Schilderen met Acrylverf Verwerkingstechnische Tips
1
Beste gebruik( st ) er van Lascaux verf, Als fabrikant van kunstschildersverf zijn wij dagelijks bezig met verf : de kwaliteit van het materiaal zelf, maar ook de esthetische aspecten waarmee uiteindelijk de kunst zich bezighoudt. Onze zorg is derhalve om de gebruikers en gebruiksters van Lascaux verf complete productinformatie en verwerkingstips te geven. Daar wordt hieronder aandacht aan besteed. Er wordt gewezen op een aantal belangrijke punten die bij het schilderen met acrylverf in acht moeten worden genomen. Schilderen is altijd een individuele bezigheid. Een schilderwerk kan en mag niet volgens strakke regels worden uitgevoerd, maar moet volledig naar eigen smaak en inzicht worden ontwikkeld. Er zijn echter enkele uitgangspunten die in acht moeten worden genomen, want een verf kan nog zo hoogwaardig zijn, deze alleen garandeert niet het slagen, de kwaliteit en de bestendigheid van een werk. Onze adviezen in deze brochure zijn gebaseerd op onze huidige kennis en ervaring. Aanspraak op volledigheid kan daarbij niet worden gemaakt, want in de loop van het schilderswerk ( proces ) zullen er steeds weer nieuwe vragen opduiken die ook voor ons interessant kunnen zijn en waarover we graag met de gebruikers van onze producten van gedachten willen wisselen. Onze informatie vrijwaart de kunstenaar daarom niet van de noodzaak om eigen proeven en tests te doen. Barbara Diethelm Eigenaresse
De pioniersgeest van Lascaux – van generatie op generatie De naam Lascaux is verbonden met pioniersgeest : of we nu 26 000 jaar terugkijken naar de authentieke kracht die inherent is aan de afbeeldingen in de grotten van Lascaux in de Franse Dordogne, of 45 jaar naar Alois K. Diethelm's toonaangevende werk op het gebied van acrylverf – waarvoor hij treffend de merknaam Lascaux koos. De oprichter Alois K. Diethelm In het begin van de jaren 50 begon Alois K. Diethelm, geschoold meesterschilder en letter- en decoratieschilder, dispersies voor muurverven te maken. Dankzij zijn nauwe contacten met de kunstenaars van zijn tijd zag hij het als een uitdaging om op basis van de moderne kunststofchemie een nieuwe verf te ontwikkelen. Deze moest de voordelen hebben van de traditionele olie- en temperaverf en daarnaast kunnen worden toegepast voor grote projecten zoals kunst op bouwwerken. Op dat gebied hadden de kunstenaars tot dan toe de beschikking over dispersieverven die nog niet bij benadering konden voldoen aan hun eisen op het gebied van coloristische en schildertechnische eisen. Zo was Alois K. Diethelm de eerste op het Europese vasteland die een authentieke acrylverf voor kunstschilders en een assortiment van innovatieve hulpmiddelen voor de acrylverven ontwikkelde. Aan zijn pioniersgeest is ook het eerste doseerbare spuitflesje als verfverpakking, zoals deze momenteel in de branche algemeen gebruikelijk zijn, te danken. Bovendien gold zijn speciale belangstelling het restauratiewerk en het behoud van kunst- en cultuurgoederen. Dankzij het contact met restaurateurs ontwikkelde hij nieuwe lijmen en apparatuur ( bijv. de Lascaux HC 5 vochtkamer ). Een brug slaan naar een nieuw tijdperk Barbara Diethelm, dochter van de oprichter en huidige eigenaresse van het bedrijf, is zelf kunstschilderes en zet nu de traditie van productoptimalisering door creatieve uitwisseling met andere kunstenaars voort. De meest recente geslaagde baanbrekende ontwikkelingen zijn het gepatenteerde Sirius® Primary System en Resonance® Gouache. Deze twee kleurlijnen sensibiliseren en verruimen
de kleurwaarneming en daarmee het bewustzijn met etherische werking. Om de werking van kleuren verder te onderzoeken, heeft Barbara Diethelm met haar man, Werner Schmidt, de Fondation Lascaux opgericht. Het ligt in de bedoeling met deze stichting seminars en evenementen mogelijk te maken die het belang van kleuren voor de geestelijk-spirituele ontwikkeling en het bewustzijn van de mens willen onderzoeken. Productinformatie van Lascaux is verkrijgbaar •• in deze brochure •• in de verschillende product-informatiebladen •• op onze website www.lascaux.ch, www.lascaux.nl, www.resonance.nu •• in onze workshops •• individuele aanvragen per E-mail:
[email protected] •• individuele aanvragen per adviestelefoon Onze jarenlange ervaring en een voortdurend contact met kunstenaars en verfspecialisten alsmede echte betrokkenheid bij de materie bieden ons de mogelijkheid om met betrekking tot alle technische aspecten vakspecifieke en praktische informatie te verstrekken.
Hoe deze brochure moet worden gebruikt De cursief geschreven termen vormen telkens kruisverwijzingen : aan het eind bevindt zich een woordenlijst waarin vakspecifieke termen worden toegelicht. De volgende pictogrammen komt u in de brochure telkens weer tegen en behoeven bijzondere aandacht : Verf is na het drogen weer oplosbaar Verf blijft na het drogen watervast Verf is na het drogen weerbestendig Belangrijke informatie Interessante tip
© Copyright 2010 by Lascaux Colours & Restauro, Barbara Diethelm AG Zürichstrasse 42, CH-8306 Brüttisellen Telefon +41 44 807 41 41, Fax +41 44 807 41 40
[email protected], www.lascaux.ch Printed in Switzerland
INHOUDSOPGAVE
1 Het materiaal waarvan de verf is gemaakt............................................1 1 Pigmenten................................................................................................................................1 1 Colour-Index-nummers.........................................................................................................13 Bindmiddelen..........................................................................................................................13 Voordelen van acrylverf :.......................................................................................................15 2 Hoogwaardige grondstoffen........................................................................16 De productie...........................................................................................................................16 Bescherming van gezondheid en milieu...........................................................................16 3 LASCAUX® VERF.............................................................................................................. 18 Schilderen met Lascaux® Acryl........................................................................................... 18 Verdunbaarheid......................................................................................................................19 Houdbaarheid.........................................................................................................................19 Verwerkingstemperatuur.......................................................................................................19 Glans........................................................................................................................................20 Droging....................................................................................................................................20 Mengbaarheid met andere soorten acrylverf of dispersieverf..................................... 21 Lichtechtheid, weer- en verouderingsbestendigheid.....................................................22 Verwijdering van de verf.......................................................................................................23 Verfmengen met basiskleuren.............................................................................................23 4 Acrylverf voor kunstschilders...................................................................25 Lascaux Artist.........................................................................................................................25 Lascaux Studio Original....................................................................................................... 27 Lascaux Studio Bronze Original.........................................................................................28 Lascaux Perlacryl...................................................................................................................29 Lascaux® Sirius Primary System, acrylverf.......................................................................30 5 Gouaches en waterverf....................................................................................... 32 Lascaux Gouache.................................................................................................................. 32 Lascaux Resonance® Gouache.......................................................................................... 32 Lascaux Decora.....................................................................................................................33 Lascaux Aquacryl™................................................................................................................34 Lascaux Sirius® Primary System, Waterverf....................................................................35 ProduCTOVERZICHT....................................................................................................... 37 5
6 LASCAUX INTERIEURVERF..........................................................................................45 Lascaux Raumfarbe Resonance®. .....................................................................................45 Lascaux Sirius® Wandlasur.................................................................................................45 Lascaux Sirius® Wandlasur Medium.................................................................................46 7 HULPMIDDELEN............................................................................................................... 47 Impregneermiddelen en primers.................................................................................... 47 Lascaux Imprägnierung........................................................................................................ 47 Lascaux Hydro-Grund (impregneermiddel op waterbasis)..........................................48 Lascaux Paraloid B 72-10 % (oplosmiddelhoudend impregneermiddel )..................48 Lascaux Primer.......................................................................................................................48 Lascaux Gesso.......................................................................................................................48 Lascaux Uni-Primer ..............................................................................................................48 Lascaux Pastelground...........................................................................................................49 Modelleerpasta’s..................................................................................................................49 Lascaux Modelling Paste A ................................................................................................49 Lascaux Modelling Paste B ................................................................................................49 Lascaux Modelling Paste C ...............................................................................................50 Lascaux Structura®. ..............................................................................................................50 Gels..........................................................................................................................................50 Lascaux Impasto Gel 1, glans.............................................................................................50 Lascaux Impasto Gel 2, mat................................................................................................ 51 Mediums................................................................................................................................. 51 Lascaux Medium 1, glans..................................................................................................... 51 Lascaux Medium 2, mat........................................................................................................ 52 Lascaux Medium 3, zijdemat............................................................................................... 52 Lascaux Sirius® Acrylic Medium Mat................................................................................. 52 Lascaux Aquacryl™ Medium................................................................................................53 Diverse hulpmiddelen/additieven..................................................................................53 Lascaux Retarder...................................................................................................................53 Lascaux Retarder Ultra.........................................................................................................53 Lascaux Verdicker..................................................................................................................53 Lascaux matteringsmiddelen...............................................................................................53 Lascaux Acryl Emulsion D 498-M ....................................................................................54 Lascaux Water Resoluble Medium....................................................................................54 Lascaux Kleber 498-HV.......................................................................................................54 Vernissen................................................................................................................................54 Lascaux Transparentlack 1 glans, 2 mat, 3 zijdeglans..................................................55 Lascaux Transparentlack 1-UV glans, 2-UV mat, 3-UV zijdeglans.............................55 Lascaux UV Protect 1 glans, 2 mat, 3 zijdemat..............................................................56 Fixatief ...................................................................................................................................57 Reinigingsmiddelen............................................................................................................58 Lascaux penselenreiniger....................................................................................................58 6
Penselen.................................................................................................................................58 Lascaux kunstschilderspenselen........................................................................................58 Lascaux kunstschilderspenselen met lange steel..........................................................58 Lascaux kunstschilderspenselen plat................................................................................58 Lascaux aquarelpenselen.....................................................................................................59 Overzicht Fixatief/Vernissen.............................................................................60 8 RESTAURO-PRODUCTEN............................................................................................. 62 Schildersdoek......................................................................................................................... 62 9 LASCAUX PRODUCTEN VOOR GRAFIEK................................................................63 Producten voor het zeefdruksysteem op waterbasis..............................................63 Lascaux zeefdrukpasta.........................................................................................................63 Lascaux Screen Filler............................................................................................................63 Lascaux Sreen Painting Fluid..............................................................................................63 Lascaux Remover...................................................................................................................63 Tusches...................................................................................................................................63 Lascaux Tusche Wash..........................................................................................................64 Lascaux Tusche wash/spray................................................................................................64 Lascaux Tusche waterproof.................................................................................................64 Lascaux Tusche water-soluble............................................................................................64 Lascaux Tusche soft-ground effect...................................................................................64 Lascaux Lift Solution.............................................................................................................65 Lascaux Tusche diluting liquid............................................................................................65 Lascaux Remover...................................................................................................................65 Lascaux ARE producten – voor de acrylgrond etsmethode.................................65 Lascaux Hard resist...............................................................................................................65 Lascaux Plate-backing resist..............................................................................................65 Lascaux Stop-out resist.......................................................................................................66 Lascaux Soft resist................................................................................................................66 Lascaux Wash resist.............................................................................................................66 Lascaux Aquatint spray resist.............................................................................................66 Lascaux Black coating for Hard resist..............................................................................66 Lascaux White coating for Hard resist.............................................................................. 67 Lascaux Remover................................................................................................................... 67 10 TOEPASSING EN TECHNIEK.....................................................................................68 Mengtechniek.........................................................................................................................68 Airbrushtechniek.....................................................................................................................68 Voorbereiding en planning van een werkstuk..................................................................69 Inschatting en voorbehandeling van verschillende ondergronden..............................69 Voorbehandeling van de ondergrond................................................................................ 71 7
Ongeprepareerd schilderslinnen en andere soorten textiel......................................... 71 Voorgegrond schilderslinnen............................................................................................... 72 Papier, karton.......................................................................................................................... 72 Hout, spaanplaten en boardplaten..................................................................................... 72 MDF-platen............................................................................................................................. 72 Witpleister, gips.....................................................................................................................73 Kalk- en cementpleister........................................................................................................73 Sierbeton.................................................................................................................................73 Kalkzandsteen, metselwerk................................................................................................. 74 Fibercement............................................................................................................................ 74 Reeds geschilderde oppervlakken..................................................................................... 74 Kunststof pleisterwerk.......................................................................................................... 74 Kunststoffen............................................................................................................................ 74 Metalen.....................................................................................................................................75 Natuursteen.............................................................................................................................75 Sealen en vernissen.............................................................................................................. 76 Tips voor het schoonmaken van kleding en schildersgereedschappen..................... 76 11 WOORDENLIJST............................................................................................................. 77
8
1 Het materiaal waarvan de verf is gemaakt Kunstschildersverf bestaat uit pigmenten, een bindmiddel dat de verf na het opdrogen versterkt, alsmede diverse hulpmiddelen (substraten, verdikkers, bevochtigingsmiddelen en additieven zoals ontschuimingsmiddelen, conserveringsmiddelen, filmvormingshulpmiddelen en emulgatoren). Aan het pigment wordt het meeste belang gehecht, dientengevolge wordt de kwaliteit van het pigment vaak gelijkgesteld met de kwaliteit van de verf. Dat is echter slechts tot op zekere hoogte waar, want bindmiddelen en de diverse hulpmiddelen zijn even doorslaggevende componenten in de samengestelde substantie die wij ‘verf’ noemen. Zo kunnen diverse fabricaten van verschillende fabrikanten volledig andere kwaliteiten en eigenschappen hebben, hoewel dezelfde pigmenten worden gebruikt. Pigmenten Pigmenten worden enerzijds ingedeeld naar hun chemische of coloristische kenmerken (anorganisch/organisch) en anderzijds naar hun herkomst (natuurlijk /synthetisch). a ) Organische en anorganische pigmenten Organische pigmenten zijn pigmenten met een hoge transparantie en enorme kleurkracht, ze hebben echter een geringe body. Vroeger waren ze van plantaardige of dierlijke herkomst (indigo, sepia), tegenwoordig worden ze volgens de regels van de organische chemie synthetisch gefabriceerd. Anorganische pigmenten hebben een hoog dekkend vermogen, daarentegen echter een geringe kleurkracht. Dit zijn zowel aardpigmenten als mineraalpigmenten. Oker en omber zijn natuurlijke anorganische pigmenten, terwijl bijv. cadmiumgeel, cadmiumrood en kobaltblauw synthetisch gefabriceerde anorganische pigmenten zijn. b ) Natuurlijke en synthetische pigmenten In de natuur voorkomende anorganische pigmenten zijn aardpigmenten zoals oker, omber, ijzeroxide en mineraalpigmenten zoals lapis lazuli, vermiljoen en malachiet. (Reeds in de uit de steentijd stammende grotschilderingen van Lascaux en Alta11
mira zijn natuurlijke aardkleuren gebruikt.) Natuurlijk voorkomende organische pigmenten zijn van plantaardige of dierlijke oorsprong. Onoplosbare pigmenten zoals sepia of indigo zijn tamelijk zeldzaam. Veel veelvuldiger voorkomend zijn oplosbare kleurstoffen zoals meekrap of karmijn. Reeds in het oude Egypte werden anorganische materialen in gecompliceerde procedés chemisch verbonden om als synthese-product een mineraal pigment te maken : het bekendste synthetische pigment is Egyptisch blauw. Tegenwoordig worden synthetische anorganische en organische pigmenten door de chemische industrie gefabriceerd. Maar in essentie zijn de processen dezelfde als reeds in de oudheid of zoals de Egyptenaren ze ontdekten. De moderne pigmenten ontstaan slechts uit pure, chemisch gedefinieerde grondstoffen.
Met betrekking tot de wereldproductie is er sprake van verschillende cijfers, afhankelijk van wat er tot de pigmenten wordt gerekend.
Natuurlijke pigmenten hebben tegenwoordig ten gunste van de synthetische gefabriceerde pigmenten aan betekenis verloren. Aan de huidige kwaliteits-eisen van gelijkblijvende, definieerbare tinten voldoen natuurlijke pigmenten nog slechts hoogst zelden. Indien men bedenkt dat er jaarlijks rond de 5 miljoen ton pigment wereldwijd wordt geproduceerd, zou het winnen van een dergelijke hoeveelheid natuurlijke pigmenten gelijk staan aan een onverantwoordelijke uitputting van de natuurlijke hulpbronnen. Daar komt bij dat natuurlijke aardkleuren ( terra di siena, omber enz.) niet geschikt zijn voor de fabricage van acrylverf omdat ze te sterk verontreinigd zijn. Doordat ze een extreme hoeveelheid bindmiddel nodig hebben, zouden er bovendien alleen transparante kleuren mee kunnen worden vervaardigd. Voor Lascaux verven worden daarom synthetische ijzeroxides gebruikt die worden gekenmerkt door een grote kleurkracht. Zo bestaat de serie aardkleuren bij Lascaux Artist bijvoorbeeld uit aardachtig dekkende oxides en briljante, glacerende transoxides. De moderne synthetische pigmenten worden gekenmerkt door zeer hoge echtheidswaarden, met name lichtechtheidswaarden.
