Glaskunst in het wijkgebouw Eltheto: schilderen met licht.
Jan was een gelovig mens maar voelde zich niet verbonden met enige kerkelijk instituut; hij was christen maar had alleen de bijbel nodig om dit te belijden en geen priester of dominee. Hij was weliswaar katholiek gedoopt, omdat zijn vader katholiek was, maar praktische uitvoering is daaraan nauwelijks gegeven door zijn ouders, dus zocht hij zelf maar zijn weg via de bijbel.
Jan woonde met zijn verloofde Antonia van Dalen aan de Laan van Meerdervoort 724 sinds 1930. Het was een ruime nieuwbouwwoning in een van de uitbreidingsplannen van de stad Den Haag richting het zuiden. De Laan van Meerdervoort moest een ontsluitingsweg worden richting Loosduinen en het Westland en Kijkduin. Loosduinen was sinds 1923 geannexeerd door Den Haag om de uitbreidingen richting het Westland te kunnen realiseren.
Schuin bij hem aan de overkant had de Hervormde Kerk en stuk land aangekocht om daar een kerk en wijkcentrum te realiseren. De daar te realiseren kerk kreeg de naam Bethlehemkerk en was genoemd naar een eerdere “armenkerk” in de Breedstraat, die in 1928 was verkocht als opslagplaats voor een papierhandel. In zo’n armenkerk behoefden de “minder bedeelden” geen zitplaatsengeld te betalen. Zowel de kerk als het naastgelegen wijkgebouw waren een ontwerp van de architect van Essen van het architectenbureau Meischke en Schmidt en de begeleiding vanuit de Nederlands Hervormde Kerk werd gedaan door een bouwcommissie. Ds A.K. Straatsma was benoemd tot toekomstig dominee van deze kerk. Jan Giesen was inmiddels actief als docent aan de Haagse Academie voor Beeldende Kunst en heeft zich bekend gemaakt bij de bouwcommissie met het voorstel om glas-inlood ramen te ontwerpen voor zowel de kerk als het wijkgebouw. Inmiddels was de heer Henk Japin benoemd als toekomstig kerkbewaarder en koster en het toeval wil, dat hij voorafgaand aan deze functie het beroep van glasschilder heeft uitgevoerd. Onder de kerk
werd een atelier ingericht en met veel vakmanschap en creativiteit werden daar de ramen voor het wijkgebouw Eltheto vervaardigd en een viertal rondramen voor de kerk. Voor de grote zijramen van de kerk werd om tijd- en geldgebrek gekozen voor een eenvoudige opzet van kleine rechthoekige glasmozaïeken in lichte tinten, die fabrieksmatig vervaardigd konden worden. Op 25 oktober 1932 werden de Bethlehemkerk en het gebouw Eltheto feestelijk ingewijd. In “Het Vaderland” van 26 oktober 1932 lezen we over deze inwijding:
Gisteravond is onder groote belangstelling de inwijding geschied van het nieuwe wijkgebouw Eltheto van wijk XIV der Ned. Herv. gemeente. Vlak naast de groote Bethlehem kerk maakt dit gebouwtje een vriendelijken indruk, mede door het fraaie interieur, de betimmering en de eenvoudige sierlijke verlichting. Bijzonder treft hier het gebrandschilderde raam, ontwerp van den heer Giesen, voorstellende een Lelie, het Licht, uit de Duisternis voortkomende, met terzijde, gebaseerd op de vergelijking van den Zaaier, de figuren van den Demon en den weifelenden Mensch met als tegenstelling ter andere zijde figuren als de Denker, de Werker en het waarachtige Geloof.
