Marktsurvey prestaties CO2 koeling in supermarkten
ROB opdrachtnummer:
ROBP090101
Datum : 10-12-2009 Auteur : ing. R.Jans Projectnummer : CS7-1004-038 Contactpersoon : ir. M.Dieleman (Agentschap NL, ROB programma)
Status : Definitief 13-09-2010
________________________________________________________________________________
Inhoudsopgave : 1. 2. 3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Samenvatting : .....................................................................................3 Inleiding : ............................................................................................3 Gerealiseerde varianten op de Nederlandse markt : .................................... 3 Locaties met het concept R744/R744/R717 (combinatie CO2-Ammoniak) : .... 4 Locaties met het concept R744/R744/R410A (combinatie CO2-HFK) : ............ 5 Locaties met het concept R744/R744/R744 (uitsluitend CO2) : ..................... 8 Locaties met het concept R744/R134a/R134a (combinatie CO2-HFK) : ......... 10 Warmteterugwinning ( WTW ) : ............................................................. 11 Energie efficiency van de verschillende installatieconcepten ....................... 11 Veiligheid, ontwerpdrukken en gasdetectie :............................................ 14 Afstemming met andere disciplines bij WTW ............................................ 15 Verbeteropties : .................................................................................. 15 Conclusies, aanbevelingen en andere relevante zaken : ............................ 16 Bijlagenoverzicht (bij hoofdstuk 4): ........................................................ 18
2
________________________________________________________________________________ 1. Samenvatting : In dit rapport worden alle sinds 2004 gerealiseerde koelingconcepten binnen de Nederlandse supermarkten, met CO2 als koudemiddel of als koudedrager, besproken en geanalyseerd op energieverbruik en milieueffect (CO2 broeikasgas bijdrage). De visies van relevante partijen over de onderzochte technologieën zijn onderzocht. Daarvoor is eerst contact gelegd met alle CO2-koelleveranciers (zie Literatuurlijst). Dit heeft geleid tot de huidige lijst van typen onderzochte koelsystemen. Verder zijn de visies bij de supermarktketens gepeild over de marktintroductie van deze systemen. Zonder de ketens specifiek te citeren, kunnen de volgende visies opgemerkt worden. Er is sterke behoefte aan onafhankelijke informatie over de investerings- en exploitatiekosten, terugverdientijd, energieverbruik, veiligheid en onderhoud van installatie. De beperkte energiebesparing met CO2-koeling lijkt een beperking voor een succesvolle marktintroductie. Echter, de markt ziet vooral voordeel in het duurzame aspect (CO2-reductie tot ca 40%, zie tabel 8.2, door schrappen van HFK-gebruik en lekkage), waardoor de verkopen van CO2-koelsystemen in 2010 en 2011 er positief uitzien. Deze trend is ook internationaal zichtbaar. Daarom is het logisch dat de overheid niet alleen een subsidie op de energiebesparing verleent (fiscale stimulering via de EIA lijst), maar ook op de vermindering van de CO2 broeikasgas bijdrage (fiscale stimulering via de VAMIL/MIA, zie de MIA lijst). De markt blijkt zich nog te weinig bewust van deze beide stimuleringsvormen, en de gunstige invloed ervan op de terugverdientijd voor deze duurzamer koelingkeuze. 2. Inleiding : Deze rapportage geeft een overzicht van tot op heden gerealiseerde projecten met R744 (C02) als koudemiddel en / of koudedrager in Nederlandse supermarkten. Het onderzoek heeft zich specifiek gericht op de periode tussen november 2004 en december 2009 met een update t/m augustus 2010. De overzichten hebben uitsluitend betrekking op de koel- en vriesobjecten welke zijn aangesloten op de centrale koel- en vriesinstallaties. Stekkerklare koel- en vriesmeubelen zijn hierbij buiten beschouwing gelaten. Op 27 juni j.l. is er op initiatief van het Agentschap NL een bijeenkomst georganiseerd met deskundigen op het gebied van CO2 koelinstallaties voor supermarkten. ( adviseurs en installateurs ) Doelstelling van deze bijeenkomst was afspraken te maken over een uniforme wijze van presenteren van monitoringresultaten. Dit rapport komt zo goed mogelijk tegemoet aan deze wens en heeft gebruik gemaakt van de afgesproken standaard parameters m.b.t. winkel- en buitentemperaturen. Dit rapport inventariseert niet de economische aspecten van de verschillende koelsystemen. Daarvoor zijn de (meer)investeringen voor CO2-koeling in deze eerste paar jaar nog net te weinig marktconform, bij de eerste 10 veelal ROB-gesubsidieerde projecten. Leveranciers geven aan vanaf 2011-2012 CO2-systemen te leveren die economisch rendabel zullen zijn, wel gebruik makend van EIA fiscaal voordeel.(gebaseerd op maatregel 220212 regeling voor 2010) Evenmin zijn er al energieprestaties over een heel bedrijfsjaar beschikbaar van de meeste van de genoemde projecten. 3.
Gerealiseerde varianten op de Nederlandse markt :
Gedurende bovenvermelde periode zijn een aantal varianten op de Nederlandse markt verschenen. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van deze varianten met eventueel aanvullende informatie welke beschikbaar is uit eerdere publicaties. Om het overzicht te bewaren worden de concepten als volgt aangeduid : vriesobjecten/koelobjecten/koudeopwekking : o o o
vriesobjecten koelobjecten koudeopwekking
: koudemiddel circulerend door vriesobjecten : koudemiddel circulerend door koelobjecten : koudemiddel dat de feitelijke (koude) opwekking verzorgt
3
________________________________________________________________________________ 3.1.
Locaties met het concept R744/R744/R717 (combinatie CO2-Ammoniak) :
De eerste projecten welke zijn gerealiseerd stammen uit de periode 2004 t/m 2006 en zijn uitgevoerd als cascade R744=(C02) / R717=(ammoniak) systemen. Deze projecten zijn gerealiseerd door Bort de Graaf uit Bunschoten. Het principe schema van deze uitvoering is weergegeven in figuur 1.
Figuur 1
Dit systeem is als zodanig bij twee supermarkten in Nederland uitgevoerd. Het eerste systeem bij C-1000 Zoetelief in Bunschoten en het tweede systeem bij het Deen filiaal Weidevenne in Purmerend. Van deze projecten zijn door twee verschillende partijen rapportages opgesteld waaruit de belangrijkste conclusies zijn overgenomen en weergegeven in tabel 1. Item Rapportage Datum
C-1000 Bunschoten
Deen Purmerend
TNO
Adviesburo Bruin
november - 2004
mei - 2006
VVO oppervlakte supermarkt ( m2 )
796
1627
Koelcapaciteit ( kW )
60,5
113,5
Vriescapaciteit ( kW )
10,7
19,5
Meerinvestering ( € )
112.458,-
116.050,-
Energiebesparing per jaar ( kWh/jr )
25.000
66.290
Energiebesparing per jaar ( €/jaar )
1.750,-
4.456,-
Andere besparingen – Frequentieregelaars
-
Andere besparingen – Koudemiddellekkage
1.000,-
Andere besparingen – Besparing op STEK
3.000,-
Besparing broeikasgassen in ton CO2 eq/jr Totale jaarlijkse kosten ( A * I – B ) ( €/jr ) Kosteneffectiviteit € / ton CO2 eq/jr Tabel 1 A = Annuïteit = 0,1424
I= Investering
516,-
70,4
73,7
-/- 10.264
-/- 11.553
145
156
B = Baten (jaarlijkse energiebesparing + andere besparingen)
4
________________________________________________________________________________ Van de locatie Deen Weidevenne kan geconstateerd worden dat de originele uitgangspunten m.b.t. energiebesparing niet gerealiseerd zijn. In de loop der jaren zijn verbeteringen aangebracht in de regeling waardoor de situatie wel verbeterd is. Het energieverbruik ligt nu in lijn met het gemiddelde verbruik van de overige Deen filialen. 3.2.
