken we op dat volgens Nardo (2005, in Decancq e.a.,2009) correlaties niet noodzakelijk de echte invloed van de indicatoren van ‘wellbeing’ weergeven.

Zie hoofdstuk 4.2.1. Gelijke of willekeurige gewichten. We stellen ons deze vraag doordat Schwarz en Strack (1991, in Verlet en Callens, 2010) ervan uitgaan dat niet elk individu een accuraat antwoord kan geven als er gevraagd wordt naar zijn subjectief welzijn. (Zie hoofdstuk 1 Algemene situering van de ‘capability approach’). In het verlengde hiervan denken wij dan dat ook niet elk individu een accurate score kan geven aan de invloed van een specifieke dimensie op zijn ‘wellbeing’. 21 Zie hoofdstuk 4.3.2. Hedonsiche gewichten. 19 20


35

De scoregewichten zijn datagedreven gewichten.22 De regressiegewichten en de correlatiegewichten zijn hybride gewichten.23

7.1. Scoregewichten De scoregewichten worden afgeleid uit vraag 26 waarbij de respondenten een score moesten geven aan de invloed van verschillende dimensies op hun ‘well-being’. De score die de respondent gaf aan een dimensie, geeft weer in welke mate die dimensie een invloed heeft op zijn ‘well-being’. Daarbij had de respondent de mogelijkheid een score te geven van 1 tot en met 10. 10 staat voor een heel sterke invloed en 1 staat voor helemaal geen invloed. De scoregewichten worden berekend door het gemiddelde te nemen van de scores die aan elke dimensie werden toegekend door de volledige groep respondenten. Deze gemiddelden worden omgezet in percentages zodat we een duidelijker beeld krijgen en de vergelijking met andere gewichten makkelijker wordt. De desbetreffende percentages bij elke dimensie reflecteren het gewicht ervan. Het ‘well-being’ van een individu is dan de som van alle gewichten × realisaties over alle dimensies. Dimensies

Scoregewicht

Mate geluk

Scoregewicht

10,14%

10,99%

8,56%

9,32%

10,59%

11,53%

Onderwijs

7,58%

8,24%

Inkomen

8,97%

9,76%

9,6396%

10,50%

Omgeving

9,20%

10,02%

Leven volgens persoonlijke visie

8,83%

9,62%

Huidige situatie

8,74%

9,52%

9,6391%

10,50%

Doelstellingen bereiken Gezondheid

Sociaal leven

Relatie Leven in een welvaartstaat24

8,11%

Tabel 4: scoregewichten volledige groep respondenten De scoregewichten schommelen tussen zeven en elf procent. Het hoogste gewicht wordt toegekend aan de dimensie gezondheid (10,59%). Op de tweede plaats komt de mate waarin men gelukkig is (10,14%), gevolgd door sociaal leven (9,6396%), relatie (9,6391%), omgeving Zie hoofdstuk 4.1. Datagedreven gewichten. Zie hoofdstuk 4.3. Hybride gewichten. 24 In wat volgt wordt het scoregewicht van de dimensie leven in een welvaartstaat buiten beschouwing gelaten om de vergelijking met de correlatiegewichten mogelijk te maken. De correlatiegewichten worden afgeleid uit vraag 33 en vraag 34. Daarin komt de dimensie ‘leven in een welvaartstaat’ niet voor. 22 23

36


(9,20%), inkomen (8,97%), leven volgens persoonlijke visie (8,83%), huidige situatie (8,74%), doelstellingen bereiken (8,56%), leven in een welvaarstaat (8,11%). Het laagste gewicht wordt toegekend aan onderwijs (7,58%). Het onderwijs krijgt het laagste gewicht. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat slechts 26,4 procent van de respondenten tussen 18 en 26 jaar zijn.25 Dit is de groep, die op enkele uitzonderingen na, het meest in contact komt met het onderwijs. Voor de overige 73,6 procent van de respondenten zijn de schoolperiode en de studies verleden tijd, waardoor deze dimensie voor hen op dit moment geen rechtstreekse invloed meer heeft op hun ‘well-being’. Toch kan onderwijs onrechtstreeks een invloed hebben op het ‘wellbeing’ doordat men dankzij dat onderwijs een diploma behaalde waardoor men een job kan uitoefenen, die op zich weer leidt tot een inkomen,… Er moet opgemerkt worden dat we er van uitgaan dat respondenten in staat zijn om een score te geven aan de invloed van verschillende dimensies op hun ‘well-being’. De invloed van de dimensie wordt dus beschouwd als het gewicht ervan. Hoewel de zelfgerapporteerde metingen van subjectief welzijn over een goede validiteit en betrouwbaarheid blijken te beschikken, is het volgens Schwarz en Strack (1991, in Verlet en Callens, 2010) toch naïef om te stellen dat de antwoorden van elk individu accuraat zijn. Ze wezen op een aantal situationele factoren die een invloed kunnen hebben op de rapportering van subjectief welzijn, waaronder ‘mood’-effecten.

7.2. Regressiegewichten Er worden twee soorten regressiegewichten berekend. Regressiegewichten gebaseerd op ‘capabilities’ en regressiegewichten gebaseerd op ‘functionings’. Er moet opgemerkt worden dat er nog tal van andere mogelijkheden bestaan voor het berekenen van regressiegewichten. Wij kozen er echter voor om enkel regressiegewichten te berekenen steunend op ‘capabilities en ‘functionings’ omdat dit aansluit bij Sen’s ‘capability approach’.26 Het is deze denkrichting die aan de basis ligt van deze masterproef en die we volgen in ons onderzoek. De ‘capability-regressiegewichten’ worden bekomen door de mogelijkheden algemeen te regresseren op mogelijkheid gelukkig leven, mogelijkheid doelstellingen bereiken, mogelijkheid gezondheid, mogelijkheid onderwijs, mogelijkheid inkomen, mogelijkheid sociaal leven, mogelijkheid aangename omgeving, mogelijkheid leven volgens persoonlijke visie, mogelijkheid huidige situatie en mogelijkheid relatie.

25 26

Zie hoofdstuk 9.5. waar een onderscheid gemaakt wordt op basis van de leeftijd. Zie hoofdstuk 1. Algemene situering van de ‘capability approach’.


37

De ‘functioning-regressiegewichten’ worden bekomen door de tevredenheid mogelijkheden te regresseren op tevredenheid gelukkig leven, tevredenheid bereikte doelstellingen, tevredenheid gezondheid, tevredenheid onderwijs, tevredenheid inkomen, tevredenheid sociaal leven, tevredenheid aangename omgeving, tevredenheid persoonlijke visie, tevredenheid huidige situatie en tevredenheid relatie. De coëfficiënten van de onafhankelijke variabelen liggen aan de basis van de regressiegewichten. De uiteindelijke gewichten worden berekend door de coëfficiënten van de verklarende variabelen uit de regressie op te tellen. Het procentueel aandeel van elke coëfficiënt in het totaal geeft dan het gewicht weer van de bijhorende verklarende variabele. 7.2.1.

Regressiegewichten gebaseerd op ‘capabilities’

7.2.1.1. ‘Capability-regressiegewichten’ met alle variabelen De regressiegewichten worden bekomen door een eenvoudige lineaire regressie uit te voeren.27 Daarvoor wordt gebruik gemaakt van de ‘capabilities’ uit vraag 33. Vraag 33_11: mogelijkheden algemeen is de te verklaren variabele en vragen 33_1 tot en met 33_10: mogelijkheden i.v.m. gelukkig leven, doelstellingen bereiken, gezondheid, opleiding, inkomen, sociaal leven, aangename omgeving, persoonlijke visie, huidige situatie en relatie zijn de verklarende variabelen. De coëfficiënten van de verklarende variabelen worden omgezet in percentages die de gewichten van de verschillende ‘capabilities’ weergeven. Het model kan weergegeven worden als volgt: ‘capabilities’ algemeen = (a × gelukkig leven) + (b × doelstellingen bereiken) + (c × gezondheid) + (d × onderwijs/opleiding) + (e × inkomen) + (f × sociaal leven) + (g × aangename omgeving) + (h × persoonlijke visie) + (i × huidige situatie) + (j × relatie)28 Het regressiemodel heeft een R2 van 61 procent.29 Dit betekent dat 61 procent van de variantie in de te verklaren variabele wordt verklaard door de variantie in de verklarende variabelen. Het model heeft voldoende verklaringskracht aangezien de grens van 50 procent overschreden wordt (Van Vaerenbergh, 2010). De constante heeft een waarde van 0,819. Dit betekent dat wanneer alle coëfficiënten van de verklarende variabelen nul zouden zijn, er nog steeds een algemeen ‘capability’ niveau is van 0,819. Dit kan beschouwd worden als een basis ‘well-being’. Voor de verdere bespreking laten we de constante buiten beschouwing.

Zie bijlage 3. De verklarende variabelen omvatten de ‘capabilities’ van het aangehaalde domein, maar de term ‘capability’ werd weggelaten ter vereenvoudiging. 29 Zie bijlage 3. 27 28

38


De variabelen opleiding en inkomen zijn niet significant.30 Om econometrisch correct te werk te gaan voeren we de regressie opnieuw uit zonder de niet significante verklarende variabelen opleiding en inkomen. De R2 blijft 61 procent. Bij het bekijken van de coëfficiënten, die de gewichten reflecteren, zien we dat de ‘capability’ gelukkig leven het hoogste gewicht krijgt. Daarna komen in afnemende volgorde het al dan niet hebben van een relatie, het bereiken van doelstellingen, de huidige situatie, de mate waarin men kan leven volgens de persoonlijke visie, de aangename omgeving, de gezondheid en het sociaal leven. Alle coëfficiënten hebben een positief teken. Dit betekent dat ze allen een positieve invloed hebben op het ‘well-being’. De aanwezigheid van een ‘capability’ met een negatief gewicht zou leiden tot een daling van het ‘well-being’. De gewichten worden omgezet in percentages om de vergelijking met de rechtstreekse gewichten makkelijker te maken. Er wordt geen rekening gehouden met de niet significante ‘capabilities’ opleiding en inkomen. ‘Capability’

‘Capability-regressiegewicht’

Gelukkig leven

25,14%


11,42%

Gezondheid

7,96%

Onderwijs/opleiding

/

Inkomen

/

Sociaal leven

5,07%

Aangename omgeving

10,38%

Persoonlijke visie

10,96%

Huidige situatie

11,07%

Relatie

17,99%

Tabel 5: ‘capabilityregressie-gewichten’ volledige groep respondenten De ‘capability’ gelukkig leven krijgt het hoogste gewicht (25,14%). Op de tweede plaats komt de ‘capability’ relatie (17,99%), gevolgd door doelstellingen bereiken (11,42%), huidige situatie (11,07%), persoonlijke visie (10,96%), aangename omgeving (10,38%), en gezondheid (7,96%). De ‘capability’ sociaal leven krijgt het laagste gewicht (5,07%).

De absolute waarde van de t-test is bij deze coëfficiënten kleiner dan 1,96 en de p-waarde is groter dan 0,05. 30


39

7.2.1.2. ‘Capability-regressiegewichten’ zonder de variabele gelukkig leven De bovenstaande regressie wordt opnieuw uitgevoerd, maar nu zonder de variabele gelukkig leven.31 Hierboven zagen we dat de variabele gelukkig leven een gewicht krijgt dat opmerkelijk hoger is dan de gewichten van de andere ‘capabilities’. Het verschil tussen het gewicht van gelukkig leven en de ‘capability’ met het tweede hoogste gewicht namelijk relatie is 7,15 procent. Dit zou het gevolg kunnen zijn van de ruime betekenis die de term gelukkig leven met zich meebrengt. Het is een allesomvattend begrip.32 Iemand die een ongeneselijke ziekte heeft overwonnen, zal een hoge score toekennen aan gelukkig leven, terwijl een goede gezondheid aan de basis ligt van dat gelukkig zijn. Men kan gelukkig leven niet afbakenen, terwijl de andere dimensies wel in vakjes te stoppen zijn. Het zou dus kunnen dat de ‘capability’ gelukkig leven een hoog gewicht krijgt doordat de andere ‘capabilities’ positief correleren met gelukkig leven. Door de regressie opnieuw uit te voeren zonder de variabele gelukkig leven willen we nagaan wat de impact daarvan is op de gewichten van de andere ‘capabilities’. We willen nagaan of de gewichten hierdoor opmerkelijk wijzigen. Opnieuw wordt er geen rekening gehouden met de niet significante variabelen. De gewichten worden op identieke manier berekend als hierboven. Ze worden in onderstaande tabel weergegeven. ‘Capability’

‘Capability-regressiegewicht’


23,54%

Gezondheid

10,63% /

Onderwijs/opleiding Inkomen

/

Sociaal leven

8,36 %

Aangename omgeving

12,07%

Persoonlijke visie

12,43%

Huidige situatie

11,95%

Relatie

21,03% Tabel 6: ‘capability-regressiegewichten’ zonder ‘capability’ gelukkig leven We kunnen concluderen dat het weglaten van de variabele gelukkig leven niet leidt tot opmerkelijke veranderingen in het gewichtenschema. Daarom behouden wij deze ‘capability’ voor het vervolg van het onderzoek. Een tweede reden voor het behouden van deze variabele in het onderzoek, is dat het interessant is te peilen naar de mate van het geluk omdat het onmogelijk is alle domeinen van het leven, die door verschillende individuele respondenten worden 31 32

Zie bijlage 3. Zie hoofdstuk 3.3.1 Mate geluk.

40


gehanteerd, te bevragen om te komen tot een globale appreciatie van het leven (Verlet & Callens, 2010). Ten derde gebeurt de beoordeling van de mate van het geluk door de respondent zelf. Ieder individu maakt voor zichzelf uit op welke grond hij de mate van zijn geluk beoordeelt. Het is niet aan de onderzoeker om zich in de plaats te stellen van het individu en zo te oordelen welke domeinen, met hun respectievelijk gewicht, bijdragen tot de algemene levenstevredenheid (Verlet & Callens, 2010). Als laatste kan gesteld worden dat niet alle domeinen van het leven van toepassing zijn op alle individuen. Daarom wordt geconcludeerd dat een ruim domein, zoals ‘mate geluk’ relevant is voor het onderzoek (Verlet & Callens, 2010). 7.2.2.

Regressiegewichten gebaseerd op ‘functionings’

7.2.2.1. ‘Functioning-regressiegewichten’ met alle variabelen De regressiegewichten worden bekomen door een eenvoudige lineaire regressie uit te voeren.33 Daarvoor wordt gebruik gemaakt van de ‘functionings’ uit vraag 34. Vraag 34_11 is de te verklaren variabele en vraag 34_1 tem 34_10 zijn de verklarende variabelen. De coëfficiënten van de verklarende variabelen geven de gewichten van de verschillende ‘functionings’ weer. Het model kan weergegeven worden als volgt: ‘functionings’ algemeen = (a × gelukkig leven) + (b × doelstellingen bereiken) + (c × gezondheid) + (d × onderwijs/opleiding) + (e × inkomen) + (f × sociaal leven) + (g × aangename omgeving) + (h × persoonlijke visie) + ( i × huidige situatie) + ( j × relatie)34 Het regressiemodel met de insignificante variabelen heeft een R2 van 59 procent.35 Om econometrisch correct te werk te gaan, wordt de regressie opnieuw uitgevoerd zonder de insignificante variabelen onderwijs, aangename omgeving en persoonlijke visie. Het model zonder insignificante variabelen heeft opnieuw een R2 van 59 procent.36 Dit betekent dat 59 procent van de variantie in de te verklaren variabele wordt verklaard door de variantie in de verklarende variabelen. Het model heeft voldoende verklaringskracht aangezien de grens van 50 procent overschreden wordt (Van Vaerenbergh, 2010).

Zie bijlage 4. De verklarende variabelen omvatten de ‘functionings’ van het aangehaalde domein, maar de term ‘functionings’ werd weggelaten ter vereenvoudiging. 35 Zie bijlage 4. 36 Zie bijlage 4. 33 34


41

De constante heeft een waarde van 0,31. Dit betekent dat wanneer alle coëfficiënten van de verklarende variabelen nul zouden zijn, er nog steeds een algemeen ‘functioning’ niveau is van 0,31. Dit kan opnieuw beschouwd worden als een basis ‘well-being’. Voor de verdere bespreking laten we de constante buiten beschouwing. De gewichten die weergegeven worden door de coëfficiënten worden omgezet in percentages om de vergelijking met de rechtstreekse gewichten makkelijker te maken. Er wordt geen rekening gehouden met de niet significante ‘functionings’ opleiding en aangename omgeving. Alle coëfficiënten hebben een positief teken. Dit betekent dat ze allen een positieve invloed hebben op het ‘well-being’. De aanwezigheid van een ‘capability’ met een negatief gewicht zou leiden tot een daling van het ‘well-being’. De ‘functioning’ huidige situatie krijgt het hoogste gewicht. Daarna komen in dalende volgorde doelstellingen bereiken, relatie, gelukkig leven, sociaal leven, gezondheid, inkomen en persoonlijke visie. ‘Functioning’

‘Functioning-regressiegewicht’

Gelukkig leven

15,83%


18,49%

Gezondheid

6,66%

Onderwijs/opleiding

/

Inkomen

5,89%

Sociaal leven

7,11%

Aangename omgeving Persoonlijke visie

/ 4,24%

Huidige situatie

24,57%

Relatie

17,22%

Tabel 7: ‘functioningregressie-gewichten’ volledige groep respondenten 7.2.3.

Vergelijking ‘capability-regressiegewichten’ en ‘functioningregressiegewichten’

‘Capabilities’ zijn de mogelijkheden die een individu bezit. Ze omvatten de echte vrijheid van het individu. Als iets binnen de mogelijkheden van een individu ligt, is hij vrij om dit dan ook daadwerkelijk te doen of niet. ‘Functionings’ omvatten dat wat men reeds bereikte en zijn dus enger dan ‘capabilities’. Of ‘well-being’ nu moet gemeten worden op basis van ‘functionings’ dan wel ‘capabilities’ is niet eenduidig vastgelegd.

42


Het gewichtenschema gebaseerd op ‘capabilities’ wijkt sterk af van het gewichtenschema gebaseerd op ‘functionings’. Zo krijgt gelukkig leven een ‘capability-regressiegewicht’ dat bijna tien procent hoger ligt dan het ‘functioning-regressiegewicht’. Daaruit kunnen we besluiten dat mensen vinden dat ze meer mogelijkheden hebben op vlak van gelukkig leven dan dat ze al effectief bereikt hebben op dat vlak. Omgekeerd krijgt de huidige situatie een ‘functioning-regressiegewicht’ dat meer dan tien procent hoger ligt dan het ‘capability-regressiegewicht’. De persoonlijke visie heeft een ‘capability-regressiegewicht’ dat meer dan dubbel zo hoog is als het ‘functioning-regressiegewicht. Bij de regressie uitgevoerd met de ‘capabilities’ zijn opleiding en inkomen niet significant. Bij de regressie uitgevoerd met de ‘functionings’ is opnieuw opleiding niet significant, samen met aangename omgeving. De gewichten van relatie en gezondheid zijn gelijkaardig in de twee schema’s.

7.3. Correlatiegewichten Er wordt een onderscheid gemaakt tussen correlatiegewichten gebaseerd op ‘capabilities’ en correlatiegewichten gebaseerd op ‘functionings'. Ook hier merken we op dat er nog tal van andere mogelijkheden bestaan voor het berekenen van correlatiegewichten. Wij kozen er voor om correlatiegewichten te berekenen steunend op ‘capabilities en ‘functionings’ omdat dit aansluit bij Sen’s ‘capability approach’37 en dit de gedachtegang is die aan de basis ligt van deze masterproef. De uiteindelijke gewichten worden berekend door de correlatiecoëfficiënten op te tellen. Het procentueel aandeel van elke coëfficiënt in het totaal geeft dan het gewicht weer. De ‘capability-correlatiegewichten’ zijn de procentuele correlatiecoëfficiënten van de correlaties tussen de ‘capabilities’ 33_1 tot en met 33_10 en de ‘capability’ 33_11.38 De ‘functioning-correlatiegewichten’ zijn de procentuele correlatiecoëfficiënten van de correlaties tussen de ‘functionings’ 34_1 tot en met 34_10 en de ‘functioning’ 34_11.39

Zie hoofdstuk 1. Algemene situering van de ‘capability approach’. Zie bijlage 5. 39 Zie bijlage 5. 37 38


43

7.3.1.

Vergelijking correlatiegewichten

Onderstaande tabel geeft de correlatiegewichten gebaseerd op ‘capabilities’ en de correlatiegewichten gebaseerd op ‘functionings’ weer van de volledige groep respondenten. ‘Capability’/’functioning’

‘Capabilitycorrelatiegewicht’

‘Functioningcorrelatiegewicht’

Gelukkig leven

12,35%

12,95%


11,73%

13,22%

Gezondheid

9,075%

8,20%

Onderwijs/opleiding

7,26%

6,38%

Inkomen

8,63%

9,81%

Sociaal leven

9,02%

9,07%

Aangename omgeving

10,10%

10,06%

Persoonlijke visie

10,89%

9,05%

Huidige situatie

10,44%

12,13%

Relatie

10,50%

9,13%

Tabel 8: vergelijking correlatiegewichten De ‘capability-correlatiegewichten’ en de ‘functioning-correlatiegewichten’ wijken niet veel van elkaar af. Zo krijgt gelukkig leven in beide schema’s het hoogste gewicht en schommelt het rond de 12,5 procent. Het laagste gewicht is in beide schema’s voor opleiding. Hierbij is het ‘functioning-correlatiegewicht’ bijna één procentpunt lager dan het ‘capability-correlatiegewicht’. Dit betekent dat de mogelijkheden op vlak van onderwijs ruimer zijn dan wat er werkelijk werd bereikt. Hetzelfde geldt voor de opleiding, persoonlijke visie en relatie. Het grootste verschil tussen de twee gewichtenschema’s zit hem in de gewichten van de doelstellingen en de huidige situatie. Beiden hebben een ‘functioning-correlatiegewicht’ dat bijna twee procentpunten hoger ligt dan het ‘capability-correlatiegewicht’. Bij gelukkig leven, doelstellingen bereiken, inkomen, sociaal leven en huidige situatie is het ‘capability-correlatiegewicht’

lager

dan

het

‘functioning-correlatiegewicht’.

