Martin Fenne Schilderen met satijnband

Tekst Peter Voorn Beeld Martin Fenne

Wij zijn naar Enschede gereisd om bij Kunstruimte ‘Villa De Bank’ het werk van Martin Fenne (1964) te bekijken. Het is goed om de werken op het juiste formaat te zien, want foto’s in een blad of op het internet kunnen nooit het gevoel oproepen van het zelf beleven van kunst.

Martin Fenne Schilderen met satijnband In the clouds, 2013, 185 x 110 cm

6

palet 378 I augustus/september 2015


7

Selfportrait (White lies in between),

dergrond voor mijn

2014, 165 x 75 cm

werk: aluminium doek, dat gebruikt wordt voor zonweringen. Daarop heb ik toen wat satijnband gezet, de werking daarvan verraste me. Hier kon ik iets mee. Vooral omdat de glans een extra dimensie aan het totale werk geeft.’ Tijdrovend Zijn techniek lijkt simpel, maar is uiterst geraffineerd, precies en tijdrovend. Over één werk doet hij soms twee tot drie maanden. Eerst maakt hij van zijn onderwerp een tekening, die hij overneemt op het aluminium doek. Het In Amsterdam be-

vraagt vervolgens het oog van een schilder om

zoeken wij hem in zijn

al die kleurige satijnen bandjes, die hij in repen

atelier. Hij vertelt hoe ooit in zijn

meanderend kromt of in contrasterende vlak-

ruimte een illegaal naaiatelier zat, waar

ken naast elkaar past en plooit, in goede banen

dames boven hun kleding zaten te zwoegen

te leiden. Soms vliegt ook hij wel eens uit de

voor ze door de politie werden opgerold. Het

bocht: ‘Het komt voor dat ik me gedwongen

naaiatelier lijkt van invloed op de werkwijze van

zie hele stukken, waar ik soms dagen aan heb

Fenne: ‘Na lang zoeken vond ik de juiste on-

gewerkt, weg te gooien omdat het visueel niet werkt. Dan kan ik weer helemaal opnieuw be-

Wat wij op het eerste gezicht zagen, leek voor-

ginnen.’

al kleurrijk en figuratief geschilderd. Leek, want niets is minder waar. Hij schildert namelijk niet

Plooien

met kwast en verf, maar modelleert kleurrijk

De door hem gecreëerde kleurbanen stikt hij

satijnband. Martin Fenne woont en werkt in

met een machine op het aluminiumdoek, zo-

Amsterdam, waar hij aan de Gerrit Rietveld

danig dat zijn beoogde voorstelling bijna driedi-

Academie schilderkunst heeft gestudeerd.

mensionaal wordt. ‘Het bevalt me dat je een werk kunt teruglezen, dat je kunt zien hoe iets is gemaakt. De plooien die ik erin naai zijn naast de ruimtelijke suggestie die ze oproepen ook letterlijk aanwezig.’ De plooi is een basisvorm voor Fenne: ‘Die manifesteert zich in de stof, maar ook in bijvoorbeeld hersenen en darmen. Ze zijn ook aanwezig in kartonnen dozen: golfkarton bestaat uit meerdere lagen geplooid

Eine Komödie mit Schwefelgeruch, 2015, 180 x 220 cm

karton.’ De dozen spreken hem als onderwerp ook aan vanwege hun verhaal. ‘Nu veel via internet wordt besteld, verdwijnen goederenstromen uit beeld. Dozen liggen op straat als het residu van een eerdere geschiedenis. Ik probeer ze op te nemen in een nieuwe geHet hele artikel kunt u lezen in de gedrukte versie van Palet

8



9

Tekst Eric Beets Beeld Ab van der Deure & Peter van Kampen

Kees van Roemburg Hou je taai, ik ga alleen nog maar schilderen De dijk trekt een strakke streep, er lopen wat schapen Strand met vlag, aquarel, 26 x 19 cm

op. De wolken stapelen zich tegen een blauwe hemel. We zijn op het voormalig eiland Wieringen in de kop van Noord-Holland en komen aan bij een woning die omringd wordt door gras- en akkerland. We hebben bericht gehad dat zich in dit huis de bijzondere kunst van Kees van Roemburg (1914-2002) bevindt.

16



17

een eigen reclamebureau op in Den Haag. Ze

veel plezier gehad. En toen ik 53 was heb ik

gaven het een naam die wellicht veelzeggend

gezegd: Jongens, hou je taai, ik ga alleen nog

is: Libra Studio. Zij zochten de grens op van

maar schilderen.’

wat gebruikelijk is in de reclamewereld. Later

Impressie van water,

Website

ogen, zinnige manier hanteerde. In de werken

aquarel, 45 x 24 cm

We worden hartelijk ontvangen door de familie

worden niet op een ambachtelijke manier de

van Kees van Roemburg. Aan de wanden van

eigenschappen van een aquarel benadrukt,

de kleine galerieruimte, de huiskamer en zelfs

hetgeen vaak een verantwoord maar saai re-

de gangen hangen de werken van deze kun-

sultaat geeft. Bij Van Roemburg staat de ex-

stenaar. Het is voor de familie van een overle-

pressiviteit centraal. Het vloeibare van de aqua-

den kunstenaar altijd moeilijk om te beslissen

rel voegt zich naar de hand van de kunstenaar.

