Marktverkenning Energiefonds Fryslân - concept-rapportage -

Marktverkenning Energiefonds Fryslân - concept-rapportage -

Nijmegen, 27 juni 2012

Buck Consultants International Postbus 1456 6501 BL Nijmegen Telnr : 024 379 02 22 Fax : 024 379 01 20 E-mail : [email protected]

Inhoudsopgave 1 2 3 4 5 6

Inleiding Insteek 1: volledig revolverend fonds Insteek 2: meters maken in DE Leren van andere provincies Conclusies Advies Energiefonds Fryslân

Bijlagen A Wind B Zon PV C Biomassa D Geothermie/aardwarmte E Overige energiebronnen F Energiebesparing G DE-gebiedsontwikkeling Follow-up aan gesprekken Buck Consultants International, 2012

1

1 Inleiding  Vraagstelling Fryslân hoge ambities t.a.v. duurzame energie In huidige tempo en klimaat (crisis, wisselend nationaal beleid) doelen in 2020 e.v. niet gehaald Vraag: bestaat vanuit de markt behoefte aan een revolverend Energiefonds om „meters te maken‟ in de opwekking van duurzame energie en eventueel in energiebesparing

 Spanningsveld in vertrekpunt 1. Financiële kaders leidend: fondsomvang intact houden met jaarlijks rendement van netto 3% 2. Inhoudelijke kaders leidend: duurzame energieprojecten versnellen en realiseren Buck Consultants International, 2012

2

 Aanpak marktverkenning Deskanalyse bestaande initiatieven en alternatieve fondsen (andere provincies, financials) Interviews − − − −

(Semi-)overheidspartijen met helikopterview Bedrijven betrokken bij lopende energie-initiatieven Financiers van energieprojecten Belangenorganisaties

Leren van elders via interviews − Andere provincies − Rijksoverheid

Buck Consultants International, 2012

3

 (Semi-)overheidspartijen met een helikopterview Gemeente Leeuwarden, Peter Luimstra Prov. Fryslân, Pyke Kroes & Pier Tiedema (groen gas rijden) Prov. Fryslân, Sjef v.d. Lubbe (landbouw) Prov. Fryslân, Jitske Stavenga & Jadranka Cace (zon) Energy Valley, Gerrit van Werven NOM, Allard van Dijk

 Trekkers van uiteenlopende energie-initiatieven OMRIN, John Vernooij & Hein Grafhorst Econvert, Fred Bruijn Ekwadraat, Douwe Faber ECOmmunity, Bert Krikke (voormalig dir. Tri0dos Vastgoed) Visser Smit Hanab, Kees van der Zalm Woon Friesland, Bindert Kloosterma & Woningst. Stellingerwerf, Peter Spoelstra Club2025, Johan ten Brinke Essent B2B, Bas de Jong Essent Local Energy Solutions, Sjoerd de Ruiter & Ronald Bennega Alliander, Michiel Olij Buck Consultants International, 2012

4

 Financiers van energieprojecten Da Vinci Finance, Johannes Houtsma Groenvermogen, Jan-Willem Köning & Philip Tan Triodos Bank, Anne Mieke v.d. Werf & Delmer Soppe Friesland Bank (nu Rabobank), Kees Akkerman Rabobank, Daan Dijk & Rogé de Haas (volgt 3 juli)

 Belangenorganisaties Friese Milieufederatie, Hans v.d. Werf & Eelke Freerk Broersma LTO Noord, Gerard van Drooge

 Leren van elders Min. EL&I / Min. I&M, Joris Pinkster Provincie Limburg, Pierre Senster Provincie Noord-Holland, Victor Eiff & Jonâ van Belokm Provincie Overijssel, Arnout Potze


5

2 Insteek 1: volledig revolverend fonds  Het gaan voor een volledig revolverend fonds van ca. 100 mln.., met een netto doelrendement van 3%, impliceert: Enkele grote projecten en alleen gestandaardiseerde kleine projecten (overhead kosten minimaliseren) Inzetten op bewezen technologie (risico reductie) Vragen van marktconform rendement (compensatie van failures)

 Marktbehoefte 15-20 concrete projecten/programma‟s geïdentificeerd, waarvan slechts enkele investeringsrijp en revolverend binnen 7-10 jaar Meeste kansen − Windenergie op land − PV bij zakelijk klein- en middenverbruikers (€ 25 mln..)