Bij

gezondheid, opleiding, aangename omgeving, persoonlijke visie en relatie is het ‘functioningcorrelatiegewicht lager dan het ‘capability-correlatiegewicht’.

44


8.

Vergelijking tussen de gewichtenschema’s

8.1. Regressiegewichten versus correlatiegewichten Bij het uitvoeren van regressies zien we dat niet alle variabelen significant zijn.40 Deze niet significante variabelen hebben geen rechtstreekse invloed op het ‘well-being’. Het voelt intuïtief verkeerd aan om deze variabelen uit de regressie weg te laten, hoewel dit noodzakelijk is om econometrisch correct te werk te gaan. Het niet significant zijn kan te wijten zijn aan multicollineariteit.41 Multicollineariteit houdt in dat wanneer twee of meer verklarende variabelen onderling sterk gecorreleerd zijn, de coëfficiënten van die variabelen niet significant lijken. Dit terwijl die verklarende variabelen wel degelijk een verklaringskracht hebben, maar door de sterke onderlinge correlatie is het onmogelijk om het effect van de verschillende variabelen uit elkaar te halen. In ons voorbereidend onderzoek bekwamen we, bij het bestuderen van verschillende groepen respondenten, onlogische resultaten voor het regressie-gewichtenschema. Dit door het niet significant zijn van een groot aantal variabelen. Een voorbeeld van zo’n onlogische uitkomst is dat slechts één verklarende variabele significant is en dit met een verklaringskracht van meer dan 80 procent. Dit zou betekenen dat deze variabele een heel erg sterkte invloed heeft op de ‘well-being’ en die zo goed als volledig verklaard. Intuïtief voelt dit verkeerd aan en onderzoek wees eerder al uit dat ‘well-being’ een multi-dimensioneel begrip is. We hebben dan ook besloten niet verder te werken met regressiegewichten voor het vervolg van het onderzoek.

8.2. Scoregewichten versus correlatiegewichten De volgende tabel geeft een samenvatting van de scoregewichten en correlatiegewichten voor de volledige groep respondenten. Zoals hierboven reeds vermeld worden de regressiegewichten buiten beschouwing gelaten.

40 41

Zie hoofdstuk 7.2. Regressiegewichten. Zie hoofdstuk 4.3.2. Hedonische gewichten.


45

Scoregewichten

‘Capabilitycorrelatiegewichten’

‘Functioningcorrelatiegewichten’

1

Gezondheid (11,53%)

Mate geluk (12,35%)

Doelstellingen (13,22%)

2

Mate geluk (10,99%)


Mate geluk (12,95%)

3

Sociaal leven (10,50%)

Persoonlijke visie (10,89%)

Huidige situatie (12,13%)

4

Relatie (10,50%)

Relatie (10,50%)

Omgeving (10,06%)

5

Omgeving (10,02%)


Inkomen (9,81%)

6

Inkomen (9,76%)

Omgeving (10,09%)

Relatie (9,13%)

7


Gezondheid (9,08%)


8




9


Inkomen (8,63%)

Gezondheid (8,20%)

10

Onderwijs (8,24%) Onderwijs (7,26%) Tabel 9: vergelijking scoregewichten en correlatiegewichten

Onderwijs (6,38%)

In het score-gewichtenschema krijgt gezondheid het hoogste gewicht. In de correlatiegewichtenschema’s daarentegen krijgt gezondheid een gewicht dat ongeveer 2,5 procent lager ligt dan het scoregewicht. Het omgekeerde zien we bij doelstellingen bereiken, waarbij het scoregewicht 2,41 procent lager is dan het ‘capability-correlatiegewicht’ en 3,9 procent lager is dan het ‘functioning-correlatiegewicht’. De mate geluk krijgt in de drie schema’s een hoog gewicht. Het hoogste gewicht zien we in het ‘functioning-correlatiegewichtenschema’. Het laagste gewicht zien we in het scoregewichtenschema. Het onderwijs krijgt in elk schema het laagste gewicht. Dit gewicht is het laagst in het ‘functioning-correlatiegewichtenschema’ en het hoogst in het score-gewichtenschema. Het scoregewicht en het ‘capability-correlatiegewicht’ van relatie zijn even hoog. Het ‘functioning-correlatiegewicht’ van relatie is lager. Het verschil is 1,37 procent.

46


9.

Gewichten voor groepen respondenten

In wat volgt wordt nagegaan wat de gelijkenissen en verschillen zijn tussen diverse groepen respondenten op vlak van de gewichten. Er wordt telkens gekeken naar de gewichten die worden toegekend aan tien dimensies die het ‘well-being’ kunnen verklaren.42 Er wordt een onderscheid gemaakt op basis van geslacht, opleidingsniveau, het al dan niet hebben van een relatie, de huidige situatie en de leeftijd. Deze opdelingen zien we ook in de literatuur terugkomen, bijvoorbeeld in ‘De kwaliteit van het leven, een mozaïek van het dagelijkse leven’, door Verlet en Callens (2010). Dit onderscheid was mogelijk doordat deze gegevens opgenomen werden in de enquête. Het voelt intuïtief ook aan dat deze variabelen inspelen op het ‘well-being’ van individuen.

9.1. Geslacht Uit de literatuur blijkt dat vrouwen een hogere ‘well-being’ hebben dan mannen als ze jong zijn, maar dat dit omkeert op hogere leeftijd wegens de nadelige gevolgen van het weduwschap en de toegenomen gezondheidsproblemen (Verlet & Callens, 2010). We bekijken de gelijkenissen en verschillen tussen mannen en vrouwen op vlak van verschillende dimensies 43 die hun ‘well-being’ verklaren. Op basis van vraag 1 van de enquête hebben we een onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen. De dataset bevat 715 mannelijke respondenten en 837 vrouwelijke respondenten. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de gewichten die we berekenden aan de hand van de dataset.

42 43

Zie hoofdstuk 3.3. Dimensies voor het onderzoek. Zie hoofdstuk 3.3. Dimensies voor het onderzoek.


47

MANNEN Scoregewichten 1

Gezondheid (11,48%)

2

3

8

9

10

Scoregewichten

‘Capabilitycorrelatie gewichten’

‘Functioning -correlatie gewichten’

Gezondheid (11,48%)

Mate geluk (13,32%)

Mate geluk (13,66%)

Mate geluk (11,56%)


Doelstellingen (13,13%) Huidige situatie (11,64%)

Mate geluk (11,42%)


Omgeving (10,98%)

Mate geluk (12,24%)

Relatie (10,60%)

Relatie (11,37%)

Relatie (10,33%)


Inkomen (10,99%)



Relatie (10,92%)

Inkomen (10,07%)


Omgeving (9,66%)

Omgeving (10,12%)


Omgeving (10,35%)

Omgeving (9,88%)

Relatie (9,59%)


Huidige situatie (9,52%) Persoonlijke visie (9,51%)

Gezondheid (9,73%)




5

7

‘Functioning -correlatie gewichten’ Doelstellingen (12,94%) Huidige situatie (12,57%)

Mate geluk (10,90%)

4

6

‘Capabilitycorrelatie gewichten’ Doelstellingen (11,52%)

VROUWEN

Persoonlijke visie (9,74%) Huidige situatie (9,51%) Doelstellingen (9,47%)

Inkomen (9,54%)



Gezondheid (7,92%)

Inkomen (9,50%)

Inkomen (7,72%)

Inkomen (8,63%)

Gezondheid (8,38%)

Onderwijs (7,64%)


Omgeving (9,15%)

Gezondheid (8,54%)

Onderwijs (8,14%)

Onderwijs (8,03%)

Relatie (7,31%)

Onderwijs (8,33%)

Onderwijs (6,53%)

Onderwijs (5,20%)

Tabel 10: gewichten mannen versus vrouwen De mate waarin men gelukkig is krijgt bij de mannen en de vrouwen in elk schema een hoog gewicht. Dit kunnen we verklaren door de ruime betekenis van deze dimensie.44 Vrouwen geven een hoger gewicht aan de mate van geluk dan mannen. De correlatiegewichten van deze dimensie zijn bij de vrouwen zelfs de hoogste van de tien dimensies. Het scoregewicht van de mate van geluk is voor beide groepen het tweede hoogste. Het verschil tussen het scoregewicht van de vrouwen en de mannen is 0,66 44

Zie hoofdstuk 3.3.1. Mate geluk.

48


procent. Dit is in overeenstemming met de uitspraken van de CM over hun onderzoek ‘Pluk je geluk’. Ze schrijven dat mannen een gemiddelde geluksscore halen van 4,7/7 en vrouwen één van 4,8/7. Dit was vroeger anders. Vrouwen waren ongelukkiger omdat ze minder deelnamen aan de arbeidsmarkt en ze financieel veel zwakker stonden dan mannen (Christelijke Mutualiteit, 2010). De gezondheid krijgt bij mannen en vrouwen hetzelfde scoregewicht. Mannen en vrouwen ondervinden dus dezelfde invloed van hun gezondheid op hun ‘well-being’. Ze vinden trouwens beiden dat gezondheid, de grootste invloed heeft op hun ‘wellbeing’. Uit dit gewichtenschema blijkt dus dat de gezondheid zeer bepalend is voor het ‘well-being’, wat in overeenstemming is met de bevindingen uit de SCV-survey. In de SCV-survey wordt gezegd dat gezondheid en algemene levenstevredenheid in sterke mate samenhangen.45 De correlatiegewichten van gezondheid zijn veel lager dan de scoregewichten. Bij de mannen zijn deze correlatiegewichten lager dan bij de vrouwen. Uit de lage correlatiegewichten kunnen we besluiten dat men vindt nog niet veel bereikt te hebben en niet in het bezit is van voldoende mogelijkheden, op het vlak van gezondheid. Het onderwijs/opleiding heeft volgens de mannen en de vrouwen de kleinste invloed op hun ‘well-being’. Dit zie je aan het scoregewicht dat het laagst is voor onderwijs. Bij de vrouwen zijn ook de correlatiegewichten van onderwijs de laagste correlatiegewichten. Bij de mannen is het ‘capability-correlatiegewicht’ van onderwijs het laagste van de ‘capability-correlatiegewichten’. Het ‘functioning-correlatiegewicht’ van onderwijs is het tweede laagste ‘functioning-correlatiegewicht’. We kunnen dus besluiten dat het onderwijs niet in sterke mate bepalend is voor het ‘well-being’. Ook de CM concludeerde dat het opleidingsniveau niet bepalend is voor het geluk.46 Vrouwen geven in elk schema een hoger gewicht aan de relatie dan mannen. Deze vaststelling is conform onze verwachtingen. Vrouwen zijn in het algemeen affectiever dan mannen. Ze geven ook een hoger scoregewicht en een hoger ‘functioningcorrelatiegewicht’ aan de omgeving dan mannen. Het ‘capability-correlatiegewicht’ van de omgeving is dan weer hoger bij de mannen. Voor vrouwen heeft de omgeving dus een grotere invloed op hun ‘well-being’ dan voor mannen. Maar de mogelijkheden op het vlak van de omgeving zijn hoger voor mannen. Hierbij kunnen we vermelden dat vrouwen meer tevreden zijn met de omgeving dan mannen (Verlet & Callens, 2010).47 Mannen geven dan weer een hoger gewicht aan inkomen dan vrouwen. Voor mannen is het inkomen dus meer bepalend voor hun ‘well-being’ dan voor vrouwen. De tevredenheid over het inkomen zou echter niet verschillen tussen mannen en vrouwen Zie hoofdstuk 3.3.3. Gezondheid. Zie hoofdstuk 3.3.4. Onderwijs. 47 Zie hoofdstuk 3.3.7. Omgeving. 45 46


49

(Verlet en Callens, 2010), maar als we kijken naar het ‘functioning-correlatiegewicht’van inkomen is dat bij mannen hoger dan bij vrouwen. Wat er op wijst dat de tevredenheid over het inkomen niet gelijk is bij mannen en vrouwen. Mannen zijn meer tevreden over hun inkomen dan vrouwen. In de literatuur wordt beweerd dat het verband tussen het inkomensniveau en het subjectief welzijn niet zo sterk is.48 Het bereiken van doelstellingen krijgt bij de mannen en de vrouwen

hoge

correlatiegewichten

deze

en

een

laag

scoregewicht.

Bij

de

mannen

zijn

correlatiegewichten zelfs de hoogste van de tien. Hieruit kunnen we afleiden dat zowel mannen als vrouwen van mening zijn dat het bereiken van doelstellingen geen grote invloed heeft op hun ‘well-being’, maar dat ze er wel van overtuigd zijn dat ze over voldoende mogelijkheden beschikken om hun doelstellingen te bereiken en dat ze ook tevreden zijn over wat ze reeds bereikten.

9.2. Opleidingsniveau Op basis van vraag 4 van de enquête maken we een onderscheid tussen hoog- en laaggeschoolde respondenten. Hooggeschoolden definiëren wij als diegene die als hoogste diploma een bachelor of master behaalden. Laaggeschoolden zijn diegene die een diploma lager onderwijs of lager secundair onderwijs behaalden als hoogste diploma. Respondenten met als hoogste diploma hoger secundair, worden beschouwd als een tussengroep. Deze laatste groep laten we bij de bespreking van de gelijkenissen en verschillen tussen hoog- en laaggeschoolden buiten beschouwing. De dataset bevat 110 respondenten met als hoogste diploma lager onderwijs, 193 respondenten met als hoogste diploma lager secundair onderwijs, 525 respondenten met als hoogste diploma hoger secundair onderwijs, 510 respondenten met een bachelordiploma als hoogste diploma en 213 respondenten met een masterdiploma als hoogst behaalde diploma. Er waren twee respondenten die deze vraag niet beantwoordden. Hun enquêtes worden voor dit onderscheid buiten beschouwing gelaten. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de gewichten bij de hoog- en laaggeschoolden.

48

Zie hoofdstuk 3.3.5. Inkomen.

50


HOOGGESCHOOLDEN

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

LAAGGESCHOOLDEN

Scoregewichten



Scoregewichten



Gezondheid (11,47%)

Mate geluk (13,06%)

Mate geluk (13,06%)

Gezondheid (11,56%)

Mate geluk (12,72%)

Mate geluk (13,15%)

Doelstellingen (11,41%) Persoonlijke visie (11,25%) Huidige situatie (10,43%)



Huidige situatie (12,02%) Doelstellingen (11,83%)

Inkomen (10,90%)


Relatie (10,95%)

Relatie (11,21%)

Omgeving (9,90%)

Omgeving (10,22%)

Omgeving (9,36%)

Relatie (10,46%)

Omgeving (10,46%)

Omgeving (10,70%)


Relatie (10,16%)





Inkomen (9,53%)

Gezondheid (8,85%)

Gezondheid (8,55%)

Inkomen (9,87%)





Gezondheid (9,94%)

Gezondheid (9,00%)

Onderwijs (7,98%)

Relatie (7,96%)

Persoonlijke visie (9,74%) Doelstellingen (9,17%)

Inkomen (7,86%)

Inkomen (8,00%)

Inkomen (7,85%)

Onderwijs (7,53%)

Onderwijs (4,33%)

Onderwijs (5,10%)

Mate geluk (10,92%) Relatie (10,49%) Sociaal leven (10,42%)

Huidige situatie (9,40%) Doelstellingen (9,41%) Onderwijs (8,73%)

Mate geluk (11,21%) Omgeving (10,76%)

Onderwijs (6,72%)

Tabel 11: gewichten hoog- en laaggeschoolden Bij het bekijken van de gewichten voor de volledige groep respondenten stelden we vast dat onderwijs in elk schema het laagste gewicht krijgt. Bij de hooggeschoolden is het scoregewicht van onderwijs ook het laagste, maar het is wel hoger dan dat van de volledige groep. Dit is ook zo voor het ‘functinoning-correlatiegewicht’. Het scoregewicht van laaggeschoolden is ook het laagste en is zelfs lager dan dat van de volledige groep. Opnieuw is dit ook zo voor het ‘functioning-correlatiegewicht’. Het ‘capability-correlatiegewicht’ van onderwijs is bij de hooggeschoolden hoger dan bij de volledige groep en bij de laaggeschoolden lager dan bij de volledige groep. Bij de Gewichten voor groepen respondenten

51

laaggeschoolden is dit ‘capability-correlatiegewicht’ het laagste, terwijl het bij de hooggeschoolden het op één na laagste is. Een mogelijke verklaring voor het lage gewicht van onderwijs bij de hooggeschoolden is de onrechtstreekse positieve invloed van onderwijs op de andere dimensies, zoals het inkomen. Door het genieten van een goede opleiding kan men een job uitoefenen met een hoger inkomen. Men geeft dan een relatief hoog gewicht aan het inkomen, zonder er bij stil te staan dat dit inkomen verwezenlijkt wordt dankzij het reeds verworven diploma. Dit is in lijn met wat we schreven in hoofdstuk 3.3.4. Onderwijs/opleiding. Er blijkt namelijk volgens de CM dat de relatie tussen opleiding en geluk grotendeels bepaald wordt door het inkomen.49 Ook Veenhoven schrijft dat niet het opleidingsniveau op zich een invloed heeft op ‘well-being’, maar wel het inkomensniveau dat er mee samenhangt (Veenhoven, 1984 in Verlet & Callens, 2010). Deze verklaring gaat echter niet op voor het ‘capability-correlatiegewichtenschema’, waarin inkomen een lager gewicht krijgt dan onderwijs. Aangezien de gewichten van onderwijs bij zowel de hoog- als laaggeschoolden relatief laag zijn, kunnen we besluiten dat het onderwijs niet in sterke mate bepalend is voor ‘well-being’. We kunnen ook de resultaten uit de SCV-survey bevestigen. Daaruit blijkt immers dat de algemene levenstevredenheid hoger is naarmate het opleidingsniveau hoger is.50 Dit zien we duidelijk aan de gewichten van het onderwijs die in elk schema hoger zijn bij de hooggeschoolden dan bij de laaggeschoolden. Zowel bij de hooggeschoolden, de laaggeschoolden en de tussengroep (dit zijn de respondenten met een diploma hoger secundair onderwijs) krijgt gezondheid het hoogste scoregewicht. Gezondheid heeft dus een belangrijke invloed op het ‘well-being’ onafhankelijk van het feit of iemand een hoog dan wel laag diploma heeft. Dit stemt overeen met hetgeen in de literatuur geschreven is.51 Hooggeschoolden geven een lager scoregewicht aan het inkomen dan laaggeschoolden. Dit betekent dat de invloed van het inkomen op het ‘well-being’ hoger is voor de laaggeschoolden dan voor de hooggeschoolden. Het ‘capability-correlatiegewicht’ van inkomen is bij de laaggeschoolden 0,01 procent hoger dan bij de hooggeschoolden. Dit betekent dat de laaggeschoolden meer mogelijkheden hebben op dit vlak. Wij denken daarbij aan de mogelijkheid tot nachtwerk, waarvoor men over het algemeen een hoger loon krijgt. Het ‘functioning-correlatiegewicht’ van inkomen is bij de hooggeschoolden

Zie hoofdstuk 3.3.4. Onderwijs. Zie hoofdstuk 3.3.4. Onderwijs. 51 Zie hoofdstuk 3.3.3. Gezondheid. 49 50

52


2,90 procent hoger dan bij de laaggeschoolden. Dit betekent dat de hooggeschoolden meer tevreden zijn over het inkomen dat ze verwerven dan laaggeschoolden.52 Volgens de correlatiegewichten krijgt de mate waarin men gelukkig is zowel bij hoog- als laaggeschoolden het hoogste gewicht. Er zijn geen opmerkelijke verschillen in de gewichtenpercentages op zich.

