Marktsurvey prestaties CO 2 koeling in supermarkten

Marktsurvey prestaties CO2 koeling in supermarkten

ROB opdrachtnummer:

ROBP090101

Datum : 10-12-2009 Auteur : ing. R.Jans Projectnummer : CS7-1004-038 Contactpersoon : ir. M.Dieleman (Agentschap NL, ROB programma)

Status : Update 13-06-2011

________________________________________________________________________________

Inhoudsopgave :

0. 1. 2. 3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 4. 4.1. 5. 6. 7. 8. 9.

Update : ............................................................................................................................. 3 Samenvatting : ................................................................................................................ 4 Inleiding : .......................................................................................................................... 4 Gerealiseerde varianten op de Nederlandse markt : ....................................... 4 Locaties met concept R744/R744/R717 (combinatie CO2-Ammoniak) : .. 5 Locaties met concept R744/R744/R410A (combinatie CO2-HFK) : ............. 6 Locaties met concept R744/R744/R744 (uitsluitend CO2) : .......................... 9 Locaties met concept R744/R134a/R134a (combinatie CO2-HFK) : ......... 11 Warmteterugwinning ( WTW ) : .............................................................................. 12 Energie efficiency van de verschillende installatieconcepten ...................... 12 Praktijk informatie van relevante ROB projecten ............................................ 15 Veiligheid, ontwerpdrukken en gasdetectie : .................................................... 15 Afstemming met andere disciplines bij WTW .................................................... 16 Verbeteropties : ............................................................................................................ 16 Conclusies, aanbevelingen en andere relevante zaken :.............................. 17 Bijlagenoverzicht (bij hoofdstuk 4):...................................................................... 19

CS7-1004-038-13062011

2

________________________________________________________________________________ 0. Update : Naar aanleiding van de vorige versie van dit rapport ( versie 13-09-2010 ) is er overleg gevoerd met diverse partijen welke betrokken zijn bij de realisatie cq monitoring van soortgelijke projecten op de Nederlandse markt. Dit onder leiding van AgentschapNL. Een aantal zaken welke hierbij aan de orde zijn gekomen : o o o o o

GWP waarden. ( uniformiteit ) TEWI waarden. ( uniformiteit ) Berekeningen met of zonder inbegrip van energiebesparende maatregelen. Vergelijk van de uitkomsten uit de modelberekening met praktijkwaarden van diverse gemonitoorde projecten. Uitkomsten van het landelijk onderzoek naar lekpercentages bij supermarkten.

Dit alles heeft geleidt tot het uitvoeren van een update van het rapport waarbij bovenstaande zaken als volgt zijn verwerkt : 

Voor de GWP waarden is gebruik gemaakt van het "Kaltemittel-Report" welke wordt uitgegeven door Bitzer GMBH. ( zie bijlage )  De modelberekeningen zijn opnieuw uitgevoerd waarbij de volgende energiebesparende maatregelen zijn meegenomen :  Platenwisselaar vries bij HFK  Afdekking (hoge) verticale koelmeubelen overdag  Afdekking horizontale vriesmeubelen overdag  Folie op diepvriesglasdeuren  LED verlichting in diepvriesglasdeurenkast  EC-ventilatoren koelen vriesmeubelen  EC-ventilatoren condensor of gaskoeler  LED verlichting  De uitkomsten van het onderzoek naar de koudemiddellekkage van HFK's in 2009 bij Nederlandse supermarkten uit het project ROBP100132 zijn gehanteerd.  Bij de TEWI berekeningen is voor de CO2-emissie per kWh gerekend met 0,608 kg (bron: Agentschap NL, update 2010. RENEWABLE ENERGY. MONITORING PROTOCOL, Publication number 2DENB1014).  In de tabellen 7.1 en 7.2 is de uitkomst van de ROB projecten verwijderd. In plaats hiervan is in hoofdstuk 4.1 een verwijzing opgenomen naar alle beschikbare ROB projecten van AgentschapNL welke praktijkresultaten bevatten m.b.t. dit onderwerp.