12
Colour-Index-nummers De pigmenten worden gekenmerkt door de Colour Index (C. I .), een internationaal erkend nomenclatuursysteem voor pigmenten en kleurstoffen. Colour Index-nummers zijn op elk etiket terug te vinden. Een lijst met de Colour Index-nummers met pigmentnamen volgens de ASTM ‑standaard D º5098 is op aanvraag verkrijgbaar. Bindmiddelen De karakteristiek en de eigenschappen van de verf worden door de keuze van het bindmiddel gedefinieerd ; hiernaar wordt ook de verfsoort benoemd. Het bindmiddel beïnvloedt de glans, de verwerkbaarheid bij het schilderen en het toepassingsgebied van de verf. Bindmiddelen laten zich volgens specifieke eigenschappen beschrijven en indelen in meerdere groepen : anorganisch/organisch, oplosmiddelhoudend/oplosmiddelvrij, oplosbaar in water/onoplosbaar in water etc. Tot de organische bindmiddelen worden gerekend : lijmen (voor lijmverven), ei (voor tempera), gummi arabicum (voor aquarel- of gouacheverven), olie (voor olieverven), acrylhars (voor acryl- en dispersieverven) en quark (voor caseïneverven). Anorganische bindmiddelen zijn kalk (voor kalkverven) en kaliumsilicaat (voor silicaat /mineraalverven). Evenals bij de pigmenten hangt de keuze van het bindmiddel af van de eisen van het toepassingsgebied. De criteria voor kunstschildersverf zijn verwerkbaarheid bij het schilderen, mengbaarheid, houdbaarheid en lichtechtheid. Licht- en weerechtheid hangen ook altijd af van het bindmiddel: een heel lichtecht pigment leidt in een lichtecht bindmiddel tot een lichtechte verf, terwijl hetzelfde pigment, gebruikt in een niet heel lichtecht bindmiddel, een verf met een slechts geringe lichtechtheid geeft. Dit is helaas tegenwoordig vaak het geval bij de ontelbare verven van mindere kwaliteit en de eenvoudige dispersieverven die worden geproduceerd en waarvan er slechts weinig lichtecht en verouderingsbestendig zijn. Voordat de moderne chemische wetenschap en industrie in staat waren om synthetisch vervaardigde harsen en bindmid13
delen te kunnen aanbieden, werden de meest uiteenlopende natuurlijke materialen zoals bijenwas, lijmoplossingen, caseïne, lijnolie, notenolie, maanzaadolie, waterglas, eigeel enz. voor dit doel gebruikt. Als we tegenwoordig weliswaar met verbazing vaststellen welke uitstekende schildersverven de oude meesters met gebruik van natuurlijke materialen konden vervaardigen, weten we toch ook hoe instabiel ze waren, met name met betrekking tot de verouderingsbestendigheid, gevoeligheid om te barsten, neiging tot vergelen, mogelijkheid tot overschilderen, lichtechtheid, nadonkeren en het gevaar dat zij vormden voor gezondheid en milieu. a ) Acrylharsen/acrylaten als bindmiddelen Door de vervaardiging van synthetische bindmiddelen is de moderne chemische wetenschap er in de 20e eeuw in geslaagd om veel van deze problemen op te lossen. Uit verschillende aardoliederivaten worden harsen ( bindmiddelen ) geproduceerd ( door polymerisatie ), waaraan afhankelijk van de gebieden waarop ze toegepast worden, bepaalde eigenschappen worden gegeven. Grondstoffen uit de natuur worden dus volgens moderne inzichten ( via synthese ) verwerkt tot nieuwe basisproducten. Het begrip ‘acryl’ dekt een hele serie materialen die in de jaren 30 werden geïntroduceerd. Al in 1930 is de eerste acrylharsdispersie ontwikkeld ; industrieel is deze kunstharsbinder echter pas vanaf 1945 gefabriceerd. Sinds die tijd, en vooral de laatste 40 jaar, heeft men de kunsthars-binders zodanig verbeterd dat zij de goede eigenschappen van de traditionele verf hebben behouden en tegelijk voldoen aan de eisen die tegenwoordig aan materialen en technologieën worden gesteld. Vooral acrylaatbinders bleken een kwalitatief uitstekend bindmiddel voor kunstschildersverf te zijn. Ze zijn na droging niet in water oplosbaar, glashelder en geven de pigmenten een natuurlijk aanzien zonder ook maar iets van hun lichtintensiteit te verliezen. Acrylaatbinders zijn buigzaam, blijven elastisch, vergelen en oxideren niet, noch rimpelen of craqueleren ze. Deze eigenschappen boden vooral vergeleken met de traditionele olieverven vele voordelen, hoewel acrylverven de eigenschappen van de olieverven niet dienen te vervangen. Ze zijn 14
als zelfstandig verfsysteem en alternatief medium geconcipieerd. Voordelen van acrylverf : •• toepassing op bijna alle ondergronden •• vergeelt niet en donkert niet na •• de film blijft flexibel •• maakt snel werken mogelijk •• meerlaags opbouw •• het drogen van de verf is niet omkeerbaar •• fysiologisch en toxicologisch onschadelijk
15
2 Hoogwaardige grondstoffen Lascaux hecht grote waarde aan kwaliteit en herkomst van hoogwaardige grondstoffen die volgens de meest strikte normen zijn getest en gecertificeerd en daarmee voldoen aan de meest recente milieubeschermingsnormen. Bij de evaluatie van leveranciers en hetgeen ze bieden houden we steeds rekening met sociale en ecologische criteria. Lascaux doet geen zaken met goedkope aanbieders en grondstoffen van de dubieuze afkomst en geeft de voorkeur aan leveranciers die in Europa volgens Europese richtlijnen produceren. De productie De zorgvuldig geselecteerde grondstoffen worden in talloze, uitvoerige experimenten getest op hun compatibiliteit. Alleen die grondstoffen worden geselecteerd, welke de beste kleurontwikkeling (chroma, constantheid), verwerkingseigenschappen en stabiliteit garanderen. Hoewel de keuze en kwaliteit van de grondstoffen van groot belang zijn, schuilt het ware geheim in de manier waarop er wordt geproduceerd : met veel handarbeid, aandacht en toewijding, de juiste volgorde en tijd om te wachten en te bekijken. Elke kleur van een kleurlijn wordt volgens individuele receptuur vervaardigd en kan tot wel 20 verschillende componenten bevatten. 90 % van alle kleurlijnen en hulpmiddelen wordt op de driewals afgemaakt. Een werkproces dat maximale kwaliteit waarborgt en in de huidige op kwantiteit en massa gefixeerde tijd een uitzondering vormt. Bescherming van gezondheid en milieu Sinds de oprichting van het bedrijf in 1963 heeft Lascaux zich gespecialiseerd in de ontwikkeling en fabricage van milieuvriendelijke kleursystemen op waterbasis. Wij zoeken gericht naar vervangende producten op waterbasis voor tot nu toe oplosmiddelhoudende, vaak de gezondheid schade toebrengende producten, bijv. grafiekproducten op waterbasis. Lascaux verf en Lascaux hulpmiddelen voldoen aan de nieuwe Zwitserse verordening voor chemicaliën die overeenstemt met 16
de geldende EG -richtlijnen. Ze zijn REACH -conform en in de VS zijn de producten gecertificeerd volgens de ASTM norm D -4236 “no health labeling required“. Een uitzondering vormen de verfsoorten die cadmium bevatten. Deze mogen niet worden gespoten en dragen dan ook de waarschuwing “not for spraying!”. Lascaux verf voldoet op slechts enkele uitzonderingen (cadmiumhoudende verven) na aan de Europese norm EN 71-3 voor de veiligheid van speelgoed. Desgewenst zijn er veiligheidsinformatiebladen van de betreffende producten verkrijgbaar. Bovendien ziet Lascaux grotendeels af van omverpakkingen. Omdat er bij de productie van verf uitsluitend met water wordt gereinigd, heeft Lascaux een zelf ontworpen zuiveringsinstallatie geïnstalleerd om te voorkomen dat verontreinigd water in de riolering terechtkomt. De zuiveringsinstallatie loost per jaar meer dan 2 miljoen liter gereinigd water. Als lid van CEPE , de Europese federatie van verenigingen van fabrikanten van lak, drukinkten en kunstschildersverf, voldoet Lascaux aan wereldwijd geldende veiligheidseisen en kwaliteitsstandaards en zet zich in voor een eenduidige en heldere labeling van de producten. Als lid van ECO SWISS, de organisatie van het Zwitserse bedrijfsleven voor milieubescherming, veilig werken en bescherming van de gezondheid, streven wij steeds opnieuw naar nieuwe en innovatieve oplossingen op het gebied van veilig werken en de bescherming van de gezondheid en het milieu.
17
3 LASCAUX® VERF Het programma van Lascaux omvat de volgende verfreeksen alsmede een overzichtelijk en logisch opgebouwd assortiment van hulpmiddelen die elkaar uitstekend aanvullen : Deze pure acrylverven, die watervast opdrogen, hebben een zwart deksel. (uitzondering zijn de tubedoppen bij de Artist acrylverf voor kunstschilders).
Deze acrylgemodificeerde watergedragen en gouache-verven, die na het drogen oplosbaar blijven in water, zijn voorzien van een wit deksel.
De 5 acrylverflijnen : •• Lascaux Artist, acrylverf voor kunstschilders •• Lascaux Studio Original, acrylverf voor kunstschilders •• Lascaux Bronze Original, acrylverf voor kunstschilders •• Lascaux Perlacryl, iriserende acrylverf •• Lascaux Sirius® Primary System, acrylverf De 5 acrylgemodificeerde watergedragen en gouache-kleurlijnen : •• Lascaux Sirius® Primary System, waterverf •• Lascaux Aquacryl™, aquarelverf voor kunstschilders •• Lascaux Gouache, temperaverf •• Lascaux Decora, temperaverf •• Lascaux Resonance® Gouache Lascaux is het gelukt om met de verworven knowhow op het gebied van de vervaardiging van acrylverf de klassieke gouache-verf te verbeteren door aan de klassieke lijmbinder een acrylbindmiddel toe te voegen. Lascaux assortiment hulpmiddelen : •• Impregneermiddelen en primers •• Modelleerpasta's •• Gels •• Mediums •• Diverse hulpmiddelen en additieven •• Vernissen en fixatief Schilderen met Lascaux® Acryl Lascaux verf wordt gekenmerkt door de bijzondere toepassingseigenschappen die in combinatie met de hulpmiddelen een uitermate rijk gevarieerd modulair systeem vormen. De kleurlijnen vormen evenwichtige assortimenten die zijn afgestemd op mengbaarheid. Alle soorten Lascaux verf worden gekenmerkt door buitengewone eigenschappen wat betreft kleur. Dankzij de sterke con-
18
centratie van zuivere pigmenten en het gebruik van eersteklas bindmiddelen is Lascaux verf bijzonder helder, zuiver en intensief en hebben de kleuren veel diepte. Daardoor behoudt de verf haar kleurechtheid ook bij sterke verdunning en kan zij op allerlei manieren worden toegepast. Lascaux verf is niet alleen gemakkelijk te verwerken maar heeft ook een hoog rendement en is daardoor uiterst zuinig in het gebruik. Lascaux Acryl is geschikt voor iedere gewenste techniek en vrijwel iedere ondergrond, als deze maar schoon en vetvrij is of adequaat is voorbehandeld. De verf kan direct worden verwerkt of met water worden verdund. De applicatie kan gespateld, dekkend of transparant zijn : van de zware impasto tot aan de fijnste penseelstreek. Verdunbaarheid Alle Lascaux verf is verdunbaar met water. Voor het aanpassen van de glans en viscositeit kunnen aan de verf de betreffende hulpmiddelen worden toegevoegd. Lascaux Acryl is zo goed gebonden dat de verf ook bij sterke verdunning watervast opdroogt. Bij zeer sterke verdunning is als verdunningsmiddel een toevoeging van Lascaux Medium aan te bevelen. De acrylgemodificeerde verven: Lascaux Aquacryl, Gouache, Resonance Gouache, Decora en Sirius Primair waterverf blijven na het drogen oplosbaar in water. Dat maakt het mogelijk om de verflaag later weer op te lossen. Houdbaarheid Lascaux verf is in de originele verpakking bij een stabiele kamertemperatuur jarenlang houdbaar en droogt niet uit als de tubes, blikken, flacons en emmertjes telkens weer goed worden gesloten.
Lascaux Artist-, Studio Orginal-, Studio Bronze Original-, Perlacryl- en Sirius Primair acrylverf is na het drogen niet alleen onoplosbaar in water, maar ook grotendeels watervast.
Altijd beschermen tegen vorst.
Verwerkingstemperatuur De watergedragen acrylverf is in natte toestand gevoelig voor vorst en mag niet onder de +5ºC worden verwerkt. Om goed te drogen dient de verwerkingstemperatuur boven de +10°C te liggen.
19
Met de diverse hulpmiddelen kan de glans in gradaties naar wens worden aangepast.
glans Lascaux Acryl droogt op tot een gelijkmatig zijdeglans oppervlak. De acrylgemodificeerde gouache en waterverven (Aquacryl, Gouache, Resonance Gouache, Decora en Sirius Primair waterverf) drogen op tot een prachtig zijdemat oppervlak. Droging In dunne lagen aangebracht droogt acrylverf binnen enkele minuten, in extreem dikke lagen binnen enkele uren, afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Om door en door hard te worden heeft de verf echter geruime tijd nodig. Toch kunnen ook dikke lagen zonder kans op barsten na enkele uren worden overschilderd. Omdat het droogproces bij acrylverf niet omkeerbaar is, kan eenmaal opgedroogde verf niet meer met water worden opgelost. a ) Droogtijd De relatief korte droogtijd van de acrylverf biedt het voordeel van vlot werken. Vooral bij het werken met aquareltechniek (glacerend) en het werken in lagen blijkt dat het snelle drogen een voordeel is. Acrylverf droogt (evenals alle emulsieverf) zuiver fysisch, dit in tegenstelling tot het chemisch drogen van olieverf. Terwijl het water aan de oppervlakte verdampt, vervloeien de acrylharsdeeltjes tot een homogene film. De droogtijd van de acrylverf is daarnaast afhankelijk van de kwaliteit van de ondergrond, de omgevingstemperatuur, de schildertechniek, de dikte van de laag, de verdunning enz. Op een absorberende ondergrond droogt acrylverf sneller dan op niet-absorberende ondergronden. Op laatstgenoemde ondergronden heeft deze verf daardoor aanzienlijk meer tijd nodig om door en door hard te worden, omdat alle vluchtige substanties door de gesloten film heen moeten verdampen. b ) Vertraging van het drogingsproces Voor werkzaamheden waarbij een langere verwerkingstijd van de verf gewenst is, bijv. bij nat-in-nat schilderen, kan Lascaux Retarder (vertrager) worden gebruikt. Elke toevoeging van een medium of gel, evenals het besproeien van het schildermateriaal met water, verlengt de verwerkingstijd. c ) Verandering van kleur na het drogen
20
Het is een bijzondere eigenschap van pure acrylverf dat deze bij het drogen donkerder wordt. De verklaring van dit verschijnsel is dat de melkachtige bindmiddelemulsie door het drogen transparant wordt en pas dan de eigenlijke kleur zichtbaar is. De mate waarin dit proces zich voordoet, varieert per kleur; bij kleuren die wit bevatten, is het effect sterker. De natte verf lijkt altijd intenser van kleur dan de opgedroogde matte verf. Wordt echter bijv. aan de verf meer bindmiddel (bijv. Lascaux Medium) toegevoegd, zodat deze glanzender opdroogt, dan is de verandering van kleur ook minder sterk. Deze fysische wetmatigheden gelden bij alle emulsieverfsoorten. Bij de verwerking ervan dient daar steeds rekening mee te worden gehouden. Bij Lascaux Acryl is echter het kleurverschil tussen nat en droog zeer gering. De acrylgemodificeerde gouache- en waterverven daarentegen zijn na het drogen lichter. Eenmaal opgedroogd is Lascaux Acryl hard en toch elastisch, duurzaam en hecht uitstekend. De verf vergeelt niet, niet in het licht, noch in het donker (omdat deze niet onderhevig is aan oxidatie), en er treden zelfs in de dikste lagen geen barsten op. Wanneer er op verschillende plaatsen wordt gewerkt, bijv. op reis of bij het transport van de werkstukken, hoeft men dus niet bang te zijn dat de verf scheurt, breekt of afbladdert Werkstukken op linnen, stof en papier kunnen worden opgerold.
De droge laag van de acrylgemodifi ceerde gouache- en waterverf is, aangebracht in dunnere lagen, eveneens elastisch. Bij dikke lagen gouacheverf kan deze echter gaan barsten.
mengbaarheid met andere soorten acrylverf of dispersieverf Het is altijd het beste verfsystemen met eenzelfde basis en liefst van hetzelfde fabricaat te gebruiken ( onder elkaar te mengen of van fabriekssamenstelling). Hoewel sommige soorten acryl- en dispersieverf in principe zonder meer in combinatie verwerkt kunnen worden, is het toch verstandig altijd uit te proberen of dit geen problemen oplevert voordat met het eigenlijke werk wordt begonnen. Er kunnen zich namelijk storende verschijnselen voordoen, zoals indikken, schiften of spanningsverschillen in de opgedroogde verflaag, en deze kunnen tot ongewenste resultaten leiden. Ook al levert het mengen van verschillende verfsoorten een bevredigend resultaat op, dan verdient het toch aanbeveling een dergelijk mengsel alleen binnen te gebruiken. Schade 21
aan schilderijen die ontstaat doordat verschillende niet te combineren merken met elkaar worden gemengd, is nauwelijks te herstellen.
Lichtechtheidsclassifi caties zijn op elk etiket en op de kleurenkaarten terug te vinden. Er bestaat geen uniforme meetmethode en elke fabrikant gebruikt een ander interpretatiesysteem.