 Conclusie Bij nadruk op financiële zekerheid géén marktbasis voor fonds Inzet via 3-4 concrete programma‟s effectiever Buck Consultants International, 2012

6

3 Insteek 2: meters maken in DE  Inzet op realiseren van een schaalsprong Ingezette geld keert bij voorkeur terug, maar dit is geen harde eis; het Energiefonds vormt één van de middelen om de gewenste energietransitie / DE-schaalsprong te realiseren Doel: breekpunt forceren/ kantelpunt realiseren door − −

projecten te versnellen witte vlekken in eigen en marktfinanciering te vullen (eerste of laatste 10-15%)

 Alle vormen van DE nodig voor realiseren van overall doelstelling NL/Fr. (14% in 2020) Sluiten van lokale kringlopen Ontwikkelen van nieuwe markt/initiatieven Realiseren van substantiële DE-productie/energiebesparing  Tal van projecten/initiatieven voor realiseren DE-doelstellingen Marktbehoefte verschilt per DE-domein Mogelijke inzet Energiefonds Buck Consultants International, 2012

7

Grote initiatieven Nodig voor het realiseren van een schaalsprong

Claim op Energiefonds

Randvoorwaarden

Wind

 Grootschalige locatie op land (in combinatie met sanering )

 .> 60 mln

 Voorfase hoog risico, (o.a. RO), zeker rendement realisatie

Zon PV

   

   

   

Biomassa

 Concept voor bundeling kleinschalige mestvergisting  Verwerking zuiveringslib  Rijden op groen gas

 10-15 mln. tbv 2 biogasleidingen

 Pilot gascollectie

 10 mln. droogfabriek  20 mln. tbv hele bedrijfskolom

 Markt buiten regio pakt op  Totaalconcept cruciaal

Geothermie / aardwarmte

 Gebruik aardwarmte op beperkt aantal plakken interessant

 15-20 mln. voor 6 locaties

 -

Overige energievormen

 Blue Energy

 Tientallen miljoenen voor opschaling

 Succesvolle pilot

Energiebesparing

  

 In combinatie met PV (15 mln.)   20-40 mln.

 Organisatie  Kennisuitwisseling + subsidie  Organisatie

Gebiedsontwikkeling

 Enkele projecten (ECOmmunity, Lauwersoog, Heerenveen)

 > 40 mln.

 Planuitwerking + voorinvestering in grid

Zakelijk klein- en middenverbruik Opschalen lokale initiatieven Overheidsgebouwen Woningcorporaties

Gebouwde omgeving Landbouw Herinzet restwarmte


25 mln., gunstige leningen (3 ipv 6%) 15 mln. (idem) Geen Risico-afdekking?

Subsidie tbv organisatie Aanjagen nieuwe samenwerking EIB-financiering?

8

4 Leren van andere provincies  DE-fondsen (met sterk wisselende omvang) bij bijna alle provincies “in oprichting” Wisselend voortgang in besluitvorming: van planuitwerking, besluitvorming GS, tot aanbesteding fondsbeheer Provincie Fryslân loopt naar verhouding achter met besluitvormingsproces Geen van provincies heeft (uitgebreide) marktverkenning verricht

 Algemene lijn Energiefondsen andere provincies Mix aan instrumenten, met (achtergestelde) leningen, participaties/deelnemingen en garantiestellingen (terughoudend) Extern fondsbeheer, met provincie als opdrachtgever/aandeelhouder Focus op grote projecten met beperkte risico`s, maar daarnaast ook oog voor risicokapitaal/seed investeringen en kleine projecten (veelal gescheiden)

 Niet iedereen kiest voor een herinvestering van middelen gedurende de looptijd van het fonds Eenmalig inzet van middelen in bv. Overijssel en Flevoland Na afgesproken looptijd Collegebesluit over al dan niet opnieuw inzetten voor DE Buck Consultants International, 2012