9.3. Relatie Op basis van vraag 8 van de enquête maken we een onderscheid tussen alleenstaande respondenten en respondenten met een relatie. De dataset bevat 330 respondenten zonder relatie en 1219 respondenten met relatie. Vier respondenten hebben deze vraag niet beantwoord. Hun enquête wordt voor dit onderscheid buiten beschouwing gelaten. Onderstaande tabel geeft de gewichten weer van de respondenten met en zonder relatie. MET RELATIE

1

2

3

4

5

6

ZONDER RELATIE

Scoregewichten


‘Functioning -correlatiegewichten’

Scoregewichten


Gezondheid (11,50%)

Mate geluk (12,44%)

Mate geluk (12,94%)

Gezondheid (11,63%)

Mate geluk (11,97%)

Relatie (11,00%)


Mate geluk (10,99%)

Relatie (11,00%)




Omgeving (10,39%)

Omgeving (10,27%)

Omgeving (10,79%)


Omgeving (9,95%)

Omgeving (10,76%)

Inkomen (10,34%)




Inkomen (9,75%)



Inkomen (9,80%)


Omgeving (9,01%)

Mate geluk (11,19%) Sociaal leven (11,10%)

Doelstellingen (11,96%) Persoonlijke visie (11,15%)

‘Functioning -correlatiegewichten’ Doelstellingen (14,49%) Mate geluk (12,60%) Huidige situatie (12,35%)

In de SCV-survey werd ook gepolst naar de inkomenstevredenheid. Men concludeerde dat de tevredenheid toeneemt naarmate men werk heeft of een hogere opleiding genoot. 52


53

7

8

9

10

Persoonlijke visie (9,54%) Huidige situatie (9,53%) Doelstellingen (9,27%)

Gezondheid (9,42%)

Gezondheid (8,84%)


Relatie (8,80%)

Inkomen (8,51%)


Onderwijs (8,15%)

Onderwijs (7,30%)

Onderwijs (6,45%)


Inkomen (8,80%)

Inkomen (8,29%)

Relatie (8,76%)

Onderwijs (7,63%)

Onderwijs (8,62%)

Gezondheid (8,03%)

Relatie (7,53%)

Relatie (8,55%)

Onderwijs (7,77%)

Gezondheid (7,49%)

Tabel 12: gewichten respondenten met relatie & zonder relatie Als we kijken naar de gewichten van de dimensie relatie zien we duidelijke verschillen tussen de groep respondenten met een relatie en de groep zonder. Bij de groep met relatie is het scoregewicht van de dimensie relatie het tweede hoogste van de tien scoregewichten. Dit betekent dat de relatie de tweede grootste invloed uitoefent op hun ‘well-being’. Het scoregewicht van relatie is bij de respondenten zonder relatie het laagste scoregewicht van de tien. Dit betekent dat de negen andere dimensies en grotere invloed op hun ‘well-being’ hebben dan de dimensie relatie. Het ‘capability-correlatiegewicht’ van de relatie is voor de groep met relatie ook relatief hoog. Dit wijst op de mogelijkheden die ze hebben met betrekking tot de relatie. Voor de groep zonder relatie is dit gewicht hoger dan hun scoregewicht, maar nog steeds laag. Het ‘functioningcorrelatiegewicht’ is voor beide groepen laag. Bij de respondenten zonder relatie is het lager dan bij diegene met een relatie. Een verklaring hiervoor kan zijn dat respondenten zonder relatie vinden dat ze nog niet veel bereikt hebben op het vlak van een relatie. Ze vinden wel dat ze mogelijkheden hebben op dat vlak, aangezien er een iets hoger ‘capability-correlatiegewicht’ is. De invloed van het sociaal leven op het ‘well-being’ is hoger bij de respondenten zonder relatie dan bij respondenten met een relatie. Dit zien we aan het scoregewicht van de dimensie sociaal leven. Een mogelijke verklaring is dat alleenstaanden meer terugvallen op dit sociaal contact omdat zij geen partner hebben om lief en leed mee te delen. De omgeving krijgt in elk gewichtenschema een hoger gewicht bij de respondenten met een relatie dan bij de alleenstaande respondenten. De gezondheid heeft bij beide groepen de grootste invloed op het ‘well-being’. Dit is ook zo bij de volledige groep respondenten. Uit dit gewichtenschema blijkt dus opnieuw dat de gezondheid zeer bepalend is voor ‘well-being’.53 Het scoregewicht van gezondheid is Zie hoofdstuk 3.3.3. Gezondheid en hoofdstuk 9.1. Geslacht waarin het belang van de gezondheid voor het ‘well-being’ ook aan bod komt. 53

54


bij de respondenten zonder relatie hoger dan bij de respondenten met relatie. De correlatiegewichten van gezondheid zijn veel lager dan de scoregewichten. Bij de alleenstaanden zijn deze correlatiegewichten lager dan bij de respondenten zonder relatie. Dit betekent dat alleenstaanden minder mogelijkheden hebben en minder bereikten op het vlak van gezondheid. In de literatuur vinden we inderdaad dat het hebben van een partner samenhangt met een betere gezondheid (Robles en KiecoltGlaser, 2003; Kiecolt-Glaser en Newton, 2001 in Verweij en Sanderse, 2010). Zo blijkt een relatie te beschermen tegen overlijden aan een hartaandoening (Coyne et al., 2001 in Verweij en Sanderse, 2010), tegen het ontwikkelen van Alzheimer (Hakansson et al., 2009 in Verweij en Sanderse, 2010) en is bij mannen aangetoond dat het hebben van een partner of samenwonen samenhangt met een lagere sterfte (Bogers et al., 2005 in Verweij en Sanderse, 2010). Hierbij merken wij op dat niet elke relatie een ‘goede’ relatie is en dat een slechte relatie of een echtscheiding negatieve gevolgen kan hebben op de gezondheid. Een ongelukkig huwelijk is zelfs schadelijker dan single zijn. Zo blijkt dat vrouwen die ongelukkig zijn in hun huwelijk meer kans hebben op overgewicht, een hogere bloeddruk hebben en meer risico lopen op hartziekten,beroerten en diabetes. Bij mannen verlaagt het immuunsysteem door een stresserende relatie (De Persgroep Publishing, 2010). De resultaten uit een onderzoek van de FOD Economie tonen aan dat niet elke relatie een goede relatie is. Er blijk namelijk dat twee op de drie huwelijken die afgesloten zijn in 2009 eindigen voor de vijftigste huwelijksverjaardag. Ook het beëindigen van wettelijke samenlevingscontracten neemt toe (Baumers, 2011). De mate van gelukkig leven krijgt in de drie schema’s en bij beide groepen één van de hoogste gewichten. Voor zowel mensen met een relatie als mensen zonder relatie blijft deze dimensie de belangrijkste. De reden van dit hoge gewicht kan opnieuw liggen bij de ruime betekenis van deze dimensie.54 Verder valt ook op te merken dat bij beide groepen respondenten de dimensie onderwijs in elk gewichtenschema een heel laag gewicht krijgt. Opvallend is het hoge ‘functioning-correlatiegewicht’ van doelstellingen bereiken bij de alleenstaanden (14,49%). We denken dit te kunnen verklaren doordat alleenstaanden meer tijd hebben om hun doelen te bereiken vermitst ze geen partner hebben.

9.4. Huidige situatie Op basis van vraag 13 van de enquête maken we een onderscheid tussen groepen met een verschillende huidige situatie. De dataset bevat 485 (31,2%) voltijds werkenden, 142 (9,1%) deeltijds werkenden, 152 (9,8%) studenten, 227 (14,6%) gepensioneerden, 286

54

Zie hoofdstuk 3.3.1. Mate geluk.


55

(18,5%)

werklozen,

100

(6,4%)

arbeidsonbekwamen

en

161

(10,4%)

huisvrouwen/mannen. Hierna worden de respondenten in drie groepen verdeeld. De voltijds- en deeltijdswerkenden worden samengevoegd in de categorie ‘werkenden’. De studenten blijven behouden in de categorie ‘studenten’. De werklozen, werkonbekwamen en huisvrouwen/mannen worden in de categorie ‘niet-werkenden’ geplaatst. Een laatste groep zijn de gepensioneerden. Wij hebben geen onderscheid gemaakt op basis van de beroepssituatie omdat dit ons te ver zou leiden. Op dit vlak vindt men in de literatuur dat ‚professionelen‛ gekenmerkt worden door een hogere mate van ‘well-being’, terwijl ongeschoolde arbeiders het laagste ‘well-being’ rapporteren. (Verlet & Callens, 2010) Onderstaande tabellen geven de gewichten weer voor de verschillende groepen respondenten binnen de categorie huidige situatie. Scoregewichten 1

Gezondheid (11,53%)

‘Capabilitycorrelatiegewichten’ Persoonlijke visie (11,78%)

‘Functioningcorrelatiegewichten’ Doelstellingen (13,46%)

2

Mate geluk (10,78%)

Mate geluk (11,76%)

Mate geluk (12,90%)

3

Relatie (10,54%)



4



Relatie (10,67%)

5

Omgeving (9,93%)

Relatie (10,98%)


6

Inkomen ( 9,79%)

Omgeving (9,53%)

Omgeving (9,22%)

7



Inkomen (9,01%)

8


Inkomen (8,66%)

Gezondheid (8,67%)

9


Onderwijs (7,71%)


10

Onderwijs (8,33%)

Gezondheid (7,40%)

Onderwijs (5,49%)

Tabel 13: gewichten werkenden

56


Scoregewichten 1


Capabilitycorrelatiegewichten’ Mate geluk (13,87%)

‘Functioningcorrelatiegewichten’ Mate geluk (15,47%)

2

Gezondheid (10,99%)



3

Mate geluk (10,94%)

Omgeving (11,74%)

Omgeving (12,73%)

4

Omgeving (10,02%)



5


Inkomen (9,50%)

Onderwijs (9,90%)

6

Relatie (9,77%)



7

Onderwijs (9,66%)

Relatie (9,21%)

Inkomen (7,73%)

8


Gezondheid (8,41%)

Gezondheid (7,63%)

9

Inkomen (9,34%)



10

Huidige situatie (9%)

Onderwijs (6,59%)

Relatie (6,31%)


Tabel 14: gewichten studenten Scoregewichten 1

Gezondheid (11,71%)

‘Capabilitycorrelatiegewichten’ Mate geluk (13,16%)

2

Mate geluk (11,27%)



3

Relatie (10,67%)

Relatie (10,54%)


4



Inkomen (10,80%)

5

Omgeving (9,92%)

Gezondheid (10,12%)

Omgeving (9,78%)

6

Inkomen (9,84%)

Omgeving (9,95%)


7



Relatie (9,36%)

8




9


Inkomen (8,61%)

Gezondheid (7,64%)

10

Onderwijs (8,00%)

Onderwijs (6,13%)

Onderwijs (5,63%)

Tabel 15: gewichten niet-werkenden


57

Scoregewichten 1

Gezondheid (11,65%)



2

Mate geluk (11,20%)


Mate geluk (13,19%)

3


Relatie (10,86%)


4

Relatie (10,50%)


Omgeving (10,22%)

5

Omgeving (10,10%)

Omgeving (10,10%)

Inkomen (9,88%)

6

Inkomen (9,83%)


Relatie (9,75%)

7


Gezondheid (9,08%)


8




9


Inkomen (7,99%)

Gezondheid (7,73%)

10

Onderwijs (7,84%)

Onderwijs (6,02%)

Onderwijs (5,35%)

Tabel 16: gewichten gepensioneerden Volgens de scoregewichten krijgt gezondheid bij elke groep het hoogste gewicht. Dit bewijst opnieuw de belangrijke impact van de gezondheid op het ‘well-being’.55 Het scoregewicht van gezondheid is het laagst bij de studenten en het hoogst bij de nietwerkenden. Het ‘capability-correlatiegewicht’ van gezondheid is het laagst bij de werkenden en het hoogst bij de niet-werkenden. Het ‘functioning-correlatiegewicht’ van gezondheid is het laagst bij de studenten en het hoogst bij de werkenden. Ook bij nietwerkenden zien we een laag ‘functioning-correlatiegewicht’ bij gezondheid. Werklozen zeggen veel vaker dat ze in een slechte gezondheid verkeren en gaan vaker naar de dokter. Ze lopen een grotere kans om te overlijden dan mensen met vast werk. Jonge werklozen plegen vaker zelfmoord. Het is dan ook belangrijk dat ze gesteund worden door hun sociale omgeving (Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken, 2003). In het algemeen heeft arbeid een positief effect op de gezondheid, mits het werk van goede kwaliteit betreft. Werk van slechte kwaliteit kan zorgen voor beroepsgerelateerde gezondheidsproblemen (Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken, 2003). Het laagste scoregewicht is bij elke groep, behalve bij de studenten, onderwijs. We denken dat dit hogere scoregewicht bij de studenten kan verklaard worden doordat zij dagelijks in contact komen met het onderwijs en dat de opleiding die ze volgen een grote impact zal hebben op hun latere leven, maar ook een grote impact heeft op hun huidige leven. Denk maar aan de examenstress die gepaard gaat met het studentenleven. Het onderwijs en de opleiding hebben dus een grotere invloed op het ‘well-being’ van studenten dan op het ‘well-being’ van niet-studenten.

55

Zie hoofdstuk 3.3.3. Gezondheid.

58


Het scoregewicht van inkomen is het laagst bij de studenten en het hoogst bij de werkenden. Deze resultaten verklaren wij door het feit dat mensen die gaan werken, dit in eerste instantie doen om een loon te verwerven. Het lijkt ons dan ook logisch dat de invloed van het inkomen op het ‘well-being’ groter is bij deze groep. Het ‘capabilitycorrelatiegewicht’ is het hoogst bij de studenten en het laagst bij de gepensioneerden. Het lijkt ons logisch dat studenten vinden dat ze over meer mogelijkheden beschikken dan de gepensioneerden op vlak van inkomen. Ze studeren met zicht op het verwerven van een job en kunnen werken tijdens de vakanties en weekends. Gepensioneerden hebben daarentegen het hoofdstuk ‘werken’ afgesloten. Dit betekent niet dat gepensioneerden niet meer werken. Er zijn gepensioneerden die een bijverdienste hebben. Het ‘functioning-correlatiegewicht’ is dan weer het laagst bij studenten. Studenten hebben dus nog niet evenveel bereikt op het vlak van inkomen als de andere groepen. Wanneer we kijken naar de dimensie sociaal leven, dan zien we dat dit bij elke groep een hoog scoregewicht krijgt. Het hoogste scoregewicht vinden we terug bij de studenten en op de tweede plaats staat het scoregewicht van de gepensioneerden. Het laagste scoregewicht vinden we bij de werkenden. We kunnen dit verklaren door de studenten die een aangenaam studentenleven hebben. Denk maar aan het kotleven en de vele activiteiten bij studentenclubs en verenigingen. Gepensioneerden vinden sociaal leven eveneens belangrijk. Ze hebben dan ook veel vrije tijd en hebben daardoor meer tijd voor hun sociaal leven. Denk maar eens aan al de gepensioneerden die zo graag in groep gaan fietsen. Wanneer we kijken naar ‘capability-correlatiegewichten’ dan zien we dat sociaal leven toch eerder een laag gewicht krijgt. We kunnen dit verklaren doordat de mogelijkheden op dit gebied al beperkter zijn doordat er waarschijnlijk al familieleden en kennissen gestorven zijn. Het is normaal dat gepensioneerden meer mensen verliezen dan andere respondenten omwille van de leeftijd (Verlet en Callens, 2010). Niet-werkenden geven een hoger scoregewicht aan de relatie dan de andere groepen. Voor hen heeft de relatie dus een grotere invloed op hun ‘well-being’ dan voor de andere groepen. Werkende hebben door hun job vaak minder tijd voor de relatie. Hun job is een vorm van zelfontplooiing. Indien een job ontbreekt, zoals dat bij niet-werkende het geval is, kan men niet terugvallen op het positieve gevoel dat gepaard gaat met de uitoefening van de job. Het verwondert ons dan ook niet dat niet-werkenden een hoger scoregewicht toekennen aan de relatie. Bij de studenten krijgt de relatie een laag ‘functioning-correlatiegewicht’ van 6,31 procent. Het ‘capability-correlatiegewicht’ ligt op 9,21 procent. Hieruit kunnen we afleiden dat studenten vinden dat ze nog niet veel bereikt hebben op gebied van een relatie. Buutkamp (2010) schrijft ook dat er meer losse relaties zijn bij de studenten. Het ‘capability-correlatiegewicht’ ligt hoger doordat ze wel mogelijkheden hebben met betrekking tot de dimensie relatie. Er is maar liefst één derde van de studenten vrijgezel. Degene die niet meer single zijn, hebben hun ware het vaakst Gewichten voor groepen respondenten

59

gevonden tijdens het uitgaan, slechts zes procent heeft zijn partner via een studentenvereniging gevonden (Buutkamp, 2010).

9.5. Leeftijd Op basis van vraag 2 van de enquête maken we een onderscheid op basis van de leeftijd. We hebben ervoor gekozen vier groepen te maken. Een groep 18- tot 26-jarigen, omdat dit voor velen de jaren zijn waarin volop gestudeerd wordt. Een groep 26- tot 40-jarigen omdat men rond de leeftijd van 26 begint te denken aan het uitbouwen van een gezin of het starten van een carrière. Een derde groep zijn de 40- tot 60-jarigen. Deze groep maakten we omdat we denken dat men op deze leeftijd een iets rustiger leven kan gaan leiden indien de kinderen het huis verlaten. Een laatste groep zijn de 60-jarigen en ouder. Met deze groep hebben we gepensioneerden op het oog. We merken hier op dat de indeling in deze vier groepen louter op intuïtieve basis gebeurde. De dataset bevat 411 (26,4%), 18- tot 26-jarigen, 302 (19,5%) 26- tot 40-jarigen, 597 (38,5%) 40- tot 60-jarigen en 227 (14,7%) 60-jarigen en ouder. 16 respondenten hebben deze vraag niet beantwoord. Hun enquête worden voor dit onderscheid buiten beschouwing gelaten. Onderstaande tabellen geven de gewichten weer voor de verschillende groepen respondenten binnen de categorie leeftijd. Scoregewichten 1

Gezondheid (11,20%)

‘Capabilitycorrelatiegewichten’ Doelstellingen (11,81%)


2


Mate geluk (11,75%)

Mate geluk (13,44%)

3

Mate geluk (10,98%)



4

Relatie (9,88%)

Omgeving (11,36%)


5

Omgeving (9,86%)

Relatie (9,69%)

Inkomen (9,54%)

6

Inkomen (9,84%)


Omgeving (9,35%)

7


Inkomen (9,05%)

Onderwijs (8,97%)

8


Gezondheid (8,97%)


9



Gezondheid (7,48%)

10

Onderwijs (9,07%)

Onderwijs (7,81%)

Relatie (7,06%)

Tabel 17: gewichten 18- tot 26-jarigen

60


Scoregewichten 1

Gezondheid (11,26%)



2

Mate geluk (11,03%)



3

Relatie (10,60%)

Relatie (10,98%)

Mate geluk (13,07%)

4



Inkomen (11,69%)

5

Inkomen (9,85%)


Relatie (11,05%)

6

Omgeving (9,83%)

Omgeving (9,78%)

Omgeving (9,98%)

7


Inkomen (9,68%)


8


Onderwijs (8,51%)

Gezondheid (6,72%)

9



Onderwijs (6,46%)

10

Onderwijs (8,27%)

Gezondheid (7,66%)


Tabel 18: gewichten 26- tot 40-jarigen Scoregewichten 1

Gezondheid (11,91%)



2

Mate geluk (10,97%)



3

Relatie (10,90%)



4


Relatie (10,66%)


5

Omgeving (10,01%)


Inkomen (10,33%)

6

Inkomen (9,69%)


Omgeving (9,97%)

7


Omgeving (9,68%)

Gezondheid (8,89%)

8


Gezondheid (9,13%)


9


Inkomen (8,45%)

Relatie (8,58%)

10

Onderwijs (7,91%)

Onderwijs (6,33%)

Onderwijs (6,49%)

Tabel 19: 40- tot 60-jarigen


61

Scoregewichten 1

Gezondheid (11,57%)

‘Capabilitycorrelatiegewichten’ Doelstellingen (12,63%)


2

Mate geluk (11,07%)



3

Omgeving (10,56%)

Geluk (11,36%)

Relatie (11,86%)

4

Relatie (10,47%)

Relatie (11,16%)


5


Omgeving (10,76%)

Omgeving (10,39%)

6



Gezondheid (10,19%)

7


Gezondheid (9,81%)


8

Inkomen (9,74%)



9


Inkomen (7,06%)

Inkomen (6,85%)

10

Onderwijs (7,38%)

Onderwijs (6,82%)

Onderwijs (4,27%)

Tabel 20: gewichten 60 plussers In hoofdstuk 7.1. Scoregewichten zagen we dat het onderwijs het laagste scoregewicht krijgt bij de volledige groep respondenten. We trachtten dit te verklaren door het feit dat er slechts 26,4 procent respondenten tussen 18 en 26 jaar zijn. Dit is de groep, die op enkele uitzonderingen na, het meest in contact komt met het onderwijs. Wanneer we kijken naar het score-gewichtenschema van de groep 18- tot 26-jarigen, zien we dat ook zij een relatief laag scoregewicht toekennen aan de dimensie onderwijs. We kunnen dus niet langer uitgaan dat de ondervertegenwoordiging van 18- tot 26-jarigen de oorzaak is voor het lage scoregewicht van onderwijs. Uit het onderzoek ‘Pluk je geluk’ van de CM blijkt dat 60-plussers gelukkiger zijn dan mensen met een andere leeftijd. Dit blijkt ook uit het artikel ‘Geluk op leeftijd’ van Veenhoven (2008). Daarvoor bestaan verschillende redenen (Christelijke Mutualiteit, 2010). Ten eerste is het mogelijk dat mensen in de loop van hun leven beter leren omgaan met de negatieve kanten van hun gevoelens en meer zelfvertrouwen krijgen. Een andere hypothese is dat de verschillen afnemen tussen de vooropgestelde doelen en het bereiken van die doelen. Oudere mensen brengen hun ambities beter in overeenstemming met hun mogelijkheden. Dit zien we inderdaad aan het ‘capabilitycorrelatiegewicht’ van de dimensie doelstellingen bereiken, dat het hoogst is voor de leeftijdscategorie 60-jaar en ouder. Ten derde kan ook de grotere vrijheid na pensionering een belangrijke rol spelen. In dit opzicht kijken we naar het ‘functioningcorrelatiegewicht’ van de dimensie leven volgens de persoonlijke visie en zien we dat dit inderdaad het hoogst is bij de groep 60-jaar en ouder. Bij elke leeftijdsgroep krijgt gezondheid het hoogste scoregewicht. Dit wijst opnieuw op het sterke verband tussen de gezondheid en het ‘well-being’.56 Als we deze scoregewichten onderling vergelijken zien we dat dit het hoogst is bij de 40- tot 6056

Zie hoofdstuk 3.3.3. Gezondheid.

62


jarigen. De invloed van de gezondheid op het ‘well-being’ is voor deze groep dus het hoogst. Het scoregewicht van de groep 60-jarigen en ouder komt op de tweede plaats. Uit onderzoek blijkt dat jongeren een meer bewogen emotioneel leven hebben (Verlet & Callens, 2010). Als we kijken naar de invloed van het sociaal leven (aan de hand van het scoregewicht), zien we dat dit inderdaad het hoogst is voor de jongste groep respondenten, namelijk de 18- tot 26-jarigen. Deze invloed neemt af per stijgende leeftijdscategorie. Het is ook de groep 18- tot 26-jarigen waarbij het ‘capabilitycorrelatiegewicht’ van de dimensie sociaal leven het hoogst is. Dit betekent dat deze groep in vergelijking met de andere, meer mogelijkheden heeft op vlak van het sociale leven. Hierbij kunnen we denken aan het leven op kot, het verenigingsleven,… Op de tweede plaats komt het ‘capability-correlatiegewicht’ van de 40- tot 60-jarigen. Het is niet verwonderlijk dat zij over meer mogelijkheden beschikken op gebied van het sociaal leven dan 26- tot 40-jarigen, aangezien deze laatste groep heel wat tijd besteedt aan het uitbouwen van een gezin en het opbouwen van een carrière. De groep 40- tot 60-jarigen heeft over het algemeen kinderen die stilaan het ouderlijke huis verlaten en ook in hun job hebben ze al enige stabiliteit ingebouwd. Als we kijken naar de ‘functioning-correlatiegewichten’ van het inkomen, zien we dat dit het laagst is bij de oudste groep. De 18- tot 26-jarigen hebben het tweede laagste gewicht. Het hoogste gewicht vinden we bij de 26- tot 40-jarigen. Dit betekent dat deze laatste groep dus het meest tevreden is over het verworven inkomen en dat de 60-jarigen en ouder het minst tevreden zijn. Ook in het werk van Verlet en Callens (2010) lezen we dat de inkomenstevredenheid hoger is bij jonge en middelbare leeftijdsgroepen dan bij oudere.