Lichtechtheid, weer- en verouderingsbestendigheid Zoals reeds vermeld, bepaalt de kwaliteit van het bindmiddel de weer- en verouderingsbestendigheid van de verf. De door ons gebruikte acrylaatbinders zijn buitengewoon lichtecht, weer- en verouderingsbestendig. M.b.t. pigmentsystemen dient men echter in het algemeen wat betreft de lichtechtheid, maar ook de weerbestendigheid bij enkele kleuren een zeker voorbehoud te worden gemaakt. (zie info bij de verschillende verfreeksen). Alle Lascaux verf is goed tot zeer goed lichtecht en kan zonder beperking met elke schildertechniek, ook bij elke bijmenging met wit, dekkend of transparant worden gebruikt. Een beschermende deklaag met transparante Lascaux Transparentlack is niet noodzakelijk, levert echter wel een grotere helderheid en een betere bescherming tegen vervuiling op. Werkstukken die achter ramen resp. onder glazen koepels worden uitgevoerd, moeten worden behandeld als objecten in de openlucht. Buiten wordt de houdbaarheid nadelig beïnvloed door bepaalde golflengten van het UV-licht. Andere factoren die een negatief effect op de verflaag hebben, zijn regen (zure regen), industriële afvalgassen, de zich in de lucht bevindende vuildeeltjes alsmede de luchtvochtigheid (in het bijzonder als het vocht neerslaat op de verf). Hierbij wordt niet meer van lichtechtheid, maar van weerbestendigheid gesproken. Om alle negatieve invloeden te voorkomen, adviseren wij bij toepassing buiten steeds een dubbele afwerking met Transparentlack- UV. Desondanks zijn geringe kleurafwijkingen na verloop van jaren mogelijk. De eigenschappen van de problematische kleuren worden door deze maatregel zichtbaar verbeterd, met uitzondering van cadmiumgeel 112 ; hierbij kan geen verbetering worden verwacht. Schilderwerken buiten zijn complexe systemen en vereisen een zorgvuldige keuze van alle materialen. Muurschilderingen hebben een zeker onderhoud nodig ; ze moeten iedere paar jaar
22
worden bevrijd van het vuil dat zich erop heeft afgezet, hetgeen kan gebeuren door wassen met een zachte borstel of spons, water en een klein beetje zeep. Het periodiek vernieuwen van de beschermende deklaag is aan te bevelen. Verwijderbaarheid & schoonmaken van gereedschappen Acrylverf die reeds aan de oppervlakte is opgedroogd, kan in warm water worden geweekt en is daarna van niet-absorberende ondergronden moeiteloos te verwijderen. In alcohol (brandspiritus) en kunsthars- of nitroverdunner alsmede aceton is Lascaux acrylverf altijd weer oplosbaar. De Lascaux penselenreiniger is uiterst effectief voor acryl- en gouacheverf. Als concentraat heeft deze een zeer hoog rendement, is te verdunnen met water, kan meermaals worden gebruikt en is oplosmiddelvrij en biologisch afbreekbaar. De acrylgemodificeerde gouache- en waterverf laat zich relatief goed weer oplossen.
Als de dop van een tube vastzit, is deze het beste weer los te krijgen door de tube even in warm water onder te dompelen.
Penselenreiniger kan 1:9 met water worden verdund.
Verwijdering van de verf Verfresten dienen conform de voorschriften van de lokale autoriteiten te worden verwijderd. Attentie : cadmiumverf behandelen als chemisch afval. Verfmengen met basiskleuren Steeds weer duikt de vraag op welke basiskleuren van de verschillende Lascaux kleurlijnen ideaal voor het mengen kunnen worden gebruikt. Daarvoor verwijzen we naar het informatieblad ‘Voorstellen voor assortimenten basiskleuren op basis van de Lascaux-verfreeksen’. De op de traditionele drie basiskleuren gebaseerde systemen leiden in mengkleuren altijd tot zeer beperkte en onduidelijke resultaten. Lascaux is deze uitdaging aangegaan en heeft een vijf-kleurensysteem ontwikkeld. Het gepatenteerde Lascaux Sirius Primary System is een uitgebreid verfsysteem, dat door de zuiverheid van de kleuren en de uitgebalanceerde trillingsfrequenties leidt tot schitterend heldere harmonieën. Het vormt een volledig kleurenassortiment met slechts 5 basiskleuren (magenta, rood, geel, cyaan en ultramarijn). Deze 5 primaire kleuren zijn onderling zo uitgebalanceerd dat ze schitterende, heldere en levendige mengkleuren opleveren. Ook bij het ophelderen met Sirius Weiss of bij schakeringen met het 23
neutrale Sirius Schwarz (in gelijke delen gemengd uit de 5 primaire kleuren) blijft de volle zuiverheid van de Sirius primaire kleuren behouden. Zo kunnen er meer dan 78 000 tinten worden gedifferentieerd en harmonisch worden gemengd, waarbij de zuiverheid en de verzadiging (chroma) van de kleuren steeds blijft behouden.
24
4 Acrylverf voor kunstschilders Lascaux Artist Artist is een hoogwaardige, pasteus ingestelde acrylverf voor kunstschilders. Deze is zowel binnen als buiten geschikt voor elke schildertechniek. Met de 54 kleuren kunnen praktisch alle kleurnuances worden gemengd. De uitstekende kwaliteit van Artist voldoet zelf aan de allerhoogste eisen. Ondergronden De ondergrond kan met Lascaux grondering en modelleerpasta’s worden voorbehandeld. Zo kunt u hieraan het gewenste absorptievermogen en de gewenste textuur verlenen. Voor niet-flexibele en flexibele ondergronden bieden wij de geschikte producten aan. Verwerking Artist is geschikt voor elk schildersgereedschap. U kunt de verf zowel onverdund als ook verdund met water aanbrengen. Bij het drogen ontstaat een elastische verflaag die met een willekeurig aantal lagen kan worden overgeschilderd. Zo behaalt u uiteenlopende resultaten: van delicate glacis tot zware impasto’s. Artist verf is zijdemat. De eigenschappen van de verf kunt u met de veelzijdige Lascaux Acryl hulpmiddelen veranderen. Daardoor bepaalt u de glans, de viscositeit, de transparantie en de structuur van de verf. Een hogere kleur- en lichtintensiteit bereikt u door verschillende toevoegingen: •• Lascaux Medium 1, glans: zorgt voor een hogere kleur en lichtintensiteit •• Transparentlack 1, glans: zorgt voor een hogere kleur en lichtintensiteit •• Lascaux Impasto Gel 1, glans: zorgt voor een hogere kleurintensiteit, de verf wordt pasteuzer Vernissen Alle acrylwerk kan met Lascaux Transparentlack duurzaam worden beschermd en daarna gemakkelijker worden gereinigd. Voor toepassingen buiten adviseren wij u de speciale transparante lak met UV-absorber.
25
Kleurenpalet en pigmenten De 54 verschillende Artist kleuren bieden een uitgebalanceerd kleurenpalet. Alle kleuren kunnen met elkaar worden gemengd. Voor Artist verf worden uitsluitend eersteklas zuivere pigmenten gebruikt. De verf is uiterst lichtecht en weerbestendig. Daardoor is deze ook uitstekend geschikt voor werkzaamheden buiten. Rode en gele tinten De serie rood-geel bestaat uit zuivere cadmiumpigmenten en de organische pigmenten hansageel, diarylgeel, pyrroloranje, pyrrolrood en quinacridone-crimson. Cadmiumrood geeft bij mengen met wit gedempte rozetinten. Dankzij de pigmenten pyrroloranje, pyrrolrood en quinacridonecrimson kunnen bij het mengen met wit daarnaast schitterende rozetinten worden bereikt. Groene tinten De serie groen bestaat uit het koele phtalo-groen, het warme cadmium-groen en het vrij diepe chroomoxidegroen. Een bijzondere verrijking van de serie groen is het kobaltnikkelgroen. Blauwe tinten De serie blauw loopt van het diepe indanthrene-blauw naar het lichte, koude phtaloturquoise-blauw en maakt een groot aantal tussentinten mogelijk. Ultramarijn neemt een bijzondere plaats in. De unieke intensiteit van deze kleur is met geen ander pigment te vergelijken. Ultramarijn heeft veel bindmiddel nodig. Daardoor is de verf transparant en verliest aan intensiteit als deze dekkend wordt aangebracht. Om echter een goede dekkingskracht te verkrijgen kan er met een minimale hoeveelheid wit tot een diep blauw worden gemengd. Mengen met transoxide zwart Met transoxide zwart kan het palet aardkleuren aanzienlijk worden uitgebreid. Combinaties met de nieuwe organische pigmenten zorgen bovendien voor een groot aantal ongebruikelijke kleuren. Zo geeft het mengen met hansageel een schitterend groen-geel, met diarylgeel een goudoker, met pyrroloranje een schitterend steenrood, met pyrrolrood een intensief 26
pompejaansrood, met kobaltnikkelgroen een groene aardekleur en met transoxide geel een groenige omberkleur. Wit Titaanwit heeft een goede dekkingskracht. Deze eigenschap van het titaanpigment maakt echter subtiele ophelderingen van kleuren moeilijk. De kleuren worden sterk veranderd en fijne ophelderingen zijn maar moeilijk te bereiken. ‘Mischweiss’ (mengwit) daarentegen heeft een geringere dekkings- en kleurkracht. Daarmee is het mogelijk om een kleur subtiel lichter te maken, zonder deze te veranderen in een pastelkleur. ‘Mischweiss’ verhoogt bovendien de dekkingsgraad van glacerende pigmenten. Hiertoe behoren de moderne organische pigmenten zoals quinacridone, phtalocyanine, pyrrole etc. Al met geringe toevoegingen van mengwit krijgt u kleurnuances met een goede dekkingskracht.
Mengwit heeft geen enkele invloed op de kwaliteit van Lascaux verf, niet wat betreft lichtechtheid, noch wat betreft verouderingsbestendigheid.
Lascaux Studio original Studio Original is de universele acrylverf voor kunst, design en decoratie. Omdat Studio Original zonder zichtbare overgangen kan worden aangebracht, is de verf bovendien geschikt voor het werken op grote vlakken, met name voor muurschilderingen. Het palet omvat 50 kleuren. Studio Original kleuren hebben een optimale dekkingskracht. Het assortiment heeft geen glacerende kleuren. Glacerende effecten kunt u echter door een sterkere verdunning bereiken. Ondergronden De ondergrond kan met Lascaux grondering en modelleerpasta’s worden voorbehandeld. Zo kunt u hieraan het gewenste absorptievermogen en de gewenste textuur verlenen. Voor niet-flexibele en flexibele ondergronden bieden wij de geschikte producten aan. Verwerking Studio Original is geschikt voor alle schildertechnieken. U kunt de verf zowel onverdund als ook verdund met water aanbrengen. Bij het drogen ontstaat een elastische harde verf die met een willekeurig aantal lagen kan worden overschilderd. Daarbij verandert de kleur niet. Studio Original kan met Lascaux hulpmiddelen worden gemengd. Daarmee bepaalt u de eigenschap van de verf. Zo 27
behaalt u uiteenlopende resultaten: van diepmatte tot hoogglanzende glacis, van zijdeachtige oppervlakken tot gestructureerde impasto’s. Vernissen Alle acrylwerk kan met Lascaux Transparentlack duurzaam worden beschermd en daarna gemakkelijker worden gereinigd. Voor toepassingen buiten adviseren wij u de speciale transparante lak met UV-absorber.
Voor wit gelden dezelfde eigenschappen als bij de Artist.
Vanzelfsprekend kunnen Artist en Studio Original met elkaar worden gemengd.
Kleurenpalet en pigmenten De 50 verschillende Studio Original kleuren bieden een uitgebalanceerd kleurenpalet. Alle kleuren kunnen met elkaar worden gemengd. Het complete kleurenspectrum van Studio Original bevat naast zes zachte pastelkleuren bovendien vier op elkaar afgestemde kleuren grijs. Voor Studio Original worden uitsluitend eersteklas zuivere pigmenten gebruikt. De verf is uiterst lichtecht en weerbestendig. Daardoor is deze ook uitstekend geschikt voor werkzaamheden buiten. In tegenstelling tot Artist bevat de meer dekkend ingestelde Studio Original geen kleuren met cadmium of kobalt-pigmenten. Het verschil met Lascaux Artist Studio Original en Artist verschillen onder andere in de dekkingskracht. Zo krijgen de kleuren ultramarijn bij Studio Original al een spoortje wit en zijn daarmee dekkend. Dezelfde ultramarijn van de Artist verf is daarentegen transparant omdat er geen wit bij de verf wordt gemengd. Afhankelijk van het gewenste resultaat kiest u daarom Studio Original of Artist kleuren. Lascaux Studio Bronze original Studio Bronze Original bestaat uit acht metallics. Deze zijn lichtbestendig en watervast. Ze zijn zowel geschikt voor decoratie en design alsook voor architectonische doeleinden. Ondergronden De ondergrond kan met Lascaux grondering en modelleerpasta’s worden voorbehandeld. Zo kunt u hieraan het gewenste absorptievermogen en de gewenste textuur verlenen. Voor niet-flexibele en flexibele ondergronden bieden wij de geschikte producten aan.
28
Verwerking De metallics zijn geschikt voor diverse niet-alkalische ondergronden, bijv. vers cement of kalkpleister. U kunt de verf direct uit de verpakking gebruiken of verdund met water aanbrengen. Studio Bronze Original kan onderling worden gemengd. Let daarbij op dat u alleen goudtinten (990, 991, 992, 993, 994, 996) of zilvertinten (995 en 997) met elkaar mengt. Anders is de stabiliteit van de verf niet-gewaarborgd. Vernissen Een beschermende deklaag met Lascaux Transparentlack 1 beschermt Studio Bronze Original tegen slijtage, vocht en oxidatie. Breng Transparentlack 1 pas aan als de metallic goed door en door is gedroogd (min. 24 uur). Let daarbij op droge en warme condities, omdat anders de goudmetallics, koper en Britannia zilver groenig kunnen verkleuren. Bij geëxponeerd werk adviseren wij een beschermende deklaag met Lascaux Transparentlack UV. Extra belangrijk is dat bij de aluminiumtinten die zonder een beschermende laag gevoelig zijn voor slijtage. De goudtinten en Britannia zilver zijn slechts tot op zekere hoogte geschikt voor gebruik buiten, omdat het koperaandeel in deze verven gevoelig regeert op milieu-invloeden. In ieder geval dient u deze metallics te beschermen met Transparentlack UV.
Om dezelfde reden dient u Studio Bronze Original ook niet te mengen met andere Lascaux verf en hulpmiddelen.
Een slotvernis versterkt de intensiteit van de metallics. Een uitzondering vormen daarbij de goudtinten en Britannia zilver. Deze lijken door het aanbrengen van een vernislaag vlakker.
Kleurenpalet en pigmenten Vier verschillende goudtinten, aluminium, koper, Britannia zilver en staal vormen het spectrum van de Studio Bronze Original kleurlijn. Deze bestaat uit geselecteerde zuivere acrylaten en lichtechte, gestabiliseerde metaallegeringen. Lascaux Perlacryl Deze iriserende verf heeft een grote intensiteit en helderheid en wordt gekenmerkt door een diepe parelglans. Alle kleuren zijn goed dekkend, bijzonder lichtecht en verouderingsbestendig. Perlacryl droogt elastisch hard, krasvast en waterbestendig op. Perlacryl verf is geschikt voor zowel artistieke als decoratieve toepassingen, voor paneel- en wandschilderingen, het aanbrengen van ornamenten en het bewerken van architectonische elementen. 29
Ondergronden Perlacryl kan op elke vetvrije schilderondergrond worden aangebracht: op papier, karton, textiel, hout, leer, minerale ondergronden, metaal en vele kunststoffen. Zie hiervoor het hoofdstuk ‘Voorbehandeling van de ondergrond’ in deze brochure.
Perlacryl kan over het algemeen ook worden gemengd met standaard Lascaux Acryl, maar het iriserende effect wordt dan minder.
Verwerking Omdat de 12 kleuren zeer intens zijn, hebben ophelderingen relatief veel ‘Perlweiss’ nodig. Het effect van de parelglans wordt bepaald door de dikte van de verflaag en de mate van verdunning. Daarom is het vooral bij grote vlakken van belang erop te letten dat de glanswerking met de richting van de penseelstreek meegaat. Wanneer de verf wordt gespoten, varieert de parelglans afhankelijk van de druk en de mate van verdunning. Vernissen Alle acrylwerk kan met Lascaux Transparentlack duurzaam worden beschermd en daarna gemakkelijker worden gereinigd. Voor toepassingen buiten adviseren wij u de speciale transparante lak met UV-absorber. Kleurenpalet en pigmenten Het assortiment Perlacryl omvat 12 zuivere basiskleuren die overeenkomen met die van de kleurencirkel en daarnaast geel goud, rood goud, parelwit en parelzwart. De kleuren kunnen met elkaar worden gemengd. De basis van Perlacryl is een synthetische variant van nietgiftig parelmoer. Lascaux® Sirius Primary System, acrylverf Het Sirius Primary System berust op vijf schitterende, zuivere en glacerende kleuren (basiskleuren) : magenta, rood, geel, cyaan en ultramarijn. Het verfsysteem is onderling zo uitgebalanceerd dat het schitterende, heldere en levendige mengkleuren oplevert. Met een eenvoudig mengsysteem (druppelgewijs doseren) kunnen meer dan 78 000 tinten gedifferentieerd en harmonisch worden gemengd, waarbij de zuiverheid en de verzadiging (chroma) van de kleuren steeds behouden blijven. Dit blijkt in het bijzonder bij de fijne aard- en pastelkleuren. Het mengen van de vijf basiskleuren in gelijke delen resulteert in een diep, neutraal zwart. Een extra Sirius Weiss (wit) rondt het systeem af. Ook bij het ophelderen met Sirius
30
Weiss of bij schakeringen met het neutrale Sirius Schwarz blijft de volle zuiverheid van de Sirius primaire kleuren behouden. Ondergronden Sirius Primair acrylverf is toepasbaar op bijna alle absorberende en vetvrije materialen en kan worden gemengd met alle Lascaux Acryl hulpmiddelen zoals Medium en Impasto Gel. Verwerking Sirius Primair acrylverf is sterk geconcentreerd, helder zuiver en uiterst smeuïg. De verf droogt mat en watervast op. De verf is iets pasteuzer en dekkender samengesteld dan Sirius Primair waterverf en kan met water worden verdund of dik worden aangebracht. Bij sterk verdunnen of meermaals overschilderen is het bijmengen van Sirius Acryl Medium aan te bevelen. Daarmee verhoogt u de sterkte van de film en de vloeieigen-schappen blijven behouden. Vernissen Indien buiten toegepast, dient Sirius Primair acrylverf te worden beschermd met Transparentlack UV. Pigmenten Sirius Primair acrylverf bestaat uit lichtechte, zuivere pigmenten en verouderingsbestendige, geselecteerde zuivere acrylaten.