wat er met het werk dat zich in het atelier be-

Geen vlekje te veel of te weinig, alles in dienst

vindt gedaan moet worden. Het is niet gemak-

van het afgebeelde. Dat is prettig om naar te

kelijk een passende vorm te vinden. Soms wor-

kijken en soms krijg je het idee dat een Japan-

den een aantal werken aan familie en vrienden

se kalligrafische kunstenaar het werk gemaakt

verkocht of gegeven. Het gebeurt ook wel dat

heeft. Voor een Nederlander is het een bijzon-

een boek gemaakt wordt van de creatieve na-

dere manier van werken. Het blijkt desalniette-

latenschap. In het geval van Kees van Roem-

min perfect bij het Hollandse en ook wel Euro-

burg is er een mooie website gemaakt die in-

pese landschap te passen.

gingen ze samenwerken met Han Hünd en

Aquarellen

ontstond het beroemde reclamebureau HVR,

Ofschoon hij af en toe exposeerde in onder an-

waar hij onder meer verantwoordelijk was voor

dere Pulchri Studio en in het Gemeentemuse-

het logo met de twee visjes van de Staatslote-

um Den Haag, bleef het atelier de plek waarin

rij. Maar de muze roept en Kees brengt vele

voor hem alles gebeurde. Hij had niet meer no-

uren door binnen de muren van zijn atelier. Zijn

dig, de ontdekkingsreis die zijn creativiteit hem

passie kan hij steeds minder kwijt in de recla-

bood was genoeg. Kees van Roemburg expo-

mewereld, die verzakelijkt en waarin sfeervolle

seerde weinig, maar werkte veel. We kijken

illustraties plaats maken voor kleurenfoto’s. In

naar de aquarel ‘De drie Koningen’. Drie ruiters

1976 neemt hij de stap en zegt daarover: ‘Ik

komen je uit vlekken waterverf tegemoet. Alles

heb mijn leven lang schilderijen gemaakt, ont-

is gedaan met de nat-in-nattechniek en met

Ophaalbrug met stoplicht,

werpen moest ik voor het broodje. We hebben

minimale middelen wordt iets groots bereikt.

olieverf op doek, 110 x 90 cm

zicht geeft in het werk van de overleden kunstenaar, die op deze manier ook herinnerd

Muze

wordt. Daarnaast toont de familie de aquarel-

Kees van Roemburg heeft zich pas laat volle-

len, tekeningen, gouaches en schilderijen van

dig overgegeven aan zijn muze: de schilder-

Van Roemburg in hun woning in Stroe. De wer-

kunst. Hij werd in 1914 geboren en kreeg zijn

ken zijn ook te koop.

opleiding in Amsterdam aan de Kunstnijverheidsschool Quellinus en aan de Rijksacade-

Expressief

mie. Hij ging affiches maken, behoorde al snel

Ik kende Van Roemburg niet en kijk met

tot de top van Nederland en kon zich meten

nieuwsgierigheid naar zijn werk. Het bevalt me

met namen als Eppo Doeve en Cor van Velsen.

en ik ben blij dat hij de aquarel op een, in mijn

In 1946 richtte hij samen met Sam van Vleuten

Het hele artikel kunt u lezen in de gedrukte versie van Palet 18



19

Tekst & Beeld Eric Beets

Kunst in een garage We reden er vaak langs, maar hebben geen moment gedacht dat de strakke witte Citroëngarage in Amsterdam ooit gebruikt zou worden voor een kunstbeurs. Eind jaren vijftig ontwierp Jan Wils dit prachtige gebouw. Hij was ook de architect van het nabijgelegen Olympisch Stadion. Na de verhuizing van de garage konden we eind mei gewoon naar binnen lopen in het gebouw waar eens prachtige Citroëns werden verkocht en onderhouden. Nu om kunst te kijken in Kunsthal Citroën.

22



23

Op de begane grond wordt de stand van de

Krimpen, ooit zelf galeriehouder en voormalig

actuele beeldhouwkunst getoond. Het is een

directeur van onder andere Kunsthal Rotter-

keuze van Karel Schampers, voormalig direc-

dam en Gemeentemuseum Den Haag. Hij mis-

teur van het Frans Hals Museum, en Joost De-

te een goede kunstbeurs in de stad. Van Krim-

clercq, directeur van het Vlaamse Museum

pen was in 1984 de oprichter van de KunstRAI.

Dhondt-Dhaenens. We kijken rond en worden

Hij vindt dat de huidige KunstRAI zich tot een

verrast door de objecten in relatie tot de fasci-

‘lifestyle evenement’ heeft ontwikkeld. ‘Er is

nerende architectuur en sfeer van de garage.

behoefte aan een kwalitatief hoogwaardige

Pop-up

niet zo verrassend zijn als op de benedenver-

We komen daar Wim van Krimpen, initiatiefne-

beurs waar de top van de Nederlandse gale-

Deze pop-up kunstbeurs voorziet in een be-

dieping, waar ze een ‘gesprek’ aangaan met

mer van Kunsthal Citroën, tegen en vragen

ries vertegenwoordigd is.’ De kunstbeurs Art

hoefte, gezien het aantal kunstliefhebbers dat

de architectuur. We zien werk van onder an-

hem zijn mening. ‘Ja, wat goed is komt snel. Ik

Rotterdam voorziet daar nu in. Toch is het vol-

in de rij staat om een kaartje te kopen. De

deren Olga Balema, Eelco Brand, Roger Hi-

ben tevreden, en volgens mij de galeriehou-

gens Van Krimpen tijd dat er weer een volwaar-

geur van olie en benzine die je beneden nog

orns, Hans Hovy, Guido Geelen, Maartje Kor-

ders ook. Ben je al boven wezen kijken? Nee,

dige beurs in Amsterdam komt. ‘Het ging een

rook, is vervlogen in de erboven gelegen ha-

stanje, Anouk Kruithof, Lennart Lahuis, Zeger

dan moet je je mening even opschorten.’

tijd niet goed, maar met het Rijksmuseum en

gelwitte showroom met glanzende tegels en

Reyers, Kevin Schuit, Marleen Sleeuwits, Ca-

het Stedelijk Museum is Amsterdam weer echt

systeemplafond. Je betreedt hier een heldere

rolein Smit, Rik Smits en Joost van den Toorn.