Locaties met het concept R744/R744/R410A (combinatie CO2-HFK) :
Vanaf eind 2007 t/m eind 2009 zijn door Fri-jado een aantal projecten gerealiseerd gebaseerd op het Deense Birton principe. Het principe schema van deze uitvoering is weergegeven in figuur 2.
Figuur 2
Dit CO2 concept maakt gebruik van twee voorraaddrukvaten welke beurtelings door het primaire koudemiddel ( HFK-410A ) op druk worden gebracht. Alleen het allereerste project is nog gerealiseerd met HFK-404A als koudemiddel. Doordat er geen elektrisch aangedreven CO2 circulatiepompen meer nodig zijn wordt er een aanzienlijke energiebesparing gerealiseerd t.o.v. het concept zoals omschreven in hoofdstuk 2.1. en kan de machine-installatie aanzienlijk compacter worden gebouwd. Op het moment dat het eerste vat voldoende vloeibare CO2 heeft verzameld om dit naar de koel- en vriesobjecten te sturen wordt het vullen van het tweede vat gestart. Op zijn beurt gaat dit weer gepaard met het onderkoelen van het primaire koudemiddel wat de systeemefficiency ten goede komt. Hierdoor is het mogelijk een continue CO2 vloeistofstroom te creëren waardoor met “normale” expansieventielen bij de objecten gewerkt kan worden. De keuze voor het primaire chemische koudemiddel is destijds gevallen op HFK-R410A nadat op voorhand een afweging is gemaakt van de specifieke voor- en nadelen van de twee meest geschikt geachte koudemiddelen :
5
________________________________________________________________________________ HFK-R134a : o o o
Voordeel : GWP = 1300. Dit is bijna 3x zo laag als HFK-R404A. Voordeel : Geeft lagere drukken waardoor het lekpercentage lager komt te liggen. Nadeel : Hoger benodigd slagvolume. ( hogere kosten )
1]
HFK-R410A : o o o o Note
1]
Voordeel Voordeel Voordeel Nadeel
: GWP = 1900. Dit is bijna 2x zo laag als HFK-R404A. : Lager energieverbruik ( ca 15% ) : Lager benodigd slagvolume ( lagere kosten ) : Geeft hogere drukken waardoor het lekpercentage hoger komt te liggen.
Het systeem werkend met het chemische koudemiddel kan zeer beperkt van inhoud zijn.
De projecten welke met dit concept zijn uitgevoerd zijn weergegeven in tabel 2. Organisatie Jan Linders Arnhem Plus Heerlerheide Jan Linders Herkenbosch Jan Linders Geleen Jumbo Maastricht Poiesz Stiens Super de Boer Etten leur Deen Blokker C1000 Roosendaal Jan Linders Venlo Tabel 2
1] 2] 3] 4]
In bedrijf
VVO m2
WTW
Type WTW
1]
2]
3]
4]
Nov 2007
1000
Ja
Vloerverwarming en luchtgordijn
Nee
Nee
Ja
E
Mei 2008
1550
Ja
Vloerverwarming
Nee
Nee
Ja
E
Sept 2008
1300
Ja
Nee
Nee
Ja
O
Okt 2008
1200
Ja
Nee
Nee
Ja
E
Nov 2008
1400
Ja
Ja
Nee
nee
Maart 2009
900
Ja
Ja
Nee
Ja
Juli 2009
1319
Ja
Nee
Ja
?
Juli 2009
1200
Nee
Ja
Nee
Ja
E
Okt 2009
1388
Nee
Ja
Nee
Ja
E
Okt 2009
1100
Ja
Nee
Nee
Ja
E
Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming Vloerverwarming luchtgordijn Vloerverwarming luchtgordijn
Vloerverwarming luchtgordijn
Aanvullende gasketel ( Ja / Nee ) Dagafdekking verticale koelmeubelen ( Ja / Nee ) Energie monitoring ( Ja / Nee ) Energie monitoring door E = eigen (supermarkt) organisatie O = onafhankelijk bureau
6
E
1]
________________________________________________________________________________ Het project Plus Heerlerheide is gerealiseerd met ROB subsidie. Van dit project is een aparte rapportage beschikbaar waarvan de belangrijkste conclusies zijn overgenomen en weergegeven in onderstaande tabel. Directe emissie t.g.v. koudemiddel lekkage
Cascade - theorie
Cascade - praktijk
Koudemiddel(en)
R410A
R410A
Koudemiddelinhoud (ton)
0,040
0,082
/
0,340
GWP van het koudemiddel
1890
/
1
1890
/
1
Jaarlijks lekverlies (%/jr.)
5
/
5
0
/
12
Directe jaarlijkse emissie (ton CO2 eq./jr)
3,8
/
0,02
0
/
0,04
Indirecte emissie t.g.v. energieverbruik
Cascade - theorie
Cascade - praktijk
Koelvermogen (kW) ( koelobjecten / vriesobjecten )
170
170
Koudefactor (C.O.P.)
Modelberekening
/
R744 /
/
0,400
17,6
/
/
CO2
17,6
Praktijkmetingen
Draaiuren installatie (h/jr)
Modelberekening
Praktijkmetingen
Elektriciteitsverbruik koelinstallatie (kWh/jr.)
252.929
261.125
154
159
Indirecte emissie (ton CO2 /jr.) (0,61 kg CO2/kWh) Tabel 3 – Praktische milieueffecten
In het bij de installatie behorende logboek is aangetekend dat er geen HFK-410A is bijgevuld in het eerste jaar. Wel is er een CO2 lekkage opgetreden waardoor er 40 kg is bijgevuld. Samenvattend geeft dit het volgende overzicht :
broeikasgasemissie van de diverse concepten Installatie concept Referentie - installatie
Direct ton CO2 % /jr 75 100
Indirect ton CO2 % /jr 181 100
Totaal ton CO2 % /jr 256 100
Cascade CO2 /R410A-theorie
4
4
154
85
158
62
Cascade CO2 /R410A-praktijk
0
0
159
88
159
62
Tabel 4 – Overzicht milieueffecten van de diverse concepten.
De totale gerealiseerde emissiereductie bedraagt dus 38%.
7
________________________________________________________________________________ 3.3.
Locaties met het concept R744/R744/R744 (uitsluitend CO2) :
Vanaf juni 2009 t/m september 2010 worden door Veld, Carrier, Fri-jado en Assumburg transkritische booster installaties geïnstalleerd. Het principe schema hiervan is weergegeven in figuur 3.