9

 Doelstelling t.a.v. mate van revolverendheid verschilt per provincie: Prov.. LB: Fondsomvang nominaal in stand houden Prov. NH: Fondsomvang nominaal in stand houden Prov. OV: Doelrendement van 2% op portefeuille niveau

 Besef van risico`s aanwezig en politiek/begrotingswijs afgedekt: Prov. LB: Risicoreserve van 100%, met ingebouwd evaluatiemoment na 1 jaar Prov. NH: Fonds voorstel i.o., wel al reservering opgenomen voor rentelasten Prov. OV: Risicoreservering van 33% (excl. leningen voor energiebesparing) en reservering voor gederfde rente

 Daarnaast veelal aanvullende voorzieningen voor realisatie DE projecten Prov. LB: Subsidies voor particulieren, VvE, (sport)verenigingen, gemeenschapshuizen en scholen (compartiment 1) Prov. NH: GS advies om naast fonds ook subsidiepot meenemen Prov. OV: Subsidieregelingen voor kleine bedragen & SVN MKB leningen Nieuwe Energie, met lage rente leningen tot €100.000,-


10

 Veelal aparte regeling voor duurzaamheidsleningen aan particulieren Prov. LB: SVN leningen aan particulieren (compartiment 2) Prov. OV: SVN leningen voor particuliere woningen (buiten Energiefonds)

 Overheidslegitimatie wordt wisselend ingevuld Keuze voor staatssteun (provincie Overijssel) − − −

Staatssteun onder de Algemene Groep Vrijstelling (AGV) Insteek is om 2%punt onder de marktrente te gaan zitten Als overheid, aanvullend op de financiële sector

Marktconform rendement als doelstelling (andere provincies) − −

Geen staatssteun Naast fonds ook subsidiepot


11

5 Conclusies  De markt heeft behoefte aan helderheid Vertaalt provincie Fryslân haar hoge DE-ambities ook in financiering van projecten, of laat ze dat volledig aan de markt over? Andere provincies richten fondsen in, dus wordt Fryslân relatief minder aantrekkelijk voor grootschalige projecten Tijd om knopen door te hakken/energie te laten stromen!

 Er zijn niet voldoende concrete projecten, die een volledig revolverend fonds (3% netto rendement) rechtvaardigen Alternatief: geld inzetten - al dan niet via Special Purpose Vehicles (SPV) - in 3-4 projecten/programma`s, die op termijn rendabel zijn

 Selectie van deze 3-4 projecten/programma‟s op basis van: Min of meer zekere terugbetaling van provinciale middelen binnen 7-10 jaar Substantieel effect van projecten op realisatie van DE-doelstellingen (waarbij het ene DE-domein per geïnvesteerde euro hoger scoort dan het andere, bijvoorbeeld effect per geïnvesteerde euro voor windenergie hoger dan voor zonne-energie) Kansen voor (o.a. financiële) betrokkenheid van provinciale bevolking en bedrijvigheid Buck Consultants International, 2012

12

3-4 volledig revolverende projecten/ programma`s Investering

Bijdrage Energiefonds

Investerings Terugve DEperiode rdientijd productie

Opmerkingen

Wind Park Fryslân

 Ca 8 mln.. voorfase  510 mln.. realisatie

 60 mln.. (12,5%)

 2015-2017

 _  PM

 300 MW  3,35 PJ

 voorfase risicovol  realisatie hoog renderend

PV MKB

 50 mln..

 25 mln.. (50%)

 1.000 bedrijven in 10 jaar

 < 10 jaar

 25 MW  0,07 PJ

 Matig renderend; lening van ca. 3%

Geothermie

 60-80 mln.

 15-20 mln. (25%)

 6 projecten in 10 jaar

 ?

 ?

 Case by case afweging

PM

 ?

 ?

 ?

 ?

 ?

 ?