Wim van Krimpen

het culturele centrum van Nederland. Daar

wereld vol kunst. De galeries tonen hun kun-

Van de galeries valt Stigter van Doesburg op

Het kriebelde al een tijd bij organisator Wim van

hoort gewoon een goede kunstbeurs bij.’

stenaars, die in het keurslijf van de stands toch

met onder meer recent werk van Helen Ver-




25

Les poissons rouges,

Tekst & Beeld Maaike Raduzzi

1911, olieverf op doek, Moskou, State Puškin Museum of Fine Arts © Succession H. Matisse by Siae 2015 © The State Pushkin Museum of Fine Arts, Moscow

Henri Matisse SCHITTERT NAAST

Amsterdam OOK IN Rome Ongetwijfeld bent u zich dit voorjaar in Amsterdam al gaan vergapen aan de fenomenale knipsels van Henri Matisse. Het Stedelijk Museum biedt nog tot 16 augustus een (hernieuwde) kennismaking met de kleurrijke collages van deze pionier van de moderne kunst. Matisse maakte deze collages aan het einde van zijn lange carrière. Aangezien hij gekluisterd was aan stoel of bed deed hij dat met behulp van aanwijsstok en assistentes. Het daadwerkelijke knipwerk nam hij, met een kloeke schaar in de hand, wel zelf voor zijn rekening.

28



29

vormden de knipsels een aangenaam illusionis-

Mademoiselle Yvonne

tisch park of strand. Hierdoor hoefde de soms

Landsberg, 1914, olieverf op

Nationalgalerie, Museum

bedlegerige Matisse niet eens meer per se

doek, Philadelphia Museum

Berggruen © Succession

naar buiten.

of Art (The Louise and Walter

Intérieur en Etretat, 1920, olieverf op doek, Berlijn

H. Matisse by Siae 2015

Arensberg Collection, 1950)

Laatste fase

© Succession H. Matisse

Het Stedelijk koos bewust voor kunstwerken uit

Photo by Siae 2015 ©

de laatste fase van het lange oeuvre van Henri

Philadelphia Museum of Art

Matisse (1869-1954). Dit is een opmerkelijke fase, waarin Matisse met een nieuw materiaal en nieuwe techniek begon te werken. Tevens begon hij opnieuw te experimenteren met kleuren en vormen. Uit zijn schaar ontstonden organische vormen die verwijzen naar zeewier, helmgras, microscopische diertjes, handen en vingers. Het resultaat is van een verbijsterende eenvoud, maar heeft een enorme zeggingskracht. Scuderie del Quirinale Maar niet alleen Amsterdam heeft oog voor

Arabesque, 1944-47, inkt op

Henri Matisse; ook Rome stond dit voorjaar in

papier, Centre Pompidou,

het teken van zijn revolutionaire werkwijze. Op

Musée National d’Art

de Romeinse heuvel het Quirinaal ligt de ten-

Moderne (Centre de création

toonstellingsruimte Scuderie del Quirinale, inge-

industrielle Dono di

klemd tussen statige politieke paleizen. De af-

Madame Marie Matisse,

gelopen jaren werden er in de Scuderie grootse

1984) © Succession

overzichtstentoonstellingen gehouden over

H. Matisse by Siae 2015

Caravaggio, Hans Memling, Frida Kahlo en Johannes Vermeer. In het geval van de tentoonstelling over Henri Matisse, die te zien was tot 21 juni, heeft men gekozen voor de rol die de exotische ornamentiek speelde in de ontwikkeling van zijn avant-gardisme. Arabesque ‘Matisse Arabesque’ is de benaming van de expositie, die zich veel meer richt op de jaren aan het begin van de twintigste eeuw. Matisse nam toentertijd steeds meer afstand van de dan heersende academische schilderstijl. Hij begon te experimenteren met het platte oppervlak als De soms meterslange papieren kunstwerken

uitgangspunt en met verzadigde, intense kleu-

vol felgekleurde speelse plaksels zijn bijzonder

ren. De Italiaanse tentoonstellingsmakers in

indrukwekkend. De knipsels van Matisse krioe-

Rome focusten zich op Matisse’ inspiratiebron-

len, dansen, kronkelen en zweven in hun eigen

nen; zijn kennismaking met de vormentaal van

universum; een universum waar de zon altijd lijkt

andere culturen en exotische kunstobjecten.

te schijnen en kleuren op hun felst zijn. Geplakt

Dankzij reizen naar Noord-Afrika en Tahiti, en

op de muren van zijn slaapkamer en atelier,

het bezichtigen van tentoonstellingen met ob-




31

Jacob Ritsema, Portret van Constant Gabriël,

Tekst Maaike Raduzzi Beeld Gemeentemuseum Den Haag

olieverf op doek, 52,5 x 39 cm, Gemeentemuseum, Den Haag

Denkend aan Holland Een man zit schuin met zijn rug naar ons toe. Hij is verdiept in het blad op zijn knie, waar hij met kwast of potlood iets op tekent. Last van de zon heeft hij gelukkig niet: er steekt een parasol uit de grond naast zijn stoel, waardoor hij comfortabel in de schaduw zit. Naast hem op de grond ligt een argeloos neergegooide aktetas. Groot genoeg om papier en tekenmateriaal in mee te kunnen nemen.