Figuur 3
De projecten welke met dit concept zijn uitgevoerd zijn weergegeven in tabel 5. Organisatie Plus Olst Boni Hattem C1000 Stamproy Super de Boer Delfzijl D-winkels Almere Deen Heerhugowaard Deen Julianadorp Linders Venlo Vomarkt Heerhugowaard Tabel 5
1] 2] 3] 4]
In bedrijf
VVO m2
WTW
Juni 2009
921
Ja
Juni 2009
1384
Ja
Aug 2009
1274
Ja
Sept 2009
1230
Ja
Sept 2009
1300
Ja
Nov 2009
1335
Ja
Nov 2009
1524
Ja
Nov 2009
1100
Ja
Maart 2010
2000
Ja
Type WTW Luchtheaters en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn Luchtheaters + warmtepomp Luchtheaters + warmtepomp Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming
1]
2]
3]
4]
Nee
Ja
Ja
O
Ja
Ja
Ja
O
Nee
Ja
Ja
E
Nee
Ja
Ja
E
Nee
Ja
Ja
E
Nee
Ja
Ja
O
Nee
Ja
Ja
E
Nee
Ja
Ja
E
Nee
Ja
Ja
E
Aanvullende gasketel ( Ja / Nee ) Dagafdekking verticale koelmeubelen ( Ja / Nee ) Energie monitoring ( Ja / Nee ) Energie monitoring door E = eigen (supermarkt) organisatie, O = onafhankelijk bureau
8
________________________________________________________________________________ In de loop van 2010 zullen nog een aantal van deze concepten worden geïnstalleerd waarbij de volgende projecten in ieder geval definitief zijn : Organisatie Boni Zeewolde Plus Overschie C1000 Leiderdorp Deen Edam Plus Stellendam Linders Deurne Poiesz Witmarsum COOP Nijmegen Plus Benschop C1000 Spijkenisse Deen Hoorn Linders St. Anthonis Deka Heemskerk Deen Wieringerwerf C1000 Almere Boni Harderwijk COOP Assen Agrimarkt Middelharnis Deka Den Helder Deka Schagen
In bedrijf
VVO m2
WTW
April 2010
710
Ja
Juni 2010
1165
Ja
Jun. 2010
2500
Ja
Juli 2010
971
Juli 2010
Type WTW
1]
2]
3]
4]
Ja
Ja
Ja
E
Nee
Ja
Ja
E
Luchtverwarming
Ja
Ja
Ja
E
Ja
Luchtheaters
Ja
Ja
Ja
E
970
Ja
Vloerverwarming en luchtgordijn
Nee
Ja
Ja
E
Juli 2010
1000
Ja
Luchtverwarming
Ja
Ja
Ja
E
Juli 2010
1000
Ja
Aug. 2010
1064
Ja
Aug. 2010
1000
Ja
Aug. 2010
1600
Sept. 2010
Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn
Vloer- en luchtverwarming Vloerverwarming en luchtgordijn Vloer- en luchtverwarming
Ja
Ja
Ja
E+O
Nee
Ja
Ja
E
Ja
Ja
Ja
E
Ja
Luchtverwarming
Ja
Ja
Ja
E
1236
Ja
Luchtheaters
Ja
Ja
Ja
E
Sept. 2010
1000
Ja
Luchtverwarming
Ja
Ja
Ja
E
Sept. 2010
2637
Ja
Nee
Ja
Ja
E
Okt. 2010
1535
Ja
Ja
Ja
Ja
E
Okt. 2010
2700
Ja
Vloerverwarming
?
Ja
Ja
E
858
Ja
Vloerverwarming en luchtgordijn
Ja
Ja
Ja
E
1256
Ja
Luchtverwarming
Ja
Ja
Nee
E
2500
Ja
Nee
Ja
Ja
E
2100
Ja
Ja
Ja
Ja
E
1600
Ja
Ja
Ja
Ja
E
Najaar 2010 Najaar 2010 Najaar 2010 Najaar 2010 Najaar 2010
Vloerverwarming en aquifer Vloer- en luchtverwarming
Vloer- en luchtverwarming Vloerverwarming Vloerverwarming
Tabel 6
1] 2] 3] 4]
Aanvullende gasketel ( Ja / Nee ) Dagafdekking verticale koelmeubelen ( Ja / Nee ) Energie monitoring ( Ja / Nee ) Energie monitoring door E = eigen (supermarkt) organisatie O = onafhankelijk bureau
9
________________________________________________________________________________ 3.4.
Locaties met het concept R744/R134a/R134a (combinatie CO2-HFK) :
Carnotrendement [ % ]
Vanaf medio 2010 wordt buiten de hiervoor omInvloed koudemiddel op COP bij ‐10 °C schreven systeem varianten 60,0 door een aantal partijen 58,0 (waaronder Bitzer) promotie 56,0 gemaakt voor een sub54,0 variant welke wederom 52,0 gebruik maakt van een 50,0 R410A combinatie van een 48,0 natuurlijk en een chemisch R134a 46,0 koudemiddel. Dit is eigenlijk R404A de klok weer een aantal 44,0 jaren terugzetten naar de 42,0 tijd dat "transkritisch" zich 40,0 nog in een experimenteel 10 15 20 25 30 35 40 45 50 stadium bevond. Hierbij Tc [ °C ] moet aangemerkt worden dat deze oplossing t.o.v. de huidige standaard = booster met R404A milieutechnisch natuurlijk beter uit de bus komt. Hierbij kan men zich echter ook afvragen of de keuze van R134a dan beter is dan R410A ? Om hier een beter gevoel bij te krijgen zijn in de bovenstaande grafiek de Carnot-rendementen en systeemgrenzen van deze koudemiddelen als functie van TC bij een zuigdruk van -10 °C weergegeven. Hieruit valt af te leiden dat zowel R134a als R410A veel beter presteren dan de huidige standaard R404A. Bij hogere condensatietemperaturen komt R134a als beste uit de bus. Bij lagere condensatietemperaturen scoort R410A het beste. Het nadeel van R134a is dat er aanzienlijk grotere leidingdiameters benodigd zijn waardoor ook de benodigde hoeveelheid koudemiddel aanzienlijk hoger zal zijn dan bij R404A. Het principe schema van deze systeemvariant is weergegeven in figuur 4. ( zie ook argumenten onder hoofdstuk 3.2 ) Als laatste punt het vooruitzicht dat er op termijn een vervanger voor R134a wordt gevonden met een zeer lage GWP waarmee de bestaande systemen dan "geretrofit" kunnen worden.
Figuur 4
10
________________________________________________________________________________ 3.5.
Warmteterugwinning ( WTW ) :
Bij alle concepten is een vorm van WTW mogelijk. De uitvoeringen hierbij variëren sterk maar het komt erop neer dat tussen de (koel)compressoren en de luchtgekoelde condensor (gaskoeler bij een compleet CO2 systeem) een warmtewisselaar wordt gemonteerd om de warmte aan een CV systeem af te staan. Ter indicatie is voor het systeem zoals omschreven in hoofdstuk 3.3 het principe schema van een mogelijke WTW uitvoering hierna weergegeven.
Figuur 5
4.
Energie efficiency van de verschillende installatieconcepten
In dit hoofdstuk maken we een vergelijk tussen de diverse CO2 varianten en de referentie installatie uitgevoerd met een HFK. Dit referentiesysteem is weergegeven in figuur 6.
Figuur 6
11
________________________________________________________________________________ Een andere veel voorkomende variant is het booster systeem waarvan het principeschema is weergegeven in figuur 7.