63

10.

Beleidsthema’s

Sinds de jaren veertig is de interesse in de meting van de kwaliteit van het leven toegenomen. Pas midden de jaren vijftig werd de kwaliteit van het leven ook een politiek thema in de VS. In Europa was dit het geval begin de jaren zestig. Het aantal wetenschappelijke publicaties over de kwaliteit van het leven bleef echter beperkt tot in de jaren zeventig. Pas dan werd dit politiek gegeven ook een onderzoeksdomein binnen de sociale wetenschappen (Verlet en Callens, 2010). Het verbeteren van de kwaliteit van het leven is een belangrijke doelstelling van beleidsverantwoordelijken. Daarbij is het belangrijk dat men niet enkel oog heeft voor een benadering op grond van economische of sociale indicatoren. Wanneer enkel dergelijke economische objectieve indicatoren van de kwaliteit van een samenleving (bijvoorbeeld het BBP of het inkomen) worden gehanteerd, gaat er waardevolle informatie verloren, zoals de evaluatie van het leven door de inwoners zelf. Het gebruik van subjectieve indicatoren is een belangrijke aanvullende invalshoek naast de benadering op grond van economische of sociale indicatoren om de kwaliteit van het leven in een samenleving te meten (Diener en Suh, 1999 in Verlet en Callens, 2010).

10.1. Bespreking van de beleidsthema’s en hun gewichten ‘Well-being’ wordt beïnvloed door de aanwezigheid van externaliteiten en publieke goederen.57 Het is voor de overheid belangrijk om te weten op welke vlakken publieke goederen moeten aangeboden worden en in welke mate. Indien men kijkt naar de tevredenheid over diverse domeinen van het leven, stelt men vast dat personen het meest tevreden zijn over domeinen die het dichtst aansluiten bij de private levenssfeer. Deze domeinen blijken ook de belangrijkste invloed te hebben op het subjectief welzijn. Dit zijn echter de domeinen waarop de overheid het minst vat heeft (Verlet, 2003; Verlet en Devos, 2008 in Verlet en Callens, 2010). Om na te gaan welke beleidsthema’s mensen belangrijk vinden, of belangrijker dan andere, maken wij gebruik van vraag 49: ‚Orden de onderstaande beleidsthema’s van 1 tot 10. Op 1 plaatst u wat u het belangrijkst vindt, op 10 plaatst u wat u het minst belangrijk vindt‛. Voor

de

analyse

van

de

beleidsthema’s

wordt

gebruik

gemaakt

van

ordeningsgewichten.58 Het verschil tussen de ordeningsgewichten en de scoregewichten,

57

Zie hoofdstuk 3.2.3. Collectieve methodes.

64

Beleidsthema’s

zoals hierboven gedefinieerd59, zit hem in het feit dat de antwoordmogelijkheden van vraag 49 niet toelaten dat aan elk beleidsthema een afzonderlijke score wordt toegekend. Er wordt verplicht een ordening te maken, waardoor elke score slechts één keer mogelijk is. Het zijn de gewichten die bekomen worden op analoge wijze als de scoregewichten, namelijk door het gemiddelde te nemen van alle individuele scores, maar met de nuancering dat elke score slechts eenmaal kan voorkomen door de verplichting om te ordenen. Er moet opgemerkt worden dat het beleidsthema met het laagste gewicht aanzien wordt als het belangrijkste. Dit verschil met scoregewichten is te wijten aan de vraagstelling waarin de antwoordmogelijkheden variëren van 1 ‘het belangrijkst’ tot en met 10 ‘het minst belangrijk’. Dit laatste verschil met de scoregewichten is enkel van belang voor de interpretatie van de resultaten. Onderstaande tabel geeft de output weer van de beschrijvende analyse van de antwoorden van de volledige groep respondenten op vraag 49. Minimum

Maximum

Gemiddelde

Rang gezondheidszorg

1,00

10,00

2,9573

Rang onderwijs

1,00

10,00

4,5227

Rang milieu

1,00

10,00

6,2874

Rang veiligheid

1,00

10,00

5,1333

Rang huisvesting

1,00

10,00

4,8793

Rang tewerkstelling

1,00

10,00

4,3747

Rang non discriminatie

1,00

10,00

7,5046

Rang mobiliteit

1,00

10,00

6,9029

Rang armoede

1,00

10,00

6,2214

Rang pensioenen

1,00

10,00

6,1156

Tabel 21: beschrijvende analyse vraag 49 Aan de hand van de gemiddelden uit de bovenstaande tabel, berekenen wij de procentuele gewichten voor de volledige groep respondenten. Deze worden weergegeven in de volgende tabel.

58 59

Zie hoofdstuk 4.3.1. Ordeningsgewichten. Zie hoofdstuk 7.1. Scoregewichten.

Beleidsthema’s

65

Beleidsthema

Ordeningsgewicht

Gezondheidszorg

5,69%

Tewerkstelling

8,42%

Onderwijs

8,71%

Huisvesting

9,39%

Veiligheid

9,88%

Armoede

11,98%

Pensioenen

11,77%

Milieu

12,10%

Mobiliteit

13,29%

Non discriminatie

14,45% Tabel 22: ordeningsgewichten volledige groep respondenten 10.1.1. Gezondheidszorg Voor de volledige groep respondenten is gezondheidszorg het belangrijkste beleidsthema. Dit zien we aan het gewicht van 5,69 procent, dat het laagste is in de rij van ordeningsgewichten. We zagen bij de bespreking van de gewichten voor de groepen respondenten in hoofdstuk negen dat gezondheid een belangrijke impact heeft op ‘wellbeing’. Opnieuw wordt dus bevestigd dat de gezondheid van heel groot belang is voor ‘well-being’ aangezien men gezondheidszorg als belangrijkste beleidsthema naar voor plaatst. Dit is ook zo op Europees vlak. Gezondheid en de kwaliteit van de gezondheidszorg zijn zaken waaraan de Europeanen een hoge prioriteit toekennen (Eurobarometer van 2002 in Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken, 2003). Voor diegene die het afgelopen jaar meer dan tien doktersbezoeken hebben gehad is het beleidsthema gezondheidszorg (4,01%) belangrijker dan bij respondenten die minder dan tien doktersbezoeken hebben gehad in het voorbije jaar (5,48%) (zie tabel 26 in bijlage 7). Het is vanzelfsprekend dat mensen die meer naar de dokter gaan, meer belang hechten aan de gezondheidszorg aangezien ze meer problemen hebben op dat gebied dan mensen die minder naar de dokter gaan. Voor hen is het dan ook belangrijk dat de overheid blijft investeren in de gezondheidszorg en dat het ziekenfonds hen financieel blijft steunen. Als we een indeling maken op basis van de huidige situatie, zien we dat het ordeningsgewicht van gezondheidszorg het hoogst is bij studenten en het laagst is bij werkenden (zie tabel 25 in bijlage 7). Voor werkenden is gezondheidszorg dus belangrijker dan voor studenten. We verklaren dit door het feit dat studenten enerzijds nog een stuk jonger zijn en over het algemeen minder gezondheidsproblemen hebben dan werkenden. Anderzijds denken we dat ziekte en gezondheidsproblemen bij 66

Beleidsthema’s

werkenden een grotere impact hebben op hun leven dan bij studenten. Het is niet evident om zomaar een dag thuis te blijven van het werk, terwijl studenten veel makkelijker een dag school kunnen missen door ziekte. Eén van de belangrijkste demografische trends is de toenemende omvang van de groep ouderen. Tussen 2010 en 2030 zal deze groep toenemen met 8 miljoen mensen (44%). Er is dan ook een groot aanbod aan gezondheidszorg en verzorging nodig voor deze mensen. Familieleden vinden het belangrijk dat hun naasten goed verzorgd worden (Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken, 2003). De lidstaten van de EU staan voor twee uitdagingen op het vlak van gezondheidszorg. Eerst en vooral het optimaliseren van de kosteneffectiviteit. Dit is nodig door de structurele veranderingen, zoals de vergrijzing. Door de vergrijzing zal er een verandering zijn in het ziektepatroon. Beleidsmakers moeten rekening houden met deze verandering. Ten tweede is er de noodzaak tot een betere samenwerking tussen het gezondheidsbeleid en de andere sociaal-economische- en omgevingsdeterminanten van gezondheid (Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken, 2003). Bij strategieën ter bevordering van het gezondheidsbeleid is er nood aan een betrokkenheid van verschillende groepen. Er is een balans nodig tussen actie van de overheid, de sociale omgeving en het individu. Ook niet-gouvernementele organisaties en lokale groepen spelen een grote rol (Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken, 2003). De gezondheidstoestand is van belang voor de groei van de arbeidsproductiviteit, een langer werkzaam leven en lagere kosten (minder ziekteverzuim, …). Daarom is het voor de overheid belangrijk te investeren in gezondheidszorg, zodat dit ook de economie ten goede komt. In de afgelopen decennia zijn de omstandigheden voor het bereiken van een goede gezondheidstoestand en het krijgen van een geschikte behandeling voor ziekten sterk verbeterd in de Europese Unie. Er is eveneens een grote werkgelegenheid in de gezondheidssector zelf (10% van de totale

werkgelegenheid).

Deze

sector

draagt

bij

tot

economische

groei

en

werkgelegenheidskansen (Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken, 2003). 10.1.2.

Tewerkstelling

Bij de volledige groep respondenten zien we dat het beleidsthema tewerkstelling als tweede belangrijkste thema naar voor komt, met een gewicht van 8,42 procent.

Beleidsthema’s

67

Wanneer we enkel kijken naar werkenden en werklozen (zie tabel 25 in bijlage 7) zien we dat het beleidsthema tewerkstelling bij deze groepen ook op de tweede plaats staat. Het gewicht bij werkenden is lager dan bij werklozen. Dit betekent dat het beleidsthema tewerkstelling voor werkenden belangrijker is dan voor werklozen. Het gewicht bij hooggeschoolden is lager dan bij laaggeschoolden (zie tabel 24 in bijlage 7). We denken dit te kunnen verklaren doordat hooggeschoolden hard studeerden voor hun diploma. Aan de hand van dat diploma zoeken ze naar werk dat aansluit bij het diploma dat ze verwierven. Doyen en Lamberts (2001) delen deze mening. Ze schrijven dat hooggeschoolden meer belang hechten aan een job op eigen niveau, een job met verantwoordelijkheid en een job waarin men creatief kan zijn. Het gewicht bij mannen is lager dan bij vrouwen (zie tabel 23 in bijlage 7). Voor mannen is tewerkstelling dus belangrijker dan voor vrouwen. Hierbij merken we op dat de Belgen niet akkoord zijn met de vele belastingen die ze moeten betalen. Het is namelijk zo dat een werknemer tot en met midden juni werkt puur om zijn belastingen te kunnen betalen. België is in de EU gekend als een land waar één van de meeste belastingen worden geheven op het inkomen uit arbeid. (PWC, gastcollege Internationaal belastingsrecht, Hogeschool Gent). Uit een rapport van de OESO blijkt dat de Belg het minst werkt van alle OESO-burgers. Het gemiddelde bedraagt acht uur per dag, terwijl de Belg er gemiddeld maar zeven per dag werkt. De Belgen hebben na hun arbeid 5,4 uur tijd voor vrije tijd, hiermee staan ze op de vijfde plaats in de ranglijst. Daarnaast spenderen ze 2,9 uur per dag aan hun kinderen. Dit is dan weer de op twee na slechtste prestatie ten opzichte van de andere OESO landen (OESO, 2011). 10.1.3.

Onderwijs

Onderwijs is het derde belangrijkste beleidsthema voor de volledige groep respondenten. Het gewicht bedraagt 8,71 procent. Het ordeningsgewicht van onderwijs bij studenten is 7,49 procent ( zie tabel 25 in bijlage 7). We zagen eerder al dat studenten een hoger scoregewicht toekennen aan het onderwijs dan de andere groepen, wat er op wees dat het onderwijs voor hen een grotere invloed heeft op hun ‘well-being’ dan voor de andere groepen.60 Het onderwijs en de opleiding geven zekerheid voor de toekomst. Wanneer we enkel kijken naar de hoog- en laaggeschoolde respondenten (zie tabel 24 in bijlage 7) dan zien we dat het onderwijs een gewicht krijgt van 9,88 procent bij de

60

Zie punt 9.4. Huidige situatie.

68

Beleidsthema’s

laaggeschoolden, terwijl het bij de hooggeschoolden een gewicht krijgt van 7,25 procent. Onderwijs is voor de hooggeschoolden het tweede belangrijkste beleidsthema, terwijl het voor de laaggeschoolden slechts op de zesde plaats komt. Hierbij kunnen we vermelden dat kinderen van ouders met een diploma tachtig procent kans maken er zelf ook één te behalen. Kinderen uit laaggeschoolde gezinnen doen het vier keer slechter: slechts één op vijf haalt die eindmeet. Sociale ongelijkheid blijft een knelpunt in het onderwijs, al observeren onderzoekers positieve trends: de slaagkansen in de lagere school en in de tweede graad secundair onderwijs stijgen. Meer jongeren beginnen ook aan hogere studies en die studenten uit sociaal zwakkere milieus die hogere studies aanvaten, hebben hoge slaagkansen (Poot, 2003). Het is belangrijk dat de overheid alle studenten uit verschillende milieus de kans geeft om te studeren. Hierbij denken wij aan het toekennen van studiebeurzen. 10.1.4.

Huisvesting

Huisvesting is het vierde belangrijkste beleidsthema voor de volledige groep respondenten. Het krijgt een gewicht van 9,39 procent. Huisvesting is bij de laaggeschoolden het tweede belangrijkste beleidsthema met een gewicht van 8,14 procent. Bij hooggeschoolden komt dit pas op de vierde plaats met 9,48 procent (zie tabel 24 in bijlage 7). In hoofdstuk 9.2. zagen we dat het ‘functioningcorrelatiegewicht’ van inkomen lager is bij de laaggeschoolden dan bij de hooggeschoolden, wat betekent dat de laaggeschoolden minder tevreden zijn over hetgeen ze bereikt hebben op het vlak van inkomen. Wij denken dat de meeste laaggeschoolden het moeilijker hebben met de aankoop van een huis dan hooggeschoolden doordat ze een lager inkomen hebben en daardoor meer belang hechten aan het thema huisvesting. De overheid zorgt ervoor dat er sociale woningen gebouwd worden om mensen te helpen die het moeilijker hebben. Om een sociale woning te krijgen moet men aan een aantal voorwaarden voldoen. Deze voorwaarden zijn meerderjarigheid, een netto belastbaar inkomen op jaarbasis dat niet meer bedraagt dan 19.169 EUR voor alleenstaanden, en niet meer dan 28.753 EUR in andere gevallen met personen ten laste. Ook mag de persoon in kwestie geen andere eigendommen bezitten en moet hij over een bepaald niveau van het Nederlands beschikken. Als laatste voorwaarde is er de inschrijving in het bevolkingsregister of vreemdelingenregister (VMSW, 2011). 10.1.5.

Veiligheid

Het beleidsthema veiligheid staat op de vijfde plaats bij de volledige groep respondenten met een gewicht van 9,88 procent. Het gewicht is bij de mannen 0,01 procent lager dan bij de vrouwen (zie tabel 23 in bijlage 7). Mannen en vrouwen vinden veiligheid dus Beleidsthema’s

69

quasi even belangrijk. Laaggeschoolden vinden het beleidsthema veiligheid belangrijker dan hooggeschoolden (zie tabel 24 in bijlage 7). Bij de indeling op basis van de huidige situatie (zie tabel 25 in bijlage 7) vinden we het laagste gewicht terug bij studenten en het hoogste gewicht bij werkenden. Wanneer er in de woonomgeving aanwezigheid is van lastige buren, lawaaioverlast of criminele

feiten,

voelen

mensen

zich

onveilig

en

hebben

zij

een

geringe

buurttevredenheid (Verlet & Callens).61 De veiligheid wordt gegarandeerd door de politie die een oogje in het zeil houdt. Toch mijdt meer dan de helft van de Belgen bepaalde buurten omdat ze er zich niet veilig voelen. Drie op vijf Vlamingen vinden dat er camera’s op straat horen, wanneer dit hun veiligheid verhoogt (Bexpertise, 2011). Uit een studie van de Organisatie voor Economische Samenwerking en ontwikkeling blijkt dat de tevredenheid in België heel wat lager ligt dan in andere landen (België staat op de 17de plaats in een ranglijst van 34 landen). Dit komt voornamelijk door het onveiligheidsgevoel. Zeven procent werd het slachtoffer van een fysieke aanval of een andere vorm van criminaliteit, terwijl het gemiddelde slechts vier procent is. Maar liefst 26 procent van de Belgen voelen zich ’s avonds op straat onveilig (OESO, 2011). 10.1.6.

Armoede

Armoede krijgt een gewicht van 11,98 procent bij de volledige groep respondenten en staat daarmee op de zesde plaats in het ordeningsgewichten-schema. Het gewicht van armoede is bij de hooggeschoolden lager dan bij de laaggeschoolden (zie tabel 24 in bijlage 7). Vrouwen vinden armoede belangrijker dan mannen (zie tabel 23 in bijlage 7). Bij de indeling op basis van de huidige situatie zien we geen opmerkelijke verschillen tussen de gewichten van armoede (zie tabel 25 in bijlage 7). De werkenden geven het hoogste

gewicht

aan

armoede

(11,72%). De

gepensioneerden, werklozen

en

huisvrouwen/mannen geven het laagste gewicht aan armoede (11,33%). Dit kunnen we verklaren

door

het

feit

dat

werkenden

maandelijks

een

loon

ontvangen.

Huisvrouwen/mannen zijn afhankelijk van hun partner. Werklozen zijn afhankelijk van hun stempelgeld en gepensioneerden van hun pensioen. De indicatoren om armoede te bepalen zijn het aantal bestaansminimumtrekkers en het aantal uitkeringsgerechtigden volledig werklozen. Deze aantallen nemen geleidelijk af. Wanneer we indicatoren zoals achterstelling en uitsluiting op cruciale maatschappelijke domeinen bekijken dan zien we dat deze op de dag van vandaag nog steeds toenemen. Hier worden vooral laaggeschoolden en alleenstaanden getroffen (Vranken, Geldof, Van Menxel, Van Ouytsel, 2000).

61

Zie hoofdstuk 3.3.7. Omgeving.

70

Beleidsthema’s

Armoede, werkloosheid en uitsluiting blijven in belangrijke mate geconcentreerd in steden (Vranken, Geldof, Van Menxel, Van Ouytsel, 2000). Wanneer we kijken naar de mensen die moeten rond komen met een bestaansinkomen zien we wel een stijging van vrouwen, jongeren en alleenstaanden (Vranken, Geldof, Van Menxel, Van Ouytsel, 2000). Bij het bekijken van onze gewichtenschema’ zien we dat vrouwen het beleidsthema redelijk belangrijk achten. Deze dimensie krijgt een score van 11,26 procent en ligt hoger dan bij mannen. Het OESO berekende de inkomensongelijkheid van 22 landen sinds de jaren ’80. Daaruit bleek dat de inkomensongelijkheid in België was gedaald ten opzichte van 1980. Het gaat om een kleine daling, maar toch wordt hierdoor de kloof tussen arm en rijk kleiner in België (OESO, 2011). 10.1.7.

Pensioenen

Het thema pensioenen krijgt bij de volledige groep respondenten een gewicht van 11,77 procent. Als we enkel kijken naar de studenten, werkenden en gepensioneerden, zien we dat het ordeningsgewicht van pensioenen bij de studenten het hoogst is en bij de gepensioneerden het laagst (zie tabel 25 in bijlage 7). Daaruit kunnen we afleiden dat pensioenen voor studenten minder belangrijk zijn dan voor gepensioneerden. Dit is logisch aangezien gepensioneerden afhankelijk zijn van hun pensioen voor het dagelijkse leven. Vlamingen vinden dat het de taak is van de overheid om ervoor te zorgen dat er genoeg geld is om de pensioenen uit te betalen. De kans bestaat dat de overheid in de toekomst niet meer in staat is de pensioenen uit te betalen omdat er te weinig jongeren zijn met een betaalde job in verhouding met het aantal ouderen. Dit tekort aan jongeren, te wijten aan het dalende geboortecijfer, met een betaalde job leidt tot een tekort aan sociale bijdragen om de pensioenen te kunnen betalen. De tewerkstellingsgraad moet dus verhoogd worden. De Vlaming is zich daar ook van bewust. De Vlaming vindt zelfs deeltijds werkenden gestimuleerd moeten worden om voltijds te gaan werken. Ook vinden ze dat vrouwen meer gestimuleerd moeten worden om toe te treden tot de arbeidsmarkt (Corijn, 2004). De afschaffing van het vervroegd pensioen vindt de Vlaming eveneens een goede maatregel om de pensioenen te kunnen blijven waarborgen. Vlamingen, vooral hoogopgeleiden, vinden dat ouderen veel te vroeg op pensioen gaan. Deze oplossing gaat dan wel weer in tegen wat de vakbonden willen (Corijn, 2004). De Belg ligt wakker over de problematiek van de pensioenen. Belgen vinden dat ze als harde werkers recht hebben op een beloning in de vorm van een pensioen wanneer ze stoppen met werken. Walen maken zich meer zorgen over hun pensioen dan Vlamingen Beleidsthema’s

71

(67,3% t.o.v. 56,4%). Vrouwen maken zich vaker zorgen dan mannen (66,5% t.o.v. 56,0%) (BeXpertise, 2011). 10.1.8.