Noot: Bedragen en effecten betreffen “orde van grootte” op basis van gesprekken


13

 DE-effect van 3-4 projecten/programma‟s Huidig energie gebruik in Fryslân 63 PJ Effect 3-4 projecten/initiatieven komende 10 jaar 3-4 PJ DE-effect van 5% tot 6% van huidig energiegebruik (m.n. wind grote slag)

 Tegelijkertijd wel een fors DE-impuls Bijna verdubbeling van de huidig DE-productie (2-3 PJ)

 Volledige DE-doelstellingen worden niet gehaald Afname van DE-productie door wegvallen MEP-projecten Trend van stijgend energiegebruik (van 63 naar 80 PJ in 2020)  Noodzaak voor denken in schaalsprong!


14

 Indien het fonds niet volledig revolverend hoeft te zijn, zijn er genoeg projecten/initiatieven voor realiseren van substantieel DE-effect Selectie afhankelijk van nagestreefde doelen provincie − − −

DE-opbrengst, bij voorkeur gerelateerd aan doorlooptijd en omvang investeringen Realisatiesnelheid, mede in relatie tot financieel rendement en doorloopsnelheid geld Andere maatschappelijke doelen, zoals binnen provincie gerealiseerde werkgelegenheid, sanering van verspreide windmolens, mestprobleem bij vervallen van melkquotum, etc.

 Behoefte aan financiële ondersteuning van provincie heeft betrekking op verschillende stadia van projecten Organisatie van „massa‟: vraagbundeling/totaaloplossing voor cluster van bewoners of bedrijven (bijv. warmtenet of zonnepanelen in wijk), opschaling en koppeling vragers en aanbieders (bijv. rijden op groen gas) Ontwikkelkosten van project: technische haalbaarheid, marktstudie, vergunningstraject, businessplan, etc. essentieel voor marktintroductie en risicoreductie financiers  risicovol (eventueel uit Doefonds?) Projectrealisatie: invullen financieringstekort t.b.v. sluitende businesscase bij voor markt te lange terugverdientijd en/of te hoge financieringskosten gezien risicoprofiel Exploitatiebijdrage/afzetgarantie: via SDE, e.d., geen rol provincie behalve als launching customer voor eigen verbruik Buck Consultants International, 2012

15

 Andere provincies kiezen in verband met bovenstaande voor mix Subsidies t.b.v. idee-uitwerking en kleinschalige projecten Laagdrempelig krediet t.b.v. ontwikkelkosten en organisatie clusterproject Krediet/participatie voor op termijn rendabele projecten


16

6 Advies Energiefonds Fryslân  Politieke afweging Als volledige revolverendheid centraal: geen fonds, maar investeren in 3-4 programma‟s/SPV‟s met redelijk zeker rendement op langere termijn DE-ambities/ “meters maken” centraal: fonds met mix aan financiële instrumenten complementair aan aanbod op kapitaalmarkt (gunstige voorwaarden, maar in principe nominaal revolverend met reservering voor risico‟s)  opties: − Energiefonds Fryslân − Participatie in nationaal Energiefonds (Groen Investerings Maatschappij, Energiefonds Nederland, oid)

 Energiefonds niet voldoende, drie bouwstenen zijn belangrijk: Faciliteren van organiserend vermogen Budget voor (meest risicovolle) ontwikkelkosten van projecten, bij succes terugbetaald Energiefonds voor projectrealisatie (ca. 100 mln..) Buck Consultants International, 2012

17

 Ontwikkelpot (onderdeel opgehoogd Doefonds?), eerste richtingen: Investeren in voorfase van projecten (1e fase investering) Gaat om concreet realiseerbare projecten/initiatieven, met substantiële inbreng projecttrekkers zelf Alleen financieren van aanloopkosten (geen exploitatie-financiering) Er moet zicht zijn op rendement in vervolgfase (al dan niet via Energiefonds) Bij succes terugbetalen