34



35

Constant Gabriël,

De man lijkt het landschap voor hem te schilde-

voor het eerst werd gebruikt in 1875 door

Scheveningen,

ren. Maar heel spectaculair is dat landschap

kunstcriticus J.J. van Santen Kolff. Kunstkopers

ca. 1887-1895,

eerlijk gezegd niet. Geen groots bos, woeste

in die tijd keken nog altijd liever naar de meer

olieverf op doek,

rotspartij of waterval. Geen opvallende flora en

romantische onderwerpen als eeuwenoude

50 x 89,5 cm,

fauna. Slechts grasvelden en landbouwgrond

bomen, vervaarlijke watervallen en Italiaanse

Gemeentemuseum,

met een hooibaal, en in de verte een dorp of

lichtinvallen, en het verre van exotische Hol-

Den Haag

stad met kerktoren. Wat zou de man toch zien

landse platte landschap wist nog niet iedereen

kunnen herkennen in hun landschappen en

de nadruk op het ontstaan van de Haagse

in dit kale, kleurloze landschap? Jacob Ritsema

te bekoren. Van Santen Kolff was hier juist wel

strandgezichten. Ons huidige beeld van Neder-

School en het zowel in zekere zin geïnspireerd

Bomschuiten op het strand

schilderde dit portret van zijn collega Constant

van onder de indruk en schreef een fiks artikel

land is behoorlijk gekleurd door de sobere verf

zijn door als het willen afzetten tegen hun

te Scheveningen, ca. 1894,

Gabriël, terwijl de laatste in het landschap bezig

om die typisch Hollandse onderwerpen te ver-

van de Haagse School.

voorgangers: de romantici. De romantische

was met het maken van verfschetsen. Ritsema

dedigen. Met succes: niet lang na zijn artikel

schilders hanteerden een zeer secure schil-

Groninger Museum

liet details weg en biedt ons slechts een im-

raakte ook het Nederlandse publiek onder de

Sober en waarachtig

derstijl en werkten elk detail uit. De schilders

(bruikleen van de Stichting

pressie van het landschap dat collega Gabriël

indruk van de melancholisch geschilderde mo-

Deze zomer staan het Gemeentemuseum te

van de Haagse School lieten de precieze de-

zo geconcentreerd naschildert. Een plat land-

lens, bomschuiten en Scheveningse vissersfa-

Den Haag en het Dordrechts Museum geheel

tails juist weg, kozen voor een persoonlijke

schap, slechts opgebouwd uit kleurstroken in

milies. En dat niet alleen: de kunstenaars van

in het teken van die schilders van de Haagse

manier van verven en suggereerden meer dan

aardtinten. En toch is het een herkenbare, hel-

de Haagse School leken een blauwdruk te

School. Naast Gabriël en Ritsema zijn uiteraard

dat zij daadwerkelijk lieten zien. Het resultaat?

dere en prachtige verstilde weergave van de

hebben gevonden van het ware Hollandse

ook bekende namen als Jozef Israëls, de ge-

Landschappen badend in zonnestralen of ge-

Hollandse natuur.

landschap en het simpele vissers- en boeren-

broeders Maris en Hendrik Willem Mesdag

huld in ochtendnevel. Landschappen die de

bestaan. Hoewel ze een Holland schilderden

goed vertegenwoordigd. Vanwege hun inge-

beschouwer onmiddellijk het gevoel geven zelf

Haagse School

dat in rap tempo verdween, dankzij de aanleg

togen kleurgebruik en sobere vormentaal,

in het landschap te staan en de opgeroepen

Gabriël en Ritsema waren schilders van de zo-

van een uitgebreid spoorwegnetwerk en de

werd de Haagse School ook wel ‘Grijze

stemming mee te voelen. Sober, waarachtig,

genaamde ‘Haagsche School’, een naam die

groeiende steden, lijken zelfs wij nu nog iets te

school’ genoemd. Met name in Dordrecht ligt

en zeer realistisch.

Willem Bastiaan Tholen,

olieverf op doek, 71 x 101 cm,

J.B. Scholtenfonds)




37

Tekst Merel van den Nieuwenhof Beeld Thomas van Rijs

Het perspectief van

Thomas van Rijs Thomas van Rijs (1986) studeerde vorig jaar af. Bij de expositie ‘Nieuwe oogst’ in Galerie Bart in Nijmegen vielen zijn schilderijen op door hun bijzondere perspectief en het gebruik van olieverf, die soms dik en dan weer bijna transparant was aangebracht. En dan zijn thematiek: hijskranen en duikboten in industriële landschappen, benaderd als onvolledige bouwtekeningen of plattegronden. Jongensachtig, maar ook met een kwetsbare kant.