Figuur 7
M.b.t. de vloeistofonderkoeling zijn er voor beide concepten meerdere varianten denkbaar. Indien n.l. ook de vloeistof voor de koelobjecten wordt onderkoeld kan worden volstaan met één centrale vloeistofleiding wat installatietechnisch ( en dus economisch ) voordelen biedt. Voor het echte energie vergelijk gaan we er van uit dat alleen de vloeistof van de vriesobjecten wordt onderkoeld. In de onderstaande tabel zijn de berekeningen van het kWh verbruik van de verschillende installatieconcepten weergegeven. Alle concepten zijn doorgerekend met een VVO van 1000 m2. Om de getallen in verhouding te zien zijn voor de verlichting en andere elektraverbruikers een soort "nominale" waarden ingevoerd. Verder zijn er om het vergelijk goed te houden geen energiebesparende opties verwerkt in deze berekeningen. Gedetailleerde informatie per concept is in de bijlagen van hoofdstuk 9 te vinden. Verbruik van de koel & vriesinstallaties totaal, dus inclusief eigen verbruik van de meubelen : Type installatie concept
Koudemiddelen
Verbruik van de koel & vries installaties
Monoflow
R404A/R404A/R404A
282.410 kWh/jaar = 282 kWh/m2 VVO
Booster
R404A/R404A/R404A
290.331 kWh/jaar = 290 kWh/m2 VVO
Cascade
R744/R744/R410A
266.388 kWh/jaar = 266 kWh/m2 VVO
Cascade
R744/R744/R134a
273.701 kWh/jaar = 274 kWh/m2 VVO
Cascade
R744/R134a/R134a
273.701 kWh/jaar = 274 kWh/m2 VVO
Booster
R744/R744/R744
269.434 kWh/jaar = 269 kWh/m2 VVO
ROBS090114
R744/R744/R744
159.233 kWh/jaar = 123 kWh/m2 VVO
ROBS090103
R744/R744/R744
176.164 kWh/jaar = 191 kWh/m2 VVO
Tabel 7.1
12
________________________________________________________________________________ Verbruik van de koel & vriesinstallaties totaal, dus exclusief eigen verbruik van de meubelen : Type installatie concept
Koudemiddelen
Verbruik van de koel & vries installaties
Monoflow
R404A/R404A/R404A
146.289 kWh/jaar = 146 kWh/m2 VVO
Booster
R404A/R404A/R404A
154.210 kWh/jaar = 154 kWh/m2 VVO
Cascade
R744/R744/R410A
127.454 kWh/jaar = 127 kWh/m2 VVO
Cascade
R744/R744/R134a
136.030 kWh/jaar = 136 kWh/m2 VVO
Cascade
R744/R134a/R134a
136.030 kWh/jaar = 136 kWh/m2 VVO
Booster
R744/R744/R744
130.499 kWh/jaar = 131 kWh/m2 VVO
ROBS090114
R744/R744/R744
96.855 kWh/jaar = 75 kWh/m2 VVO
ROBS090103
R744/R744/R744
123.034 kWh/jaar = 134 kWh/m2 VVO
Tabel 7.2
Deze getallen zijn dus uitsluitend geschikt om de diverse concepten met elkaar te vergelijken. De getallen kunnen aanzienlijk afwijken van de bij de diverse supermarktorganisaties bekende kentallen. Dit komt doordat er dus geen energiebesparende opties zijn verwerkt ( zie informatie op de bijlagen ) en het opgestelde koel- en vriesvermogen per supermarktorganisatie sterk kan verschillen. Bij de ene organisatie wordt 100 kW koelvermogen opgesteld in een winkel met een VVO van 1000 m2 maar bij een andere winkel kan dit 65 kW zijn. Ditzelfde geldt voor variaties in het opgestelde vriesvermogen. Eigenlijk heeft het dus geen zin op deze wijze verbruiken per m2 VVO te vergelijken. Een supermarktorganisatie kan wel zien of deze verbruiken passen binnen de beschikbare kentallen van andere eigen filialen waarbij echter de specifieke winkelformule nog voor aanzienlijke variaties kan zorgen. Dit wordt bevestigd door de meetresultaten van twee ROB projecten welke gedurende 1 jaar uitgebreid zijn gemeten. Deze resultaten zijn in de twee onderste rijen van bovenstaande tabellen toegevoegd.
In de onderstaande tabel zijn de milieueffecten van de verschillende installatieconcepten weergegeven. Gedetailleerde informatie per concept is in de bijlagen van hoofdstuk 9 te vinden. CO2 uitstoot van de koel & vriesinstallaties totaal inclusief het verbruik van de meubelen : Type installatie concept
Koudemiddelen
Monoflow
R404A/R404A/R404A
213 = 100 %
Booster
R404A/R404A/R404A
215 = 101 %
Cascade
R744/R744/R410A
167 = 78 %
Cascade
R744/R744/R134a
170 = 80 %
Cascade
R744/R134a/R134a
178 = 84 %
Booster
R744/R744/R744
164 = 77 %
Tabel 8.1
13
Milieu effect ton CO2 eq./jr.
________________________________________________________________________________ CO2 uitstoot van de koel & vriesinstallaties totaal exclusief het verbruik van de meubelen : Type installatie concept
Koudemiddelen
Milieu effect ton CO2 eq./jr.
Monoflow
R404A/R404A/R404A
130 = 100 %
Booster
R404A/R404A/R404A
132 = 102 %
Cascade
R744/R744/R410A
83 =
Cascade
R744/R744/R134a
86 = 66 %
Cascade
R744/R134a/R134a
94 =
Booster
R744/R744/R744
80 = 62 %
64 %
72 %
Tabel 8.2
Bovenstaande getallen zijn dus verder exclusief het effect van eventuele stekkerklare koel- en vriesmeubelen. 5.
Veiligheid, ontwerpdrukken en gasdetectie :
Hoewel CO2 een natuurlijk koudemiddel is vergt het veilig gebruik in een koelinstallatie de nodige aandacht en vakkennis van de desbetreffende koeltechnische installateur. Globaal kunnen we bij installaties, met CO2 als enig koudemiddel, voor de verschillende toepassingen drie verschillende (ontwerp) drukgroepen onderscheiden : o o o
Toepassing in het vriesgedeelte ( vriesmeubelen ) : 25 Bar Toepassing in het koelgedeelte ( koelmeubelen ) : 40 Bar Toepassing in de transkritische kringloop ( gaskoeler ) : 120 Bar
De ontwerpdruk van de eerste twee groepen verschilt niet veel van de toepassing van bv R410A. In het winkelgedeelte zelf vinden we uitsluitend systemen met een maximale ontwerpdruk van 40 bar. Hoewel de drukken bij transkritisch bedrijf hoog zijn is het voordeel van CO2 dat er kleine diameters benodigd zijn. De consequenties welke deze hogere ontwerpdrukken met zich meebrengen zijn te overzien en worden door de PED wetgeving goed gestructureerd. Het is wel zaak de verbindingsleidingen tussen de machine-installatie en de gaskoeler bij transkritische installatie zo klein mogelijk te houden omdat dit leidingwerk onderhevig is aan strenge keuringseisen. ( kosten aspect ! ) Een punt van aandacht is de situatie waarbij door stroomuitval de druk in het CO2 gaat oplopen. Dit wordt natuurlijk opgevangen door de aanwezige veerveiligheden maar de geluidsproductie bij het afblazen is extreem hoog wat tot verontrusting bij buurbewoners kan leiden. Aangezien het voorkomen van een dergelijke storing niet is te voorzien en ook niet is te voorkomen zal nader onderzoek gedaan moeten worden naar het verminderen van deze overlast. ( locatie, extra geluiddempende voorzieningen?) maar vooralsnog misschien extra informatieverstrekking naar buurtbewoners ? ) De aspecten giftigheid, brandbaarheid en explosiegevaar zijn niet van toepassing op CO2 waarbij een kanttekening moet worden gemaakt bij het aspect giftigheid omdat CO2 de plaats van O2 kan innemen waardoor uiteindelijk toch een gevaarlijke situatie kan ontstaan. Dit risico is echter door het gebruik van detectieapparatuur in combinatie met ventilatievoorzieningen tot een minimum te beperken. Hierbij is het nog wel zaak de koudemiddelinhoud zoveel mogelijk te beperken.
14
________________________________________________________________________________ 6.
Afstemming met andere disciplines bij WTW
De afstemming tussen de verschillende disciplines ( CV en koeltechniek ) vergt extra inspanning. Over het algemeen kan gezegd worden dat de CV installateur zich niet bewust is welke invloed hij uitoefent op het energieverbruik van de koelinstallatie. Men ziet de WTW vaak nog als een soort ketelsysteem waarbij men de gewenste capaciteit kan instellen terwijl de beschikbare capaciteit van de WTW slechts een gevolg is van de koudevraag van de koelen vriesobjecten. Ook de retourtemperatuur van het CV systeem wordt vaak door een gebrekkige regeling te hoog gehouden waardoor dit ten koste gaat van de efficiency van het koelsysteem en het energieverbruik onnodig wordt verhoogd. Het R744/R744/R744 concept biedt de mogelijkheid om op eenvoudige wijze gelijktijdig warmte op verschillende temperatuurniveaus te creëren. ( bv. tapwater en ruimteverwarming ) zonder dat dit ten koste gaat van de efficiëntie. Het vermijden van het gasverbruik is echter niet uitsluitend aan dit concept verbonden maar kan ook door een WTW systeem op een HFK installatie worden verkregen. Het is dus niet juist de financiële besparing die het vermijden van het gasverbruik met zich mee brengt uitsluitend toe te wijzen aan een R744/R744/R744 systeem !