Hebt u belangstelling voor Lascaux Sirius® transparante muurverf? Informatie vindt u in het hoofdstuk „Interieurvormgeving met Lascaux verf”.
31
5 goUACHES En wATErVErf Lascaux gouache Bij de gouache voor kunstschilders gaat het om een temperaverf die in nauwe samenwerking met kunstenaars en kunstdocenten is ontwikkeld. Gouache is zowel geschikt voor de sectoren kunst en design alsook voor het creatieve schilderonderwijs. Gouache is een sterk geconcentreerde, intensieve verf met een zeer hoge dekkingskracht, strijkt gemakkelijk uit en heeft een zijdematte finish. Door de oplosbaarheid in water is gouache in tegenstelling tot acrylverf vertraagd weer oplosbaar. Ondergronden Als schilderondergrond komen alle absorberende materialen zoals papier, karton of linnen in aanmerking.
In tegenstelling tot andere soorten temperaverf wordt Gouache na droging nauwelijks lichter van kleur.
Verwerking Omdat de verf sterk geconcentreerd is, verdient het aanbeveling gouacheverf 1:1 met water te verdunnen. Zelfs in sterke verdunningen blijven de kleuren bijzonder intensief. Gouache verf voor kunstschilders kan met meerdere lagen worden overgeschilderd zonder dat de droge ondergrond zich vermengd met de nieuwe aangebrachte verf. Vernissen Door het overspuiten met Lascaux UV-Protect worden voltooide werken beschermd tegen UV-stralen en watervast. Kleurenpalet en pigmenten Het uitgebalanceerde assortiment van 31 kleuren, inclusief zilver en goud, laat zich uitstekend mengen. Gouache bestaat uit zuivere, lichtechte pigmenten en een acrylgemodificeerd bindmiddel op natuurlijke basis. Lascaux resonance® gouache Met Resonance Gouache heeft Lascaux een biogeactiveerde verf gemaakt die dankzij de geïmplementeerde reuk- en trillingscomponenten, zgn. bioinformatie, het psychisch uitdrukkingsvermogen ondersteunt en stimuleert. Dit werkt harmoniserend op mens en omgeving. Resonance Gouache bestaat uit een synthetisch bindmiddel, bioinformatie, salie-olie en zuivere, lichtechte pigmenten. De
32
verf droogt zijdemat op en blijft in water oplosbaar. Ondergronden Als ondergrond zijn alle absorberende materialen zoals papier, karton, linnen etc. geschikt. Verwerking De verf is geconcentreerd en enigszins gelachtig ingesteld. De verf laat zich praktisch zonder verdunning met een met water bevochtigd penseel gemakkelijk verwerken. Vanzelfsprekend kan de verf echter ook in om het even welke verdunning met water worden verwerkt. Alle kleuren kunnen onderling, en ook met de Lascaux gouacheverf voor kunstschilders naar believen worden vermengd.
Dankzij de smeuïge consistentie is de verf ook uitstekend geschikt als vingerverf.
Vernissen Door het spuiten met Lascaux UV-Protect wordt voltooide werk beschermd tegen UV-stralen en watervast. Kleurenpalet en pigmenten Het assortiment omvat 28 kleuren, inclusief zilver en goud. Alle kleuren kunnen onderling, en ook met Lascaux Gouache naar believen worden vermengd. Lascaux Resonance Gouache bestaat uit een synthetisch bindmiddel, bioinformatie, salie-olie en zuivere, lichtechte pigmenten. De verf droogt zijdemat op en blijft in water oplosbaar.
Hebt u belangstelling voor Lascaux Raumfarbe Resonance®? Informatie vindt u in het hoofdstuk ‘Interieurvormgeving met Lascaux verf’.
Lascaux Decora Decora wordt gekenmerkt door de grote helderheid en dekkingskracht ervan. Als voordelig alternatief voor de sterk geconcentreerde Lascaux Gouache is het Decora-programma eveneens geschikt voor het schilderonderwijs even-als voor de toepassing in de totale kunst- en decoratiesector. Dit kleuren-programma bestaat uit 18 evenwichtige tinten. Ondergronden Decora kan op alle absorberende ondergronden worden verwerkt : op papier, karton, linnen, hout of gips, maar ook op klei en textiel. Verwerking De gebruiksklare verf kan met water worden verdund en op 33
eenvoudige wijze worden aangebracht, zowel homogeen dekkend alsook in elke nuance glacerend. Bovendien kan Decoraverf met meerdere lagen worden overgeschilderd zonder dat de droge ondergrond zich vermengd met de nieuw aangebrachte verf. Vernissen Door het spuiten met Lascaux UV-Protect wordt voltooid werk beschermd tegen UV-stralen en watervast. Kleurenpalet en pigmenten Het assortiment is samengesteld uit 18 evenwichtige tinten. Gouache bestaat uit zuivere, lichtechte pigmenten en een acrylgemodificeerd bindmiddel op natuurlijke basis. Lascaux Aquacryl™ Aquacryl is een transparante verf van schilderskwaliteit die twee werelden combineert: het laat zich verwerken als een acrylverf, is echter transparant en licht als een aquarelverf. Aquacryl is de moderne herformulering van de klassieke aquarelverf. Het is even geschikt voor traditioneel aquarelleren als voor transparante verfapplicaties op grote beeldformaten. Ondergronden Met Aquacryl kan niet alleen op klassiek aquarelpapier en -karton in aquareltechniek worden gewerkt, maar ook op alle andere absorberende ondergronden, zoals bijv. op met Lascaux Gesso of Structura gegrond schilderslinnen.
In combinatie met Lascaux Medium of Impasto Gel ontstaat een watervaste en transparante verf die daarmee een optimale aanvulling op de acrylverfbiedt.
34
Verwerking Aquacryl wordt gekenmerkt door een hoge transparantie, intensiteit en optimale lichtechtheid. De verf droogt in iedere concentratie gelijkmatig mat op, waarbij de volle intensiteit en kleurdiepte behouden blijven. Aquacryl droogt in dunne lagen vrijwel watervast op en kan dus overgeschilderd worden zonder dat de onderliggende verf begint op te lossen. Intensievere lagen kunnen daarentegen wel gemakkelijk weer worden opgelost. Om de verf van eigenschap te veranderen kan Aquacryl Medium worden gebruikt. Dit is gebaseerd op hetzelfde bindmiddelsysteem als Aquacryl. Voorstrijken met Medium kan het absorptievermogen verminderen en het uitwassen van de kleuren vergemakkelijken. De toevoeging van Medium voor het
sterk verdunnen van de verf verhoogt de transparantie, de hechtkracht en de consistentie. Aquacrylverf kan worden gecombineerd met andere producten van Lascaux. Vernissen Nadat de stukken af zijn, kunnen deze zonder wezenlijke verandering van het karakter ervan worden beschermd met Lascaux UV Protect. Kleurenpalet en pigmenten De 25 geconcentreerde kleuren worden in viskeuze vorm geleverd. Aquacryl bestaat uit fijne, zuivere en lichtechte pigmenten en een in water oplosbare, verouderingsbestendige acrylhars. Lascaux Sirius® Primary System, waterverf Het Sirius Primary System berust op vijf schitterende, zuivere en glacerende kleuren (basiskleuren): magenta, rood, geel, cyaan en ultramarijn. Het verfsysteem is onderling zo uitgebalanceerd dat het schitterende, heldere en levendige mengkleuren oplevert. Met een eenvoudig mengsysteem (druppelgewijs doseren) kunnen meer dan 78 000 tinten gedifferentieerd en harmonisch worden gemengd, waarbij de zuiverheid en de verzadiging (chroma) van de kleuren steeds behouden blijven. Dit blijkt in het bijzonder bij de fijne aard- en pastelkleuren. Het mengen van de vijf basiskleuren in gelijke delen resulteert in een diep, neutraal zwart. Een extra Sirius Weiss (wit) rondt het systeem af.
Ook bij het ophelderen met Sirius Weiss of bij schakeringen met het neutrale Sirius Schwarz blijft de volle zuiverheid van de Sirius primaire kleuren behouden.
Ondergronden Sirius Primair waterverf is geschikt voor schilderwerk in aquareltechniek op klassiek aquarelpapier en op andere absorberende ondergronden zoals met Lascaux Gesso of Structura gegrond schilderslinnen. Verwerking De verf droogt zijdemat op en blijft in water oplosbaar. De verf kan verder naar believen met water verdund of vol en verzadigd worden aangebracht. Door de vertraagde oplosbaarheid kan een bestaande laag verf worden uitgewassen, maar ook te allen tijde nieuw worden overgeschilderd zonder in de nieuwe verflaag op te lossen. 35
Om de transparantie en de consistentie van de verf te verhogen, is Lascaux Aquacryl Medium of Lascaux Water Resoluble Medium aan te bevelen. Vernissen Nadat de stukken af zijn, kunnen deze zonder wezenlijke verandering van het karakter ervan worden beschermd met Lascaux UV Protect. Pigmenten Sirius Primary System waterverf bestaat uit zuivere, lichtechte pigmenten en een verouderingsbestendig en acrylgemodificeerd bindmiddel.
36
6 LASCAUX inTEriEUrVErf Lascaux raumfarbe resonance® ‘Raumfarbe Resonance’ is een oplosmiddelvrije, biogeactiveerde interieurverf die een harmoniserend effect heeft op de mens en zijn omgeving. Hij ondersteunt de balans van het omgevingsklimaat door een zuiverende, reinigende werking. Deze witte, sterk dekkende, matte acryl-caseïneverf hecht uitstekend op praktisch alle ondergronden binnen. Ondergronden Raumfarbe Resonance kan binnen worden gebruikt op minerale ondergronden, kunststof plamuur, hout, papier, metaal, textiel etc. De ondergrond moet schoon, droog, stof- en vetvrij zijn. Verwerking De verf laat zich zonder verdunning strijken, rollen of spuiten. Omdat Raumfarbe Resonance wordt gekenmerkt door een uitstekende veeg- en watervastheid is extra aflakken niet nodig.
Voor een gekleurde interieurvormgeving kan de interieurverf bijv. met Lascaux Sirius Primair acrylverf worden aangemengd.
Kleur en pigment Resonance Raumfarbe bestaat uit een zuiver, lichtecht titaandioxide, bindmiddel op basis van een zuiver-acrylaatdispersie en caseïne en bioinformatie op een drager van mastiek en lavendelolie. Lascaux Sirius® wandlasur Sirius Wandlasur transparante muurverf wordt gekenmerkt door een uiterst levendige transparantie en helderheid. De combinatie met Sirius Wandlasur Medium opent een nieuwe dimensie van interieurvormgeving. Hiermee is het gemakkelijk leren werken met de muurverftechniek, waarbij tegelijkertijd tegemoet wordt gekomen aan de hoge eisen van de professionele gebruiker. Met het Sirius Primary System (5 primaire kleuren, plus wit en zwart) bestaat bovendien de mogelijkheid om individuele kleurtinten te mengen. Ondergronden Sirius Wandlasur kan binnen worden toegepast op bijna alle absorberende en vetvrije ondergronden.
45
Speciale acrylverf
Aquacryl TM
Sirius® Primary System (Europ. Pat.)
Een uiterst geconcentreerde transparante verf van kunstschilderskwaliteit die twee werelden combineert : het laat zich verwerken als een acrylverf, is echter transparant en licht als een aquarelverf. Geeft een zijdemat oppervlak en is na opdrogen gemakkelijk oplosbaar. Aquacryl is verkrijgbaar in 25 kleuren.
Dit unieke uitgebalanceerde verfconcept berust op vijf – in plaats van de gebruikelijke drie – primaire kleuren. Het totale kleurenspectrum kan moeiteloos tot meer dan 78 000 tinten worden gemengd. Sirius verf is van een grote zuiverheid en uitstraling. Sirius Acrylverf Deze half transparante verf droogt watervast op. Toepasbaar voor diverse technieken, inclusief airbrush en zeefdruk. Sirius waterverf Deze transparante verf is in water oplosbaar na droging. Toepasbaar voor diverse technieken, inclusief aquarel.
Sirius transparante muurverf De introductie van briljante kleuren voor iedereen die muurverftechnieken op grote oppervlakten wil gaan toepassen. De mat opdrogende verf wordt gekenmerkt door een uiterst levendige transparantie en helderheid.
34
Universele acrylverf
Artist
Studio©riginal
Al een halve eeuw de beproefde en wereldwijd erkende keus. De pasteuze, zeer geconcentreerde en watervast opdrogende acrylverf voor kunstschilders die de allerhoogste eisen aan hun materiaal stellen, zowel voor delicate glacis als zware impasto's. Met het evenwichtige assortiment van 54 kleuren kunnen praktisch alle nuances worden gemengd.
Universeel toepasbare, vloeibare acrylverf voor kunstschilders, die watervast opdroogt, een hoge dekkracht heeft en gemakkelijk uitstrijkt. De 50 kleuren van Studio Original zijn op elk gebied toepasbaar, van fijn schilderwerk tot aan grootschalige kunstwerken op bouwprojecten.
35
Gouacheverf
Gouache
Gouache
Resonance®
Decora
Sterk geconcentreerde en zeer intensieve gouache met een zeer hoge dekkracht die gemakkelijk uitstrijkt en een zijdematte finish heeft. De 31 uitgebalanceerde kleuren, inclusief zilver en goud, overtuigen dankzij de zuiverheid, de helderheid, de kleurdiepte en de lichtechtheid.
Deze biogeactiveerde gouache is uniek door zijn fijne gel-achtige consistentie en een grote helderheid. Door de speciale tpovoeging ondersteunt zij harmonie en evenwichtigheid van mens en omgeving. De gouache droogt zijdemat op en laat zich vertraagd weer oplossen. Deze verflijn met 28 kleuren is de juiste keus waarneer kleur voorbij de visuele aanwezigheid als zinnelijke kwaliteit moet worden waargenomen.
Gebruiksklare temperaverf met een grote helderheid en dekkracht. Het Decoraprogramma, een voordelig alternatief voor de sterk geconcentreerde Lascaux Gouache, is geschikt voor het kunstonderwijs, evenals voor toepassing in de interieursector en op scholen.
36
Hulpmiddelen
Impregneermiddelen & grondlagen Flexibele, lichtechte en verouderingsbestendige impregneermiddelen en gronderingen voor een optimale behandeling van de ondergrond. Voor binnen en buiten. Modelleerpasta's Dekkende, gebruiksklare pasta met uiteenlopende korrelgrootte, kleur en gewicht. Gemengd met kleur of puur te gebruiken. Gels In mengsels geven ze de verf meer
body en volume. Ze kunnen puur of als toevoeging worden gebruikt of over de acrylverf worden opgebracht om verschillende structuren en glansgraden te bereiken. Mediums Geven de verf een uiteenlopende glansgraad, verhogen de hechting en transparantie. Diverse andere mediums en schildershulpmiddelen Voor het beïnvloeden van de droogtijd, de viscositeit en de glansgraad, voor het aanmaken van verf. Vernissen/fixatief Verhogen de bestendigheid tegen weersinvloeden, vervuiling en mechanische belastingen en vereenvoudigen het schoonmaken. Met en zonder UV-bescherming en in verschillende glansgraden.
37
Hulpmiddelen
Penselen
Producten voor interieurdesign Naast alle andere Lascaux-producten die kunnen worden toegepast in kunst, design en architectuur bieden wij ook speciaal ontwikkelde producten voor interieurdesign.
Alle penselen bestaan uit een speciaal ontwikkelde mix van synthetische vezels en worden gekenmerkt door een uitstekende vormvastheid, veerkracht en slijtvastheid.
Sirius transparante muurverf Medium garandeert een lange verwerkingstijd en verhoogt de transparantie van de verf met behoud van de helderheid. De oplosmiddelvrije, biogeactiveerde interieurverf Resonance werkt harmoniserend op mens en omgeving. Een witte, sterk dekkende en matte acryl-caseïneverf voor binnen.
Kunstschilderspenselen Verkrijgbaar in brede, platte en ronde uitvoering alsmede als kattentong.
38
Aquarelpenselen Aquarelpenselen worden aangeboden in drie verschillende maten. Spalters (brede platte penselen) Voor het aanbrengen van een grondlaag, voor het schilderen van grote oppervlakken en voor het vernissen (in zeven maten).
Drukgrafiek ARE (acrylgrond etsmethode)
Watergedragen zeefdruksysteem
In samenwerking met de grafici Robert Adam en Carol Robertson heeft Lascaux een complete serie voor de gezondheid onschadelijke en milieuvriendelijke materialen ontwikkeld die de traditionele op oplosmiddelen gebaseerde etsgronden (resists) vervangen.