 Energiefonds, eerste richtingen: Ga voor het nominaal in stand houden van het fonds en boek gederfde renteopbrengsten vooraf af Besteed het fonds uit - bijv. via aanbesteding - onder voorwaarde fondsomvang minimaal in stand (nominaal) Focus op projecten > 1 mln., maar sluit kleine projecten niet uit – bijv. via apart compartiment - voor draagvlak en maatschappelijke rol Geef prioritaire DE-velden aan, maar sluit niet uit Er moet zicht zijn op aanzienlijk rendement, zowel financieel als in DE-productie Bijdrage Energiefonds moet leiden tot substantiële multiplier uit markt Buck Consultants International, 2012

18

 Beoog je een tijdelijk of structureel DE impuls? Tijdelijk − − −

Kies voor een eindige looptijd (min. 15 jaar), Herinvestering gedurende looptijd beperkt Na einde looptijd, keuzevrijheid voor besteding van middelen

Structureel − − −

Looptijd niet vastleggen (maximale flexibiliteit) Vergroten effect door herinvestering van middelen Sturing door inbouwen evaluatiemoment (bv iedere 7 jaar)

 Vergroot je effect: Mogelijkheid tot herinvesteren van middelen gedurende looptijd (geen verplichting, afhankelijk van projectaanwas) Keuze voor aanjaag financiering, gaan voor provinciale bijdrage van doorgaans 20%, met maximum van 50%. Fondsmultiplier door inleg van derden?


19

Bijlage

20

A Wind 

Maatschappelijke rol voor de Provincie DE doelstelling van minimaal 400 MW (nu meer?) Grip op grootschalige ontwikkelingen Saneren van bestaande losse windmolens (door participatie rechten in project) op het land



Wind Op land  renderend , m.n. risico`s rondom SDE, draagvlak en procedures/vergunningen Op zee  grootschalig, risicovol als provincie



On/near shore Wind Park Fryslân Realiseren grootschalig windpark Drie mogelijke locaties, met ieder zijn voor- en nadelen Bij 300 MW; investering van € 510 mln.., plus € 8 mln.. voorfase



Financieringsbehoefte door Energiefonds Grote pre is ook mee doen in voorfase (vergunningen, etc.) Investering van ca. € 60 mln.. (versterken EV) voor investeringsfase Participatie lijkt meest geëigende investeringsvorm



What if not Zonder Provincie pakt een ander, bv Venture Capitalist, het wel op; zij realiseren waardesprong volledig en sanering/participatie komt niet van de grond Buck Consultants International, 2012

21

B Zon PV  Maatschappelijke rol van de Provincie Doelstelling van 50 MW in 2015 en 500 MW in 2020 (nu 5 MW) − − −

25 MW via particuliere woning eigenaren (wordt geen fondsbijdrage voor gevraagd) 15 MW via zakelijk klein en midden verbruik (m.n. agrarische bedrijven ) 10 MW via grootverbruikers (m.n. woningbouwcorporaties)

Combinatie mogelijk met asbestsanering bij agrariërs

 Particuliere woning eigenaren Investering is financieel rendabel, met voor particulieren een acceptabele terugverdientijd. Er zijn reeds financiële instrumenten beschikbaar, zoals Green Loans, leaseconstructies en Lenteakkoord-subsidie Behoefte aan PR en het ontzorgen van particulieren (totaalconcepten) Geen financieel knelpunt, dus ook geen fondsbijdrage gevraagd. Wel zien we dat Provincies elders gestandaardiseerde leningen aanbieden via SVN


22

 Zakelijk klein- en middenverbruik Investering is financieel rendabel, echter terugverdientijd (12-15 jaar), in combinatie met gebrek aan liquiditeit, te lang. Behoefte aan gunstige lening (bv 3% i.p.v. 6%) voor liquiditeit en verkorten terugverdientijd Potentie bij agrarische bedrijven in Fryslân is groot, circa 1.000 bedrijven voor komende 10 jaar (100 p.j.), à gemiddeld € 50.000,- geeft investering van € 50 mln... Bij fondsbijdrage van 50%, gevraagde investeringsbijdrage van € 25 mln.. Combinatie met asbestsanering maatschappelijk interessant