7.
Verbeteropties :
Gezien de kleine massa- en volumestromen is een optimalisatie van het aantal verdampercircuits raadzaam. Dit om achterblijven van olie in de verdamper, als gevolg van lage gassnelheden, te voorkomen. Onder commerciële druk (Levertijden) vindt deze optimalisatie niet altijd plaats. Ook bij hergebruik van bestaande verdampers, welke zijn geoptimaliseerd voor HCFK's en/of HFK's, wordt voorbijgegaan aan dit aspect. POE olie biedt de beste mogelijkheden, waarbij echter aandacht besteedt moet worden aan de filterspecificaties. Van belang is CO2 toe te passen met een laag aandeel H2O, omdat er anders, op plaatsen waar expansie plaatsvindt, ijsvorming kan optreden welke zorgt voor een blokkade van de koudemiddelstroom.
15
________________________________________________________________________________ 8. o o
o
o
o
o o
Conclusies, aanbevelingen en andere relevante zaken :
De realisatie van dit soort projecten vraagt een langere voorbereiding dan de standaard HFK projecten i.v.m. de levertijd van bepaalde (industriële) componenten. Het hanteren van het juiste referentiesysteem voor de desbetreffende situatie is dus van belang. Een R744/R744/R744 systeem met WTW dient dus te worden vergeleken met een R404A/R404A/R404A systeem met WTW !! Een uitgebreid systeem voor energie monitoring met een geautomatiseerde dataverwerking ter verificatie van de gehanteerde uitgangspunten is onmisbaar voor het dagelijkse energiebeheer en na-optimalisatie. Het is raadzaam een overkoepelend energiemanagement systeem toe te passen gezien de potentiële energiebesparing op basis van een juiste optimalisatie tussen koeling van de warmteterugwinning met afgifte aan de CV-airco. Aangezien stroomuitval wel eens voorkomt, zijn veerveiligheden voor CO2-overdruk opgenomen, waardoor nabije bewoners kunnen schrikken van het geluid dat geproduceerd wordt bij het afblazen van CO2. De juiste keuze en locatie van deze veerveiligheden kan echter deze overlast tot een minimum beperken. De combinatie met warmtepompen (CV-airco) kan in bepaalde situaties gunstig uitpakken maar dient op voorhand zorgvuldig te worden uitgewerkt met rekenmodellen om teleurstelling (bij de eindgebruiker) achteraf te voorkomen. Nog te weinig aandacht wordt m.i. besteed aan de optimalisatie van de koel- en vriesverdampers in de koelmeubelen m.b.t. circuitverdeling. Verder is er m.i. meer aandacht nodig voor de noodzakelijke veiligheidsvoorschriften om deze meer specifiek toe te spitsen op de supermarktomgeving. Ik denk hierbij aan eenduidige voorschriften voor koel- en vriescellen, ventilatie van de winkellocatie etc. De voorschriften moeten nu bij elkaar worden gesprokkeld uit algemeen beschikbare zaken hierbij te denken aan :
o
o
o
o
EN 378 praktische limiet voor R744 0,1 kg/m3 Het Bouwbesluit. ( Bezettingsgraad B4 ?! ) Arbeidsomstandighedenbesluit beleidsregel 4.6-6. Voorkomen van verstikking bij toepassing van kooldioxide.
Iemand zou deze zaken eens éénmalig moeten uitzoeken waarna de branche op eenduidige wijze hiervan gebruik zou kunnen maken. De visies van relevante partijen over deze onderzochte koelingtechnologieën zijn onderzocht. Daarvoor is eerst contact gelegd met alle CO2-koelleveranciers (zie Literatuurlijst). Dit heeft geleid tot de huidige typen onderzochte koelsystemen. Verder zijn de visies bij de supermarktketens gepeild over de marktintroductie van deze systemen. Zonder de ketens specifiek te citeren, kunnen de volgende visies opgemerkt worden. Er is sterke behoefte aan onafhankelijke informatie betreffende investerings- en exploitatiekosten, terugverdientijd, energieverbruik, veiligheid en onderhoud van installatie. Bij de EIA stimulering 1] ontstaat een voordeel van 11% op de totale investering van de CO2machine-installatie, waaruit een reductie van 30% volgt op deze meerinvestering. Dit betekent dat 70% van de meerinvestering door de eindgebruiker zelf moet worden geïnvesteerd om te komen tot een groener imago. Bij de MIA/VAMIL stimulering 2] ontstaat eveneens een aantal procenten voordeel op de totale investering, als resultaat van de vrije afschrijving in de daarvoor meest geschikte jaren. Het voordeel hiervan is alleen door de accountant goed in te schatten. De beperkte energiebesparing met CO2-koeling lijkt een beperking voor een succesvolle marktintroductie. Echter, de markt ziet vooral voordeel in het duurzame aspect (CO2-reductie tot ca 40%, zie tabel 8.2, door schrappen van HFK-gebruik en lekkage), waardoor de verkopen van CO2-koeling in 2010 en 2011 er positief uitzien. Deze trend is ook internationaal zichtbaar. Daarom is het logisch dat de overheid niet alleen een subsidie op de energiebesparing verleent (fiscale stimulering via de EIA lijst), maar ook op de vermindering van de CO2 broeikasgas bijdrage (fiscale stimulering via de VAMIL/MIA, zie de Milieulijst). De
16
________________________________________________________________________________ markt blijkt zich nog te weinig bewust van deze beide stimuleringsvormen, en de gunstige invloed op de terugverdientijd voor deze duurzamer koelingkeuze.
1
] EIA voordeel: “Wie investeert in een milieuvriendelijker koelsysteem komt in aanmerking voor een financiële tegemoetkoming van de overheid”, aldus Karel Haverkorn van Agentschap NL, een onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. Een belangrijke subsidiemaatregel in dit verband is de EIA (Energie InvesteringsAftrek) die als doel heeft investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen en duurzame energie te stimuleren. De ondernemer krijgt een deel van de investering terug in de vorm van een fiscaal voordeel. 44 % van de investering mag hij aftrekken van de belastbare winst. Bij een winst van 200.000 euro, een investering van 100.000 euro en een vennootschapsbelasting van 25 % levert dit een fiscaal voordeel op van 11.000 euro. Voorwaarde is wel dat een bedrijfsmiddel minimaal vijf jaar op de balans staat. In de ‘Energielijst’ staan de eisen per techniek omschreven. De EIA past binnen het voornemen van de overheid van Nederland een van de schoonste en energiezuinigste energielanden in Europa te maken. Code EIA lijst (2010): 220212 [W] Energiezuinige koel- of vriesinstallatie Bestemd voor: het koelen of vriezen van ruimten of processen tot maximaal + 12°C, enz. De CO2-koelsystemen vallen onder rubriek a: a. een koel- of vriesinstallatie op basis van een halogeenvrij koudemiddel, uitgezonderd zijn de installatiedelen die dit koudemiddel niet bevatten.