Lascaux biedt een compleet zeefdruksysteem op waterbasis aan. Enkele van deze producten kunnen ook voor andere druktechnieken worden gebruikt.
Tusches Lascaux tusches vormen een uniek assortiment van innovatieve, gebruiksklare en wateroplosbare producten die speciaal zijn ontwikkeld voor het maken van positieven voor 'belichtingsafhankelijke' drukprocédés.
39
Metallic en parelglans acrylverf
Studio Bronze©riginal
Perlacryl
Lascaux Studio Bronze Original zijn metallics gemaakt van zuivere, lichtechte en niet oxiderende bronspoeders met een grote dekkracht. Dit exclusieve verfprogramma bestaat uit 8 kleuren en is geschikt voor interieur, design en architectuur. Het is ook ideaal voor het maken van lijsten.
Wordt gekenmerkt door een intensieve, iriserende glans en uitzonderlijke helderheid. Deze acrylverf met een hoog pigmentaandeel droogt watervast op en is uiterst verouderingsbestendig. Dit fascinerende kleurenprogramma bestaat uit 12 pure, krachtige volle kleuren en wordt aangevuld door geel goud, rood goud, parelwit en parelzwart.
40
Restauro
Door de samenwerking met restaurateurs en conservatoren is gedurende tientallen jaren een productaanbod ontstaan dat voldoet aan de hoogste professionele eisen. Lascaux Restauro biedt een compleet assortiment aan van ca. 200 producten voor het restaureren van schilderijen en papier. Onze producten hebben internationaal bij restaurateurs, conservatoren en musea een vaste plaats verworven.
41
JunFunori® Het jongste product uit het Restauro-programma, dat door conservatoren in samenwerking met het EMPA (Zwitserse instituut voor materiaalkeuring en onderzoek) is ontwikkeld, wordt exclusief door Lascaux gemaakt en wereldwijd verkocht. JunFunori is een bijzonder effectief consolideringsmedium dat de restauratie van matte, poederende verflagen mogelijk maakt zonder het uiterlijk van het oppervlak te veranderen. Het wordt gewonnen uit de roodalg Gloiopeltis furcata.
Verwerking Sirius Wandlasur kan in willekeurige hoeveelheden worden toegevoegd aan Sirius Wandlasur Medium. Hoe hoger het bestandsdeel Sirius Wandlasur Medium, des te langer is de verwerkingstijd. Vernissen Voor aan het daglicht blootgestelde werken dient het zijdeachtige oppervlak te worden beschermd met Lascaux Transparentlack. Bij een sterke instraling van de zon is overlakken met Transparentlack UV aan te bevelen. Kleurenpalet en pigmenten Het assortiment is samengesteld uit 5 harmonische tinten : wit Lissos, rood Knossos, geel Festos, groen Gortis, blauw Minos. Sirius Wandlasur bestaat uit zuivere, lichtechte pigmenten en een hoogwaardig, verouderingsbestendig zuiver-acrylaatbindmiddel. Lascaux Sirius® wandlasur medium Sirius Wandlasur Medium garandeert een lange verwerkingstijd, waardoor meer ruimte wordt gegeven aan individuele vormgevingsmogelijkheden. De transparantie van de verf kan worden verhoogd door meer Medium bij te mengen, waarbij de kleur niet aan helderheid verliest.
Hoe hoger het aandeel Wandlasur Medium, des te langer is de verwerkingstijd en des te smeuïger wordt de acrylverf.
Verwerking Voor alle transparante-muurverftechnieken toepasbaar op bijna alle absorberende en vetvrije ondergronden. Kleurovergangen van Sirius Wandlasur Medium kunnen worden gemaakt met behulp van Sirius Wandlasur en alle andere Lascaux acrylverf. Voor glaceertechnieken wordt aanbevolen om Wandlasur Medium 1:1 met water te verdunnen. Al naargelang de behoefte kan er meer of minder water worden toegevoegd. Een te sterke verdunning met water vermindert echter de bindkracht. Tot de Wandlasur volledig door en door gedroogd is kan het oppervlak nog zacht, plakkerig en gevoelig blijven. Vernissen De glans kan door overlakken met Lascaux Transparentlack naar believen worden veranderd.
46
7 HULPmiDDELEn Lascaux biedt een beproefd, overzichtelijk en logisch opgebouwd assortiment hulpmiddelen aan, van impregneermiddelen, primers, modelleerpasta’s en gels tot mediums, vernissen en fixatief. Het gerichte gebruik van hulpmiddelen is voor gevarieerd schilderen en voor de opbouw en het afwerken van een werkstuk onmisbaar. Ze bieden de kunstenaar een groot aantal verschillende mogelijkheden om te spelen met schildertechnieken en zekerheid qua opbouw en afwerking van werkstukken: van het juiste prepareren van de ondergrond en het mengen van de gewenste kleurnuances tot het aanbrengen van de beschermende deklaag toe. Alle Lascaux hulpmiddelen zijn: • verdunbaar met water (uitzonderingen zijn Lascaux Fixativ, Lascaux UV Protect en Lascaux Paraloid B72-10%) • lichtecht • verouderingsbestendig
Uitvoerige beschrijvingen van eigenschappen, toepassingen en verwerkingstips van onze producten vindt u op de betreffende informatiebladen of op onze website onder www.lascaux.ch. Lees deze instructies vóór het gebruik van onze producten zorgvuldig door.
Omdat alle Lascaux hulpmiddelen gebaseerd zijn op acrylaatsystemen, vormen ze een modulair systeem en kunnen, afgezien van enkele uitzonderingen, met elkaar worden gemengd. impregneermiddelen en primers Voor een optimale behandeling van bijna alle ondergronden binnen en buiten biedt Lascaux flexibele impregneermiddelen en primers aan. Absorberende weefsels worden eerst met een impregneermiddel voorgelijmd. Minerale ondergronden worden behandeld met een impregnerende primer. Daarop wordt met de witte, dekkende grondlagen de eigenlijke schildersgrond aangebracht. Hoe sterker de ondergrond absorbeert, des te sterker verdund moet de grondlaag voor de eerste applicatie zijn om goed te kunnen hechten. Onderstaande gronderingen kunnen dan met een geringe verdunning worden aangebracht. Lascaux imprägnierung Dit kleurloze impregneermiddel sluit het schilderdoek af en vermindert het doorslaan van de daaropvolgende grondlaag. Het kan puur of 1:1 verdund met water worden aangebracht. 47
Lascaux Hydro-grund (impregneermiddel op waterbasis) Kleurloos impregneermiddel voor zwak absorberend beton tot sterk absorberend zandpleisterwerk. Wordt overwegend 1: 4 verdund met water verwerkt (1 deel Hydro-Grund + 4 delen water).
Bij gebruik in afgesloten ruimten is voorzichtigheid geboden. Niet roken en voor voldoende ventilatie zorgen!
Lascaux Paraloid B 72-10 % (oplosmiddelhoudend impregneermiddel ) Kleurloos impregneermiddel voor ondergronden waarbij een extra hoog impregnerend vermogen wordt vereist of waarbij het impregneren van water-dragende grondlagen kritisch lijkt, bijvoorbeeld bij witpleister, gips, oude krijtende minerale en witkalklagen. De verwerking geschiedt puur of eventueel ook verdund met oplosmiddel, afhankelijk van hoe absorberend de ondergrond is. Dit moet zodanig gebeuren dat de droge grondlaag niet glanst, dat wil zeggen de ondergrond niet afsluit. Lascaux Primer Witte grondlaag voor linnen, textiel, papier en hout. Vormt een gladde, slechts zwak absorberende ondergrond. Er kan kleur worden toegevoegd. Uitstekend geschikt voor acryl-, olie- en temperawerk. Door toevoeging van Lascaux Gesso krijgt deze grondlaag meer grein. De primer wordt op geïmpregneerde ondergronden verdund met 10-25 % water aangebracht, op niet geïmpregneerde ondergronden verdund met min. 1:1 water. Alleen op linnen wordt geadviseerd het medium onverdund te gebruiken, omdat deze ondergrond kan doorslaan. Lascaux gesso Witte grondlaag met goede korrel voor linnen, textiel, papier en hout. Geeft een halfabsorberende ondergrond zoals halfkrijt. Kan goed worden opgeschuurd. Er kan kleur worden toegevoegd. Uitstekend geschikt voor acryl-, aquarel-, olie- en temperawerk. Wordt verdund met 10-20 % water in een of meerdere lagen aangebracht.
Ideale grondlaag op objecten buiten.
48
Lascaux Uni-Primer Witte grondlaag voor niet-flexibele, niet-absorberende ondergronden zoals beton, non-ferro metalen (bijv. aluminium), polyester, plexiglas en glas. Ferrometalen moeten met een matte anti-roestgrond worden behandeld. Kan goed worden opge-
schuurd. Geschikt voor acryl- en olieverfschilderwerk. De eerste laag wordt verdund met ca. 10 % water aangebracht, afhankelijk van hoe absorberend de ondergrond is. Lascaux Pastelground Fijnkorrelige, witte grondlaag. Geeft afhankelijk van de soort applicatie een matig stroeve tot stroeve ondergrond voor pastel, houtskool, aquarel. Er kan kleur worden toegevoegd. Wordt puur of verdund met weinig water aangebracht. modelleerpasta’s Dekkende, gebruiksklare modelleerpasta’s met verschillende korrelgrootte en verschillende kleuren: Natural = neutraal (mod.pasta’s: gebroken wit, Structura: wit) Mineral Grey = grijs Black earth = zwart Puur of gemengd met andere pasta’s of acrylverf te gebruiken. De modelleerpasta’s drogen watervast op en kunnen naar believen met andere pasta of acrylverf worden overgespateld of overgeschilderd. Ze zijn flexibel, worden gekenmerkt door een buitengewoon goede hechting en barsten ook in dikke lagen niet. Door de toevoeging van ander materiaal zoals schuurpoederskunnen er nog meer interessante structuren worden gemaakt.
Bij grote laagdikten dient er in meerdere stappen (max. 1 cm per laag) te worden gewerkt om ervoor te zorgen dat het drogen niet te lang duurt.
Modelleerpasta’s zijn geschikt voor: • reliëfachtige structuren • impasto’s en pasteus schilderwerk: geven de verf meer body en volume • gestructureerde of fresco-achtige ondergronden en oppervlakken • collages en voor het inbedden van de meest uiteenlopende materialen Lascaux modelling Paste A Fijne modelleerpasta. Droogt op tot een glad oppervlak. Lascaux modelling Paste B Modelleerpasta met toevoeging van fijn kwartszand. Droogt op tot een ruw oppervlak. Vermengd met Lascaux Primer kan er een gemakkelijk te beschilderen, fijnzandige ondergrond worden gemaakt.
49
Lascaux modelling Paste C Modelleerpasta met toevoeging van grof kwartszand. Droogt op tot een zeer ruw oppervlak. Vermengd met Lascaux Primer kan er een gemakkelijk te beschilderen, grofzandige ondergrond worden gemaakt.
Niet geschikt voor buiten.
Dikke lagen (meer dan 0,5 cm) zijn pas na dagen door en door droog en helder.
Lascaux Structura® Fijnkorrelige en uiterst gemakkelijk te verwerken textuurpasta. Droogt op tot een zijdeachtig, absorberend, elastisch hard oppervlak dat goed kan worden opgeschuurd. Ideaal voor groot formaat werkstukken. Structura kan als ondergrond direct of verdund met water worden aangebracht alsook gemengd met Lascaux Primer, Gesso of Studio Original Weiss. Dankzij de fijne textuur krijgen de kleuren een bijzondere helderheid. Dat komt vooral in glacislagen met Lascaux Aquacryl en Sirius tot uitdrukking. Maar ook Artist, Studio Original en olieverf zijn geschikt voor glacerend schilderen. gels Deze transparante, pasteuze gels geven de verf meer body en volume. Ze worden hetzij puur gebruikt, gemengd bij acrylverf dan wel op acrylverf aangebracht om verschillende structuren en glansgradaties te bereiken. Impasto gels zijn flexibel, barsten ook in dikke lagen niet en hebben een goede hechting. Impasto Gel kan, onverdund gebruikt, sterke structuren bewerkstelligen; verdund met water vormt Impasto Gel een taaielastisch oppervlak. Om de glans individueel te kunnen regelen, kunnen Impasto Gel 1 Glans en Impasto Gel 2 Mat in een willekeurige verhouding worden gemengd. Impasto Gel is geschikt : • voor pasteus schilderwerk • voor collages en voor het inbedden van de meest uiteenlopende materialen • als structuurlak • voor pasteus glaceerwerk • bijgemengd bij Lascaux acrylverf vertragen ze het drogen ervan en verhogen de transparantie en het rendement Lascaux impasto gel 1, glans Droogt watervast, glashelder en glanzend op. Bijgemengd bij
50
Lascaux Artist acrylverf verhoogt het de glans ervan bij een gelijkblijvende consistentie en structuur. Studio Original verf wordt pasteuzer. Lascaux impasto gel 2, mat Droogt watervast, helder en mat op. Bijgemengd bij Lascaux Artist acrylverf verminderd het de glans ervan bij een gelijkblijvende consistentie en structuur. Studio Original wordt pasteuzer. mediums Bijgemengd bij de verf verhogen deze hulpmiddelen het bindmiddelgehalte. Hechting, sterkte van de film en transparantie nemen daardoor toe. Afhankelijk van de keuze van het medium geven ze de verf een verschillende glansgraad: glans, zijdeglans of mat. Mediums zijn geschikt: • voor glacerend schilderwerk • voor collages en voor het inbedden van lichte materialen (Medium 1, 2, 3) • als afsluiting van de ondergrond (Medium 1, 3) • als betonglacis (Medium 2) • kleurloze grond (Medium 1, 2, 3) • als slotvernis (Medium 1, 3) • bijgemengd bij Lascaux acrylverf vertragen ze het drogen ervan en verhogen de transparantie en het rendement
Om de hechting op gladde en weinig poreuze ondergronden te verbeteren, kan Medium onverdund aan acrylverf worden toegevoegd.
Lascaux medium 1, glans Droogt watervast, glanzend en glashelder op. Bijgemengd bij Lascaux acrylverf geeft het ook een zijdeglans. Als glacerend medium wordt het 1:1 tot 1:10 verdund met water toegevoegd aan de acrylverf. In de glacis techniek wordt acrylverf hetzij verdund met water of gemengd met Medium. Enkel verdund met water kan hij als aquarelverf worden verwerkt. Door sterke verdunning vermindert echter het hechtvermogen evenals de glans. Wil men beide behouden, dan dient de verdunning door middel van toevoeging van Lascaux Medium gemengd met water te gebeuren. Voor een individuele instelling van de glansgradatie kunnen de media 1 Glans, 2 Mat en 3 Zijdeglans met elkaar worden vermengd. Als afsluiting van de ondergrond bij vrijstaand schilderwerk op 51
beton in een verdunning tot 1:10 met water. Als kleurloze grondlaag, 4:1 verdund met water. Als glanzende slotvernis, 4:1 verdund met water, geschikt voor werk op flexibele ondergronden. Medium 1 is iets zachter ingesteld dan Acryl Transparentlack 1. Lascaux medium 2, mat Droogt watervast en mat op. Bijgemengd bij Lascaux acrylverf wordt deze matter. Geschikt als kleurloos impregneermiddel voor papier en linnen. Als glacerend medium wordt het 1:1 tot 1:10 verdund met water toegevoegd aan de acrylverf. Zie ook Medium 1 Glans. Als betonglacis, waarbij met acrylverf kleur kan worden toegevoegd. Als kleurloze grondlaag, 4:1 verdund met water. Niet geschikt als slotvernis omdat het grofkorrelig gematteerd is en geen krasvast oppervlak vormt. Lascaux medium 3, zijdemat Droogt watervast, zijdemat en transparant op. Bijgemengd bij Lascaux acrylverf verandert het de glans niet. Om de hechting op gladde en weinig poreuze ondergronden te verbeteren, wordt het onverdund aan acrylverf toegevoegd. Als glacerend medium wordt het 1:1 tot 1:10 verdund met water toegevoegd aan acrylverf. Zie ook Medium 1 Glans. Als afsluiting van de ondergrond bij vrijstaand schilderwerk op beton in een verdunning tot 1:10 met water. Als kleurloze grondlaag, 4:1 verdund met water. Als glanzende slotvernis, 4:1 verdund met water, geschikt voor werkstukken op flexibele ondergronden.
zie ook: Lascaux Sirius Wandlasur Medium op pagina.
52
Lascaux Sirius® Acrylic medium mat Hulpmiddel voor Sirius Primair acrylverf. Droogt watervast en zeer mat op, verandert de glans van Sirius Primair acrylverf niet. Bij sterke verdunningen verhoogt de toevoeging van Sirius Acrylic Medium het bindmiddelgehalte en de consistentie van de verf. De toevoeging van Medium aan Sirius Primair acrylverf dient 1:1 verdund met water te gebeuren. Het is de meest matte van alle Lascaux Media en geschikt voor alle soorten Lascaux acrylverf. De verdunning met water
moet overeenkomstig het gewenste effect en de gebruikte verf worden gekozen. Lascaux Aquacryl™ medium Hulpmiddel voor Lascaux Aquacryl. Droogt oplosbaar in water, mat en transparant op. Bij sterk verdunde verf verhoogt de toevoeging van Aquacryl Medium het bindmiddelgehalte en de consistentie. Met water verdund aangebracht op aquarelpapier vermindert het het absorptievermogen en vergemakkelijkt het uitwassen. Diverse hulpmiddelen/additieven Lascaux retarder Bijgemengd bij acrylverf werkt hij vertragend op de droging zonder de kwaliteit en de kleur van Lascaux acrylverf nadelig te beïnvloeden. Retarder kan puur of verdund met water in een hoeveelheid van 10-30 % aan de verf worden toegevoegd. Reeds indrogende verf waaraan retarders zijn toegevoegd kan nog ca. 1 uur lang met water of door het opbrengen van een nieuwe laag worden opgelost. De laag blijft gedurende weken tot maanden gevoelig voor water.