 Gemeentelijke gebouwen/scholen (klein- en middenverbruik) Financieel interessant, echter loopt vast op prikkels (huurder versus eigenaar) Marktpartijen zijn bezig met het opzetten van nieuwe samenwerkingsconstructies Behoefte aan overheid als aanjager van nieuwe samenwerkingsconstructies

 Grootverbruikers (>50.000 KWH) Realiseren zonnepanelen vooralsnog financieel niet interessant Mogelijk op LT bij aanpassing salderingsregels, bv via certificaten voor particulieren Buck Consultants International, 2012

23

 Woningbouwcorporaties (particuliere huurders) Knelpunten zijn de huidige salderingsregels (salderen achter de deur), investeringsregels voor corporaties en doorbelasten naar huurders (beperkingen) Er wordt onderzoek gedaan door landelijke overheid naar potentiële businesscases: − −

Bouwen van geschakelde-individuele installaties op flatgebouwen Collectieve installaties; en boekhoudkundig salderen (aanpassen wetgeving

Behoefte aan garantiestelling/risico-afdekking door Provincie, en geld ophalen via lokale overheid bij Europa (EIB)

 Opschalen van lokale initiatieven Massa nodig om te vergemakkelijken: gezamenlijk inkopen en organiseren Nu 30 initiatiefgroepen (financieringsbehoefte binnen 1 jaar); met gemiddeld 20-50 huizen per dorp en investering van ca. € 8.000,- per huis Proces geld nodig voor opzetten organisatie (ca. € 5.000,- euro subsidie) en vervolgens financiering, via lening met gunstige voorwaarden (2-3%) op 1/3 van investeringsbedrag à gem. 225K. Uitgaande van 20 initiatieven per jaar geeft dit een jaarlijkse financieringsbehoefte van € 0,1 mln.. subsidie en 1,5 mln.. investering (15 mln.. voor 10 jaar)


24

C Biomassa  Maatschappelijke rol van de Provincie DE doelstelling niet geconcretiseerd Inzet provincie gericht op opschaling productie en stimulering toepassing groen gas (o.a. via rijden op groen gas) Afschaffing melkquotum in 2014 leidt in potentie tot vergroten melkafzet met 10%20%, mits oplossing voor mestoverschot

 Kleinschalige mestvergisting bij boeren Veel interesse, maar investering nog niet rendabel Probleem: per bedrijf relatief kleine gasproductie (te laag rendement voor WKK installatie) Toekomstige concepten worden momenteel onderzocht: − −

Gas per bedrijf ophalen (analoog aan melk ophalen) en inzetten bij zuiveringsfabrieken Gas collecteren via ringleiding (2 concrete projecten)

Realiseren schaalsprong door voeren 2 sporenbeleid; naast ringleidingen projecten ook pilot voor gas collectie


25

Project Biogasleiding NO Fryslân (BioNoF) − −

Investering van 20 mln.. (w.v. 5 mln.. uit Waddenfonds) Behoefte: externe partijen aanjagen tot financiering

Project Biogasleiding ZW Fryslân −

???

 Co-vergisting Erg risicovol, investering van circa 2 mln.. per installatie Momenteel schaarste aan co-subtracten (feedstock), waardoor exploitatie niet rendabel, circa 70% van initiatieven in zwaar weer Niet inzetten op nieuwe installaties (alleen haalbaar bij bijzondere locaties), maar verhogen efficiëntie van bestaande installaties (investering van ca. € 175.000,- per installatie). Boeren zelf investeren, echter geen bancaire financiering (co-vergist. afgeschreven) Uitgaande van een reikwijdte van 20 co-vergistingsinstallaties en een 50% investeringsbijdrage vanuit Energiefonds, behoefte aan € 1,75 mln..