2
] VAMIL voordeel: De Vamil-regeling is van toepassing op investeringen in halogeenvrije koelsystemen. Vamil staat voor “Willekeurige Afschrijving Milieu-investeringen”. De Vamil biedt ondernemers een liquiditeits- en rentevoordeel doordat de investering op een willekeurig moment kan worden afgeschreven. Door sneller af te schrijven drukt een ondernemer de fiscale winst en betaalt minder inkomsten- of vennootschapsbelasting. Combinatie van Vamil met EIA is mogelijk. Voorbeeld toepassing Vamil U hebt voor € 50.000 een machine aangeschaft die in de Milieulijst staat. De normale afschrijvingsperiode is acht jaar. De restwaarde na acht jaar is bepaald op € 2.000. Volgens de 'normale' afschrijving zou u per jaar € 6.000 afschrijven (kostprijs min restwaarde, gedeeld door de levensduur). Omdat dit apparaat in de Milieulijst staat, kunt u het tijdstip van afschrijving zelf bepalen. Zo kunt u bijvoorbeeld de eerste twee jaar niets afschrijven en in het derde jaar € 48.000. U kunt ook besluiten de eerste vier jaar niets af te schrijven en daarna vier jaar lang elk jaar € 12.000. Dit kan voordelig zijn wanneer u de eerste twee jaar (nagenoeg) geen fiscale winst heeft, maar daarna wel. Halogeenvrij koelsysteem: Code C 2112 Omschrijving a. bestemd voor: het koelen van ruimten, producten of processtromen door een koelsysteem op basis van één of meer halogeenvrije koudemiddelen, b. bestaande uit: een koelsysteem.
17
________________________________________________________________________________ Literatuurlijst. Haaf, S
Bitzer
Erste C02 Kälteanlage für normal- und tiefkühling in einem Schweizer Hypermarkt. (Kälte & Klimatechnik – 2/2005) De toepassing van CO2 als koudemiddel voor koel -en vriesobjecten in een moderne supermarkt. Supermarkt koel- en vriesinstallatie met uitsluitend natuurlijke koudemiddelen. Projectnummer 3945 / November 2004 Refrigerant Report 14. Edition A-501-14
Interviews
Koelingleveranciers : Assumburg, Carrier, Fri-Jado, Frimex en Veld.
Jans, R Riessen van, G.J
9.
Bijlagenoverzicht (bij hoofdstuk 4):
Typen koelinstallatie concepten: Monoflow
R404A/R404A/R404A
Booster
R404A/R404A/R404A
Cascade
R744/R744/R410A
Cascade
R744/R744/R134a
Cascade
R744/R134a/R134a
Booster
R744/R744/R744
18
VVO =
m2
1000
BVO =
R404A/R404A/R404A
m2
1333
2
Milieu aspecten koelsysteem exclusief stekkerklaar Koudemiddelvulling ( koel ) 67
193 kG
Jaarlijks lekpercentage
133
5 %
Koudemiddelvulling ( vries )
133 Kantine & kantoren Diversen 1000
Magazijn Winkel
56 kG
Jaarlijks lekpercentage
5 % 40 ton CO2 eq./jr
Directe jaarlijkse emissie Indirecte emissie ( elektra )
172 ton CO2 eq./jr
Totale jaarlijkse emissie
213 ton CO2 eq./jr
Milieu aspecten totale supermarkt 40 ton CO2 eq./jr
Directe jaarlijkse emissie
299 ton CO2 eq./jr
Indirecte emissie ( elektra ) Indirecte emissie ( gas )
42 ton CO2 eq./jr
Totale jaarlijkse emissie
381 ton CO2 eq./jr
Koel- en vriescapaciteiten
Openings-en sluitingstijden
Koelobjecten
100,0 kW
Vriesobjecten
Openingsuren
72 Uren / week
15,0 kW
Sluitingsuren
96 Uren / week
50 n
Openingsuren
Personen aanwezig Bezettingsgraad
4 B
4067 Uren / jaar
Sluitingsuren
4680 Uren / jaar
Energiebesparende opties
Installatie gegevens Installatietype Koelobjecten Vriesobjecten
Monoflow R404A R404A Nee
Platenwisselaar vriesobjecten
GWP GWP
3260 3260
Dagafdekkingen vertikale koelmeubelen Dagafdekkingen horizontale vrieseilanden Warmteterugwinning Folie op diepvriesglasdeurkasten
Nee Nee Nee Nee
Persgasontdooiing diepvries objecten TOP koeling
Nee
EC-ventilatoren koel- en vriesmeubelen
Nee
Nee
RT max
20,0
LED verlichting diepvriesglasdeurkasten
Nee
Watergekoelde condensor
Nee
T in
10,0
Warmtepomp voor verwarming
Nee
Energiebalans elektriciteit kWh ( % )
17%
Energiebalans aardgas m3 ( % )
0%
9%
Koel ‐en vriesapparatuur
3% Verwarming supermarkt VVO
Stekkerklare meubelen
12% 58%
Verlichting
Verwarming magazijn
Bake‐off / Grill's
13% 0%
Diversen
88%
Verwarming kantine & kantoren
Warmtepomp verwarming
Uitkomsten gebaseerd op berekeningen Verwarming supermarkt VVO Verwarming magazijn Verwarming kantine & kantoren Koel & Vries totaal
3
€0
3
€0
3
€0
0,7 m3/jaar.VVO 282 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO
21068
m
2087
m
678
m
per jaar
21,1 m3/jaar.VVO 2,1 m3/jaar.VVO
282410
kWh
€0
0
kWh
€0
Winkelverlichting
60998
kWh
€0
Bake off , Grill's etc.
60998
kWh
€0
Rest
85398
kWh
€0
0
kWh
€0
85 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO
489804
kWh
€0
490 kWh/m2.VVO
Stekkerklare meubelen
Warmtepomp verwarming Totale supermarkt Totale supermarkt
23833
Totale supermarkt
3
24 m3/jaar.VVO
€0
€
€0
0 €/m2.VVO 104 kWh/m2.VVO 85 kWh/m2.VVO
104474
kWh
€0
DEC K
85305
kWh
€0
189778
kWh
€0
41815
kWh
€0
Koeling totaal
61 kWh/m2.VVO 61 kWh/m2.VVO
m
REC K
REC V
per jaar
per jaar
per jaar
190 kWh/m2.VVO 42 kWh/m2.VVO
45947
kWh
€0
87762
kWh
€0
46 kWh/m2.VVO 88 kWh/m2.VVO
4869
kWh
€0
5 kWh/m2.VVO
Compressoren totaal ( REC K + REC V )
146289
kWh
€0
Meubelen totaal ( DEC K + DEC V )
131252
kWh
€0
DEC V Vries totaal Luchtgekoelde condensor
E:\Coolsultancy\Projecten\Agentschap NL\Survey-CO2\Rekenmodel-Supermarkt-06072010-CS-AgenschapNL
per jaar
146 kWh/m2.VVO 131 kWh/m2.VVO
6-7-2010
VVO =
m2
1000
BVO =
R404A/R404A/R404A
m2
1333
2
Milieu aspecten koelsysteem exclusief stekkerklaar Koudemiddelvulling ( koel ) 67
182 kG
Jaarlijks lekpercentage
133
5 %
Koudemiddelvulling ( vries )
133 Kantine & kantoren Diversen 1000
Magazijn Winkel
53 kG
Jaarlijks lekpercentage
5 % 38 ton CO2 eq./jr
Directe jaarlijkse emissie Indirecte emissie ( elektra )
177 ton CO2 eq./jr
Totale jaarlijkse emissie
215 ton CO2 eq./jr
Milieu aspecten totale supermarkt 38 ton CO2 eq./jr
Directe jaarlijkse emissie
304 ton CO2 eq./jr
Indirecte emissie ( elektra ) Indirecte emissie ( gas )
42 ton CO2 eq./jr
Totale jaarlijkse emissie
384 ton CO2 eq./jr
Koel- en vriescapaciteiten
Openings-en sluitingstijden
Koelobjecten
100,0 kW
Vriesobjecten
Openingsuren
72 Uren / week
15,0 kW
Sluitingsuren
96 Uren / week
50 n
Openingsuren
Personen aanwezig Bezettingsgraad
4 B
4067 Uren / jaar
Sluitingsuren
4680 Uren / jaar
Energiebesparende opties
Installatie gegevens Installatietype Koelobjecten Vriesobjecten
Booster R404A R404A Nee
Platenwisselaar vriesobjecten
GWP GWP
3260 3260
Dagafdekkingen vertikale koelmeubelen Dagafdekkingen horizontale vrieseilanden Warmteterugwinning Folie op diepvriesglasdeurkasten
Nee Nee Nee Nee
Persgasontdooiing diepvries objecten TOP koeling
Nee
EC-ventilatoren koel- en vriesmeubelen
Nee
Nee
RT max
20,0
LED verlichting diepvriesglasdeurkasten
Nee
Watergekoelde condensor
Nee
T in
10,0
Warmtepomp voor verwarming
Nee
Energiebalans elektriciteit kWh ( % )
17%
Energiebalans aardgas m3 ( % )
0%
9%
Koel ‐en vriesapparatuur 12%
3% Verwarming supermarkt VVO
Stekkerklare meubelen 59%
Verlichting
Verwarming magazijn
Bake‐off / Grill's
12% 0%
Diversen
88%
Verwarming kantine & kantoren
Warmtepomp verwarming
Uitkomsten gebaseerd op berekeningen Verwarming supermarkt VVO Verwarming magazijn Verwarming kantine & kantoren Koel & Vries totaal
3
€0
3
€0
3
€0
0,7 m3/jaar.VVO 290 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO
21068
m
2087
m
678
m
per jaar
21,1 m3/jaar.VVO 2,1 m3/jaar.VVO
290331
kWh
€0
0
kWh
€0
Winkelverlichting
60998
kWh
€0
Bake off , Grill's etc.