Retarders zijn niet geschikt voor sterk absorberende ondergronden en voor toepassingen in de buitenlucht.
Lascaux retarder Ultra Bijgemengd bij acrylverf werkt deze vertragend op de droging. Pasteuzer en sterker vertragend op de droging dan de Retarder. Lascaux Verdicker Verhoogt de consistentie van de verf. De verdikkende werking werkt alleen als de verf nat is. Als structuurvorming gewenst is, dient er Impasto Gel te worden gebruikt. De toe te voegen hoeveelheid ligt op ca. 30 % bij gebruik binnen en 3 % bij gebruik buiten. Bij grotere hoeveelheden wordt de watervastheid van de acrylverf nadelig beïnvloed. Door het toevoegen van verdikker treedt er ook een vertraging van de droging op. Lascaux matteringsmiddelen Bijgemengd bij acrylverf wordt het matte karakter van gouache- of temperaverf bereikt. De toe te voegen hoeveelheid ligt op ca. 20-30 %. Het matteringsmiddel wordt langzaam al roerende bijgemengd. 53
Behalve dat de verf matter wordt, wordt ook het dekkend vermogen van de verf verhoogd. Bij toevoeging van grotere hoeveelheden is een verlies van transparantie en kleurdiepte onvermijdelijk. Evenzeer worden bindkracht, water- en krasvastheid negatief beïnvloed. Het dient derhalve uitsluitend binnen te worden gebruikt.
Voor kleurloze vernissen is Acryl Emulsie niet geschikt omdat het niet hard genoeg opdroogt.
Voor minimale hoeveelheden, bijv. om te retoucheren, kunnen poederpigmenten direct met Acryl Emulsie of Watersoluble Acrylic Medium worden vermengd.
Lascaux Acryl Emulsion D 498-m Bevat bindmiddelen en additieven. Met Acryl Emulsion D 498-M kan acrylverf worden gemaakt evenals gronderingen, vul- en modelleerpasta’s. Fabricage van acrylverf met poederpigment: het pigment wordt met verdunde Acryl Emulsie (1 deel emulsie + 9 delen water) tot een deegachtige massa aangemengd. Bij deze deegachtige massa wordt geportioneerd al (stevig) roerend de noodzakelijke hoeveelheid Acryl Emulsie toegevoegd. Als standaardformule geldt 1 volumedeel verfpoeder + 1 volumedeel emulsie. Lichte pigmenten hebben meer bindmiddel nodig dan zware. Met minder bindmiddel wordt de verf mat. Om gronderingen, vul- en modelleerpasta’s te maken, kan Acryl Emulsie worden vermengd met krijt, kwartspoeder, kwartszand, marmer etc. Daarbij dient in acht te worden genomen dat materiaal met een grote behoefte aan water bij het drogen tot barstvorming kan leiden. Lascaux water resoluble medium Bindmiddel voor de fabricage van in water oplosbare verf zoals gouache- of aquarelverf. Fabricageprocedé : het poederpigment wordt met verdund Medium (1 deel Medium + 9 delen water) tot een deegachtige massa aangemengd. Bij deze deegachtige massa wordt geportioneerd al (stevig) roerend de noodzakelijke hoeveelheid Medium toegevoegd. Als standaardformule geldt 1 volumedeel verfpoeder + 1 volumedeel Medium. Lichte pigmenten hebben meer bindmiddel nodig dan zware. Een hoger aandeel Medium geeft een aquarelverf ; met een geringer aandeel krijgt men verf met een gouache-karakter. De verhouding Medium /pigment kan naar believen worden gevarieerd. Lascaux Kleber 498-HV Veelzijdige en beproefde lijm voor het opspannen van schilderdoek, textiel en papier op verschillende ondergronden zoals hout, papier, karton, gips, beton en aluminium. Verdunbaar met water.
54
Vernissen Voor de optimale afwerking van een werk: Lascaux Acryl vernissen zijn lichtecht, verouderingsbestendig, uiterst transparant en watervast. U verhoogt de bestendigheid tegen weersinvloeden, vervuiling en mechanische belastingen en vereenvoudigt het schoonmaken. Met zeer goede hechting en over te schilderen. Een slotvernis verhoogt de intensiteit van de kleuren en geeft aan het oppervlak van een werkstuk een homogene glans. Als watergedragen beschermde lak met en zonder UV-Absorber in drie verschillende glansgradaties: Lascaux Transparentlack. Als oplosmiddelhoudende lakspray met UV-bescherming in drie verschillende glansgradaties: Lascaux UV Protect.
De drie types Transparentlack Glans, Mat en Zijdeglans kunnen met elkaar worden gemengd, waardoor de glans naar wens kan worden geregeld.
Fixatief /vernissen overzicht pagina 60-61
Lascaux Transparentlack 1 glans, 2 mat, 3 zijdeglans Met water verdunbare acryllak. 1 Glans: droogt op tot een glashelder, glanzend krasvast oppervlak. Als beschermende deklaag voor acrylverf. Bijgemengd bij acrylverf verhoogt het de hechting en hardheid ervan. Geschikt als kleurloos impregneermiddel of hechtgrond voor diverse materialen van hout tot kunststof. 2 Mat: droogt op tot een helder, mat oppervlak. Als beschermende deklaag voor acrylverf. 3 Zijdeglans: droogt op tot een helder, semi-glanzend, krasvast oppervlak. Als beschermende deklaag voor acrylverf. Bijgemengd bij acrylverf verhoogt het de hechting en hardheid ervan. Lascaux Transparentlack 1-UV glans, 2-UV mat, 3-UV zijdeglans Met water verdunbare acryllak met UV-absorber voor de optimale bescherming van de eronder liggende verflagen, speciaal voor toepassingen buiten. Alleen een beschermende deklaag biedt bescherming tegen UV; de toevoeging van Transparentlack UV aan de verf is zinloos. 1-UV, glans: droogt op tot een glashelder, glanzend krasvast oppervlak. Als beschermende deklaag en UV-bescherming voor acrylverf, inkjetprints op canvas en bladgoud. 2-UV, mat: droogt op tot een helder, mat oppervlak. Als beschermende deklaag en UV-bescherming voor acrylverf 55
en inkjetprints op canvas. 3-UV, zijdeglans : droogt op tot een glashelder, glanzend krasvast oppervlak. Als beschermende deklaag en UV-bescherming voor acrylverf en inkjetprints op canvas.
Alvorens de transparante lak wordt blootgesteld aan de weersomstandigheden of andere mechanische invloeden dient het oppervlak volledig door en door droog te zijn. Dat kan afhankelijk van de laagdikte, de temperatuur en de luchtvochtigheid 1-2 weken duren.
Verwerking van Lascaux Transparentlack en Transparentlack UV Geadviseerd wordt om de lak verdund met 20 % water aan te brengen (4 delen lak en 1 deel water). Om de transparante lak gelijkmatig te verdelen, mag deze niet te vet of te schraal worden opgebracht. Als een waterdragend vernis niet zorgvuldig met kwast of roller wordt aangebracht, neigt die tot schuimvorming. Er moet op worden gelet dat niet al op de kwast of de roller onnodig veel schuim wordt gevormd. Het is zinvol om het vernis na het opzetten met een zachte, brede kwast glad te strijken, zodat eventuele schuimblazen kunnen openspringen. Om een voldoende beschermende werking of laagdikte te bereiken, moeten er ten minste twee lagen worden aangebracht. Tussen de lagen moet een droogtijd van ca. 6 uur (afhankelijk van de temperatuur en de luchtvochtigheid) in acht worden genomen. De verwerkingstemperatuur dient bij een normale luchtvochtigheid (40-60 %) niet onder de 8°C te liggen. Bij hogere relatieve luchtvochtigheden (meer dan 75 %) dient de transparante lak niet onder de 15°C te worden verwerkt, omdat er anders oppervlakbeschadigingen (melkachtig oppervlak) kunnen optreden. Bij kritische temperaturen is het daarom verstandig eerst uit te proberen hoe de lak reageert. Daarbij moet er rekening mee worden gehouden dat de ondergrond (vooral beton, pleister- en metselwerk) vaak kouder is dan de atmosfeer. Er moet op worden gelet dat er op de gelakte oppervlakken geen water blijft staan, anders kan het oppervlak melkachtig verkleuren. Bij opnieuw afdrogen verdwijnt dit effect echter weer. Wanneer echter het oppervlak na nat te zijn geworden niet weer de mogelijkheid heeft om door en door te drogen, bestaat het risico van loslaten. Lascaux UV Protect 1 glans, 2 mat, 3 zijdemat Acrylvernis met UV-bescherming op oplosmiddelbasis. Archival (lichtecht, verouderingsbestendig, weer oplosbaar met oplosmiddelen). In spray-vorm.
56
1 Glans: vormt een glanzend, transparant, sterk oppervlak. Geschikt voor acryl-, olie- en oliepastelschilderwerk, inkjetprints, foto’s. 2 mat: vormt een mat, transparant, sterk oppervlak. Is geschikt voor alle Lascaux verflijnen. Voor gouache, tekeningen, olie-, tempera-, aquarel- en oliepastelschilderwerk. 3 zijdemat: vormt een zijdemat, transparant, sterk oppervlak. Kan universeel worden toegepast. Is geschikt voor alle Lascaux verflijnen. Voor acryl-, olie-, tempera- en pastelschilderwerk. Voor tekeningen en aquarels. Voor inkjetprints op nagenoeg alle papier en ondergronden. Verwerking van UV Protect Aanbevolen wordt om vooraf testjes te doen. Afhankelijk van de ondergrond is het effect verschillend. Bij het gebruik van UV Protect 2 mat op absorberende en krijtende oppervlakken is voorzichtigheid geboden. Daarbij kunnen witsluiers optreden. Bij inkjet bepaalt in de regel de ondergrond de glansgradatie. Lascaux UV Protect moet in cirkelvormige bewegingen gelijkmatig worden gesprayd van een afstand van ca. 30 cm. Dun aanbrengen, dus niet te nat laten worden. De applicatie kan in een willekeurig aantal lagen gebeuren. Met elke extra laklaag neemt de UV-bescherming toe. Na elke fase de laklaag laten drogen. De droogtijd is kort. De geur van het oplosmiddel vervliegt snel. Oppassen dat de sproeinevel de werkondergrond niet aantast (voorzichtig bij kunststoffen). Het oplossen van de laklaag is mogelijk met oplosmiddelen, bijv. met een mengsel van isopropylalcohol/kookpuntbenzine 100/140 in een verhouding van 1:2 tot 1:1.
In meerdere dunne lagen aanbrengen. Na elke fase de laklaag kort laten drogen.
fixatief Met een fixatief wordt geen film aangebracht, maar relatief los hechtende pigmentdeeltjes worden puntsgewijs met bindmiddelspots gefixeerd. Het wordt daar toegepast waar het verfoppervlak zoveel mogelijk onveranderd moet blijven en waar een hoge veeg- en watervastheid niet noodzakelijk zijn. Lascaux fixativ Veelzijdig toepasbaar, glashelder acrylhars-fixatief op oplosmiddelbasis voor nagenoeg alle oppervlakken. Het fixeert vergelingsvrij en zonder verandering van kleur werkstukken die zijn gemaakt met potlood, houtskool, pastel- en waskrijt 57
alsmede aquarellen, inkttekeningen, temperaschilderwerk, verder licht- en kunstdrukken, lithografieën, wrijfletters, bladgoud, bouwtekeningen enz. Lascaux fixatief moet in cirkelvormige bewegingen gelijkmatig dun worden gesprayd van een afstand van min. ca. 30 cm. Er moet op worden gelet dat het papier niet doorweekt wordt. Wat betreft het aantal aan te brengen lagen fixatief zijn er geen beperkingen. Verkrijgbaar als spray of in vloeistof. reinigingsmiddelen
Voor het gebruik wordt de penselenreiniger in een verhouding van 1:1 tot 1:30 verdund met water.
Lascaux penselenreiniger Uiterst effectief voor acryl- en gouacheverf. Zeer hoog rendement, want geconcentreerd, verdunbaar met water en meermaals opnieuw te gebruiken. Vrij van oplosmiddelen en biologisch afbreekbaar. De reiniger is geschikt voor het schoonmaken van penselen en ander schilders- en spuitgereedschap, voor het verwijderen van oude verf en om te ontvetten. Hij tast geen penseelharen, noch andere schildersmaterialen aan. Een onverdund gebruik is alleen bij oude, volledig ingedroogde verfresten noodzakelijk. Door verwarming van de penselenreiniger wordt de werkingskracht nog versterkt. Afhankelijk van de leeftijd en de hoeveelheid verfresten bedraagt de werkingsduur enkele minuten tot twee dagen. Daarna dient de apparatuur met warm water te worden uitgewassen. Penselen Lascaux kunstschilderspenselen Lascaux kunstschilderspenselen bestaan uit een speciaal ontwikkelde mix van synthetische vezels die een uitstekende vormvastheid, veerkracht en slijtvastheid hebben. De kunstschilderspenselen zijn verkrijgbaar in brede, platte en ronde uitvoering alsmede als kattentong in verschillende maten. Lascaux kunstschilderspenselen met lange steel Matzwart gelakte, ca. 72 cm lange stelen met vernikkelde bussen. De haren bestaan uit een hoogwaardige, donkerbruine Interlon-vezelmix. LB plat en LR rond. Lascaux kunstschilderspenselen plat Naturel hout gelakte stelen met vernikkelde bussen. De haren
58
bestaan uit een hoogwaardige, donkerbruine Interlon-vezelmix. In verschillende lengten en breedten. LB breed/plat. Lascaux aquarelpenselen Lascaux aquarelpenselen bestaan uit een synthetische vezelmix en ze beschikken over dezelfde kwaliteitskenmerken als het assortiment kunstschilderspenselen. De aquarelpenselen worden aangeboden in 3 verschillende maten.
59
Overzicht Fixatief/Vernissen
60
Lascaux Fixativ
Wat is het ?
Fixatief voor het fixeren van slecht hechtende lagen.
Verpakking
300 ml spuitbus ; vloeibaar in 500 ml, 1 l of 5 l metalen bussen.
Bindmiddel
100% acrylaathars
Bindmiddel percentage
Laag.
Solvent /dispersie
Solvent mix.
Bindmiddel eigenschappen
Transparant, kleurloos, watervast, UV-bestendig, lichtecht, niet vergelend, ouderdomsbestendig, non-cross-linking.
Film
Geen gesloten film.
Watervastheid van de film
Niet van toepassing.
Reversibel
Oplosbaar met solvent.
Voorbehoud
Niet voor verzegeling.
Duurzaamhed
Niet veegvast.
Overschilderbaar
Ja.
UV bescherming
Nee.
Toepassing
Spray : spuiten Vloeibaar : spuiten of met penseel.
Lascaux UV-Protect
Lascaux Transparent Varnish UV
Lak-spray op solvent basis met UV bescherming voor verzegeling ( als bescherming ) van gevoelige oppervlaktes.
Vloeibare lak op waterbasis met UV bescherming voor verzegeling en als optimale duurzame, oersterke bescherming.
400 ml spuitbus met moderne spray technology.
Vloeibaar in kunststof flessen 85 ml, 250 ml, 1 l and 5 l containers.
100 % acrylaathars.
100 % acrylaathars.
Hoger dan fixatief.
Zeer Hoog.
Solvent mix
Waterige dispersie.
Transparant, kleurloos, watervast, UV-bestendig, lichtecht, niet vergelend, ouderdomsbestendig, non-cross-linking.
Transparant, kleurloos, watervast, UV-bestendig, lichtecht, niet vergelend, ouderdomsbestendig, non-cross-linking.
Gesloten film na meerdere lagen.
Gesloten film. 2 lagen met 4:1 verdunning mert water.
watervast.
watervast.
Oplosbaar met solvent.
Niet oplosbaar.
Afhankelijk van de glansgraad zijn bepaalde toepassingen niet aantebevelen. Altijd eerst testen, speciaal bij 2 Matt!
Niet op wateroplasbare substraten.
Veegvast, niet weersbestendig.
Weersbestendig.
Ja.
Ja.
Ja, minder UV absorbers maar met hoogste werkzaamheid.
Ja, meer UV absorbers met goede werkzaamheid.
Spuiten niet nat of kletsnat! In meerdere fijne lagen opbrengen.
Met penseel, spuiten of rollen Liever 2 lagen 4:1 verdunning met watert dan 1 onverdunde laag!
61
8 RESTAURO-PRODUCTEN Lascaux is ook sterk betrokken bij de restauratie en het behoud van kunst- en cultuurgoederen. Door de samenwerking met restaurateurs en conservatoren is gedurende jaren een productaanbod ontstaan dat voldoet aan de hoogste professionele eisen. Lascaux Restauro biedt een compleet assortiment producten aan voor het restaureren van schilderijen en papier. Schildersdoek Lascaux biedt een ruime keuze niet-gegronde schilderdoeken van zuiver linnen en katoen aan. In een stalenboek vindt u informatie over de verschillende kwaliteiten.