Milieu

Het beleidsthema milieu staat op de derde laatste plaats in de lijst van beleidsthema’s met een gewicht van 12,10 procent. Mannen geven een lager ordeningsgewicht aan milieu dan vrouwen (zie tabel 23 in bijlage 7). Het verschil bedraagt 0,15 procent. Hooggeschoolden geven een lager gewicht aan milieu dan laaggeschoolden (zie tabel 24 in bijlage 7). Het verschil bedraagt 0,59 procent. Het onderscheid op basis van de huidige situatie (zie tabel 25 in bijlage 7) toont dat werkenden het milieu het belangrijkst vinden, gevolgd door gepensioneerden en werklozen. Op de derde plaats staan de studenten. Huisvrouwen en huismannen staan op de vierde plaats en werkonbekwamen staan op de laatste plaats. Uit de individuele enquêtes kunnen we dus afleiden dat mensen het milieu minder belangrijk vinden (zie tabellen in bijlage 7). Dit kunnen we verklaren door het feit dat milieu een publiek goed is. Menselijk handelen kan tot milieuverontreiniging leiden. Omdat het milieu een collectief goed is, en omdat aan het gebruik van milieugoederen en aan de verontreiniging van het milieu geen prijs hangt, is het een taak van de overheid om leefmilieu te beschermen. Daarvoor voert zij milieubeleid uit met behulp van verschillende instrumenten, zoals milieueducatie, voorschriften, belastingen en subsidies. De mate waarin overheden moeten ingrijpen in de markt en andere onderdelen van de samenleving om het milieu te beschermen is onderwerp van veel discussies. Liberale partijen willen dat de overheid de markt zo veel mogelijk met rust laat, terwijl Groene partijen zo veel mogelijk willen doen om het milieu te beschermen. Behalve overheden houden ook maatschappelijke organisaties, zoals WWF, zich bezig met de bescherming van het milieu en de voorlichting daarover. Doordat de maatschappij veel belang hecht aan milieu en leefkwaliteit werden reeds verschillende verdragen opgesteld zodat vele landen meewerken aan een beter leefmilieu. In 1997 werd in Japan het Kyotoverdrag binnen het Klimaatverdrag opgesteld door de Verenigde Naties. Landen die hieraan wilden meewerken moesten akkoord gaan met 28 artikels (United Nations, 1998). Het ultieme doel was de broeikasgassen tegen 2008-2010 wereldwijd te verminderen met 5,2 procent tegenover de uitstoot in 1992. De reductiepercentages verschillen van land tot land afhankelijk van hun economische draagkracht. Landen kunnen ook emissierechten kopen van andere landen om zo geen overtreding te maken tegen het verdrag. Oorspronkelijk had de VS ook getekend, maar in 2001 hebben ze zich terug getrokken. Ondertussen is de VS onder 72

Beleidsthema’s

leiding van Barack Obama ook bijgedraaid. In 2009 was er de klimaatconferentie van UNFCCC in Kopenhagen waarin het Kyoto-protocol vervangen wordt in 2012 omdat het dan afloopt. De opvolger zal veel ambitieuzer moeten zijn indien men gevaarlijke veranderingen van het klimaat wil voorkomen (Haegdorens, 2009). Deze top wordt gezien als een gemiste kans omdat geen enkel van de oorspronkelijke doelstellingen behaald werd. 10.1.9.

Mobiliteit

Het beleidsthema mobiliteit staat op de voorlaatste plaats met een gewicht van 13,29 procent. We kunnen dus besluiten dat mensen de mobiliteit minder belangrijk vinden dan gezondheidszorg, tewerkstelling, onderwijs, huisvesting, veiligheid, armoede, pensioenen en milieu. Als we enkel kijken naar de ordeningsgewichten van studenten (12,13%) en gepensioneerden (11,80%) zien we dat zij een hoger gewicht toekennen aan mobiliteit dan de volledige groep respondenten (zie tabel 25 in bijlage 7). Een mogelijke verklaring hiervoor is dat studenten niet allen over een rijbewijs beschikken en dus meer gebruik zullen maken van het openbaar vervoer. Gepensioneerden krijgen voordelige tarieven voor het openbaar vervoer waardoor zij er ook meer gebruik van maken. België staat op de tiende plaats van landen waar het gevaarlijk autorijden is. Deze rangorde werd bepaald door het aantal verkeersdoden per miljoen inwoners (100 in België) en het aantal doden per miljoen ingeschreven auto’s (168 in België). Deze tiende plaats is zeer opmerkelijk hoog. Daarom wilt het instituut voor verkeersveiligheid dat dit cijfer daalt tot 500 verkeersdoden in 2015 (OESO, 2011). Op 29 maart 2011 startte een mobiliteitsenquête voor een nieuw Mobiliteitsplan Vlaanderen (Vlaamse Overheid, 2011). Daarin kan elke Vlaming zijn visie geven over hoe de mobiliteit er in Vlaanderen in de toekomst moet uitzien. De bevraging is een belangrijk onderdeel bij de opmaak van het nieuwe Mobiliteitsplan Vlaanderen door Minister van Mobiliteit en Openbare Werken Hilde Crevits. 10.1.10.

Non discriminatie

Non-discriminatie houdt in dat men personen of groepen personen niet uitsluit omwille van specifieke eigenschappen (afkomst, geslacht, …). Vooroordelen liggen vaak aan de basis van discriminatie (Van Brempt, 2009). Het beleidsthema non-discriminatie wordt door de respondenten gezien als minst belangrijke beleidsthema van de tien. Het krijgt een ordeningsgewicht van 14,45 procent. Ook bij de groepen op basis van het geslacht en de opleiding staat non-discriminatie steeds op de laatste plaats. Enkel bij het onderscheid op basis van de huidige situatie Beleidsthema’s

73

zien we dat non-discriminatie bij de huisvrouwen en huismannen op de voorlaatste plaats staat. De laatste plaats is voor mobiliteit. Gezien het relatief kleine belang dat mensen hechten aan non-discriminatie, is het een beleidsthema met een grote maatschappelijke relevantie. Men wil Vlaanderen daar dan ook op wijzen. Het maatschappelijke debat over hoe een samenleving met gelijke kansen er voor iedereen uit ziet, moet gevoerd worden met een ruim publiek (Van Brempt, 2009). Gelijke kansen moeten op alle beleidsdomeinen worden waargemaakt. Wie ongelijke kansen ervaart, heeft die meestal op meerdere gebieden zoals onderwijs, tewerkstelling, huisvesting. Daarom is er nood aan een goed ‘gelijkekansenbeleid’ (opgericht sinds 1995 als Vlaams beleidsdomein), een beleid voor alle individuen afkomstig uit allerlei sociale groepen en over alle beleidsdomeinen heen (Van Brempt, 2009).

74

Beleidsthema’s

11.

Conclusie

In de literatuur worden verschillende begrippen, zoals de kwaliteit van het leven, subjectief welzijn, geluk en levenstevredenheid al dan niet als synoniemen gebruikt en dit zorgt voor verwarring. We steunden op de ‘capability approach’ om ‘well-being’ te definiëren. Het ‘well-being’ van een individu wordt dan bepaald door de ‘functionings’ en ‘capabilities’ waarover hij of zij beschikt. Om ‘well-being’ te wegen wordt gebruik gemaakt van een index. De ‘well-being’ index bestaat uit diverse dimensies waaraan een gewicht wordt toegekend. Er bestaan verschillende methodes voor het selecteren van de dimensies die bepalend zijn voor ‘well-being’. De individuele methodes leiden tot een keuze die enkel de waardeoordelen van het individu reflecteert. De paternalistische methodes daarentegen bevatten enkel externe waardeoordelen. Tussen deze twee uitersten bevinden zich de participatieve en collectieve methodes. Voor het onderzoek, waarin het de bedoeling was de verschillende dimensies die ‘wellbeing’ bepalen te wegen, maakten we gebruik van een enquête waarin de dimensies opgelegd werden. Toch gaan we er van uit de het afnemen van enquêtes onder de individuele methodes kadert vermits de waardeoordelen die weerspiegeld zitten in de antwoorden, enkel en alleen uitgaan van het individu die de enquête invulde. De enquête werd afgenomen bij 1553 respondenten. Aan de hand van de antwoorden van de respondenten kenden we gewichten toe aan de verschillende dimensies die ‘wellbeing’ bepalen. Het toekennen van deze gewichten aan de dimensies deden we aan de hand van verschillende gewichtenschema’s: een score-gewichtenschema, een regressiegewichtenschema en een correlatie-gewichtenschema. Het score-gewichtenschema werd opgesteld met behulp van de scores die de respondenten gaven aan de invloed die een dimensie heeft op hun ‘well-being’. Het regressie-gewichtenschema werd opgesteld door het uitvoeren van lineaire regressies. Daarin werden de mogelijkheden algemeen en de algemene tevredenheid als afhankelijke variabelen gebruikt. De overige ‘capabilities’ en ‘functionings’ werden als onafhankelijke variabelen gebruikt. Het

‘capability-

correlatiegewichtenschema’ steunt op de correlaties tussen de verschillende ‘capabilities’ en de mogelijkheden algemeen. Het ‘functioning-correlatiegewichtenschema’ steunt op de correlaties tussen de ‘functionings’ en de algemene levenstevredenheid. Het regressie-gewichtenschema gebaseerd op ‘capabilities’ wijkt sterk af van dat gebaseerd op ‘functionings’. Zo krijgt gelukkig leven een ‘capability-regressiegewicht’ dat bijna tien procent hoger ligt dan het ‘functioning-regressiegewicht’. Omgekeerd krijgt de huidige situatie een ‘functioning-regressiegewicht’ dat meer dan tien procent hoger ligt Conclusie

75

dan het ‘capability-regressiegewicht’. De persoonlijke visie heeft een ‘capabilityregressiegewicht’ dat meer dan dubbel zo hoog is als het ‘functioning-regressiegewicht. De gewichten van relatie en gezondheid zijn wel gelijkaardig in de twee regressiegewichtenschema’s. Bij het uitvoeren van regressies zagen we dat niet alle variabelen significant zijn. Het voelt intuïtief verkeerd aan om deze variabelen uit de regressie weg te laten, hoewel dit noodzakelijk is om econometrisch correct te werk te gaan. We besloten daardoor om niet verder te werken met regressiegewichten voor het vervolg van het onderzoek. De ‘capability-correlatiegewichten’ en de ‘functioning-correlatiegewichten’ wijken niet veel van elkaar af. Zo krijgt gelukkig leven in beide schema’s het hoogste gewicht. Het laagste gewicht is in beide schema’s voor opleiding. Hierbij is het ‘functioningcorrelatiegewicht’ bijna één procentpunt lager dan het ‘capability-correlatiegewicht’. Dit betekent dat de mogelijkheden op vlak van onderwijs ruimer zijn dan wat er werkelijk werd bereikt. Hetzelfde geldt voor opleiding, persoonlijke visie en relatie. Het grootste verschil tussen de twee gewichtenschema’s zit hem in de gewichten van de doelstellingen en de huidige situatie. Beiden hebben een ‘functioning-correlatiegewicht’ dat bijna twee procent hoger ligt dan het ‘capability-correlatiegewicht’. Uit de literatuur blijkt dat zowel de regressie- als correlatie-gewichtenschema’s hun nadelen hebben. De coëfficiënten uit de regressie kunnen lijden onder multicollineariteit en correlaties geven niet noodzakelijk de echte invloed van de dimensies op ‘well-being’ weer. Bij de scoregewichten stellen we ons de vraag of individuen wel in staat zijn een juiste score te geven aan de invloed die een dimensie heeft op hun ‘well-being’. Bij het bespreken van de gewichten voor de groepen respondenten zagen we gelijkenissen en verschillen tussen de verschillende gewichtenschema’s. Daarbij lagen de ‘capability-correlatiegewichten’ en de ‘functioning-correlatiegewichten’ meestal in dezelfde lijn. De scoregewichten daarentegen verschilden in grotere mate van de correlatiegewichten. Vooral bij de domeinen gezondheid en doelstellingen bereiken was het verschil groot. Het domein onderwijs toonde dan weer gelijkenissen in de drie gewichtenschema’s. Het grootste verschil is dat het scoregewicht van gezondheid het hoogst staat in het score-gewichtenschema terwijl de correlatiegewichten van gezondheid zeer laag staat in de correlatie-gewichtenschema’s. Het omgekeerde zien we bij doelstellingen bereiken, waarbij het scoregewicht 2,41 procent lager is dan het ‘capabilitycorrelatiegewicht’ en 3,9 procent lager is dan het ‘functioning-correlatiegewicht’. Het score- en ‘capability-correlatiegewicht’ van relatie zijn even hoog. Het ‘functioningcorrelatiegewicht’ van relatie is lager. Het verschil is 1,37 procent. De mate geluk krijgt zowel in het score-gewichtenschema als in de correlatie-gewichtenschema’s een hoog gewicht. Het onderwijs krijgt in elk schema het laagste gewicht.

76

Conclusie

Op basis van ons onderzoek zijn we niet in staat één gewichtenschema boven een ander te verkiezen. We kunnen besluiten dat de gewichtenschema’s elk tot verschillende gewichten leiden. Welk gewichtenschema gehanteerd wordt, zal afhangen van de voorkeuren van de onderzoeker. Hij zal het gewichtenschema kiezen dat het best aansluit bij zijn waarden en normen. We zijn van mening dat men (voor verder onderzoek) gebruik moet maken van ‘capabilities’ voor het berekenen van gewichten, of dit nu scoregewichten, regressiegewichten dan wel correlatiegewichten zijn. De scoregewichten in dit onderzoek steunden niet op ‘capabilities’ (dit zijn de mogelijkheden die een individu heeft op vlak van verschillende dimensies), maar op de invloed die een dimensie heeft op het ‘well-being’ van de respondenten. Men zou wel scoregewichten steunend op ‘capabilities’ kunnen berekenen door na te gaan wat de invloed is, van de mogelijkheden waarover men op verschillende vlakken (dimensies) beschikt, op ‘well-being’. We vinden ‘functionings’ te beperkt om te gebruiken voor het berekenen van ‘wellbeing’ omdat ze de vrijheid van het individu niet weergeven. Als voorbeeld denken we aan een zeer lui persoon die zijn job verliest doordat hij geen inspanningen levert, zijn gezondheid verwaarloost en geen moeite wil doen voor een relatie. De ‘functionings’ van deze persoon zullen dus laag zijn, terwijl hij misschien wel over heel wat ‘capabilities’ beschikt, onder andere een hoge intelligentie waarmee hij een goede job kan uitoefenen. Bij het bestuderen van de gewichten van de verschillende groepen respondenten zagen we niet echt opmerkelijke verschillen met de gewichten van de volledige groep. Zo krijgt de mate waarin men gelukkig is bij elke groep en in elk schema een hoog gewicht. Vrouwen geven wel een hoger gewicht aan de mate van geluk dan mannen Ook bij de volledige groep kreeg deze dimensie een hoog gewicht. Dit verklaarden we door de ruime betekenis van deze dimensie. De gezondheid krijgt bij mannen en vrouwen hetzelfde scoregewicht. Mannen en vrouwen ondervinden dus dezelfde invloed van hun gezondheid op hun ‘well-being’. Ze vinden trouwens beiden dat gezondheid, de grootste invloed heeft op hun ‘well-being’. Dit zagen we ook bij de andere groepen en bij de volledige groep. Het onderwijs/opleiding heeft meestal de kleinste invloed op ‘wellbeing’. Dit zie je aan het scoregewicht dat laag is voor onderwijs. Bij de hooggeschoolden is het scoregewicht van onderwijs ook het laagste, maar het is wel hoger dan dat van de volledige groep Naast de lage scoregewichten van onderwijs, zijn ook de correlatiegewichten van onderwijs relatief laag. We kunnen dus besluiten dat het onderwijs niet in sterke mate bepalend is voor het ‘well-being’. Enkele andere resultaten zijn dat vrouwen in elk schema een hoger gewicht aan de relatie geven dan mannen. Niet-werkenden geven een hoger scoregewicht aan de relatie dan de andere groepen in de verzameling huidige situatie. Mannen geven dan weer een hoger gewicht aan inkomen dan vrouwen. Hooggeschoolden geven een lager scoregewicht aan het inkomen dan Conclusie

77

laaggeschoolden. Het scoregewicht van inkomen is het laagst bij de studenten en het hoogst bij de werkenden. Op basis van de leeftijd vinden we het hoogste gewicht bij de 26- tot 40-jarigen. Dit betekent dat deze laatste groep (in vergelijking met de andere leeftijdscategorieën) dus het meest tevreden is over het verworven inkomen. De groep 60-jarigen en ouder is daarentegen het minst tevreden over het inkomen. Bij het bestuderen van de beleidsthema’s viel het op dat de gezondheidszorg steeds weer naar voor komt als het belangrijkste thema. Dit is in overeenstemming met wat we zagen in hoofdstuk negen bij het bestuderen van groepen respondenten. Opvallend was ook dat non-discriminatie steeds als minst belangrijke thema uit de bus komt. Het is belangrijk rekening te houden met de initiatieven van de overheid als we het hebben over beleidsthema’s omdat de overheid de ‘capabilities’ kan vergroten. Zo krijgen kinderen uit armere gezinnen de kans te studeren doordat ze recht hebben op een studiebeurs. Studenten en ouderen kunnen zich tegen verlaagde prijzen verplaatsen via het openbaar vervoer en de veiligheid wordt gegarandeerd door de aanwezigheid van de politie.

78

Conclusie

Literatuurlijst

Wetenschappelijke artikels Alkire, S. (2008), The Capability Approach to the Quality of Life, 22 p. Anderson, R., Mikuliç, B., Vermeylen, G., Lyly-Yrjanainen, M., Zigante, V. (2009), Second European Quality of Life Survey – Overview, 108 p. Arrow, K. (1950), A difficulty in the concept of social welfare, Journal of Political Economy, 58(4), 328-346. Arrow, K. J. (1973), Some ordinalist-utilitarian notes on Rawls’s theory of justice, Journal of Philosophy 70, 245-263. Atkinson, A. B., Cantillon, B., et al. (2002), Social Indicators: The EU and Social Inclusion, Oxford: Oxford University Press. Bernard, H. R. (2006), Research methods in anthropology : qualitative and quantitative approaches, vierde editie, 809p. Boulanger, P., Lefin, A., Bauler, T., Prignot, N., Van Ootegem, L., Spillemaeckers, S., Defloor, B. (2009), Naar theoretisch gefundeerde en democratisch gelegitimeerde indicatoren voor de meting van welzijn in België, Eindverslag Fase 1, Brussel: Federaal Wetenschapsbeleid 2009, 8 p. Brandolini, A., Cannari, L., Farella, I. (2004), Household wealth distribution in Italy in the 1990s, in E.N. Wolff (ed.) International Perspectives on Household Wealth, Cheltenham, Edward Elgar, TD No. 530 (December 2004). Brandolini, A. (2008), On applying synthetic indices of multidimensional well-being: Health and income inequalities in selected EU countries, Working paper, 41p. Chowdhury, S., en Squire, L. (2006), Setting weights for aggregate indices: An application to the commitment to development index and human development index, Journal of Development Studies, 42(5), 761-771, 23p. Corijn, M., (2004), Wat verwachten de Vlamingen van de overheid inzake zorg voor kinderen en voor ouderen., geraadpleegd op 17 mei, www.cbgs.be. De Blander, R. (2008), Sen’s capabiliteiten methode,H.I.V.A. and C.E.S.,K.U. Leuven, 18p. Decancq, K. en Lugo, M. (2009), Weights in Multidimensional Indices of Well-Being: An Overview, CES-KUL working paper, 30 p. Literatuurlijst

79

Decancq, K. en Lugo, M. (2010), Weights in Multidimensional Indices of Well-Being: An Overview, CES-KUL working paper, 30 p. De Regt, M., (2008), Amartya Sen en Identity and violence: identiteit in het multiculturele hedendaagse discours, Masterscriptie, Universiteit Gent, 107p. Doyen, G. en Lamberts, M., (2001), Hoe zoeken werkzoekenden? HIVA-K.U.Leuven, Leuven, 214 p. Elliott, J., Heesterbeek, S., Lukensmeyer, C., Slocum, N. (2006), Participatieve methoden een gids voor gebruikers, 108 p. Europese Commissie Directoraat-generaal Werkgelegenheid en sociale zaken, (2003), De sociale situatie in de Europese Unie 2003. In kort bestek., 39p. Fleurbaey, M. (2006), Social choice and the indexing dilemma, 21 p. Fleurbaey, M., Schokkaert, E., Decancq, K. (2009), What good is happiness?, CORE discussion paper 2009/17. Foster, J., and Sen, A. K. (1997), On economic inequality, Oxford University Press, Oxford. Grewal, I., Lewis, J., Flynn, T.N., Brown, J., Bond, J. and Coast, J. (2006) Developing attributes for a generic quality of life measure for older people: preferences or capabilities?, Social Sciences and Medicine 62, 1891-1901. Haegdorens A. (2009), Economische analyse van de inspanningen die nodig zijn om de Kyotonormen te halen en ons voor te bereiden op post-Kyoto, eindverhandeling, 160 p. Kolm, S. C. (1972), Justice et équité, Paris: Ed. du CNRS. Narayan, D. (2000), Voices of the poor: Can anyone hear us?, World Bank Publication, DC. Nardo, M., Saisana, M., Saltelli, A., Taranto, S., Hoffman, A., Giovannini, E. (2005), Handbook on constructing composite indicators: Methodology and user guide, OECD Statistical Working Paper STD/DOC(2005)3. Nieboer, A., Lindenberg, S., Boomsa, A., Van Bruggen, A., (2004), Dimensions of well-being and their measurement: the SPF-IL scale., 41p. Ooms, E., en Pennings, S., (2006), Amartya Sen and Rational Choice’, 12p. Parisi, L., Estimating capability as a latent variable: A Multiple Indicators and Multiple Causes Approach. The example of health. Draft version. 25 p.