The voyager, 2014, olieverf op doek, 195 x 150 cm, particuliere collectie

62



63

The last continent 1, 2014, olieverf op doek, 240 x 180 cm

Zonder titel, 2014,

Graffiti

gemaakt. Vervolgens leek een grafische oplei-

olieverf op doek,

In de Amsterdamse rivierenbuurt werkt Tho-

ding een logische stap. Maar al die computer-

180 x 220 cm,

mas in een ondergronds atelier zonder dag-

programma’s bevielen me niet, ik maak liever

particuliere collectie

licht, waar hij lange dagen maakt. Hij heeft na

alles met de hand.’ Hij koos vervolgens voor

zijn afstuderen veel geëxposeerd en is nu be-

een opleiding aan de Academie voor Beelden-

zig met nieuw werk. Voor het eerst werkt hij

de Kunsten in Den Haag.

aan zeven schilderijen tegelijk. ‘Als ik dan tegen

gen jeugd en gebruikt zijn herinneringen als

die op een beer leek. Daar durfde ik dan niet

de muur op loop, laat ik dat paneel een maand

Jeugdherinneringen

beginpunt voor zijn werk. ‘Bijvoorbeeld het

langs.’ In een schilderij van een gefragmen-

hangen. De energie van de werken slaat naar

‘De foutjes die je al schilderend kan maken,

braakliggende terrein achter het huis waar ik

teerd groen landschap met bebouwing komt

elkaar over.’ In de grote, onvoltooide panelen

heb ik nodig. Ik zet een laag op, sla de plank

opgroeide. Als klein jongetje bouwde ik daar

het huisje in België terug. ‘Niet het letterlijke

herken ik de perspectiefwerking uit eerdere

mis, schilder er weer overheen. De sporen van

mijn eigen universum. En dat deed ik ook in de

huisje, maar hoe ik het voor me zie in mijn her-

schilderijen, maar ook nieuwe elementen, zo-

een onderlaag spelen mee in het uiteindelijke

bossen rond het vakantiehuisje van mijn ou-

innering.’ Hij beschouwt dit schilderij, The last

als onleesbare graffiti-achtige letters. ‘Het is

beeld, ze geven een schilderij geschiedenis.’

ders in België.’ Hij vertelt hoe hij daar als kind

continent 1, als een sleutelwerk in zijn ontwik-

voor mij eigenlijk ook begonnen bij graffiti. Dat

Thomas zegt zichzelf als een soort antropo-

hele dagen rondstruinde, gekleed in een sol-

keling. ‘Ik gebruikte eerst andere thema’s,

heeft het eerste creatieve ding in me wakker

loog te zien. Hij onderzoekt momenteel zijn ei-

datenpakje. ‘Ik herinner me een boomstronk,

maar dat voelde niet helemaal oprecht. Ik ben




65

Giovanni Bellini, Portret van Doge Leonardo Loredan, 1501, National Gallery Londen

Tekst & Beeld Liesbeth van Keulen

Geschiedenis van het geschilderde

portret

Sinds wanneer worden er levensechte portretten geschilderd? Wie waren de grootste meesters? Waar in Nederland kun je een voorbeeld zien in een openbare collectie? Welke technieken en stijlen zijn er in de loop der tijden gebruikt? En hoe zou jij hiervan iets kunnen gebruiken voor je eigen schilderkunst? Liesbeth van Keulen, portretschilder en oprichter en hoofddocent van Portretschool Amsterdam, neemt je mee op haar ontdekkingsreis door de wereld van het geschilderde portret.

Aflevering 6: Beweeglijk en kleurrijk als water

74



75

Zeg ‘renaissance’ en je denkt waarschijnlijk aan

van de lagune, en de beïnvloeding door de

het glorieuze en machtige Florence in de vijf-

Oosterse decoratieve kunst ervoor dat de

tiende en zestiende eeuw, dé stad van

schilderstijl hier kleuriger was dan elders.

(geld)handel en prachtige schilderkunst. Maar een ander handelscentrum in wat we nu Italië

Waar zijn de vrouwen?

noemen was nog machtiger en rijker: Venetië.

In Florence was een beeldcultuur aan het ont-

Alle belangrijke handelsroutes van west naar

staan om vrouwen in al hun schoonheid en op-

oost via zee liepen hier doorheen. Een grote

smuk te schilderen. In Venetië deden ze daar

schare ambachtslieden maakte prachtig glas-

niet aan mee. Portretten werden hoofdzakelijk

werk, kant en aardewerk. Oosterse patronen

van mannen geschilderd. Zij waren de macht-

en motieven gaven een geheel eigen stijl en al-

hebbers, vrouwen waren voor de republiek van

lure aan hun ambachtsproducten.

ondergeschikt belang. Het was voorlopig ondenkbaar om ze te schilderen, anders dan als

De zeeblauwe ‘Serenissima’

madonna. Toch vertellen bronnen dat Giovanni

Machtige families regeerden de republiek op zeer kundige wijze en het politieke klimaat was buitengewoon stabiel. De bijnaam voor de stad werd dan ook ‘De onverstoorbare’. Dit zelfbewustzijn, deze trots, wilde men ook tot uitdrukking laten komen in goed gelijkende portretten. In manuscripten, op penningen, altaarstukken, grafmonumenten en op schilderijen voor publiekelijk en privégebruik verschenen de Venetiaanse machthebbers in beeld. Eén familie van schilders kreeg de belangrijkste portretopdrachten: vader Jacopo Bellini (1400-1471) en zijn beide zoons Gentile (ca. 1430/34-1507) en Giovanni (ca. 1436/38-1516). Niet alleen handelaren, maar ook schilders uit andere windstreken kwamen de waterstad bekijken. Zo kwam de Siciliaan Antonello da MesAntonello da Messina, L’an-

sina op bezoek. Weliswaar was hij afkomstig uit

nunciata di Palermo, 1476,

het diepe zuiden, maar hij had in zijn schilder-

Palazzo Abatellis, Palermo

kunst eveneens invloed ondergaan van de Noordelijke Nederlanden: het heldere maar

Inzending portret in de stijl van Vlaamse

wezigheid had hij het wel duizend keer gekust.