62
9 LASCAUX PRODUCTEN VOOR GRAFIEK Het watergedragen zeefdruksysteem en het Acrylic Resist Etching System zijn de moderne alternatieven voor de traditionele drukprocedés die gebaseerd zijn op oplosmiddelen – veiliger, gezonder en milieuvriendelijker en ook gemakkelijk te leren en voor iedereen toegankelijk. Deze systemen bieden een schone en veilige methode van druktechniek. Producten voor het zeefdruksysteem op waterbasis Lascaux heeft in samenwerking met de drukkers Robert Adam en Carol Robertson van Graal Press Edinburgh een complete serie veiliger, milieuvriendelijker materialen ontwikkeld. Lascaux zeefdrukpasta Met zeefdrukpasta is het mogelijk om met alle soorten Lascaux verf een niet-toxisch, watergedragen systeem voor de zeefdruk te maken. De zeefdrukpasta werkt als vertrager en kan als zodanig ook bij het schilderen worden gebruikt. Het definitieve door en door drogen van de verf duurt langer en het schoonmaken van de zeven wordt gemakkelijker. Lascaux Screen Filler De gebruiksklare, niet-giftige, zeer snel drogende Screen Filler wordt gebruikt om watervaste sjablonen te maken. Screen Filler sjablonen zijn duurzaam en in staat om bij lange drukprocessen stand te houden. Lascaux Sreen Painting Fluid Screen Painting Fluid wordt samen met de Screen Filler gebruikt om sjablonen voor het watergedragen zeefdruksysteem te maken. Deze gebruiksklare, niet-giftige en in water oplosbare Screen Painting Fluid heeft uitstekende gebruikseigenschappen, is in de zeef gemakkelijk herkenbaar, droogt snel op tot wateroplosbare sjablonen en sluit de zeef effectief af. Lascaux Remover Remover wordt gebruikt om Lascaux Screenfiller d.m.v. een hogedrukreiniger van het zeefdrukgaas te verwijderen. Tusches Voor het maken van positieven voor druktechnieken met licht63
gevoelige materialen: een serie lichtdichte tekeninkten, een verdunner en een ‘Lift Solution’ voor het maken van positieven of voor veranderingen van digitale positieven, van fotopositieven en van fotokopieën. De positieven worden gebruikt voor foto-etsen, fotocollografie, fotozeefdruk en fotolithografie. Lascaux Tusche Wash Deze tusche heeft vergelijkbare verwerkingseigenschappen als inkt en kan worden verdund om uitgewassen overgangen als bij steendruk te krijgen. Door in de droge tekeninkt te krassen, ontstaan er fijne niet-drukkende lijnen. Lascaux Tusche wash/spray Deze tusche kan met een eenvoudige airbrush worden gesprayd en wordt bij de toepassing van Lascaux Lift Solution gebruikt. Hij kan voor uitwassen worden gebruikt en werkt als Oost-Indische inkt. Door verdunning worden nog meer uitwassingen verkregen. Lascaux Tusche waterproof Deze half-viskeuze, sneldrogende, watervaste en slijtvaste tusche heeft een homogene dekkingskracht en is geschikt voor een breed spectrum van tekenmethoden. De verdunde tekeninkt lijkt na droging op de ‘kippenvel-structuur’ die normaliter voorkomt in de zink-lithografie. Lascaux Tusche water-soluble De viskeuze tekeninkt kan in een gladde, vlakke laag worden aangebracht. De laag kan worden weggekrast om daardoor fijne niet-drukkende lijnen te maken. De tekeninkt kan ook worden gebruikt voor een breed spectrum van geschilderde markeringen, ‘offsetting’ en ‘pattern making’. De verdunde tekeninkt droogt op tot karakteristieke, gewassen tusche. Droge tusche kan, indien nodig, weer worden opgelost en worden veranderd. Lascaux Tusche soft-ground effect Deze langzaam drogende, viskeuze tusche is ontwikkeld om soortgelijke effecten als ‘soft ground’ in de traditionele ets te verkrijgen. De tekeninkt kan ook voor een breed spectrum geschilderde markeringen worden gebruikt. De verdunde tekeninkt droogt op als gewassen tusche. Droge tusche kan weer worden opgelost en worden veranderd. 64
Lascaux Lift Solution Lift Solution wordt in combinatie met Aquatint resist of Lascaux Tusche wash/spray gebruikt. Met Lift Solution-technieken is het mogelijk vrij te werken doordat het geschilderde zijn karakter houdt. Als Lift Solution wordt gebruikt om een autografisch positief te maken, is het geschilderde niet-drukkend, terwijl de gesprayde inktachtergrond drukt. Lascaux Tusche diluting liquid Een gebruiksklare vloeistof om Lascaux Tusche te verdunnen en daarmee de verwerkingseigenschappen ervan te veranderen en subtiele gewassen tusche op positieven te maken. Lascaux Remover Remover wordt gebruikt om tekeninkten van gladde PVCfolies te verwijderen. Lascaux ARE producten – voor de acrylgrond etsmethode ARE = Acrylic Resist Etching Een toenemend bewustzijn dat de toxische materialen (oplosmiddelen) van de traditionele ets schadelijk zijn voor de gezondheid heeft graficus ertoe gebracht om veiliger methoden te ontwikkelen. In samenwerking met de drukkers Robert Adam en Carol Robertson, Graal Press Edinburgh, heeft Lascaux een complete serie voor de gezondheid onschadelijke en milieuvriendelijker materialen ontwikkeld die de traditionele op oplosmiddelen gebaseerde etsgronden (resists) vervangen. Lascaux Hard resist Deze wasachtige etsgrond wordt in een gelijkmatige laag met het penseel op de plaat aangebracht. Hij droogt op tot een heldere laag die met etsgereedschap zoals een etsnaald, roulette, schaaf kan worden bewerkt. Het wasachtige oppervlak zorgt ervoor dat de etsnaald goed glijdt. Lascaux Plate-backing resist Deze gekleurde, krasvaste etsgrond wordt op de achterkant en de randen van de drukplaat aangebracht om een ongewenst etsen tijdens het zuurbad te voorkomen.
65
Lascaux Stop-out resist Deze gekleurde etsgrond laat zich eenvoudig en probleemloos aanbrengen en kan na het drogen met traditionele etsgereedschappen worden bewerkt. Hij wordt gebruikt om de drukplaat te beschilderen, voor het retoucheren van lijnen bij step-biting, voor correcties enz. Lascaux Soft resist De langzaam drogende ondergrond is ontwikkeld om lichte afdrukken op te nemen en zachte lijntekeningen (met krijt, potlood, etc.), structuren en patronen van collages alsmede directe lijntekeningen af te beelden. Lascaux Wash resist Deze gekleurde, korrelige etsgrond wordt in combinatie met Lascaux Aquatinta Spray gebruikt om aquarel- en gewassen tekeninkt te krijgen. Lascaux Aquatint spray resist De blauw gekleurde etsgrond wordt op de plaat gesprayd. Door het meer of minder dicht sprayen kunnen direct kleurschakeringen worden verkregen. Lascaux Black coating for Hard resist De zwarte afdeklak Lascaux Black Coating wordt in combinatie met de harde etsgrond Lascaux Hard resist gebruikt. Deze maakt de met het etsgereedschap gemaakte tekening bijzonder goed zichtbaar. De zwarte afdeklak is niet zuurbestendig en wordt vóór het etsen met water verwijderd. Daarna kan de plaat met Ätzresist Lascaux Stop-out Resist verder worden behandeld. Lascaux White coating for Hard resist De witte afdeklak Lascaux White Coating wordt in combinatie met de harde etsgrond Lascaux Hard resist gebruikt. Deze maakt de met het etsgereedschap gemaakte tekening bijzonder goed zichtbaar. De witte afdeklak is niet zuurbestendig en wordt vóór het etsen met water verwijderd. Daarna kan de plaat met Ätzresist Lascaux Stop-out resist verder worden behandeld. Lascaux Remover De etsgrond-verwijderaar is een sterk geconcentreerde vloei66
bare reiniger voor de acryl-etsgrond-methode en de zeefdruk op waterbasis.
67
10 ToEPASSing En TECHniEK mengtechniek Lascaux Acryl voor kunstschilders is uitstekend geschikt voor mengtechnieken. Het is een ideale onderschildering voor olieverf. Nadat eerst een laag acrylverf is aangebracht, kunnen daarop met olieverf de gewenste accenten worden geplaatst. Andersom mag over olieverf die nog maar net droog is, niet met acrylverf worden geschilderd; doordat het lang duurt voordat olieverf door en door droog is, kunnen er later door spanning scheuren en rimpels in het schilderwerk komen. Ook een beschermend slotvernis mag altijd pas worden opgebracht als de olieverf goed door en door droog is.
Het is bekend dat in de airbrushtechniek het verstoppingsrisico van de sproeikoppen zorgt voor de meest voorkomende problemen. Daarom moeten naald en sproeikop bij onderbreking van het werk onmiddellijk worden schoongemaakt of in water gedompeld, vooral als wordt overgegaan op een andere kleur.
Op de sproeikop vastgedroogde acrylverf kan worden losgeweekt door de sproeikoppen een nacht in Lascaux penselenreiniger of spiritus te leggen en daarna met water schoon te spoelen.
68
Airbrushtechniek Lascaux verf kan heel goed worden gebruikt in de airbrushtechniek. Het gewenste resultaat en het gebruiksdoel van de objecten bepalen of gekozen wordt voor de watervast opdrogende Artist acrylverf, Studio Original, Sirius Acryl of Perlacryl. Als watervastheid niet noodzakelijk of niet gewenst is, kunnen Aquacryl, Sirius Wasser, Gouache en Decora worden toegepast. Het werken met airbrushtechniek vereist een grote zorgvuldigheid; het is vooral van belang dat de materialen goed worden schoongehouden. De grootte van de sproeiopening is afhankelijk van het gewenste artistieke effect, maar mag nooit kleiner zijn dan 0,15 tot 0,5 mm. Bovendien moet het juiste evenwicht worden gevonden tussen de grootte van de sproeiopening, de druk en de mate van verdunning. Het verdient aanbeveling altijd voldoende verf in een bepaalde tint te mengen en bij de hand te houden, omdat het achteraf mengen van precies dezelfde tint moeilijk kan zijn. Het is nuttig de verf vooraf door een fijne zeef te zeven om eventuele deeltjes te verwijderen. Lascaux acrylverf wordt met water verdund tot het de juiste consistentie heeft om gespoten te worden. Het water wordt er in kleine porties al roerende bijgevoegd. De consistentie van de te spuiten soorten verf is afhankelijk van de grootte van de sproeikop en de ingestelde druk. De verdunningsverhouding kan daarbij liggen tussen 1:1 en 1:3 verf/water. De verf kan ook in een verhouding van 1:1 tot 1:4 worden verdund met Lascaux Transparentlack/water. De verf heeft daardoor een langere verwerkingstijd en droogt op de sproeikop minder
snel aan. Sterk verdunde verf heeft de neiging te bezinken en moet daarom regelmatig goed worden opgeroerd. Voorbereiding en planning van een werkstuk Resultaat, waarde en duurzaamheid van een schilderwerk hangen voor een belangrijk deel af van de planning. Deze kan algemeen op basis van de volgende gezichtspunten plaatsvinden: •• Concretisering van het idee •• Gegeven of gekozen ondergrond •• Nagaan of het nodig is de ondergrond te prepareren; dit wordt enerzijds bepaald door de soort ondergrond, anderzijds door de te gebruiken verfsoort •• Keuze van de geschikte verf en hulpmiddelen •• Keuze van de schildertechniek •• Gereedmaken van de verf (bijv. verdunnen, verdikken, versterken van de hechtkracht, bepalen van de hoeveelheid enz.) •• Bijzondere afwerking van het werk (vernis, bescher- mende deklaag) Bij de planning spelen nog een groot aantal andere factoren een rol, zoals de externe omstandigheden (weersinvloeden, temperatuur van de ondergrond en de omgeving, plaatselijke omstandigheden, beschikbare tijd enz.), geschikte gereedschappen, verpakkingen, installaties om te werken, hulpmiddelen enz. Inschatting en voorbehandeling van verschillende ondergronden De kwaliteit van de ondergrond en de voorbehandeling ervan is voor het goede lukken van het werkstuk doorslaggevend, want een schilderwerk is slechts zo houdbaar en duurzaam als de ondergrond of de beelddrager ervan. Het schilderen met acrylverf op de traditionele ondergronden zoals linnen, karton, papier enz. is nauwelijks problematisch, een gevolg van de unieke eigenschappen van deze moderne kunstschildersverf. Op deze ondergronden kan direct en zonder extra grondlaag worden gewerkt, er moeten daarbij enkel een paar principes met betrekking tot de voorbereiding van de ondergrond, het verwerken van de acrylverf (zoals drogen, vertraging van het drogen) en techniek van het kleurgebruik in acht worden genomen. Hieronder wordt speciaal ingegaan op muurschilderingen 69
op diverse ondergronden, omdat zich daarbij enkele specifieke problemen voordoen waarvan een adequate oplossing bepalend is voor het slagen en de duurzaamheid van het schilderwerk. Evenals dat voor iedere andere verfsoort geldt, moeten bij het schilderen met acrylverf met betrekking tot de ondergrond altijd de volgende algemene principes in acht worden genomen: •• Er mag niet worden gewerkt op alkalische ondergronden. •• De ondergrond moet schoon, vetvrij en droog zijn zodat een goede hechting van de erop volgende lagen is gewaarborgd. •• Natte ruimtes zijn om bouwfysische redenen moeilijk te schilderen, los van de ondergrond. •• De ondergrond moet een vaste structuur hebben. Hij mag niet afbrokkelen of afbladderen en bij het overschil- deren van oude verflagen ook geen zand of krijt loslaten. Door een ondergrond te beschilderen wordt hooguit de dunste, bovenste laag steviger maar nooit de gehele ondergrond. Een ondergrond die krijt of zand loslaat, kan door de juiste voorbehandeling met impregneermiddel in zekere mate worden verstevigd, maar bij ondergronden die afbladderen of een losse structuur hebben, is dit niet meer mogelijk. Dergelijke ondergronden moeten eerst stabiel worden gemaakt; alle losse delen moeten worden verwijderd (door deze los te slaan, af te krabben, af te borstelen enz.), de ondergrond moet in de gewenste vorm worden geëgaliseerd, verstevigd (bijv. met repara- tiemortel of plamuur) en gelijkmatig worden geïsoleerd. •• Te gladde ondergronden en ondergronden met oude verf- en laklagen moeten worden opgeruwd of met ammonia worden afgenomen en eventueel met hecht grond worden voorgestreken. •• Metalen ondergronden moeten absoluut roest- en vetvrij worden gemaakt. Ferrometalen moeten met een matte kunsthars anti-roestgrond worden behandeld. •• Een ondergrond moet ook steeds m.b.t. het absorptie- vermogen ervan worden onderzocht. Sterk of onregelma- tig absorberende ondergronden moeten met Lascaux grondlagen worden geïsoleerd. Als basisregel geldt: hoe sterker de ondergrond absorbeert, des te dunner moet de eerste laag verf zijn om goed te kunnen hechten.
70
Voorbehandeling van de ondergrond Een van de vele uitstekende eigenschappen van Lascaux acrylverf is dat deze zonder problemen te verwerken is en het bij toepassing van een aantal technieken soms zelfs niet nodig is de ondergrond voor te behandelen. Sterk absorberend textiel wordt met Lascaux Imprägnierung voorgelijmd; minerale ondergronden worden met een impregneermiddel voorbehandeld: met de watergedragen Lascaux Hydro-Grund, 1:4 verdund met water, of met het oplosmiddelhoudende Lascaux Paraloid B72-10 %, als het binnendringen van waterhoudende producten kritisch lijkt, bijv. witpleister en gips. Met de witte, dekkende grondlagen Lascaux Primer, UniPrimer, Gesso of Studio Original Weiss 982 wordt vervolgens de eigenlijke schildergrond aangebracht. Op een geïmpregneerde ondergrond wordt de met ca. 25 % water verdunde grondlaag met een kwast, borstel of roller opgebracht. Afhankelijk van de gewenste dekking kan er een tweede laag worden aangebracht. Wordt deze grondering aangebracht op een niet-geïmpregneerde ondergrond, dan moet ze minimaal in een verhouding van 1:1 met water worden verdund (behalve als de kans bestaat dat de ondergrond doorslaat). Er kan ook direct met acrylverf op de geïmpregneerde ondergrond worden geschilderd. In dat geval moet de verf voor de eerste laag eveneens worden verdund omdat deze anders de functie van grondering overneemt.
De grondering kan ook worden getint.
ongeprepareerd schilderslinnen en andere soorten textiel Voor het schilderen met acrylaatverf zijn eigenlijk alle soorten weefsels geschikt: zuiver linnen, halflinnen, jute, katoen, papier, maar ook synthetische weefsels zoals polyester, polyamide en glasvezel. Gunstig is om ongeprepareerd schilderslinnen, katoenen doek en andere natuurlijke weefsels vóór het opspannen grondig in warm water te wassen om de appret eruit te spoelen. Daarbij moet in acht worden genomen dat het weefsel afhankelijk van de wastemperatuur 5-10 % kan krimpen. De weefsels worden op een spanraam opgespannen. Sterk absorberende weefsels van natuur- of kunstvezels worden met Lascaux Imprägnierung voorgelijmd. Met Lascaux Primer of Gesso, verdund met ca. 10-25 % water, kunnen er eventueel een of meer grondlagen worden opgebracht; tussendoor 71
Als niet het hele oppervlak wordt beschilderd en het ruwe linnen op sommige plaatsen zichtbaar moet blijven, kan er ook direct op de voorlijmlaag worden geschilderd.
schuren is mogelijk. Voor kleurloze grondlagen is Lascaux Medium 2 mat, verdund met ca. 25% water, geschikt. Het direct beschilderen van weefsels, zonder deze voor te lijmen of te gronden, is eveneens mogelijk, met name bij gebruik van dicht geweven textiel. Men moet er daarbij rekening mee houden dat sterk verdunde acrylverf afhankelijk van de dichtheid van het weefsel door het doek heen kan slaan. Een materiaal dat uitstekend geschikt is om direct te beschilderen, zelfs met extreem verdunde verf, is Lascaux Cotton Duck Canvas 10, een katoenen zeildoek van 250 cm breed met een gewicht van ca. 470 gr/m2. Voorgegrond schilderslinnen Het schilderslinnen dat in de vakhandel verkrijgbaar is, heeft tegenwoordig meestal een ondergrond op basis van acryl- of kunsthars-dispersies. Praktisch allemaal zijn ze geschikt voor schilderen met acryl. Wel moet men zich ervan bewust zijn dat de kwaliteit van de grondlagen die voor deze kant-en-klare schildersdoeken worden gebruikt, sterk kan variëren. Papier, karton In principe kan op dit materiaal worden gewerkt zonder het te prepareren. Wil men echter een grondlaag, dan dient er aan weerszijden te worden gegrond.