CS7-1004-038-13062011

3

________________________________________________________________________________ 1. Samenvatting : In dit rapport worden alle sinds 2004 gerealiseerde koelingconcepten binnen de Nederlandse supermarkten, met CO2 als koudemiddel of als koudedrager, besproken en geanalyseerd op energieverbruik en milieueffect (CO2 broeikasgas bijdrage). De visies van relevante partijen over de onderzochte technologieën zijn onderzocht. Daarvoor is eerst contact gelegd met alle CO2-koelleveranciers (zie Literatuurlijst). Dit heeft geleid tot de huidige lijst van typen onderzochte koelsystemen. Verder zijn de visies bij de supermarktketens gepeild over de marktintroductie van deze systemen. Zonder de ketens specifiek te citeren, kunnen de volgende visies opgemerkt worden. Er is sterke behoefte aan onafhankelijke informatie over de investerings- en exploitatiekosten, terugverdientijd, energieverbruik, veiligheid en onderhoud van installatie. De beperkte energiebesparing met CO2-koeling lijkt een beperking voor een succesvolle marktintroductie. Echter, de markt ziet vooral voordeel in het duurzame aspect (CO2-reductie tot ca 40%, zie tabel 8.2, door schrappen van HFK-gebruik en lekkage), waardoor de verkopen van CO2-koelsystemen in 2010 en 2011 er positief uitzien. Deze trend is ook internationaal zichtbaar. Daarom is het logisch dat de overheid niet alleen een subsidie op de energiebesparing verleent (fiscale stimulering via de EIA lijst), maar ook op de vermindering van de CO2 broeikasgas bijdrage (fiscale stimulering via de VAMIL/MIA, zie de MIA lijst). De markt blijkt zich nog te weinig bewust van deze beide stimuleringsvormen, en de gunstige invloed ervan op de terugverdientijd voor deze duurzamer koelingkeuze. 2. Inleiding : Deze rapportage geeft een overzicht van tot op heden gerealiseerde projecten met R744 (C02) als koudemiddel en / of koudedrager in Nederlandse supermarkten. Het onderzoek heeft zich specifiek gericht op de periode tussen november 2004 en december 2009 met een update t/m augustus 2010. De overzichten hebben uitsluitend betrekking op de koelen vriesobjecten welke zijn aangesloten op de centrale koelen vriesinstallaties. Stekkerklare koelen vriesmeubelen zijn hierbij buiten beschouwing gelaten. Op 27 juni j.l. is er op initiatief van het Agentschap NL een bijeenkomst georganiseerd met deskundigen op het gebied van CO2 koelinstallaties voor supermarkten. ( adviseurs en installateurs ) Doelstelling van deze bijeenkomst was afspraken te maken over een uniforme wijze van presenteren van monitoringresultaten. Dit rapport komt zo goed mogelijk tegemoet aan deze wens en heeft gebruik gemaakt van de afgesproken standaard parameters m.b.t. winkel- en buitentemperaturen. Dit rapport inventariseert niet de economische aspecten van de verschillende koelsystemen. Daarvoor zijn de (meer)investeringen voor CO2-koeling in deze eerste paar jaar nog net te weinig marktconform, bij de eerste 10 veelal ROB-gesubsidieerde projecten. Leveranciers geven aan vanaf 2011-2012 CO2-systemen te leveren die economisch rendabel zullen zijn, wel gebruik makend van EIA fiscaal voordeel.(gebaseerd op maatregel 220212 regeling voor 2010) Evenmin zijn er al energieprestaties over een heel bedrijfsjaar beschikbaar van de meeste van de genoemde projecten. 3.

Gerealiseerde varianten op de Nederlandse markt :

Gedurende bovenvermelde periode zijn een aantal varianten op de Nederlandse markt verschenen. Dit hoofdstuk geeft een overzicht van deze varianten met eventueel aanvullende informatie welke beschikbaar is uit eerdere publicaties. Om het overzicht te bewaren worden de concepten als volgt aangeduid : vriesobjecten/koelobjecten/koudeopwekking : o o o

vriesobjecten koelobjecten koudeopwekking

CS7-1004-038-13062011

: koudemiddel circulerend door vriesobjecten : koudemiddel circulerend door koelobjecten : koudemiddel dat de feitelijke (koude) opwekking verzorgt

4

________________________________________________________________________________ 3.1.

Locaties met concept R744/R744/R717 (combinatie CO2-Ammoniak) :

De eerste projecten welke zijn gerealiseerd stammen uit de periode 2004 t/m 2006 en zijn uitgevoerd als cascade R744=(C02) / R717=(ammoniak) systemen. Deze projecten zijn gerealiseerd door Bort de Graaf uit Bunschoten. Het principe schema van deze uitvoering is weergegeven in figuur 1.

Figuur 1

Dit systeem is als zodanig bij twee supermarkten in Nederland uitgevoerd. Het eerste systeem bij C-1000 Zoetelief in Bunschoten en het tweede systeem bij het Deen filiaal Weidevenne in Purmerend. Van deze projecten zijn door twee verschillende partijen rapportages opgesteld waaruit de belangrijkste conclusies zijn overgenomen en weergegeven in tabel 1. Item Rapportage Datum

C-1000 Bunschoten

Deen Purmerend

TNO

Adviesburo Bruin

november - 2004

mei - 2006

VVO oppervlakte supermarkt ( m2 )

796

1627

Koelcapaciteit ( kW )

60,5

113,5

Vriescapaciteit ( kW )

10,7

19,5

Meerinvestering ( € )

112.458,-

116.050,-

Energiebesparing per jaar ( kWh/jr )

25.000

66.290

Energiebesparing per jaar ( €/jaar )

1.750,-

4.456,-

Andere besparingen – Frequentieregelaars

-

Andere besparingen – Koudemiddellekkage

1.000,-

Andere besparingen – Besparing op STEK

3.000,-

Besparing broeikasgassen in ton CO2 eq/jr Totale jaarlijkse kosten ( A * I – B ) ( €/jr ) Kosteneffectiviteit € / ton CO2 eq/jr Tabel 1 A = Annuïteit = 0,1424

I= Investering

CS7-1004-038-13062011

516,-

70,4

73,7

-/- 10.264

-/- 11.553

145

156

B = Baten (jaarlijkse energiebesparing + andere besparingen)

5

________________________________________________________________________________ Van de locatie Deen Weidevenne kan geconstateerd worden dat de originele uitgangspunten m.b.t. energiebesparing niet gerealiseerd zijn. In de loop der jaren zijn verbeteringen aangebracht in de regeling waardoor de situatie wel verbeterd is. Het energieverbruik ligt nu in lijn met het gemiddelde verbruik van de overige Deen filialen. 3.2.