80

Literatuurlijst

Popper, K. (1948), What can logic do for philosophy? Logical positivism and ethics, in The symposia read at the joint session of the Aristotelian Society and the Mind Association at Durham, July 9-11, pp.141-154, London. Harrison and Sons. Rawls, J. (1971), A Theory of Justice, Beknap Press of Harvard University Press, Cambridge, Mass. Rawls, J. (1982), Social unity and primary goods, in A.K. Sen et B. Williams (Eds.), Utilitarianism and Beyond, Paris: Maison des Sciences de l’Homme and Cambridge: Cambridge University Press. Rickli, S., (2008), De kwaliteit van het leven: drie politiek-filosofische benaderingen, 26p. Robeyns, I. (2004), De kwaliteit van het leven: drie politiek-filosofische benaderingen, 14 p. Robeyns, I. en van der Veen, R.J., (2007), ‘Sustainable quality of life, Conceptual analysis for a policy-relevant empirical specification’, Universiteit Amsterdam en Radboud universiteit Nijmegen Saaty, R. W. (1987), ‚The analytic hierarchy process- what is and how it is used,‛ Mathematical Modeling, 9, 161-176. Schokkaert, E. (2007), Capabilities and satisfaction with life, Journal of Human Development, 8(5), 415-430. Schokkaert, E., (2007), The capability approach, KUL, 38p. Sen, A. K. (1985), Commodities and capabilities. North-Holland, Amsterdam and Oxford. Studiedienst van de Vlaamse regering (2010), Vlaamse regionale indicatoren 2009, 442 p. United Nations, (1998), Kyoto protocol to the united nations framework convention on climate change, 21 p. Van Brempt, K., (2009), Beleidsnota 2004-2009, Gelijke kansen, 50p. Van Hulle, M., (2010), Het weighting probleem binnen de Capability Approach., masterproef Hogeschool Gent, 163p. Van Ootegem, L. en Spillemaeckers, S., (2009), Eindverslag Fase I, Samenvatting, Naar theoretisch gefundeerde en democratisch gelegitimeerde indicatoren voor de meting van welzijn in Begië, WELLBEBE, 9p. Van Vaerenbergh, Y., (2010), Marktonderzoek: Data-analyse met SPSS, Hogeschool Gent, 180p.

Literatuurlijst

81

Veenhoven, R., (2008), Geluk op leeftijd, Geron, tijdschrift over ouder worden en maatschappij, 4p. Vlaamse Regering, (2006), Commissie ter invulling van de cursus maatschappelijke oriëntatie, 37p. Verlet, D. en Callens, M., (2010/3), De kwaliteit van het leven, een mozaïek van het dagelijkse leven, Studiedienst van de Vlaamse Regering, 265p. Vranken J., Geldof D., Van Menxel G., Van Ouytsel J. (2000), Armoede en Sociale uitsluiting., Jaarboek 2000, Acco, Leuven. Waege, H. en Billiet, J., (1998), Individualisme: een kwestie bij de eeuwwende?, 29p. Internetbronnen Baumers, K., (2011), Twee huwelijken op drie gedoemd om te stranden, in Het Nieuwsblad, geraadpleegd op 22 mei, www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=GL3ADGTF. Bexpertise, (2011), in zevende editie van Trendbarometer, 11 X (over)leven in 2011, geraadpleegd op 24 mei, www.bexpertise.be. Buutkamp, J., (2010), Een derde van de studenten single, geraadpleegd op 24 mei, www.gezondheidskrant.nl/19700/een-derde-van-de-studenten-single. Christelijke Mutualiteit, (2010), Pluk je geluk, Perstekst, geraadpleegd op 9 mei, www.upsendowns.be/docs/cm_plukjegeluk.pdf, 8p. De Persgroep Publishing, (2010), Gezondheidswet Obama goedgekeurd, in De Morgen, geraadpleegd op 4 april, www.demorgen.be/dm/nl/990/Buitenland/article/detail/1082984 /2010/03/22/Gezondheidswet-Obama-goedgekeurd.dhtml. De persgroep Publishing, 2011, Ongelukkig huwelijk is schadelijker dan single zijn, in Goed Gevoel, geraadpleegd op 17 mei, www.goedgevoel.be/gg/nl/9/Gezondheid/article/detail /1108174/2010/05/20/Ongelukkig-huwelijk-is-schadelijker-dan-single-zijn.dhtml European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, (2009), Second European Quality of Life Survey: Subjective well-being in Europe, geraadpleegd op 27 maart, www.eurofound.europa.eu/publications/htmlfiles/ef09108.htm. Febiac,

(2002),

Duurzame

mobiliteit,

19p.,

geraadpleegd

op

24

mei,

www.febiac.be/documents febiac/brochure mobilite NL 1.pdf Human

Rights

Education

Associates,

(2003),

Agentschappen

voor

bijstand

en

dienstverlening, geraadpleegd op 30 maart, www.vormen.org/informatie/Duurzame Ontwikkeling/Agentschappen.html. 82

Literatuurlijst

NCDO, (2010), Mileniumdoelen acht afspraken voor een betere wereld, geraadpleegd op 28 maart, www.millenieumdoelen.nl. OESO, (2011), in Het Nieuwsblad, Belg werkt het minst van alle Oeso-burgers., geraadpleegd op 14 april, www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20110412_069. OESO, (2011), in Het Nieuwsblad, België een van enige Oeso-landen waar kloof tussen arm en rijk kleiner wordt., geraadpleegd op 3 mei, www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20110412_069. OESO, (2011), in Het Nieuwsblad, Belgen niet tevreden met leven., geraadpleegd op 30 mei, www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20110412_069. Peirs, B., (2004), Dat heet dan gelukkig zijn, geraadpleegd op 1 mei, vdab.be/magezine/mei04/geluk.shtml. Poot, J., 2003, Kloof wordt groter naarmate schoolcarrière vordert. Onderwijs werkt sociale ongelijkheid niet weg., in Campuskrant, tijdschrift van de K.U. Leuven, geraadpleegd op 22 mei, www.kuleuven.be/ck/2003_04/04/onderwijssoc.htm. Soons, J., (2009), Mensen met partner zijn gelukkiger, Inertia stock, geraadpleegd op 1 mei, www.nu.nl/lifestyle/2119029/mensen-met-partner-gelukkiger.html. The World Bank Group, (2009), Governance Matters 2009 Worldwide Governance Indicators 1996-2008, geraadpleegd op 30 maart, http://info.worldbank.org/governance/wgi/index.asp. United Nations, (2009), Division for Sustainable Development, geraadpleegd op 30 maart, www.un.org/esa/dsd/index.shtml. Verweij, A. en Sanderse, C., (2010), Wat is de samenhang met gezondheid en zorg?, In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, geraadpleegd op 17 mei, www.nationaalkompas.nl Nationaal Kompas Volksgezondheid\Bevolking\ Huishoudens. Vlaamse Overheid, (2011), Mobiliteitsplan Vlaanderen, geraadpleegd op 30 maart, mobiliteitsplanvlaanderen.be. VMSW, (2011), Sociale woning kopen, geraadpleegd op 24 mei, www.vmsw.be. Vrt, (2010), Wat is het Kyoto-protocol?, geraadpleegd op 4 april, www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/buitenland

Literatuurlijst

83

Gastcolleges (PricewaterhouseCoopers, gastcollege internationaal belastingsrecht, Hogeschool Gent, 2010).

84

Literatuurlijst

Lijst van tabellen


31


35


36

Tabel 4: scoregewichten volledige groep respondenten

38

Tabel 5: ‘capabilityregressie-gewichten’ volledige groep respondenten

41

Tabel 6: ‘capabilityregressie-gewichten’ zonder ‘capability’ gelukkig leven

42

Tabel 7: ‘functioningregressie-gewichten’ volledige groep respondenten

44

Tabel 8: vergelijking correlatiegewichten

46

Tabel 9: vergelijking scoregewichten en correlatiegewichten

48

Tabel 10: gewichten mannen versus vrouwen

50

Tabel 11: gewichten hoog- en laaggeschoolden

53

Tabel 12: gewichten respondenten met relatie & zonder relatie

56

Tabel 13: gewichten werkenden

58

Tabel 14: gewichten studenten

58

Tabel 15: gewichten niet-werkenden

59

Tabel 16: gewichten gepensioneerden

59

Tabel 17: gewichten 18 tot 26 jarigen

62

Tabel 18: gewichten 26 tot 40 jarigen

62

Tabel 19: 40 tot 60 jarigen

63

Tabel 20: gewichten 60 plussers

63


66

Tabel 22: ordeningsgewichten volledige groep respondenten

67

Tabel 23: ordeningsgewichten mannen en vrouwen

127

Tabel 24: ordeningsgewichten laag- en hooggeschoolden

128

Lijst van tabellen

85

Tabel 25: ordeningsgewichten huidige situatie

128

Tabel 26: ordeningsgewichten aantal doktersbezoeken

129

86

Lijst van tabellen

Bijlagen

Bijlage 1 : Enquête naar welzijn en mogelijkheden Enquête naar welzijn en mogelijkheden In het kader van onze masterproef aan de Hogeschool Gent (departement Handelswetenschappen en Bestuurskunde) voeren wij een enquête uit naar het welzijn en de mogelijkheden van studenten, deeltijds werkenden, voltijds werkenden en gepensioneerden in Vlaanderen. Deze enquête kadert tevens in een onderzoeksproject aan de Hogeschool Gent naar het geluksniveau van de Vlamingen. Het invullen van de vragenlijst zal ongeveer 15 minuten in beslag nemen. Uw antwoorden zijn van groot belang om een nauwkeurig beeld te krijgen van het welzijn in Vlaanderen. Probeer alle vragen te beantwoorden, uw eerste gedacht is meestal het beste. Alle informatie die u geeft, zal strikt vertrouwelijk en anoniem worden behandeld. Alvast bedankt voor uw medewerking! Nathalie Delmotte, Lynn De Wandele, Cosie Goudesone, Elke Kindt, Stefanie Lanckriet, Eline Seynaeve, Charlotte Vandewalle, Anneleen Vanelslander prof. dr. Luc Van Ootegem en prof. dr. Elsy verhofstadt. Uw profiel 1. Bent u? Man Vrouw 2. Wat is uw leeftijd? 3. Uw nationaliteit is Belg Europees niet-Belg Niet – Europees 4. Wat is uw hoogst behaalde diploma ? Lager onderwijs Lager Secundair onderwijs (diploma na 3 of 4 jaar secundair onderwijs) Hoger Secundair onderwijs (diploma na 6 of 7 jaar secundair onderwijs) Bachelor (diploma hoger onderwijs van het korte type / vroeger graduaatsdiploma) Master (diploma hoger onderwijs van het lange type / vroeger licentiaatsdiploma) Indien u nu nog studeert. Wat is uw huidige studierichting en jaar? ……………………………………………………………………… 5. Hoeveel broers/zussen heeft u? 6. Waar woont u? Nog thuis Alleen (zonder kinderen) Samen met partner (en eventueel kinderen) Zonder partner maar met kind(eren) In groepsverband 7a. Heeft u een relatie? Ja Nee Indien u een relatie heeft is uw partner: student deeltijds werkend of zelfstandig voltijds werkend of zelfstandig

Bijlagen

87

werkloos huisvrouw/huisman gepensioneerd andere (specifieer aub): 8. Indien u kinderen heeft, hoeveel kinderen heeft u Jonger dan 3 jaar: Tussen 3 en 12 jaar: Tussen 12 en 18 jaar: Ouder dan 18 jaar: 9. Wat is de postcode van uw woonplaats? 10. Wat is het opleidingsniveau van je ouders (indien je twijfelt bij Bachelor/Master mag je ook een kruisje plaatsen tussen beide) (kruis aan wat past) Lager onderwijs

Secundair onderwijs

Bachelor (hoger onderwijs korte type)

Master (hoger onderwijs lange type)

Moeder? Vader? 11 Hoeveel doktersbezoeken omwille van persoonlijke gezondheidsproblemen heb je de voorbije 12 maanden gehad? 12. Hoe tevreden bent u momenteel betreffende uw leven in het algemeen (geef jezelf een score van 1 tot 10, waarbij 1 ‘zeer ontevreden’ is en 10 ‘zeer tevreden’)? 13.Wat is uw huidige situatie? Werkend voltijds Werkend deeltijds:.(vul aan aub) % van een voltijdse job Student Gepensioneerd Gepensioneerd met bijverdienste Werkenden: ga verder met vraag 14 op p.3 aub Studenten: ga verder met vraag 18 op p.4 aub Gepensioneerden: ga verder met vraag 26 op p.5 aub. VRAGEN 14 TEM 17 ENKEL VOOR WERKENDEN 14. Bent u: Arbeider Bediende Ambtenaar Zelfstandige Andere: 15. In welke sector bent u tewerkgesteld? Agrarische sector Industriële sector Commerciële dienstensector (horeca, financiële instellingen, …) Niet-commerciële dienstensector (publieke dienst, gezondheidszorg, onderwijs,…) 16. Heeft u een contract … bepaalde duur (tijdelijk werk) onbepaalde duur (vast werk) Ik werk op zelfstandige basis

88

Bijlagen

17. Wat is uw grootste motivatie om uw job uit te oefenen? Rangschik in volgorde van belangrijkheid (1 voor ‘meest belangrijke’, 5 voor ‘minst belangrijke’) Zekerheid omtrent toekomst Verwerven loon Sociale contacten Zelfontplooiing Iets betekenen in de maatschappij Werkenden, ga verder met vraag 26 (p.5) aub. VRAGEN 18 TEM 25 ENKEL VOOR STUDENTEN 18. Ben je een kotstudent? (kruis aan wat past) Ja Nee 19. Ik denk dat ik % kans heb om te slagen dit schooljaar. 20. Ik geniet van een studiebeurs. (kruis aan wat past) Ja Nee 21. Ik werk als jobstudent Nooit In de vakantie Het hele (school) jaar door Zowel in de vakantie als in het schooljaar 22. Zijn je ouders …(kruis aan wat past): Getrouwd Niet getrouwd maar samenwonend Gescheiden Eén van beide overleden Beide overleden 23. Heeft u reeds vertraging opgelopen in uw schoolloopbaan (bisjaar Of aangepast jaarprogramma waardoor studieduur verlengd werd) Ja, in het secundair onderwijs Ja, in het hoger onderwijs Nee 24. Kan u aangeven in welke mate u het eens bent met volgende uitspraken? 1 2 3 4 5 6 7 oneens neutraal eens Ik vind mijn eigen voordeel belangrijker dan samenwerken Ik heb veel kans om later een goede job te hebben Veel succes in mijn latere carrière is heel belangrijk 25. Hoe tevreden bent u momenteel betreffende … (geef jezelf een score van 1 tot 10, waarbij 1 ‘zeer ontevreden’ is en 10 ‘zeer tevreden’) Omgeving waar universiteit/hogeschool gevestigd is Faciliteiten aanwezig op universiteit/hogeschool Reputatie van de universiteit/hogeschool Time management (opdeling tijd in vrije tijd en tijd voor school) Vriendschappen ontstaan tijdens het schooljaar

Bijlagen

89

VRAGEN VOOR IEDEREEN (WERKENDEN, STUDENTEN EN GEPENSIONEERDEN) 26. Uw algemeen welzijn wordt beïnvloed (in positieve of negatieve zin) door allerhande factoren. Geef aub voor elk van volgende invloeden een score van 1 ‘helemaal geen’ tot 10 ‘heel sterke’ invloed De mate waarin ik gelukkig ben De doelstellingen die ik kan bereiken Mijn gezondheid Onderwijs, opleiding, bijscholing, vorming gevolgd of aan het volgen Mijn inkomen / vermogen Mijn sociaal leven (vrienden / vrije tijd …) De omgeving waar ik meestal vertoef (wonen, werken, natuur,…) De mate waarin ik kan leven volgens mijn persoonlijke visie en denkwijze Mijn huidige situatie (werken / niet werken / studeren / gepensioneerd) Mijn relatie (of het ontbreken van een relatie) Het feit dat ik leef in een welvaartsstaat (democratie, voorzieningen,…) 27. Ik ben… (kruis aan wat past, slechts één antwoord per rij mogelijk) 3 2 1 0 1 2 3 Introvert Egoïstisch Weinig nauwgezet Weinig plichtsgetrouw Iemand die me weinig zorgen maakt Vlug tevreden Niet creatief ingesteld Pessimistisch Iemand met weinig zelfvertrouwen Rationeel Conservatief

Extravert Altruïstisch Heel nauwgezet Heel plichtsgetrouw Iemand die me veel zorgen maakt Nooit tevreden Heel creatief ingesteld Optimistisch Iemand met veel zelfvertrouwen Emotioneel Progressief

28. Vindt u dat uw omgeving u toelaat om uzelf volledig te ontplooien? Ja, helemaal Ja, in zekere mate Nee, niet helemaal Nee, helemaal niet 29. Zijn volgens jou de verwachtingen die jij hebt over jouw leven … heel realistisch eerder realistisch eerder onrealistisch heel onrealistisch 30. Wanneer vrienden of familie mijn verwachtingen niet inlossen, ben ik teleurgesteld … in erge mate in beperkte mate weinig of niet 31. Wanneer ik de verwachtingen van vrienden of familie niet inlos, ben ik teleurgesteld … in erge mate in beperkte mate weinig of niet

90

Bijlagen

32.In welke mate zijn de verwachtingen die je 5 jaar geleden had ivm je leven nu uitgekomen (geef een percentage tussen 0 en 100%) : % Uw mogelijkheden en realisaties 33. Duid in de volgende tabel aan op een schaal van 1 tem 7, waarbij 1 voor ‘Totaal onvoldoende’ en 7 voor ‘Uitstekend’ staan. (Kruis aan wat past) Hoe zijn de mogelijkheden voor jou … 1 2 3 4 5 6 Totaal onvoldoende

voldoende

7

Uitstekend

om gelukkig te zijn in het leven? om jouw doelstellingen te bereiken in het leven? om een goede gezondheid te hebben? die werden /worden aangeboden op het vlak van onderwijs, opleiding, bijscholing, vorming? om voldoende inkomen/vermogen te hebben? om een bevredigend sociaal leven (vrienden, vrije tijd, …) te hebben? om in aangename omgevingen (wonen, werken, natuur, …) te vertoeven? om te leven volgens jouw persoonlijke visie en denkwijze? om in jouw huidige situatie (werken/studeren/niet werken) zelf te beslissen over de richting die jouw leven uitgaat? om in jouw huidige relatie zelf te beslissen over de richting die jouw leven uitgaat? over het algemeen bekeken in jouw leven ? 34. De volgende reeks vragen gaat over wat je reeds bereikte in jouw leven. Antwoord op een schaal van 1 tem 7, waarbij 1 voor ’Helemaal niet akkoord’ en 7 voor ‘Volledig akkoord’ staan. (Kruis aan wat past) 1 2 3 4 5 6 Niet akkoord

neutraal

akkoord

Over het algemeen leid ik een gelukkig leven. Ik ben, gegeven mijn leeftijd, tevreden met wat ik bereikt heb aan doelstellingen Ik beschouw mezelf in een goede gezondheid. Ik studeer(de) of volg(de) opleidingen, bijscholingen, vormingen volgens mijn wensen. Mijn (gezins)inkomen is voldoende om goed te leven Ik heb een goed / bevredigend sociaal leven (vrienden, vrije tijd, …) Ik leef en spendeer mijn tijd in aangename

Bijlagen

7

91

omgevingen (wonen, werken, natuur,…). Ik respecteer mijn persoonlijke visie en denkwijze bij beslissingen die ik neem. Ik ben tevreden met mijn huidige situatie (werken /studeren / niet werken) Ik ben tevreden met mijn relatie Over het algemeen ben ik, gegeven de mogelijkheden die ik heb gehad in mijn leven, tevreden met mijn leven zoals dat er nu uitziet Uw tijdsbesteding 35. Hoeveel uren besteedt u tijdens een normale week (van maandag tot maandag) gemiddeld per week aan (u dient geen rekening te houden met slapen en routine activiteiten -hygiëne en eten – zodat u ongeveer een 100-tal uren op een gemiddelde week te verdelen heeft over deze activiteiten):

Uw job Verplaatsing van en naar het werk/school Huishoudelijke taken Kinderen of kleinkinderen Opleiding / studeren Actualiteit volgen (krant / nieuws/…) Sport Verenigingsleven Familiebezoeken Uitgaan (café, restaurant, theater, film,…) TV kijken (ontspannend) Surfen op internet / computergames Andere (specifieer aub):

Mensen die gemiddeld minimum 1u per week sporten: ga verder met vraag 36 op p.8 Mensen die niet sporten: ga verder met vraag 41 op p.9 VRAGEN 36 TEM 40 ENKEL VOOR MENSEN DIE GEMIDDELD MINIMUM 1U PER WEEK SPORTEN 36. Welk soort sport beoefent u? Een teamsport Een individuele sport Beide 37. Bent u lid van een sportvereniging? Ja Nee 38. Doet u sport in competitie? Ja Nee Zo ja, op welk niveau? (Geef een score van 1 tot 10, waarbij 1= zeer lokaal en vriendschappelijk 4= top op regionaal niveau, 7= top op nationaal niveau en 10= top op internationaal niveau): 39. Wat is de hoofdreden waarom u aan sport doet (kruis enkel de belangrijkste reden aan aub)? Om een goede conditie te krijgen/te behouden Voor het sociaal contact, nieuwe mensen leren kennen Voor je uiterlijk / gewicht Omdat de sport plezierig is Onder druk van familie/vrienden Andere

92

Bijlagen

40. Kan u aangeven in welke mate u het eens bent met volgende uitspraken? 1 2 3 4 5 6 7 Niet akkoord neutraal akkoord Ik voel me altijd zeer goed na een inspanning Ik word zeer goed gesteund door familie en vrienden, zowel op mentaal als financieel vlak. Ik heb er zeer veel voor over om goede prestaties te leveren in mijn sportdiscipline Ik heb vaak last van blessures De combinatie sport en werk/school is heel moeilijk VRAGEN VOOR IEDEREEN (WERKENDEN, STUDENTEN EN GEPENSIONEERDEN) Uw vermogen 41. Hoeveel bedraagt uw inkomen per maand (netto-inkomen of uitkering) ? (studenten: maandgemiddelde van zakgeld en inkomsten uit sport, vakantie- en/of weekendwerk) Van u persoonlijk Van uw gezin in totaal 0 – 249 0 – 249 250-499 250-499 500-749 500-749 750-999 750-999 1000 – 1499 1000 – 1499 1500 – 1999 1500 – 1999 2000 – 2499 2000 – 2499 2500 – 3000 2500 – 3000 Meer dan 3000 Meer dan 3000 42. Heeft u of uw gezin daarnaast nog andere inkomsten? Extralegale voordelen (bedrijfswagen, GSM, maaltijdcheques…) Opbrengsten uit beleggingen Opbrengsten uit verhuur van onroerende goederen Bijverdienste Andere:… Neen, geen andere inkomsten 43. Bent u / uw gezin eigenaar van uw / jullie woning? Ja Nee Uw geluk 44. Hoe gelukkig voelt u zich als u weet dat de gemiddelde wereldburger een gelukscore heeft van 5/10? /10 45. Wat is het gelukkigste moment uit uw leven tot op heden? Welke geluksscore geeft u aan dat gelukkigste moment (minimum 1 tot maximum 10)? /10 46. Wat is het slechtste moment uit uw leven tot op heden ? Welke geluksscore geeft u aan dat slechtste moment (minimum 1 tot maximum 10)? /10 47. Hoe gelukkig voelt u zich nu (minimum 1 tot maximum 10) in vergelijking met deze twee momenten? /10 48. Ervaart u het als negatief of spijtig indien iemand anders hetzelfde goed (meubilair, computer, GSM, auto, …) heeft/aankoopt als u? Nee, helemaal niet spijtig Eerder niet spijtig Eerder wel spijtig Ja, heel spijtig

Bijlagen

93

Uw visie 49. Orden de onderstaande beleidsthema’s van 1 tot 10. Op 1 plaatst u wat u het belangrijkst vindt, op de 10 de plaatst u wat u het minst belangrijk vindt. Gezondheidszorg Onderwijs Milieu Veiligheid Huisvesting Tewerkstelling Non discriminatie Mobiliteit Armoede Pensioenen Hartelijk bedankt voor uw medewerking!