Lascaux Transparentlack is een uitstekend middel voor het aanbrengen van transparante en kleurloze laklagen op hout binnenshuis.
Hout, spaanplaten en boardplaten Het hout dient goed gedroogd te zijn en vrij van verontreinigingen (afschuren of afwassen met oplosmiddelen). Aanbevolen wordt om met Lascaux Transparentlack 1 Glans, 1:2 tot 1:3 verdund met water, rondom te impregneren (ook de achterkant, om kromtrekken te voorkomen) en vervolgens de opstaande vezels met fijn schuurpapier weg te schuren. Op de impregnering kan direct worden geschilderd of met Lascaux Primer, Gesso of Studio Original Weiss, telkens verdund met 25% water, een extra grondlaag worden aangebracht. mDf-platen Ongecoate MDF-platen kunnen zonder impregnering direct met een witte grondlaag of met acrylverf worden beschilderd. Voor het beschilderen van beplakt MDF-platen zie de paragraaf ‘Kunststoffen’.
72
witpleister, gips Verse witpleister moet goed droog en vetvrij zijn. Eerst moet het met oplosmiddelhoudend Lascaux Paraloid B72-10% impregneermiddel worden geïmpregneerd. Een witte of gekleurde ondergrond wordt gemaakt met de dekkende Lascaux primers of Studio Original Acryl. Kalk- en cementpleister Pure kalkpleister heeft bijzonder veel tijd nodig om hard te worden en scheurt bovendien snel. De ondergrond moet eerst met een stuk hout worden afgeschuurd om losse zandkorreltjes te verwijderen. Daarna wordt de mortel met Lascaux Hydro-Grund, in de verhouding 1:4 met water verdund, Vervolgens wordt één keer gegrond met Lascaux Primer of Studio Original Weiss, elk verdund met minimaal 25% water. Zie ook onder sierbeton.
Bij toepassing van de frescotechniek of bij vrijstaand schilderwerk kan ook direct op de impregnering worden gewerkt. De eerste laag verf moet dan met minstens 25% water worden verdund.
Sierbeton Nieuw sierbeton moet schoon en droog zijn (max. 2-3% restvocht) alvorens het kan worden beschilderd. Beton uit houten bekistingen moet met een borstel of beter nog met een hogedrukreiniger grondig worden schoongemaakt om het te ontdoen van losse resten cement, bekistingshout en bekistingsolie. Beton uit kunststof- of metalen bekistingen, herkenbaar aan een zeer glad oppervlak, moet uiterst grondig worden gereinigd van achtergebleven bekistingsolie of vergelijkbare middelen. Een extreem glad oppervlak kan eventueel worden opgeruwd. Voor het impregneren wordt Lascaux Hydro-Grund gebruikt, 1:4 verdund met water of met Lascaux Paraloid B72-10%, bij buitengewone vereisten bijv. in baden of buiten. Daarna wordt er een tot twee keer gegrond met Uni-Primer, verdund met ca. 10% water, of Studio Original Weiss 982, verdund met 10-25% water. Vrijstaand schilderwerk op sierbeton kan in frescotechniek worden uitgevoerd. De ondergrond kan ook als volgt worden voorbereid: met Lascaux Hydro-Grund, 1:4 met water verdund, impregneren en daarna eenmaal met 25% verdund Lascaux Medium Mat 2 behandelen. Op deze manier krijgt het gehele betonoppervlak een matte beschermlaag zonder dat het van karakter verandert en zonder dat er kleurverschuivingen optreden. Het kan vervolgens geheel naar eigen smaak worden beschilderd of met Mixtion worden verguld. 73
Kalkzandsteen, metselwerk Deze ondergronden worden op dezelfde manier behandeld als pleisterwerk of sierbeton. Geglazuurde stenen kunnen alleen binnenshuis worden beschilderd. Bij aan het weer blootgestelde objecten is de hechting van verflagen onvoldoende. fibercement Voor dit materiaal gelden dezelfde regels als voor sierbeton. Voor het gronden moet altijd Lascaux Uni-Primer worden gebruikt omdat dit middel bijzonder goed hecht.
De mate waarin de verf verdund moet worden, is afhankelijk van het absorptievermogen van de ondergrond.
reeds geschilderde oppervlakken Voordat een oppervlak dat al beschilderd is overschilderd wordt, moet de toestand van de oude verflaag worden gecontroleerd. Belangrijk is dat de oude verflaag nog goed hecht en nog absorberend is. Vooral bij schilderwerk buiten is dit van belang. Oude verflagen die loszitten moeten geheel of gedeeltelijk worden afgestoken of afgebeten. Oude verf die nog in goede staat is, wordt schoongemaakt met water waar 2-5% salmiak aan is toegevoegd. Voor het aanbrengen van de nieuwe verf gelden de regels die voor de betreffende ondergrond van toepassing zijn. Afhankelijk van het absorptievermogen kan het nodig zijn de ondergrond na reiniging te behandelen met Lascaux Paraloid B 7210%. Dit moet zodanig worden verdund dat de droge grondlaag niet glanst, d.w.z. de ondergrond niet afsluit. Kunststof pleisterwerk De ondergrond kan op dezelfde manier worden voorbehandeld als nieuw of geverfd gewoon pleisterwerk zie het hoofdstuk ‘Reeds geschilderde oppervlakken’.
Polyethyleen en polypropyleen zijn echter niet geschikt als ondergrond voor schilderen met acryl. Vooraf testen geeft uitsluitsel m.b.t. de geschiktheid van het materiaal.
74
Kunststoffen Op veel niet-absorberende kunststoffen zoals acrylglas, polyester, PVC, melaninehars etc. wordt met Lascaux Acryl een goede hechting verkregen. Het kunststof oppervlak wordt zorgvuldig opgeschuurd, vrijgemaakt van schuursel en ontvet, bijv. met brandspiritus. Voor een witte grondlaag is Lascaux Uni-Primer aan te bevelen, voor een transparante grondlaag Medium 1, glans. Voor het schilderen kan Lascaux Acryl in een verhouding van 1:1 tot 1:2 worden verdund met Medium 1 glans of Transparentlack 1 glans. De verf hecht daardoor beter.
glas De hechting op glas is bij zware belasting problematisch. Vooral bij contact met water is deze onvoldoende. Lascaux Acryl is ook geschikt voor schilderwerk achter glas, omdat het snelle droogproces het mogelijk maakt vlot te werken. Als voorbereiding van de ondergrond moet het glas zorgvuldig worden schoongemaakt en ontvet. Voor een transparante grondlaag is Lascaux Medium 1, glans geschikt. metalen Non-ferrometalen of legeringen, zoals aluminium, messing, koper enz., maar ook zink en verzinkt ijzer, kunnen direct met Lascaux verf worden beschilderd. Ze worden vooraf met een groffe kunststof spons nat opgeruwd, goed schoongemaakt en ontvet. Om de ondergrond een witte grondlaag te geven kan het beste Lascaux Uni-Primer, verdund met 10% water, worden gebruikt. Als kleurloze grondlaag wordt Lascaux Transparentlack 1, glans, 4:1 verdund met water, gebruikt. Om een grotere hardheid en een nog betere hechting te bereiken, kan de acrylverf met Lascaux Transparentlack 1, glans worden gemengd. Ferrometalen moeten volledig roestvrij zijn en met een matte kunsthars-antiroestgrond porievrij zijn gegrond. Op roestvrij staal wordt als kleurloze grondlaag Lascaux Transparentlack 1, glans, 4:1 verdund met water, gebruikt, als witte grondlaag Lascaux Uni-Primer, verdund met 10% water, of voorbehandeling met een tweecomponenten-epoxylak. Daarna wordt de verf aangebracht zoals hierboven is beschreven.
Voor aluminium, vooral buiten, wordt echter een tweecomponentenepoxygrondlaag aanbevolen.
natuursteen Natuursteen moet eerst worden gecontroleerd op absorptievermogen en het eventueel loslaten van zand. Als de steen zand loslaat of sterk absorberend is, moet hij met een borstel van losse deeltjes aan de oppervlakte worden ontdaan en daarna met Lascaux Hydro-Grund, 1:4 met water verdund, worden geïmpregneerd. Vaak is het bovendien raadzaam de natuursteen met een hechtlak voor te behandelen, bijv. met Lascaux Transparentlack 1 glans, 1:4 verdund met water. Vervolgens kan de steen met acrylverf worden beschilderd. Ter verbetering van de hardheid en het hechtvermogen kan acrylverf 2:1 tot 1:1 worden vermengd met Transparentlack 1, glans. Witte primers moeten met Lascaux Uni-Primer, verdund met circa 10% water, worden uitgevoerd. 75
In het hoofdstuk ‘Hulpmiddelen’ hebben we al gewezen op diverse methoden om een schilderwerk na te behandelen.
Verwarmen (tot ca. 40°C) verhoogt de werkzaamheid van de penselenreiniger.
76
Sealen en vernissen Hoewel Lascaux Acryl na droging watervast en weerbestendig is, verdient het toch aanbeveling een werkstuk door het aanbrengen van een beschermende deklaag (vernis) nog beter bestand te maken tegen mogelijke invloeden van buitenaf. Een geschikt vernis kan acrylschilderwerk aanzienlijk beter beschermen tegen vervuiling, mechanische belastingen, licht en weersinvloeden. Binnen is Lascaux Transparentlack meestal voldoende als beschermende deklaag, bij sterke UV-straling en overal buiten is het gebruik van Lascaux Transparentlack UV zinvol. Een niet watervast schilderwerk kan worden beschermd tegen slijtage en vernieling door het te fixeren met Lascaux fixatief (zwakke bescherming en geringe verandering van het oppervlak) of door te vernissen met Lascaux UV Protect (gesloten film, sterke mechanische bescherming en UVbescherming, intensievere verandering van het oppervlak). Als een schilderwerk eenmaal door welke invloeden dan ook schade heeft opgelopen, adviseren wij om vóór een poging tot het verhelpen van de schade wordt ondernomen contact met ons op te nemen of u direct te richten tot een restaurateur. Tips voor het schoonmaken van kleding en schildersgereedschappen Lascaux Acryl is na het drogen niet in water oplosbaar, maar kan wel altijd worden losgeweekt met alcohol (brandspiritus) en andere oplosmiddelen. Lascaux Gouache blijft ook na het drogen oplosbaar in water. Het is vaak een probleem om verfvlekken uit kleding te verwijderen, omdat pigment, van welke verf dan ook, altijd buitengewoon sterk aan textielvezels hecht. Vaak kunnen vlekken uit kleding worden verwijderd door ze met vloeibaar wasmiddel te reinigen, het beste door er een kompres op te leggen. Ingedroogde penselen moeten met Lascaux penselenreiniger worden schoongemaakt en vervolgens met water en zeep worden uitgewassen.
11 WOORDENLIJST Acrylverf
Verf op basis van in water gedispergeerde polymere acrylaten.
Acrylhars, acrylaten
polymeren van acryl- of methacrylzuur. Hiervan kan fysisch drogende lak en lakverf worden gemaakt. Afhankelijk van de chemische aard van de monomeren wordt er bij de polymerisatie acrylhars verkregen, die van plakkerig-zacht tot hard-bros kan opdrogen.
Additieven
Hulpstoffen ter verbetering van de eigenschappen van verven en lakken, bijv. bevochtigingsmiddelen, ontschuimingsmiddelen, UV-beschermingsmiddelen. Veel additieven breiden de toepassingsmogelijkheden van verf en lak uit (bijv. harder oppervlak, betere hechting).
Anorganische pigmenten
Dit zijn meestal metaaloxides of metaalsulfides. Ze worden door neerslaan of brandprocessen gewonnen.
Bindmiddel
Is het medium dat de pigmentdeeltjes onderling en met de ondergrond verbindt en zodoende een verflaag vormt. Als er maar weinig bindmiddel in de laag voorhanden is, neigt deze snel tot krijten.
Bioinformatie
Betekent levende boodschappen (bios is afkomstig uit het Grieks en betekent leven, informatie staat voor boodschap). De extreem gestructureerde resonantiepatronen worden door middel van een biofysisch procedé uit planten, edelstenen, mineralen etc. gewonnen.
Dispersie
Een relatief stabiele mix van een vaste stof in een vloeistof.
77
Dispersieverf
Is water verdunbare verf gemaakt van dispersiebindmiddelen. Wordt in het Engelse taalgebied vaak emulsieverf genoemd.
Emulgator
Maakt bij de fabricage van emulsies en dispersies een stabiele verdeling van nietmengbare stoffen mogelijk.
Emulsie
Een stabiel mengsel van twee op zich niet met elkaar mengbare vloeistoffen in een zeer fijne verdeling. Een bekende natuurlijke emulsie is melk, die een zeer fijne verdeling van vetbolletjes in water vormt. Bekende emulsies in de schildertechniek (=temperaverf) zijn ei-emulsie (ei-tempera) en caseïneemulsie (caseïne-tempera)
Ontschuimingsmiddel
Verlaagt de oppervlaktespanning van aan de lucht gekomen luchtbelletjes in de verf zodat deze springen.
Kleurkracht
Is een maat die het kleurend vermogen van een verfmiddel, d.w.z. het vermogen ervan om andere stoffen kleur te geven, bepaalt.
Kleurdiepte
Een maat voor de intensiteit van een kleurperceptie die meestal met toenemende verzadiging groter wordt en met toenemende helderheid afneemt.
Filmvormings- Wordt in de vorm van zeer fijne druppeltjes in hulpmiddel de hars van het filmvormingsmiddel gebonden. Ze hebben een weekmakend effect op het filmvormend middel, waarin ze niet drogen, maar aan de hars blijven hangen tot de film is gevormd.
78
Gouacheverf
Opaque (dekkende) met water verdunbare verf die opdroogt tot een weer oplosbare verflaag. Ook bekend als lijmverf of plakkaatverf. Bestaande uit natuurlijke of synthetische lijmen. Gouacheverf droogt lichter op dan dat deze in natte toestand lijkt.
Caseïneverf
Dekkende, matte verf, waarvan het bindmiddel caseïne is (bestanddeel van melk). Caseïneverf droogt watervast op en heeft een uitstekende hechting.
Conserverings- Verhoogt de houdbaarheid van bederfelijke middel waren, bijv. potconserveringsmiddelen bij dispersieverf. Schimmelvorming wordt daardoor voorkomen. Bevochtigings- Verlaagt de oppervlaktespanning van de te middel vermengen substanties (pigmenten en water) zo sterk dat het gewenste contact van de oppervlakken wordt vergemakkelijkt of mogelijk wordt gemaakt. Organische pigmenten
Organische pigmenten bestaan uit koolstofverbindingen.
Polymerisatie
Een chemische reactie, waarbij monomeren ‘tot een ketting’ samengevoegd worden tot polymeren Bij de homo-polymerisatie wordt slechts één soort monomeer en bij de copolymerisatie worden meerdere monomeren omgevormd. Vanuit het proces van de polymerisatie ontstaan polymeren. Het polymeer of hars levert samen met water en emulgatoren een waterig bindmiddel op.
Zuivere acrylaten
Is acrylhars dat uitsluitend uit acrylmonomeren bestaat. De hoge chemische en photochemische weerstandresulteert in extreem goede lichtechtheid en weersbestendigheids eigenschappen. Daardoor zijn zuivere acrylaten een perfekt bindmiddel voor kunstenaarsverf. 79
80
Verzadiging / chroma
Kleurverzadiging, (engl. chroma) is, naast kleur en helderheid, een van de drie variabelen voor de beschrijving van een kleur. De verzadiging beschrijft de kwaliteit van de kleurwerking, d.w.z. geeft de mate aan waarin de bijbehorende golflengte domineert.
Synthese
Dit betekent: samenvoeging, verbinding van afzonderlijke delen tot een hoger geheel. Het synthetische proces brengt via het samenvoegen van eenvoudige stoffen iets anders, een gecompliceerde chemische verbinding, teweeg.
Temperaverf
Verf waarvan het bindmiddel bestaat uit een echte emulsie.
Substraat / extender
Een poedervormige substantie die in het toepassingsmedium praktisch onoplosbaar is. Toegepast voor het sturen van technische eigenschappen, zoals optische eigenschappen, volume, structuur, dekkend vermogen, helderheid van kleur, dikte van de droge film etc. Calciet, porseleinaarde, krijt, bariumsulfaat, talk. Calciumcarbonaat, neergeslagen silicaten.
50007.04-10 Lascaux Colours & Restauro, Barbara Diethelm AG, Zürichstrasse 42, CH-8306 Brüttisellen Tel. +41 44 807 41 41, Fax +41 44 807 41 40,
[email protected], www.lascaux.ch