Na voorgegaan te zijn in het gebed, heette ds. A.K. Straatsma alle aanwezigen, waaronder den vertegenwoordiger van het ministerie van predikanten en den kerkeraad der Ned. Herv. gemeente, ds. Ravensloot, het bestuur der Bethlehemkerk en vele ouderlingen en diakenen, welkom en vertelde, hoe in de korte spanne tijds van twee jaar, na veel moeite en harden arbeid, Wijk XIV een eigen wijkgebouw heeft gekregen. Ds. Straatsma bracht allen die medewerkten aan het prachtige doel en vooral den heer van Essen den architect, hartelijken dank. De ontwerpen, die Jan gemaakt heeft voor de kerk en niet zijn uitgevoerd zijn later nog teruggevonden in zijn atelier. In het gebouw Eltheto bestaat het wel gerealiseerde werk uit een zevental ramen tussen de straat en de grote zaal van het gebouw en uit een raam in het trappenhuis. Aan de zuidzijde van de grote zaal heeft hij een groot raam ontworpen van circa 4 x 15 meter waarbij de Christusfiguur in het midden wordt weergegeven door een overdosis aan licht.
Dominee Straatsma gaf bij de opening de navolgende uiteenzetting over de voorstelling van dit grote raam: “Men miste in dit figuur misschien de figuren van Christus in wien het koninkrijk Gods verscheen. Maar spreker is tegen zulk een voorstelling, omdat die niet met den besten wil ter wereld niet geven kan wat Christus is voor wie hem lief heeft. Maar de witte waterlelie, die omhoog rijst in haar blankheid naar het licht is het symbool. Zoo zal het geloof ook in dit raam den Christus zien, zooals het geloof in den dagen zijner omwandeling op aarde hem gezien heeft als den zoon van God. Christus brengt het Koninkrijk Gods en de beide groepen ter linker en ter rechterzijde van het raam, duiden erop, hoe de mensch op tweeërlei reageert op het evangelie. Sommige trekken zich terug in de duisternis, anderen keeren zich tot het licht. Achter deze twee groepen moeten we ons denken de gelijkenis van den Zaaier. De ene groep is de groep van den nacht, van onvruchtbaarheid, distelen en doornen, de andere groep is die van het dankbaar ontkiemen van het zaad des evangelies—het zaad is opgekomen en het werkt tenslotte liefde. In het midden staat het licht en voor allen, die in dit wijkgebouw komen, zal de vraag staan: tot welke van de twee groepen behoort gij.”
Jan was onervaren met het maken van glaskunst toen hij dit ontwerp maakte en samen met de ervaren glasschilder Henk Japin realiseerde, doch zijn ervaring met het spel tussen lijnen, kleuren en licht heeft hij hier volledig op kunnen uitleven en heeft zondermeer geleid tot dit kleurrijk en artistiek hoogwaardig resultaat. Hij was onder de indruk van de mogelijkheden en kundigheid van de ambachtelijke glasschilder Japin en besloot in de tuin van zijn woning een atelier te laten bouwen om zich verder te ontwikkelen in het spel van lijnen, kleur en licht. In zijn eigen woning aan de Laan van Meerdervoort heeft hij vervolgens op diverse plaatsen het vensterglas vervangen door zelfgemaakte glas-in-loodramen.
Ramen in het Eltheto gebouw; afmeting per raam 47 x 85 cm
Ontwerpen gemaakt door Jan Giesen voor de Bethlehemkerk Deze zijn om financiële redenen nooit uitgevoerd
Henk Japin zou tot 1958, toen hij 70 jaar werd, koster blijven van deze kerk en de kosterswoning blijven bewonen.
In 1964 is het grote raam bij een verbouwing van het wijkcentrum verwijderd. Volgens de verslagen van de kerkenraad zou het raam aan het Gemeentemuseum van Den Haag worden aangeboden en ook aan de architect Landman en de aannemer de heer H. van Eesteren. Onderzoek in 2013 heeft echter nog niet tot het terugvinden van dit raam geleid. Van dit grote raam zijn helaas alleen zwart/wit foto’s bekend. Alle overige ramen zijn nog steeds in het gebouw aanwezig; dit geldt ook voor de blauwe ronde ramen in de kerk met sterren als motief.
Zelfportret Jan Th. Giesen: schets 1931 en schilderij 1932