26

 Mest raffinage Mestraffinage veelbelovende oplossing voor toename mestoverschot bij afschaffing melkquota Techniek waarbij minerale stromen worden gescheiden, waardoor er minder volume hoeft worden afgezet, en bij inzet stikstof minder kunstmest hoeft worden aangeschaft. Een onzekere kans (potentie is groot), maar techniek nog niet praktijk rijp Behoefte om vanuit Energiefonds 2-3 pilot projecten op te zetten in periode 2012-2014, zodat bedrijven na 2014 (afschaffing melkquota) fullswing kunnen uitrollen Investering van ca. € 0,3 – 0,4 mln.. per mestraffinage, geeft investeringsbehoefte van ca. €1 mln.., waarvan zeg € 0,5 mln.. vanuit Energiefonds

 Verwarmen zwembaden/flats op houtverbranding – duurzaam landschapsonderhoud Hout “oogsten” voor energieopwekking, met potentie door veel bossen in NO & ZO Fryslân Knelpunt zit hem in het schaalniveau van gemeenten (langdurige samenwerking nodig voor genoeg massa), plus vigerende contracten met groendiensten (prijsopslag bij terugkopen hout) Er spelen 2 initiatieven (BP wordt opgesteld), met investeringsvolume van €1-2 mln.. per initiatief Behoefte aan Provincie als regie (organiseren) & aanjager van financiering (afdekken risico`s)


27

 Verwerken zuiveringsslib Verwerken zuiveringsslib van alle Friese rioolwaterinstallaties; vergisten op Eco Park Wierde, wat overblijft drogen – en inzetten als biobrandstof – op restwarmte REC Investering van ca. € 20 mln.. in droogfabriek, waarvan €10 mln.. financieringsvraag Energiefonds Als provincie Fryslân niet instapt, komt project ook van de grond, wel blijft het rioolslib dan niet in de regio (naar Limburg) – niet sluiten van lokale kringlopen-.

 Rijden op Groen Gas Doelstelling 40.000 auto`s op groen gas in 2015 (nu 400) Laaghangend fruit (eigen wagenpark OMRIN, gemeenten, etc.) is geplukt. Knelpunt is het wispelturige beleid vanuit de Rijksoverheid, het volatiele prijsverschil tussen gas en diesel, en het ontbreken van organisatiekracht om zowel pomp als klanten langdurig aan elkaar te verbinden Behoefte: forceren doorbraak rijden op groen gas, financiering door banken moeilijk Schaalsprong maken waarbij de provincie de hele bedrijfskolom organiseert, en zekerheden stellen dat men elkaar (producten & afnemers) niet halverwege in de steek laat. Buck Consultants International, 2012

28

Financieren vanuit Energiefonds − − −

Voorfinancieren van biogasproductie, met harde afspraken in de keten Voorfinancieren van vulpunten, al met 10 vrachtwagens beginnen i.p.v. 20 Mee investeren in aanschaf LNG vrachtwagens

Voorfinancieren van biogasproductie − −

Gevraagde fondsbijdrage van €10-15 mln.. Nog weinig concrete projecten, m.u.v. project “Oude Haske”, biogas uit OMRIN centrale Heerenveen opwerken naar aardgas, met investering van € 5 mln.. met marktconform rendement (Bijdrage uit fonds nodig?).

Realiseren van openbare tankpunten op industrieterreinen − − −

Het netwerk moet groter worden Behoefte aan financiering opstart/risico`s; klein beginnen, komen er vanzelf meer auto` Marktbehoefte voor 10 pompen, à € 0,5 mln.. per pomp = investeringsvolume van € 5 mln..

Mee investeren in aanschaf LNG vrachtwagens −

Uitgaande van 200 zware vrachtauto`s op snelweg, waarbij helft meerkosten van LNG vrachtwagen, geeft een benodigde fondsbijdrage van €3,6 mln..


29

D Geothermie/aardwarmte  Maatschappelijke rol van de Provincie Gebruik aardwarmte voor verschillende doelen Economische structuurversterking van de Friese tuinbouw, benutting eerdere investeringen in tuinbouwgebieden (voorkomen leegloop/desinvesteringen)

 Geothermie Grootschalige projecten, met enerzijds grote aanloopverliezen, maar wel zicht op rendement van 15-20% en kostenbesparing voor tuinbouw van circa 20% Banken huiverig om >60% te financieren en tuinders (door hevige crisisjaren) niet solvabel Investering per project van ca. € 10-15 mln.. waarbij risico`s met name in aanloopverliezen, in combinatie met onzekerheid of tuinder overeind blijft In Fryslân nu 6-8 potentiële projecten, waarvan 2 in fase financiering rond krijgen. Uitgaande van 6 projecten voor komende 10 jaar, en een 25% bijdrage vanuit Energiefonds geeft dit een fondsbehoefte van ca. € 15-20 mln..