Antonello da Messina,

dramatische licht, het gevoel voor realistische

Primitieven: Marijke van Silfhout-Valkema

Hoewel het schilderij verloren is gegaan en we

Portret van een man, 1475,

dus niet weten hoe het er uit zag, is dit geen

details en de geportretteerde driekwart van

Titiaan, Clarice Strozzi, 1542, Gemäldegalerie, Berlijn

voren laten zien. Deze karakteristieken in zijn

Bellini vrouwenportretten heeft gemaakt, waar-

verzonnen anekdote. De liefdesbrieven van

werk maakten indruk op zijn Venetiaanse vak-

onder één van Maria Griffoni Savorgnan in

Maria en Pietro, waarin ze spreken over het

genoten. Maar hij keek op zijn beurt ook goed

1500. Deze jonge, beeldschone weduwe had

schilderij, zijn namelijk wel bewaard gebleven.

hoe de jongste Bellini een correcte anatomie

een verboden, hartstochtelijke affaire met de

combineerde met levendige houdingen. Bo-

dichter Pietro Bembo. Zij had het initiatief tot de

Een onstuitbare persoonlijkheid

vendien waren de Venetianen goed in het toe-

verhouding genomen en had zelf, heel onge-

De wat ouderwetse Gentile Bellini had een am-

passen van kleur. Het extreem dure, uit Afgha-

bruikelijk, opdracht tot het maken van het por-

bitieuze leerling: een jonge knul uit de bergen,

nistan afkomstige diepblauwe ultramarijn (ver-

tret gegeven. Ze deed het aan Bembo cadeau.

Tiziano Vecellio (ca. 1485-1576). Titiaan had al

malen Lapis Lazuli), was gemakkelijk voorradig

Volgens haar was het portret niet zo goed ge-

snel door dat hij liever bij broer Giovanni in de

in de handelsstad. En wellicht zorgde ook het

lukt, maar Bembo was verrukt; het leek precies

leer wilde. Deze had zich namelijk de techniek

heldere licht, gereflecteerd door het water

en het was prachtig volgens hem. In haar af-

van het werken met olieverf eigen gemaakt en

National Gallery, Londen




77

Tekst Jean de la Fontaine Beeld Jan Min

JanMin aquarellist

Spontane impressie

Werkwijze

Deze workshops zorgden voor een ommekeer

In zijn atelier werkt hij zijn spontane schetsen

in zijn werk: Min verruilde de olieverftechniek

uit, met als doel de toonwaarden te vormen.

voor de aquarel. Want juist in deze techniek

Min zet eerst een losse schets op het aquarel-

vond hij de mogelijkheid om veel losser te gaan

papier, niet al te precies, gezien het spontane

werken, hetgeen spontaan werk oplevert. De

karakter van zijn werken. Dan begint het uit-

laatste vijf jaar richt hij zich dan ook volledig op

werken in aquarel. ‘Eigenlijk moet je al het eind-

het aquarelleren, omdat dit voor hem ‘het

resultaat in je hoofd hebben, imaginair gezien,

meest ultieme en spannende medium’ is. Door

en daar langzaam naartoe werken. Eerst een

te spelen met licht en donker zet Min sferische

eerste wassing, altijd nat in nat. Dan wordt er al

straatbeelden, maritieme beelden en café-inte-

een heel duidelijk begin gemaakt, ook met

rieurs neer. Zijn inspiratie doet hij veelal onder-

kleurdiepte. Dit betekent dat je al tijdens de

weg op. Als zijn oog op een fraai beeld valt,

eerste wassing bezig moet zijn met hoe je

staat hij stil om een schets of foto te maken,

diepte in kleur wilt bereiken,’ legt Min uit.

die vervolgens de basis kan vormen voor een aquarel. Het belangrijkste doel: een spontane

Technieken

impressie geven met krachtige kleuren.

Na goed drogen wordt in één sessie alles

Parijs, aquarel, 2015, 60x 80 cm

Als kind was Jan Min al een verwoed tekenaar - toen vooral van schepen -, en dat is hij altijd gebleven. Hij pakte vijftien jaar geleden zijn passie weer fulltime op en volgde vijf jaar lang de Gooise Academie, gevolgd door twee recente masterclasses in het aquarelleren.

Het hele artikel kunt u lezen in de gedrukte versie van Palet

84



85

Tekst & Beeld Edith Sont

De Peel op papier Tijdens de zomermaanden tonen veertien leden van de Nederlandse Kring van Tekenaars in Museum De Wieger hun werk, geïnspireerd op het ruige landschap van de Peel en op verhalen en legenden uit deze bijzondere streek.