94

Bijlagen

Bijlage 2: Scoregewichten Volledige groep respondenten Invloed geluk invloed doelstellingen invloed gezondheid invloed onderwijs invloed inkomen invloed sociaal leven invloed omgeving invloed persoonlijke visie invloed huidige situatie invloed relatie invloed welvaartsstaat

Aantal

Minimum

Maximum

Gemiddelde

1534 1528 1538 1508 1534 1537 1535 1529 1527 1529 1509

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00

8,0362 6,8141 8,4298 6,0272 7,1375 7,6734 7,3231 7,0301 6,9594 7,6730 6,4592

Groepen respondenten

GESLACHT Man

Vrouw

Aantal

Minimum

Maximum

Gemiddelde

Invloed geluk

707

0

10,00

7,8557

invloed doelstellingen

706

0

10,00

6,8215

invloed gezondheid

708

0

10,00

8,2684

invloed onderwijs

697

0

10,00

5,8666

invloed inkomen

708

0

10,00

7,2571

invloed sociaal leven

710

0

10,00

7,5282

Invloed omgeving

710

0

10,00

7,1211

invloed persoonlijke visie

706

0

10,00

7,0156

invloed huidige situatie

705

0

10,00

6,8496

invloed relatie

706

0

10,00

7,4660

invloed welvaartsstaat

695

0

10,00

6,3568

invloed geluk

826

0

10,00

8,2536


821

0

10,00

6,8063

invloed gezondheid

829

0

10,00

8,5657

invloed onderwijs

810

0

10,00

6,1716

invloed inkomen

825

0

10,00

7,0352


826

0

10,00

7,7966

invloed omgeving

824

0

10,00

7,4964


822

0

10,00

7,0414


821

0

10,00

7,0536

invloed relatie

822

0

10,00

7,8479

invloed welvaartsstaat’

813

0

10,00

6,5474

Bijlagen

95

HOOGST BEHAALDE DIPLOMA Lager onderwijs

Lager Secundair onderwijs

Hoger Secundair onderwijs

Bachelor

96

Aantal

Minimum

Maximum

Gemiddelde

invloed geluk

107

1,00

10,00

8,0374


107

0

10,00

6,1589

invloed gezondheid

107

0

10,00

7,8692

invloed onderwijs

101

0

8,00

3,9505

invloed inkomen

107

1,00

10,00

6,8692


106

3,00

10,00

7,4245

invloed omgeving

107

2,00

10,00

7,6636


106

0

10,00

6,8113


105

0

10,00

6,7619

invloed relatie

105

0

10,00

7,4000


104

1,00

10,00

6,5865

Invloed geluk

189

1,00

10,00

7,7778


183

1,00

10,00

6,6011

invloed gezondheid

189

1,00

10,00

8,2593

invloed onderwijs

182

0

10,00

5,1429

invloed inkomen

189

1,00

10,00

6,9683


190

0

10,00

7,5368

invloed omgeving

190

0

10,00

7,4053


185

0

10,00

6,8595


186

2,00

10,00

7,1022

invloed relatie

186

0

10,00

7,3226


184

0

10,00

6,4620

Invloed geluk

520

0

10,00

7,9317


519

0

10,00

6,6994

invloed gezondheid

522

0

10,00

8,3831

invloed onderwijs

513

0

10,00

6,0409

invloed inkomen

519

0

10,00

7,2505


522

1,00

10,00

7,5881

invloed omgeving

519

0

10,00

7,0983


520

0

10,00

6,7865


519

0

10,00

6,8304

invloed relatie

522

0

10,00

7,5958


511

0

10,00

6,2544

Invloed geluk

507

0

10,00

8,2998


507

0

10,00

7,0730

invloed gezondheid

509

0

10,00

8,6228

invloed onderwijs

502

0

10,00

6,5378

invloed inkomen

507

1,00

10,00

7,1716


508

1,00

10,00

7,8150

invloed omgeving

508

1,00

10,00

7,4291


507

0

10,00

7,1657


506

0

10,00

7,0870

invloed relatie

505

0

10,00

7,9208


501

0

10,00

6,5768

Bijlagen

Master

Invloed geluk

209

1,00

10,00

8,1531


210

0

10,00

6,9905

invloed gezondheid

209

1,00

10,00

8,5167

invloed onderwijs

208

0

10,00

6,5721

invloed inkomen

210

1,00

10,00

7,0714


209

1,00

10,00

7,7895

invloed omgeving

209

1,00

10,00

7,3732


209

1,00

10,00

7,5550


209

1,00

10,00

6,9378

invloed relatie

209

1,00

10,00

7,7129


207

0

10,00

6,6087

RELATIE Ja

Nee

Aantal

Minimum

Maximum

Gemiddelde

invloed geluk

1203

0

10,00

8,1010


1199

0

10,00

6,8282

invloed gezondheid

1206

0

10,00

8,4726

invloed onderwijs

1182

0

10,00

6,0042

invloed inkomen

1204

1,00

10,00

7,1827


1206

0

10,00

7,6153

invloed omgeving

1203

0

10,00

7,3292


1199

0

10,00

7,0275


1199

0

10,00

7,0217

invloed relatie

1202

0

10,00

8,1057


1183

0

10,00

6,4928

Invloed geluk

327

0

10,00

7,9511


325

0

10,00

6,7477

invloed gezondheid

328

0

10,00

8,2652

invloed onderwijs

322

0

10,00

6,1273

invloed inkomen

326

0

10,00

6,9693


327

1,00

10,00

7,8930

invloed omgeving

328

0

10,00

7,3018


326

1,00

10,00

7,0276


324

0

10,00

6,7191

invloed relatie

323

0

10,00

6,0774


322

0

10,00

6,3292

Bijlagen

97

HUIDIGE SITUATIE

Aantal

Minimum

Werkend voltijds

invloed geluk invloed doelstellingen invloed gezondheid invloed onderwijs invloed inkomen invloed sociaal leven invloed omgeving invloed persoonlijke visie invloed huidige situatie invloed relatie invloed welvaartsstaat

478 481 482 478 482 482 482 482 480 482 480

0 0 1,00 0 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 0 1,00

10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00

8,3033 7,2245 8,6971 6,3954 7,4855 7,8755 7,5145 7,3859 7,3271 7,9066 6,5542

Werkend deeltijds

invloed geluk invloed doelstellingen

141 141

0 0

10,00 10,00

8,2128 6,9078

invloed gezondheid invloed onderwijs

141 139

1,00 0

10,00 10,00

9,0000 6,1583

invloed inkomen invloed sociaal leven

140 140

2,00 1,00

10,00 10,00

7,3000 7,7214

invloed omgeving invloed persoonlijke visie

140 140

2,00 0

10,00 10,00

7,6571 7,4786

invloed huidige situatie invloed relatie

139 140

0 1,00

10,00 10,00

7,3309 8,3643


141

0

10,00

6,5390

invloed geluk invloed doelstellingen

152 152

1,00 2,00

10,00 10,00

8,4046 7,5197


152 152

3,00 2,00

10,00 10,00

8,4408 7,4211


151 152

1,00 4,00

10,00 10,00

7,1722 8,5000

invloed omgeving invloed persoonlijke visie

152 152

4,00 2,00

10,00 10,00

7,6974 7,2303

invloed huidige situatie invloed relatie

152 151

1,00 0

10,00 10,00

6,9145 7,5033


152

0

10,00

6,6711

invloed geluk invloed doelstellingen invloed gezondheid invloed onderwijs invloed inkomen invloed sociaal leven invloed omgeving invloed persoonlijke visie invloed huidige situatie invloed relatie invloed welvaartsstaat

211 203 210 192 210 210 211 206 207 205 208

Student

Gepensioneerd

98

Bijlagen

1,00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Maximum

10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00 10,00

Gemiddelde

7,9905 6,5222 8,3190 5,4062 7,0857 7,4286 7,6209 7,1553 7,2560 7,5659 7,4471

gepensioneerd met bijverdienste

Werkloos

invloed geluk Invloed doelstellingen

10 10

6,00 5,00

10,00 9,00

8,1000 6,6000


10 10

7,00 1,00

10,00 9,00

9,2000 5,6000


10 10

6,00 4,00

10,00 9,00

8,0000 7,3000

invloed omgeving invloed persoonlijke visie invloed huidige situatie

10 10

7,00 7,00

9,00 10,00

7,9000 8,0000

10

3,00

9,00

7,1000

invloed relatie invloed welvaartsstaat

10 9

7,00 2,00

10,00 9,00

8,7000 6,7778

invloed geluk

269

0

10,00

7,5948

invloed doelstellingen invloed gezondheid

269 269

1,00 0

10,00 10,00

6,4052 7,8773

invloed onderwijs invloed inkomen

266 268

0 0

10,00 10,00

5,6654 7,2015

invloed sociaal leven invloed omgeving

269 267

1,00 2,00

10,00 10,00

7,4312 6,7566

invloed persoonlijke visie invloed huidige situatie

267

1,00

10,00

6,4569

267

0

10,00

6,3109

invloed relatie invloed welvaartsstaat

268 255

0 0

10,00 10,00

7,0746 5,7843

werkloos zonder

invloed geluk

15

5,00

10,00

7,8667

uitkering


15

5,00

8,00

6,6000

invloed gezondheid

15

1,00

10,00

7,7333

invloed onderwijs

15

4,00

10,00

6,6667

invloed inkomen

15

4,00

10,00

7,5333


15

2,00

10,00

7,3333

invloed omgeving

15

3,00

10,00

6,8000

invloed persoonlijke

15

0

10,00

6,2667


15

3,00

9,00

6,0667

invloed relatie

15

1,00

10,00

6,7333


14

0

10,00

5,8571

visie

Bijlagen

99

Werkonbekwaam

invloed geluk

99

1,00

10,00

7,5859

door


99

1,00

10,00

6,3939

arbeidsongeval/ziekte

invloed gezondheid

100

1,00

10,00

8,1900

invloed onderwijs

99

0

10,00

5,4949

invloed inkomen

100

1,00

10,00

6,8400


100

1,00

10,00

6,9500

invloed omgeving

100

1,00

10,00

6,5200

99

1,00

10,00

6,3131

99

1,00

10,00

6,5758

100

1,00

10,00

7,3200

95

0

10,00

5,8000

invloed geluk

159

1,00

10,00

8,1635


158

0

10,00

6,1709

invloed gezondheid

159

1,00

10,00

8,3522

invloed onderwijs

157

0

10,00

5,1529

invloed inkomen

158

1,00

10,00

5,9557


159

1,00

10,00

7,4717

invloed omgeving

158

0

10,00

7,1646

invloed persoonlijke

158

1,00

10,00

6,6203


158

1,00

10,00

6,5823

invloed relatie

158

1,00

10,00

7,9114


155

0

10,00

6,1097

/invaliditeit

invloed persoonlijke visie invloed huidige situatie invloed relatie invloed welvaartsstaat Huisvrouw/man

visie

100

Bijlagen

LEEFTIJD 18- tot 26-jarigen

26- tot 40-jarigen

40- tot 60-jarigen

60-jarigen en ouder

Aantal

Minimum

Maximum

Gemiddelde

invloed geluk

409

1,00

10,00

8,1577


410

1,00

10,00

7,1634

invloed gezondheid

409

1,00

10,00

8,3203

invloed onderwijs

408

0

10,00

6,7328

invloed inkomen

409

0

10,00

7,3056


410

1,00

10,00

8,1610

invloed omgeving

408

2,00

10,00

7,3211


410

1,00

10,00

7,0000


409

0

10,00

6,7726

invloed relatie

409

0

10,00

7,3374

Invloed geluk

300

0

10,00

8,1567


299

1,00

10,00

7,0736

invloed gezondheid

300

0

10,00

8,3300

invloed onderwijs

297

0

10,00

6,1212

invloed inkomen

299

1,00

10,00

7,2843


298

1,00

10,00

7,7584

invloed omgeving

298

1,00

10,00

7,2718


299

1,00

10,00

7,0702


296

1,00

10,00

7,0743

invloed relatie

297

1,00

10,00

7,8418

invloed geluk

590

0

10,00

7,8966


591

0

10,00

6,5347

invloed gezondheid

594

1,00

10,00

8,5758

invloed onderwijs

587

0

10,00

5,6968

invloed inkomen

591

1,00

10,00

6,9746


594

1,00

10,00

7,3889

Invloed omgeving

593

0

10,00

7,2057


589

0

10,00

6,9491


590

0

10,00

6,9169

invloed relatie

593

0

10,00

7,8432

invloed geluk

220

1,00

10,00

8,0273


213

0

10,00

6,5399

invloed gezondheid

220

0

10,00

8,3864

invloed onderwijs

202

0

10,00

5,3515

invloed inkomen

220

0

10,00

7,0636


220

0

10,00

7,4182

invloed omgeving

221

0

10,00

7,6606


216

0

10,00

7,2083


217

0

10,00

7,2627

invloed relatie

215

0

10,00

7,5953

Bijlagen

101

Bijlage 3: Regressiegewichten ‘capabilities’ Volledige groep respondenten Unstandardized

Standardize

Coefficients

d

t

Sig.

Coefficients B

Std. Error

(Constant)

,819

,104

mogelijkheden gelukkig leven

,216

,021

mogelijkheden doelstellingen bereiken

,098

mogelijkheden gezondheid

Beta 7,844

,000

,247

10,187

,000

,021

,120

4,597

,000

,068

,014

,095

4,744

,000

mogelijkheden opleiding

-,002

,014

-,003

-,132

,895

mogelijkheden inkomen

,026

,016

,036

1,635

,102

mogelijkheden sociaal leven

,037

,017

,045

2,176

,030

mogelijkheden aangename omgeving

,078

,020

,087

3,908

,000

mogelijkheden persoonlijke visie

,093

,019

,115

4,917

,000

mogelijkheden huidige situatie

,094

,016

,131

5,968

,000

mogelijkheden relatie

,158

,015

,211

10,543

,000

Dependent Variable: mogelijkheden algemeen; R square = 0,610

Volledige groep respondenten, zonder insignificante variabelen opleiding en inkomen Unstandardized

Standardized

Coefficients

Coefficients

B

Std. Error

(Constant)

,808

,103

Mogelijkheden gelukkig leven

,218

,021


,099


t

Sig.

Beta 7,854

,000

,248

10,270

,000

,020

,121

4,857

,000

,069

,014

,096

4,854

,000


,044

,017

,053

2,598

,009


,090

,019

,101

4,608

,000


,095

,019

,116

5,023

,000


,096

,016

,133

6,165

,000


,156

,015

,207

10,400

,000


102

Bijlagen

Volledige groep respondenten, zonder variabele gelukkig leven Unstandardized

Standardized

Coefficients

Coefficients

B (Constant)

Std. Error

1,026

,106


,197

,020


,088

mogelijkheden opleiding

T

Sig.

Beta 9,666

,000

,242

10,005

,000

,015

,123

5,949

,000

,000

,014

-,001

-,028

,978

mogelijkheden inkomen

,019

,017

,026

1,154

,249


,064

,017

,078

3,669

,000


,090

,021

,101

4,381

,000


,102

,020

,125

5,168

,000


,098

,016

,138

6,049

,000


,178

,015

,238

11,582

,000


Volledige groep respondenten, zonder gelukkig leven en zonder insignificante variabalen Unstandardized

Standardized

Coefficients

Coefficients

B (Constant)

Std. Error

1,016

,104


,197

,019


,089


T

Sig.

Beta 9,726

,000

,240

10,553

,000

,015

,123

6,057

,000

,070

,017

,085

4,055

,000


,101

,020

,113

5,005

,000


,104

,019

,127

5,325

,000


,100

,016

,138

6,175

,000


,176

,015

,234

11,448

,000


Bijlagen

103

Bijlage 4 : regressiegewichten ‘functionings’ Volledige groep respondenten Unstandardized

Standardized

Coefficients

Coefficients

T

Sig.

2,078

,038

B

Std. Error

Beta

(Constant)

,298

,143

functioning gelukkig leven

,215

,028

,196

7,657

,000

functioning doelstellingen bereiken

,206

,023

,218

8,784

,000

functioning gezondheid

,048

,016

,059

2,997

,003

functioning opleiding

,013

,014

,018

,909

,363

functioning inkomen

,045

,017

,056

2,585

,010

functioning sociaal leven

,065

,022

,064

2,939

,003

functioning aangename omgeving

,017

,026

,016

,686

,493

functioning persoonlijke visie

,039

,026

,032

1,522

,128

functioning huidige situatie

,190

,016

,261

11,675

,000

functioning relatie

,122

,015

,157

8,156

,000

T

Sig.

2,209

,027

Dependent Variable: tevreden gegeven mogelijkheden algemeen R square = 0,594

Volledige groep respondenten, zonder insignificante variabelen Unstandardized

Standardized

Coefficients

Coefficients

B

Std. Error

(Constant)

,310

,140

functioning gelukkig leven

,213

,028

,195

7,712

,000

functioning doelstellingen bereiken

,208

,023

,220

9,011

,000

functioning gezondheid

,052

,016

,063

3,244

,001

functioning opleiding

,047

,016

,060

2,868

,004

functioning inkomen

,072

,021

,070

3,465

,001

functioning sociaal leven

,050

,024

,042

2,068

,039

functioning aangename omgeving

,191

,016

,262

11,971

,000

functioning persoonlijke visie

,125

,015

,160

8,392

,000

functioning huidige situatie

,310

,140

2,209

,027

functioning relatie

,213

,028

7,712

,000

Dependent Variable: tevreden gegeven mogelijkheden algemeen R square = 0,594

104

Bijlagen

Beta

,195

Bijlage 5 : Correlatiegewichten Volledige groep respondenten mogelijkheden algemeen gelukkig leven doelstellingen bereiken gezondheid opleiding inkomen sociaal leven omgeving persoonlijke visie huidige situatie relatie algemeen

Pearson Correlation N Pearson Correlation N Pearson Correlation N Pearson Correlation N Pearson Correlation N Pearson Correlation N Pearson Correlation N Pearson Correlation N Pearson Correlation N Pearson Correlation N Pearson Correlation N

Bijlagen

**

,627 1542 ** ,640 1538 ** ,397 ,000 1531 ,000 1507 ** ,475 ,000 1534 ** ,439 ,000 1538 ** ,487 ,000 1540 ** ,438 ,000 1530 ** ,587

tevreden gegeven mogelijkheden algemeen ** ,641 1542 ** ,609 1535 ** ,471 1536 ** ,377 1519 ** ,448 1525 ** ,468 1537 ** ,524 1542 ** ,565 1538 ** ,542 1535 ** ,545 1497 1 1547

105

Groepen respondenten GESLACHT Man

gelukkig leven

**

,598 ,000 709 ** ,649 ,000 708 ** ,387 ,000

,612 713 ** ,617 710 ** ,449 710 ** ,430 704

inkomen

Pearson Correlation N

702 ** ,373

,511 703

sociaal leven


,000 699

,474 713

aangename omgeving

Pearson Correlation N Pearson Correlation N Pearson Correlation N Pearson Correlation N

,537 ,000 702 ** ,440 ,000 707 ** ,472 ,000

,588 712 ** ,588 707 ** ,574 710 ** ,514 685

algemeen


708 ** ,458

1 714

gelukkig leven


,000 705

,671 828

doelstellingen bereiken


,614 ,000

**

,604 824

gezondheid


707 ** ,357

,490 825

opleiding


,000 681 1 710 ** ,649 ,000 832

,329 814 ** ,389 821 ** ,468 823 ** ,461 829

persoonlijke visie


,624 ,000

**

,542 830

huidige situatie


829 ** ,406

,511 824

relatie

Pearson Correlation N Pearson Correlation N

,000 828 ** ,247 ,000

,573 811 1 832

gezondheid opleiding

persoonlijke visie huidige situatie relatie

inkomen sociaal leven aangename omgeving

algemeen

106

**

tevreden gegeven mogelijkheden algemeen



Vrouw

mogelijkheden algemeen

Bijlagen

**

**

**

**

**

**

**

**

**

**

**

HOOGST BEHAALDE DIPLOMA Lager onderwijs

Lager Secundair onderwijs

tevreden gegeven mogelijkheden algemeen ** ,684

gelukkig leven

Pearson Correlation

mogelijkheden algemeen ** ,733


N Pearson Correlation

109 ** ,663

108 ** ,676

gezondheid


108 ** ,460

106 ** ,584

opleiding


110 ** ,281

109 ** ,294

inkomen


98 ** ,249

99 ** ,327

sociaal leven


110 ** ,517

108 ** ,579

aangename omgeving


110 ** ,570

107 ** ,653

persoonlijke visie


109 ** ,579

108 ** ,573

huidige situatie


106 ** ,546

109 ** ,663

relatie


110 ** ,696

106 ** ,581

algemeen


100 1

102 1

gelukkig leven


110 ** ,682

110 ** ,621



189 ** ,609

190 ** ,586

gezondheid


188 ** ,496

189 ** ,445

opleiding


187 ** ,274

190 * ,160

inkomen


176 ** ,544

183 ** ,451

sociaal leven


189 ** ,485

187 ** ,466

aangename omgeving


188 ** ,567

188 ** ,473

persoonlijke visie


188 ** ,468

190 ** ,494

huidige situatie


188 ** ,703

188 ** ,502

relatie


190 ** ,547

188 ** ,545

algemeen


184 1

186 1

N

190

191

Bijlagen

107

Hoger Secundair onderwijs

Bachelor

108

gelukkig leven


,567 524

**

,566 524

**



,636 524

**

,578 520

**

gezondheid


,317 518

**

,411 519

**

opleiding


,279 518

**

,354 518

**

inkomen


,448 520

**

,473 520

**

sociaal leven


,377 521

**

,430 523

**

aangename omgeving


,456 522

**

,493 523

**

persoonlijke visie


,397 522

**

,544 523

**

huidige situatie


,559 521

**

,515 522

**

relatie


,431 505

**

,539 513

**

algemeen


1 524

gelukkig leven


,617 505

**

,690 505

**



,640 503

**

,571 506

**

gezondheid


,430 503

**

,457 503

**

opleiding


,388 500

**

,429 504

**

inkomen


,542 501

**

,379 499

**

sociaal leven


,425 504

**

,467 504

**

aangename omgeving


,451 506

**

,515 506

**

persoonlijke visie


,409 500

**

,568 504

**

huidige situatie


,580 502

**

,518 505

**

relatie


,427 485

**

,543 490

**

algemeen

Pearson Correlation

1 506

Bijlagen

1 524

1 507

Master

gelukkig leven


,707 213

**

,647 213

**



,649 213

**

,639 212

**

gezondheid


,394 211

**

,460 213

**

opleiding


,326 213

**

,356 213

**

inkomen


,522 212

**

,466 209

**

sociaal leven


,538 213

**

,434 213

**

aangename omgeving


,483 213

**

,564 213

**

persoonlijke visie


,444 212

**

,622 212

**

huidige situatie


,585 213

**

,590 212

**

relatie


,331 208

**

,496 204

**

algemeen


1 213

Bijlagen

1 213

109

‘mogelijkheden _ algemeen’