30

E Overige energiebronnen  Zoet-zout water Blue Energy  lange termijn

 Houtwarmte Resthout/snelgroeiend hout inzetten in warmtenetten

 Getijdenenergie  ….

 Niet onderzocht!


31

F Energiebesparing  Duurzaam bouwen woningbouw (potentiële afnemers) ligt stil

 Energiebesparing in de gebouwde omgeving Lokale initiatieven met rijtje van minimaal 15-20 woningen, waardoor aanzienlijke investeringsblokken ontstaan Subsidiegeld nodig tbv opzetten nieuwe samenwerkingsvormen (corporatie structuur) Naast “zon op dak” (zie onderdeel B; met fondsbehoefte van 15 mln.. voor komende 10 jaar), ook isolatie en mogelijk WKO interessant (lage risico`s, maar ook lange terugverdienperiode)

 Energiebesparing landbouw Behoefte aan informatieverstrekking en ervaring uitwisseling tussen boeren Opzetten kennisuitwisselingsproject en vervolgens subsidiebijdragen verstrekken van 5-10% van de te plegen investering (niet revolverend)


32

 Inzet restwarmte Warmtenetten, deels in combinatie met geothermie − − −

Investering van 10-15 mln.. per waternet, geeft 40-60 mln. bij 4 netten Erg kapitaal intensief, met geringe bijdrage aan energieproductie Commercieel rendabel, muv verbindende infra/hoofdleiding

Grootschalige warmteronde Leeuwarden (ELES) − −

CAPEX van € 76 mln.. Gevraagde bijdrage uit Energiefonds van € 11-12 mln.. voor afdekken risico`s in de onrendabele top van de infrastructuur vanwege over dimensionering en daarmee verkorten terugverdientijd voor commerciële partijen.

ECWS (Sexbierum) − − −

afhankelijk van besluitvorming van beoogde leveranciers en afnemers Consortium neemt komende maand go/no go beslissing Gevraagde bijdrage aan Provincie in onderhandeling

Logische warmte koppelingen in de industrie − − − −

Inzetten op eenvoudige en simpele koppelingen (1 leiding) van bv fabriek met bv naastgelegen zwembad Investering van ca. €0,2-0,4 mln.., met stukje onrendabele top en terugverdientijd van 7-8 jaar Behoefte aan 3-4 projecten per jaar met maximum van 15-20 voor Fryslân Totale investering van circa € 5 mln..


33

G DE-gebiedsontwikkeling  De kernvraag is in hoeverre grootschalige DE gebiedsontwikkelingen gefinancierd moeten worden uit het Energiefonds Binnen gebiedsontwikkeling wellicht bepaalde DE-voorzieningen interessant om te financieren Het betreft dan m.n. de voorwaardenscheppende infrastructuur (bv grid) Kans op onrendabele voorinvestering (afdekken onrendabele top) is groot

 Drie grootschalige DE-gebiedsontwikkelingsprojecten in het vizier Energielandschap Heerenveen −

Koppeling met windenergie

ECOmmunity Park in Oosterwolde − −

Realiseren meest duurzame business park met ca. 100 duurzaamheidsaspecten Behoefte aan beperkte bijdrage voor planuitwerking (terug te betalen bij succes) & enkele mln.. euro`s voorinvestering in “grid” via laagrentende lening

Groene Energieconcept Lauwersoog − − −

Totaalconcept met Biogas, LNG infra, op- en overslaghaven, Recreatie & Toerisme, Kwekerijen, etc. Investering van € 150-160 mln.. over periode van ca. 8 jaar. Gevraagde fondsbijdrage van ca. € 30 mln..


34

Marktverkenning Energiefonds Fryslân - concept-rapportage -

Recommend Documents