Dit artikel kunt u lezen in de nieuwste uitgave van Palet

Wilma Laarakker, Wijstgronden aan de rand van de Peel (uitsnede), inkt, krijt op papier, 20 x 20 cm

88



89

Adriana Schuurman (1968) legt in haar tekeningen en linosneden op verfijnde wijze de eigenheid van dieren vast. Het guitige van een roodborstje, het dromerige van een uil. ‘Dieren hebben persoonlijkheden. Ze moeten je raken, ze moeten leven op papier, anders heb ik iets niet goed gedaan.’

Adriana Schuurman Treffende eigenheid Tekst Iris Depassé Beeld Adriana Schuurman

Geelkopgier Kobus, 2009, pigment fineliner en aquarelverf, 30 x 21 cm

96


Dit artikel kunt u lezen in de nieuwste uitgave van Palet


97

AGENDA DRENTHE

AUGUSTUS/SEPTEMBER GELDERLAND

Atelier Horneman Expositie ‘5 jaar

Deurne

NOORD-HOLLAND

Hermitage Amsterdam

Assen

Arnhem

Horneman’, t/m 29 augustus.

Museum De Wieger

Amstelveen

‘Alexander, Napoleon & Joséphine’,

Drents Museum ‘Juul Kraijer’, t/m 20

Museum Arnhem ‘Ad Gerritsen. Be-

Kajuit 326. www.atelier-horneman.nl

‘De Peel op papier’, t/m 20 september.

Cobra Museum ‘Doulina van Derk

t/m 8 november. Amstel 51.

september. – ‘The Glasgow Boys.

richten van de spotvogel’, t/m 30 au-

Thijs’, t/m 15 november.

www.hermitage.nl

Schots impressionisme 1880-1900’, 22

gustus. Utrechtseweg 87. www.museumarnhem.nl

NOORD-BRABANT

Den Bosch

Joods Historisch Museum

Mark Peet Visser Gallery

‘Haagse meesters van de romantiek.

’t Harde

De gebroeders Verveer herontdekt’,

Kasteel Zwaluwenburg Zomerex-

t/m 1 november. Nieuwe Amstelstraat 1.

positie ‘Tuintaferelen’ – t/m 12 septem-

www.jhm.nl

ber. Zwaluwenburg 4-6. Rijksmuseum ‘Aquarellen van Italië

www.zwaluw4.wix.com Sandbergplein 1. www.cobra-museum.nl

/zwaluwenburg

van J.A. Knip’, t/m 21 september. – ‘Ooggetuigen van Waterloo’,

Nijmegen

Oude Liesselseweg 29.

Amsterdam

t/m 27 september. Museumstraat 1.

Museum Het Valkhof ‘Zomerzalen’,

www.dewieger.nl

Amsterdam Museum ‘Graffiti. New

www.rijksmuseum.nl

t/m 4 oktober. – ‘Mooie mannen. De 35

York meets the Dam’, 18 september

mooiste mannen uit de collectie’, t/m 5

GRONINGEN

Stedelijk Museum ‘ZERO. Let us

Museum Tongerlohuys

explore the stars’, t/m 8 november. –

‘Gevarieerde zomertentoonstelling’, t/m

IJzersterk. Over Wouwse kunstenaar

‘ADDITION: Pieter en Marieke Sanders.

30 augustus. Bastion Vught 35.

Kees Keijser (1927-1990)’,

Een selectie uit de schenking van

www.markpeetvisser.com

t/m 4 oktober. Molenstraat 2.

Pieter en Marieke Sanders’,

www.tongerlohuys.nl

19 september 2015 t/m 3 januari 2016.

oktober. Kelfkensbos 59. www.museumhetvalkhof.nl

Roosendaal

september 2015 t/m 7 februari 2016.

Groningen

Brink 1. www.drentsmuseum.nl

Groninger Museum ‘H.N. Werkman

Jheronimus Bosch Art Center

(1882-1945) Leven & Werk’, t/m 1 no-

‘Academie Renshof exposeert Bosch’,

Valkenswaard

CBK ‘Juul Kraijer’, t/m 20 september.

vember. Museumeiland 1.

tot 28 augustus. Jeroen Boschplein 2.

Steendrukmuseum Carolus

2015 t/m 24 januari 2016.

Stopera ‘Roos Eelman.

Weiersstraat 1. www.cbkdrenthe.nl

www.groningermuseum.nl

www.jheronimusboschartcenter.nl

Gebouw ‘Vincent van Gogh als

Kalverstraat 92. www.amsterdammuseum.nl

People and Places’, t/m 25 september.

Museumplein 10. www.stedelijk.nl

Waterlooplein 22, locatie Rode Wand.

Meppel

ArtaCasa ‘Schuring en Salverda aan

Het Noordbrabants Museum

Kunsthuis Secretarie Expositie van

Zee’, 5 september t/m 12 oktober.

eenentwintig leden van het Drents Schildersgenootschap, t/m 13 september. Hoofdstraat 22. www.kunsthuissecretarie.nl FRIESLAND

Leeuwarden Fries Museum ‘Etalage: topontwer-

‘Georgia Russell. Kunst met een scal-

pers geïnspireerd door de Gouden

pel’, t/m 30 augustus. – ‘Botanische

Eeuw’, t/m 30 augustus. – ‘Vissers.

Kunst. Een bloemrijke wetenschap’, 12

Kadir van Lohuizen’, t/m 30 augustus.

september t/m 13 december. Verwers-

Graficus’, t/m 4 oktober.

Wilhelminaplein 92.

straat 41.