60998
kWh
€0
Rest
85398
kWh
€0
0
kWh
€0
85 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO
497726
kWh
€0
498 kWh/m2.VVO
Stekkerklare meubelen
Warmtepomp verwarming Totale supermarkt Totale supermarkt
23833
Totale supermarkt
3
24 m3/jaar.VVO
€0
€
€0
0 €/m2.VVO 135 kWh/m2.VVO 85 kWh/m2.VVO
135229
kWh
€0
DEC K
85305
kWh
€0
220533
kWh
€0
18981
kWh
€0
Koeling totaal
61 kWh/m2.VVO 61 kWh/m2.VVO
m
REC K
REC V
per jaar
per jaar
per jaar
221 kWh/m2.VVO 19 kWh/m2.VVO
45947
kWh
€0
64928
kWh
€0
46 kWh/m2.VVO 65 kWh/m2.VVO
4869
kWh
€0
5 kWh/m2.VVO
Compressoren totaal ( REC K + REC V )
154210
kWh
€0
Meubelen totaal ( DEC K + DEC V )
131252
kWh
€0
DEC V Vries totaal Luchtgekoelde condensor
E:\Coolsultancy\Projecten\Agentschap NL\Survey-CO2\Rekenmodel-Supermarkt-06072010-CS-AgenschapNL
per jaar
154 kWh/m2.VVO 131 kWh/m2.VVO
6-7-2010
VVO =
m2
1000
BVO =
R744/R744/R410A
m2
1333
2
Milieu aspecten koelsysteem exclusief stekkerklaar Koudemiddelvulling ( koel ) 67
50 kG
Jaarlijks lekpercentage
133
5 %
Koudemiddelvulling ( vries )
133 Kantine & kantoren Diversen 1000
Magazijn Winkel
48 kG
Jaarlijks lekpercentage
5 % 4 ton CO2 eq./jr
Directe jaarlijkse emissie Indirecte emissie ( elektra )
162 ton CO2 eq./jr
Totale jaarlijkse emissie
167 ton CO2 eq./jr
Milieu aspecten totale supermarkt 4 ton CO2 eq./jr
Directe jaarlijkse emissie
289 ton CO2 eq./jr
Indirecte emissie ( elektra ) Indirecte emissie ( gas )
42 ton CO2 eq./jr
Totale jaarlijkse emissie
335 ton CO2 eq./jr
Koel- en vriescapaciteiten
Openings-en sluitingstijden
Koelobjecten
100,0 kW
Vriesobjecten
Openingsuren
72 Uren / week
15,0 kW
Sluitingsuren
96 Uren / week
50 n
Openingsuren
Personen aanwezig Bezettingsgraad
4 B
4067 Uren / jaar
Sluitingsuren
4680 Uren / jaar
Energiebesparende opties
Installatie gegevens Installatietype Koelobjecten Vriesobjecten
Cascade R410A R744 Nee
Platenwisselaar vriesobjecten
GWP GWP
1720 1
Dagafdekkingen vertikale koelmeubelen Dagafdekkingen horizontale vrieseilanden Warmteterugwinning Folie op diepvriesglasdeurkasten
Nee Nee Nee Nee
Persgasontdooiing diepvries objecten TOP koeling
Nee
EC-ventilatoren koel- en vriesmeubelen
Nee
Nee
RT max
20,0
LED verlichting diepvriesglasdeurkasten
Nee
Watergekoelde condensor
Nee
T in
10,0
Warmtepomp voor verwarming
Nee
Energiebalans elektriciteit kWh ( % )
18%
Energiebalans aardgas m3 ( % )
0%
9%
Koel ‐en vriesapparatuur
3% Verwarming supermarkt VVO
Stekkerklare meubelen
13% 56%
Verlichting
Verwarming magazijn
Bake‐off / Grill's
13%
Diversen
0%
88%
Verwarming kantine & kantoren
Warmtepomp verwarming
Uitkomsten gebaseerd op berekeningen Verwarming supermarkt VVO Verwarming magazijn Verwarming kantine & kantoren Koel & Vries totaal
3
€0
3
€0
3
€0
0,7 m3/jaar.VVO 266 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO
21068
m
2087
m
678
m
per jaar
21,1 m3/jaar.VVO 2,1 m3/jaar.VVO
266388
kWh
€0
0
kWh
€0
Winkelverlichting
60998
kWh
€0
Bake off , Grill's etc.
60998
kWh
€0
Rest
85398
kWh
€0
0
kWh
€0
85 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO
473783
kWh
€0
474 kWh/m2.VVO
Stekkerklare meubelen
Warmtepomp verwarming Totale supermarkt Totale supermarkt
23833
Totale supermarkt
3
24 m3/jaar.VVO
€0
€
€0
0 €/m2.VVO 110 kWh/m2.VVO 85 kWh/m2.VVO
110388
kWh
€0
DEC K
85305
kWh
€0
195693
kWh
€0
17066
kWh
€0
Koeling totaal
61 kWh/m2.VVO 61 kWh/m2.VVO
m
REC K
REC V
per jaar
per jaar
per jaar
196 kWh/m2.VVO 17 kWh/m2.VVO
45947
kWh
€0
63013
kWh
€0
46 kWh/m2.VVO 63 kWh/m2.VVO
7683
kWh
€0
8 kWh/m2.VVO
Compressoren totaal ( REC K + REC V )
127454
kWh
€0
Meubelen totaal ( DEC K + DEC V )
131252
kWh
€0
DEC V Vries totaal Luchtgekoelde condensor
E:\Coolsultancy\Projecten\Agentschap NL\Survey-CO2\Rekenmodel-Supermarkt-06072010-CS-AgenschapNL
per jaar
127 kWh/m2.VVO 131 kWh/m2.VVO
6-7-2010
VVO =
m2
1000
BVO =
R744/R744/R134a
m2
1333
2
Milieu aspecten koelsysteem exclusief stekkerklaar Koudemiddelvulling ( koel ) 67
50 kG
Jaarlijks lekpercentage
133
5 %
Koudemiddelvulling ( vries )
133 Kantine & kantoren Diversen 1000
Magazijn Winkel
48 kG
Jaarlijks lekpercentage
5 % 3 ton CO2 eq./jr
Directe jaarlijkse emissie Indirecte emissie ( elektra )
167 ton CO2 eq./jr
Totale jaarlijkse emissie
170 ton CO2 eq./jr
Milieu aspecten totale supermarkt 3 ton CO2 eq./jr
Directe jaarlijkse emissie
293 ton CO2 eq./jr
Indirecte emissie ( elektra ) Indirecte emissie ( gas )
42 ton CO2 eq./jr
Totale jaarlijkse emissie
339 ton CO2 eq./jr
Koel- en vriescapaciteiten
Openings-en sluitingstijden
Koelobjecten
100,0 kW
Vriesobjecten
Openingsuren
72 Uren / week
15,0 kW
Sluitingsuren
96 Uren / week
50 n
Openingsuren
Personen aanwezig Bezettingsgraad
4 B
4067 Uren / jaar
Sluitingsuren
4680 Uren / jaar
Energiebesparende opties
Installatie gegevens Installatietype Koelobjecten Vriesobjecten
Cascade R134a R744 Nee
Platenwisselaar vriesobjecten
GWP GWP
1300 1
Dagafdekkingen vertikale koelmeubelen Dagafdekkingen horizontale vrieseilanden Warmteterugwinning Folie op diepvriesglasdeurkasten
Nee Nee Nee Nee
Persgasontdooiing diepvries objecten TOP koeling
Nee
EC-ventilatoren koel- en vriesmeubelen
Nee
Nee
RT max
20,0
LED verlichting diepvriesglasdeurkasten
Nee
Watergekoelde condensor
Nee
T in
10,0
Warmtepomp voor verwarming
Nee
Energiebalans elektriciteit kWh ( % )
18%
Energiebalans aardgas m3 ( % )
0%
9%
Koel ‐en vriesapparatuur
3% Verwarming supermarkt VVO
Stekkerklare meubelen
12% 57%
Verlichting
Verwarming magazijn
Bake‐off / Grill's
13%
Diversen
0%
88%
Verwarming kantine & kantoren
Warmtepomp verwarming
Uitkomsten gebaseerd op berekeningen Verwarming supermarkt VVO Verwarming magazijn Verwarming kantine & kantoren Koel & Vries totaal
3
€0
3
€0
3
€0
0,7 m3/jaar.VVO 274 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO
21068
m
2087
m
678
m
per jaar
21,1 m3/jaar.VVO 2,1 m3/jaar.VVO
273701
kWh
€0
0
kWh
€0
Winkelverlichting
60998
kWh
€0
Bake off , Grill's etc.