HUIDIGE SITUATIE Werkend voltijds

gelukkig leven doelstellingen bereiken gezondheid opleiding inkomen sociaal leven aangename omgeving persoonlijke visie huidige situatie relatie algemeen

Werkend deeltijds


110

Pearson Correlation

,577

N

483

Pearson Correlation

,604

N

482

Pearson Correlation

,379

N

476

Pearson Correlation

,234

N

476

Pearson Correlation

,371

N

480

Pearson Correlation

,427

N

479

Pearson Correlation

,403

N

483

Pearson Correlation

,382

N

481

Pearson Correlation

,562

N

480

**

‘tevreden gegeven mogelijkheden _ algemeen’ ,575 483

**

,523 ,356 ,376 ,387 ,401 ,468 ,580 ,570

1

483

Pearson Correlation

,485

N

139

Pearson Correlation

,322

N

138

Pearson Correlation

,562

N

141

Pearson Correlation

,519

N

140

Pearson Correlation

,520

N

139

Pearson Correlation

,452

N

138

,512

**

483 **

,724

**

141 **

,746

**

140 **

,457

**

139 **

,478

**

139 **

,615

**

139 **

,680

**

141 **

,597

**

141 **

,704

**

141 **

Pearson Correlation

,658

N

139

Pearson Correlation

,606

N

140

140

Pearson Correlation

1

1

N

141

141

Bijlagen

**

481 **

1

140

**

480 **

N

N

**

482 **

Pearson Correlation

,711

**

480 **

467

141

**

474 **

461

Pearson Correlation

**

480 **

N

N

**

479 **

,468

,678

**

480 **

Pearson Correlation

Pearson Correlation

**

,731

**

140 **

,730

**

Student


Gepensioneerd (met en zonder bijverdienste)


Pearson Correlation

,655

N

152

Pearson Correlation

,564

N

152

Pearson Correlation

,323

N

152

Pearson Correlation

,419

N

152

Pearson Correlation

,327

N

148

Pearson Correlation

,309

N

152

Pearson Correlation

,539

N

152

Pearson Correlation

,455

N

149

**

,625 149

**

,588 ,379 ,297 ,428 ,356 ,529 ,473

139

138

Pearson Correlation

1

1

N

152

765

Pearson Correlation

,488

N

768

Pearson Correlation

,293

N

750

Pearson Correlation

,389

N

763

Pearson Correlation

,451

N

766

Pearson Correlation

,505

N

769

Pearson Correlation

,515

N

768

Pearson Correlation

,491

N

765

,417

**

149 **

,415

**

150 **

,625

**

212 **

,642

**

208 **

,520

**

212 **

,309

**

195 **

,311

**

209 **

,384

**

209 **

,587

**

212 **

,558

**

212 **

,592

**

209 **

Pearson Correlation

,529

N

752

207

Pearson Correlation

1

1

N

773

216

Bijlagen

**

149 **

N

N

**

150 **

,267

,584

**

150 **

151

Pearson Correlation

**

149 **

Pearson Correlation

769

**

150 **

N

N

**

150 **

,375

,625

**

150 **

Pearson Correlation

Pearson Correlation

**

,601

**

111

Werkloos


werkloos zonder uitkering


112

Pearson Correlation

,592

N

269

Pearson Correlation

,604

N

267

Pearson Correlation

,223

N

270

Pearson Correlation

,295

N

269

Pearson Correlation

,448

N

269

Pearson Correlation

,387

N

270

Pearson Correlation

,403

N

270

Pearson Correlation

,323

N

269

**

,539 271

**

,512

**

271 **

,404

**

271 **

,345

**

271 **

,442

**

270 **

,461

**

271 **

,508

**

271 **

,505

**

271 **

Pearson Correlation

,461

N

270

Pearson Correlation

,301

N

261

261

Pearson Correlation

1

1

N

270

271

Pearson Correlation

,265

,649

N

15

,412

**

270 **

,436

**

**

15 **

Pearson Correlation

,750

N

15

15

Pearson Correlation

,190

,288

N

15

15

Pearson Correlation

,368

,393

N

15

15

Pearson Correlation

-,008

,325

N

14

15

Pearson Correlation

-,190

,194

N

15

15

Pearson Correlation

-,377

,140

N

15

15

Pearson Correlation

-,029

,361

N

15

15

Pearson Correlation

,187

,293

N

15

15

Pearson Correlation

,111

,542

N

14

15

Pearson Correlation

1

1

N

15

15

Bijlagen

**

,785

**

*

Werkonbekwaam door arbeidsongeval/zi ekte/invaliditeit


Huisvrouw/man


**

Pearson Correlation

,542

N

100

Pearson Correlation

,465

N

100

Pearson Correlation

,424

N

98

100

Pearson Correlation

,187

,259

N

100

Pearson Correlation

,413

N

100

Pearson Correlation

,455

N

100

Pearson Correlation

,312

N

100

Pearson Correlation

,337

N

100

,714 100

**

,518 ,526

,257 ,509 ,435 ,489

N

99

100

Pearson Correlation

1

1

N

100

N

161

Pearson Correlation

,381

N

160

Pearson Correlation

,162

N

160

Pearson Correlation

,345

N

161

Pearson Correlation

,310

N

161

Pearson Correlation

,507

N

161

Pearson Correlation

,431

N

161

Pearson Correlation

,492

N

160

,395

**

**

100 **

,609

**

100 **

,571

**

161 **

,490

**

161 **

,468

**

160 *

,230

**

161 **

,372

**

159 **

,344

**

161 **

,378

**

161 **

,398

**

161 **

,429

**

161 **

Pearson Correlation

,493

N

160

160

Pearson Correlation

1

1

N

161

161

Bijlagen

**

100 **

,445

,440

**

100 **

100

Pearson Correlation

**

100 **

Pearson Correlation

161

**

100 **

N

N

**

99 **

,351

,551

**

100 **

Pearson Correlation

Pearson Correlation

**

,480

**

113

‘mogelijkheden algemeen’ Pearson Correlation

,611



409 ** ,637

408 ** ,603

N

407

408

Pearson Correlation

,340

N

409

24 - tot 26 jarigen

opleiding inkomen sociaal leven aangename omgeving persoonlijke visie huidige situatie relatie algemeen

gelukkig leven doelstellingen bereiken

gezondheid

26- tot 40-jaar

opleiding

inkomen

sociaal leven

aangename omgeving

persoonlijke visie

huidige situatie

relatie

algemeen

**

,600

**

gelukkig leven

gezondheid

114

**

‘tevreden gegeven mogelijkheden algemeen’

,458 409

Pearson Correlation

,408

N

409

**

,399

,434

N

404

**

,462

,389

N

407

**

,471

,425

N

410

**

,580

,497

N

406

Pearson Correlation

,485

N

409

Pearson Correlation

,321

N

387

385

Pearson Correlation

1

1

N

410

Pearson Correlation

,533

N

299

Pearson Correlation

,379

N

298

Pearson Correlation

,421

N

301

Pearson Correlation

,479

N

300

Pearson Correlation

,386

N

299

Pearson Correlation

,484

N

301

Pearson Correlation

,572

N

301

Pearson Correlation

,537

N

300

,587

**

406 **

,452

**

406 **

,495

**

409 **

,597

**

300 **

,652

**

300 **

,307

**

297 **

,295

**

296 **

,534

**

299 **

,316

**

298 **

,456

**

300 **

,294

**

299 **

,613

**

300 **

Pearson Correlation

,543

N

293

292

Pearson Correlation

1

1

N

301

300

Bijlagen

**

408 **

Pearson Correlation

301

**

409

Pearson Correlation

N

**

407

Pearson Correlation

,613

**

408

Pearson Correlation

Pearson Correlation

**

,505

**

‘mogelijkheden algemeen’ gelukkig leven


gezondheid

40- tot 60-jaar

opleiding

inkomen

sociaal leven

aangename omgeving

persoonlijke visie

huidige situatie

relatie

algemeen

gelukkig leven doelstellingen bereiken gezondheid

60 jaar en ouder

opleiding inkomen sociaal leven aangename omgeving persoonlijke visie huidige situatie relatie algemeen

Pearson Correlation

,680

N

595

Pearson Correlation

,614

N

593

Pearson Correlation

,483

N

590

Pearson Correlation

,335

N

590

Pearson Correlation

,447

N

583

Pearson Correlation

,515

N

594

Pearson Correlation

,512

N

593

Pearson Correlation

,554

N

594

Pearson Correlation

,585

N

594

**

‘tevreden gegeven mogelijkheden algemeen’ ,638 596

**

,618

**

594 **

,460

**

590 **

,336

**

590 **

,535

**

594 **

,542

**

596 **

,516

**

594 **

,454

**

592 **

,634

**

590 **

Pearson Correlation

,564

N

587

581

Pearson Correlation

1

1

N

595

Pearson Correlation

,662

N

221

Pearson Correlation

,661

N

221

Pearson Correlation

,506

N

220

Pearson Correlation

,212

N

196

Pearson Correlation

,340

N

222

Pearson Correlation

,423

N

221

Pearson Correlation

,516

N

220

Pearson Correlation

,497

N

217

Pearson Correlation

,560

N

223

,444

**

596 **

,600

**

222 **

,667

**

219 **

,518

**

223 **

,360

**

205 **

,373

**

220 **

,412

**

219 **

,568

**

224 **

,562

**

221 **

,631

**

219 **

Pearson Correlation

,589

N

208

216

Pearson Correlation

1

1

N

223

226

Bijlagen

**

,589

**

115

Bijlage 6 : Ordeningsgewichten beleidsthema’s GESLACHT Man

Vrouw

Aantal

Minimum

Maximum

Gemiddelde


703

1,00

10,00

3,1536

Rang onderwijs

702

1,00

10,00

4,4972

Rang milieu

703

1,00

10,00

6,2575

Rang veiligheid

703

1,00

10,00

5,1451

Rang huisvesting

703

1,00

10,00

5,0085

Rang tewerkstelling

703

1,00

10,00

4,2845


703

1,00

10,00

7,5448

Rang mobiliteit

703

1,00

10,00

6,8094

Rang armoede

702

1,00

10,00

6,2835

Rang pensioenen

703

1,00

10,00

6,0299


820

1,00

10,00

2,7915

Rang onderwijs

820

1,00

10,00

4,5439

Rang milieu

820

1,00

10,00

6,3134

Rang veiligheid

819

1,00

10,00

5,1270

Rang huisvesting

820

1,00

10,00

4,7695

Rang tewerkstelling

820

1,00

10,00

4,4488


818

1,00

10,00

7,4694

Rang mobiliteit

820

1,00

10,00

6,9793

Rang armoede

819

1,00

10,00

6,1722

Rang pensioenen

819

1,00

10,00

6,1856

Aantal

Minimum

Maximum

Gemiddelde


291

1,00

10,00

2,5430

Rang onderwijs

290

1,00

10,00

5,4034

Rang milieu

290

1,00

10,00

6,3103

Rang veiligheid

289

1,00

10,00

4,6713

Rang huisvesting

290

1,00

10,00

4,4483

Rang tewerkstelling

290

1,00

10,00

5,3793


289

1,00

10,00

7,7093

Rang mobiliteit

290

1,00

10,00

6,6690

Rang armoede

290

1,00

10,00

6,4069

Rang pensioenen

290

1,00

10,00

5,1345

OPLEIDINGSNIVEAU Laaggeschoolden

116

Bijlagen

Hooggeschoolden


713

1,00

10,00

2,9944

Rang onderwijs

713

1,00

10,00

3,9832

Rang milieu

714

1,00

10,00

6,0140

Rang veiligheid

714

1,00

10,00

5,3263

Rang huisvesting

714

1,00

10,00

5,2087

Rang tewerkstelling

714

1,00

10,00

4,0784


714

1,00

10,00

7,3908

Rang mobiliteit

714

1,00

10,00

7,1667

Rang armoede

713

1,00

10,00

6,2609

Rang pensioenen

713

1,00

10,00

6,5077

Aantal

Minimum

Maximum

Gemiddelde


619

1,00

10,00

2,7835

Rang onderwijs

619

1,00

10,00

4,1260

Rang milieu

619

1,00

10,00

5,9806

Rang veiligheid

619

1,00

10,00

5,3118

Rang huisvesting

619

1,00

10,00

5,1082

Rang tewerkstelling

619

1,00

10,00

3,7674


618

1,00

10,00

7,7945

Rang mobiliteit

619

1,00

10,00

7,1809

Rang armoede

618

1,00

10,00

6,4466

Rang pensioenen

619

1,00

10,00

6,4895


149

1,00

10,00

3,3087

Rang onderwijs

149

1,00

10,00

4,1208

Rang milieu

149

1,00

10,00

6,3826

Rang veiligheid

149

1,00

10,00

4,8054

Rang huisvesting

149

1,00

10,00

4,4430

Rang tewerkstelling

149

1,00

10,00

4,2886


149

1,00

10,00

7,4899

Rang mobiliteit

149

1,00

10,00

6,6711

Rang armoede

149

1,00

10,00

6,3356

Rang pensioenen

149

1,00

10,00

7,1477

HUIDIGE SITUATIE Werkenden

Studenten

Bijlagen

117

Gepensioneerden


1524

1,00

10,00

2,9573

Rang onderwijs

1523

1,00

10,00

4,5227

Rang milieu

1524

1,00

10,00

6,2874

Rang veiligheid

1523

1,00

10,00

5,1333

Rang huisvesting

1524

1,00

10,00

4,8793

Rang tewerkstelling

1524

1,00

10,00

4,3747


1522

1,00

10,00

7,5046

Rang mobiliteit

1524

1,00

10,00

6,9029

Rang armoede

1522

1,00

10,00

6,2214

Rang pensioenen

1523

1,00

10,00

6,1156


1524

1,00

10,00

2,9573

Rang onderwijs

1523

1,00

10,00

4,5227

Rang milieu

1524

1,00

10,00

6,2874

Rang veiligheid

1523

1,00

10,00

5,1333

Rang huisvesting

1524

1,00

10,00

4,8793

Rang tewerkstelling

1524

1,00

10,00

4,3747


1522

1,00

10,00

7,5046

Rang mobiliteit

1524

1,00

10,00

6,9029

Rang armoede

1522

1,00

10,00

6,2214

Rang pensioenen

1523

1,00

10,00

6,1156

Huisvrouwen /


160

1,00

10,00

3,1313

mannen

Rang onderwijs

160

1,00

10,00

4,6563

Rang milieu

160

1,00

10,00

6,4688

Rang veiligheid

160

1,00

10,00

4,8188

Rang huisvesting

160

1,00

10,00

4,7437

Rang tewerkstelling

160

1,00

10,00

5,3500


160

1,00

10,00

6,9625

Rang mobiliteit

160

1,00

10,00

6,9813

Rang armoede

159

1,00

10,00

5,6667

Rang pensioenen

160

1,00

10,00

6,0688


100

1,00

10,00

2,8100

Rang onderwijs

100

1,00

10,00

4,7800

Rang milieu

100

1,00

10,00

6,9300

Rang veiligheid

99

1,00

10,00

4,8384

Rang huisvesting

100

1,00

10,00

4,6900

Rang tewerkstelling

100

1,00

10,00

4,8000


99

1,00

10,00

7,6061

Rang mobiliteit

100

1,00

10,00

6,4800

Rang armoede

100

1,00

10,00

6,2500

Rang pensioenen

100

1,00

10,00

5,7500

Werklozen

Werkonbekwamen

118

Bijlagen

AANTAL DOKTERSBEZOEKEN

Aantal

Minimum

Maximum

Gemiddelde

Doktersbezoeken


94

1,00

10,00

2,1702

> 10

Rang onderwijs

95

1,00

10,00

5,1158

Rang milieu

95

1,00

10,00

6,7684

Rang veiligheid

95

1,00

9,00

4,7368

Rang huisvesting

95

1,00

10,00

4,2316

Rang tewerkstelling

95

1,00

10,00

4,7053


95

1,00

10,00

7,9895

Rang mobiliteit

95

1,00

10,00

6,4842

Rang armoede

95

1,00

10,00

6,8737

Rang pensioenen

95

1,00

10,00

5,1053

Doktersbezoeken


1406

1,00

10,00

3,0128

<=10

Rang onderwijs

1404

1,00

10,00

4,4672

Rang milieu

1405

1,00

10,00

6,2619

Rang veiligheid

1404

1,00

10,00

5,1560

Rang huisvesting

1405

1,00

10,00

4,9231

Rang tewerkstelling

1405

1,00

10,00

4,3416


1403

1,00

10,00

7,4904

Rang mobiliteit

1405

1,00

10,00

6,9317

Rang armoede

1404

1,00

10,00

6,1681

Rang pensioenen

1404

1,00

10,00

6,1994

Bijlagen

119

Bijlage

7:

ordeningsgewichten

beleidsthema’s

voor

verschillende

groepen

respondenten 11.3.1. Geslacht Mannen

Vrouwen

1

Gezondheidszorg (5,73%)


2

Tewerkstelling (7,79%)


3

Onderwijs (8,17%)

Onderwijs (8,29%)

4

Huisvesting (9,10%)

Huisvesting (8,70%)

5

Veiligheid (9,35%)

Veiligheid (9,36%)

6

Pensioenen (10,96%)

Armoede (11,26%)

7

Milieu (11,37%)

Pensioenen (11,29%)

8

Armoede (11,42%)

Milieu (11,52%)

9

Mobiliteit (12,38%)

Mobiliteit (12,74%)

10

Non discriminatie (13,71%)


Tabel 22: ordeningsgewichten mannen en vrouwen 11.3.2. Opleidingsniveau Laaggeschoolden

Hooggeschoolden

1



2

Huisvesting (8,14%)

Onderwijs (7,25%)

3

Veiligheid (8,54%)


4

Pensioenen (9,39%)

Huisvesting (9,48%)

5


Veiligheid (9.70%)

6

Onderwijs (9,88%)

Milieu (10,95%)

7

Milieu (11,54%)

Armoede (11,40%)

8

Armoede (11,72%)

Pensioenen (11,85%)%

9

Mobiliteit (12,20%)

Mobiliteit (13,05%)

10



Tabel 23: ordeningsgewichten laag- en hooggeschoolden 11.3.3. Huidige situatie Werkenden

Studenten

Gepensioneerden

Werklozen

Huisvrouwe n/mannen

Werkonbekwamen

1

Gezondheids zorg (5,06%)






2


Onderwijs (7,49%)



Onderwijs (8,49%)

Huisvesting (8,54%)

120

Bijlagen

3

4

5

6

7

8

9

10

Onderwijs (7,50%)


Onderwijs (8,24%)

Onderwijs (8,24%)

Huisvesting (8,65%)

Onderwijs (8,70%)

Huisvesting (9,29%)

Huisvesting (8,08%)

Huisvesting (8,89%)

Huisvesting (8,89%)

Veiligheid (8,79%)


Veiligheid (9,66%)

Veiligheid (8,74%)

Veiligheid (9,35%

Veiligheid (9,35%)


Veiligheid (8,81%)

Milieu (10,88%)

Armoede (11,52%)

Pensioenen (11,14%)

Pensioenen (11,14%)

Armoede (10,33%)

Pensioenen (10,47%)

Armoede (11,72%)

Milieu (11,61%)

Armoede (11,33%)

Armoede (11,33%)

Pensioenen (11,06%)

Armoede (11,38%)

Pensioenen (11,80%)

Mobiliteit (12,13%)

Milieu (11,45%)

Milieu (11,45%)

Milieu (11,79%)

Mobiliteit (11,80%)

Mobiliteit (13,06%)

Pensioenen (13,00%)

Mobiliteit (12,57%)

Mobiliteit (12,57%)


Milieu (12,62%)





Mobiliteit (12,73%)


Tabel 24: ordeningsgewichten huidige situatie 11.3.4.

Aantal doktersbezoeken Aantal doktersbezoeken < 10

Aantal doktersbezoeken > 10

1



2


Huisvesting (7,81%)

3

Onderwijs (8,13%)


4

Huisvesting (8,96%)

Veiligheid (8,74%)

5

Veiligheid (9,38%)

Pensioenen (9,42%)

6

Armoede (11,22%)

Onderwijs (9,44%)

7

Pensioenen (11,28%)

Mobiliteit (11,97%)

8

Milieu (11,40%)

Milieu (12,49%)

9

Mobiliteit (12,61%)

Armoede (12,69%)

10



Tabel 25: ordeningsgewichten aantal doktersbezoeken

Bijlagen

121

122

Bijlagen

Masterproef. Hoeveel weegt Vlaanderen? Het wegen van well-being binnen de capability approach door middel van diverse gewichtenschema s

Recommend Documents