Oranje Nassaustraat 8.

www.friesmuseum.nl

www.hetnoordbrabantsmuseum.nl

www.steendrukmuseum.nl

104


Kerkstraat 411. www.artacasa.nl


105

AGENDA

AUGUSTUS/SEPTEMBER ZUID-HOPLLAND

Bergen

Edam

schiedenis van het Noordzeekanaal’,

Amersfoort

Kranenburgh ‘De bomen van Buis-

Grote Kerk ‘Aart de Lange Pzn,

t/m 30 augustus. Rijksweg 134.

Kunsthal KAdE ‘Land art’, 19 sep-

Den Haag

turen: Chinese Indonesiërs in Neder-

man’, 15 september t/m 29 november.

symboliekschilder’, t/m 16 augustus.

tember 2015 t/m 3 januari 2016.

Gemeentemuseum ‘Holland op z’n

land’, t/m 17 januari 2016.

‘Hayo Riemersma’,

mooist’, t/m 30 augustus. – ‘ZomerExpo

Steenstraat 1. www.volkenkunde.nl

20 september t/m 25 oktober.

2015: Woest’, t/m 20 september. Stad-

t/m 3 januari 2016. – ‘Verbinding van cul-

Rotterdam

www.grotekerkedam.nl

Kunsthal ‘Kunsthallen in de Kunsthal’,

Huizen

t/m 30 augustus. – ‘Keith Haring.

Huizer Museum

The Political Line’, 20 september 2015

Het Schoutenhuis

t/m 7 februari 2016. Museumpark,

‘Gooise Jungle, een zomerexpositie met tekeningen en aquarellen van Wildlife-kunstenaar Renso Tamse’, t/m 12

www.buitenplaatsbeeckestijn.nl OVERIJSSEL

Zwolle Stedelijk Museum houderslaan 41. www.gemeentemuseum.nl

Westzeedijk 341. www.kunsthal.nl

Kunstzaal Van Heiningen

Museum Boijmans Van

Utrecht

‘Pasteltekeningen van Loes Botman’,

Beuningen ‘Ron Nagle. Chewing Gum

Centraal Museum ‘Stillevens 40/40

3 t/m 27 september. Noordeinde 152.

Moments’, t/m 30 augustus. – ‘Ted

door Utrechtse kunstenaar Jelis van

www.loesbotman.nl

Noten. Non Zone’, t/m 18 oktober.

‘Van Voorst tot Voorst & Van Sonsbeek, twee ondernemende families’, t/m 25

Eemplein 77. www.kunsthalkade.nl

oktober. Melkmarkt 41.

Hoflaan 26. www.kranenburgh.nl

Museumpark 18-20. www.boijmans.nl

Dolderen’, t/m 30 augustus. Agnietenstraat 1. www.centraalmuseum.nl

The Obsession of Art Zomershow

Katwijk Katwijks Museum en Kunstver-

TENT ‘Janneke van der Putten. All Be-

‘Lights of Summer’, t/m 16 augustus. –

IJsselstein

eeniging Katwijk ‘Kunst in Katwijk’,

gins with A’, t/m 28 september. Witte de

‘Andrea Padovani. Anchors of Joy’,

Museum IJsselstein ‘Uit liefde voor

t/m november.

Withstraat 50. www.tentrotterdam.nl

hout van MIJ. Van IJsselsteinse meubel-

www.schilderenaanzee.nl/nl/activiteiten/

t/m 4 oktober. Molenstraat 3. www.stedelijkmuseumzwolle.nl september. Achterbaan 82.

Museum De Fundatie

www.huizermuseum.nl

‘Gevaar en schoonheid. Turner en de

Walkade 2-4. www.museumijsselstein.nl

schilderachtig. Europese kunstkolonies in Katwijk’, t/m 7 november.

Zeist

2015 t/m 3 januari 2016.

Slot Zeist ‘Juane Xue. Kleur is mijn

Singer Museum

Blijmarkt 20.

grootste rijkdom’, t/m 30 augustus.

Leiden

‘Belgische schone. Ensor tot Magritte’,

www.museumdefundatie.nl

Zinzendorflaan 1. www.slotzeist.nl

Japans Museum Sieboldhuis

UTRECHT

ZEELAND

Voorstraat 46. www.katwijksmuseum.nl

‘Skinkichi Tajri: Universal Paradoxes’,

Schiedam

t/m 29 november. Rapenburg 19.

Stedelijk Museum Schiedam

www.sieboldhuis.org

‘Karel Appel. De geverfde man,

Leersum

Vlissingen

Kunst Atelier Route

Expositieruimte Willem 3 – Zomerexpo

Buitenplaats Beeckestijn ‘Water

5 en 6 september.

‘Made in Vlissingen’, t/m 16 augustus.

Museum Volkenkunde

t/m 18 oktober. Hoogstraat 112.

en Weerbaarheid. Een reis door de ge-

www.kunstatelierroute.nl

Oranjestraat 4. www.cultuurwerf.nl

‘Grrr… Machtige dieren wereldwijd’,

www.stedelijkmuseumschiedam.nl

Velsen-Zuid


Katwijks Museum ‘Grenzeloos

traditie van het sublieme’, 5 september

Oude Drift 1. www.singerlaren.nl

106

de Vries’, t/m 27 september.

Laren t/m 30 augustus.

www.artobsession.com

industrie tot Gerrit Rietveld en Herman

schilderingen en gedichten’,


107

Martin Fenne Schilderen met satijnband

Recommend Documents