60998
kWh
€0
Rest
85398
kWh
€0
0
kWh
€0
85 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO
481095
kWh
€0
481 kWh/m2.VVO
Stekkerklare meubelen
Warmtepomp verwarming Totale supermarkt Totale supermarkt
23833
Totale supermarkt
3
24 m3/jaar.VVO
€0
€
€0
0 €/m2.VVO 119 kWh/m2.VVO 85 kWh/m2.VVO
118964
kWh
€0
DEC K
85305
kWh
€0
204269
kWh
€0
17066
kWh
€0
Koeling totaal
61 kWh/m2.VVO 61 kWh/m2.VVO
m
REC K
REC V
per jaar
per jaar
per jaar
204 kWh/m2.VVO 17 kWh/m2.VVO
45947
kWh
€0
63013
kWh
€0
46 kWh/m2.VVO 63 kWh/m2.VVO
6419
kWh
€0
6 kWh/m2.VVO
Compressoren totaal ( REC K + REC V )
136030
kWh
€0
Meubelen totaal ( DEC K + DEC V )
131252
kWh
€0
DEC V Vries totaal Luchtgekoelde condensor
E:\Coolsultancy\Projecten\Agentschap NL\Survey-CO2\Rekenmodel-Supermarkt-06072010-CS-AgenschapNL
per jaar
136 kWh/m2.VVO 131 kWh/m2.VVO
6-7-2010
VVO =
m2
1000
BVO =
R744/R744/R744
m2
1333
2
Milieu aspecten koelsysteem exclusief stekkerklaar Koudemiddelvulling ( koel ) 67
165 kG
Jaarlijks lekpercentage
133
5 %
Koudemiddelvulling ( vries )
133 Kantine & kantoren Diversen 1000
Magazijn Winkel
48 kG
Jaarlijks lekpercentage
5 % 0 ton CO2 eq./jr
Directe jaarlijkse emissie Indirecte emissie ( elektra )
164 ton CO2 eq./jr
Totale jaarlijkse emissie
164 ton CO2 eq./jr
Milieu aspecten totale supermarkt 0 ton CO2 eq./jr
Directe jaarlijkse emissie
291 ton CO2 eq./jr
Indirecte emissie ( elektra ) Indirecte emissie ( gas )
42 ton CO2 eq./jr
Totale jaarlijkse emissie
333 ton CO2 eq./jr
Koel- en vriescapaciteiten
Openings-en sluitingstijden
Koelobjecten
100,0 kW
Vriesobjecten
Openingsuren
72 Uren / week
15,0 kW
Sluitingsuren
96 Uren / week
50 n
Openingsuren
Personen aanwezig Bezettingsgraad
4 B
4067 Uren / jaar
Sluitingsuren
4680 Uren / jaar
Energiebesparende opties
Installatie gegevens Installatietype Koelobjecten Vriesobjecten
Booster R744 R744 Nee
Platenwisselaar vriesobjecten
GWP GWP
1 1
Dagafdekkingen vertikale koelmeubelen Dagafdekkingen horizontale vrieseilanden Warmteterugwinning Folie op diepvriesglasdeurkasten
Nee Nee Nee Nee
Persgasontdooiing diepvries objecten TOP koeling
Nee
EC-ventilatoren koel- en vriesmeubelen
Nee
Nee
RT max
20,0
LED verlichting diepvriesglasdeurkasten
Nee
Watergekoelde condensor
Nee
T in
10,0
Warmtepomp voor verwarming
Nee
Energiebalans elektriciteit kWh ( % )
18%
Energiebalans aardgas m3 ( % )
0%
9%
Koel ‐en vriesapparatuur
3% Verwarming supermarkt VVO
Stekkerklare meubelen
13% 56%
Verlichting
Verwarming magazijn
Bake‐off / Grill's
13%
Diversen
0%
88%
Verwarming kantine & kantoren
Warmtepomp verwarming
Uitkomsten gebaseerd op berekeningen Verwarming supermarkt VVO Verwarming magazijn Verwarming kantine & kantoren Koel & Vries totaal
3
€0
3
€0
3
€0
0,7 m3/jaar.VVO 269 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO
21068
m
2087
m
678
m
per jaar
21,1 m3/jaar.VVO 2,1 m3/jaar.VVO
269434
kWh
€0
0
kWh
€0
Winkelverlichting
60998
kWh
€0
Bake off , Grill's etc.
60998
kWh
€0
Rest
85398
kWh
€0
0
kWh
€0
85 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO
476828
kWh
€0
477 kWh/m2.VVO
Stekkerklare meubelen
Warmtepomp verwarming Totale supermarkt Totale supermarkt
23833
Totale supermarkt
3
24 m3/jaar.VVO
€0
€
€0
0 €/m2.VVO 115 kWh/m2.VVO 85 kWh/m2.VVO
115141
kWh
€0
DEC K
85305
kWh
€0
200445
kWh
€0
15359
kWh
€0
Koeling totaal
61 kWh/m2.VVO 61 kWh/m2.VVO
m
REC K
REC V
per jaar
per jaar
per jaar
200 kWh/m2.VVO 15 kWh/m2.VVO
45947
kWh
€0
61306
kWh
€0
46 kWh/m2.VVO 61 kWh/m2.VVO
7683
kWh
€0
8 kWh/m2.VVO
Compressoren totaal ( REC K + REC V )
130499
kWh
€0
Meubelen totaal ( DEC K + DEC V )
131252
kWh
€0
DEC V Vries totaal Luchtgekoelde condensor
E:\Coolsultancy\Projecten\Agentschap NL\Survey-CO2\Rekenmodel-Supermarkt-06072010-CS-AgenschapNL
per jaar
130 kWh/m2.VVO 131 kWh/m2.VVO
6-7-2010