Locaties met concept R744/R744/R410A (combinatie CO2-HFK) :

Vanaf eind 2007 t/m eind 2009 zijn door Fri-jado een aantal projecten gerealiseerd gebaseerd op het Deense Birton principe. Het principe schema van deze uitvoering is weergegeven in figuur 2.

Figuur 2

Dit CO2 concept maakt gebruik van twee voorraaddrukvaten welke beurtelings door het primaire koudemiddel ( HFK-410A ) op druk worden gebracht. Alleen het allereerste project is nog gerealiseerd met HFK-404A als koudemiddel. Doordat er geen elektrisch aangedreven CO2 circulatiepompen meer nodig zijn wordt er een aanzienlijke energiebesparing gerealiseerd t.o.v. het concept zoals omschreven in hoofdstuk 2.1. en kan de machine-installatie aanzienlijk compacter worden gebouwd. Op het moment dat het eerste vat voldoende vloeibare CO2 heeft verzameld om dit naar de koelen vriesobjecten te sturen wordt het vullen van het tweede vat gestart. Op zijn beurt gaat dit weer gepaard met het onderkoelen van het primaire koudemiddel wat de systeemefficiency ten goede komt. Hierdoor is het mogelijk een continue CO2 vloeistofstroom te creëren waardoor met “normale” expansieventielen bij de objecten gewerkt kan worden. De keuze voor het primaire chemische koudemiddel is destijds gevallen op HFK-R410A nadat op voorhand een afweging is gemaakt van de specifieke voor- en nadelen van de twee meest geschikt geachte koudemiddelen :

CS7-1004-038-13062011

6

________________________________________________________________________________ HFK-R134a : o o o

Voordeel : GWP = 1300. Dit is bijna 3x zo laag als HFK-R404A. Voordeel : Geeft lagere drukken waardoor het lekpercentage lager komt te liggen. Nadeel : Hoger benodigd slagvolume. ( hogere kosten )

1]

HFK-R410A : o o o o Note

1]

Voordeel Voordeel Voordeel Nadeel

: GWP = 1900. Dit is bijna 2x zo laag als HFK-R404A. : Lager energieverbruik ( ca 15% ) : Lager benodigd slagvolume ( lagere kosten ) : Geeft hogere drukken waardoor het lekpercentage hoger komt te liggen.

Het systeem werkend met het chemische koudemiddel kan zeer beperkt van inhoud zijn.

De projecten welke met dit concept zijn uitgevoerd zijn weergegeven in tabel 2. Organisatie Jan Linders Arnhem Plus Heerlerheide Jan Linders Herkenbosch Jan Linders Geleen Jumbo Maastricht Poiesz Stiens Super de Boer Etten leur Deen Blokker C1000 Roosendaal Jan Linders Venlo Tabel 2

1] 2] 3] 4]

In bedrijf

VVO m2

WTW

Type WTW

1]

2]

3]

4]

Nov 2007

1000

Ja

Vloerverwarming en luchtgordijn

Nee

Nee

Ja

E

Mei 2008

1550

Ja

Vloerverwarming

Nee

Nee

Ja

E

Sept 2008

1300

Ja

Nee

Nee

Ja

O

Okt 2008

1200

Ja

Nee

Nee

Ja

E

Nov 2008

1400

Ja

Ja

Nee

nee

Maart 2009

900

Ja

Ja

Nee

Ja

Juli 2009

1319

Ja

Nee

Ja

?

Juli 2009

1200

Nee

Ja

Nee

Ja

E

Okt 2009

1388

Nee

Ja

Nee

Ja

E

Okt 2009

1100

Ja

Nee

Nee

Ja

E

Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming Vloerverwarming luchtgordijn Vloerverwarming luchtgordijn

Vloerverwarming luchtgordijn

Aanvullende gasketel ( Ja / Nee ) Dagafdekking verticale koelmeubelen ( Ja / Nee ) Energie monitoring ( Ja / Nee ) Energie monitoring door E = eigen (supermarkt) organisatie O = onafhankelijk bureau

CS7-1004-038-13062011

7

E

1]

________________________________________________________________________________ Het project Plus Heerlerheide is gerealiseerd met ROB subsidie. Van dit project is een aparte rapportage beschikbaar waarvan de belangrijkste conclusies zijn overgenomen en weergegeven in onderstaande tabel. Directe emissie t.g.v. koudemiddel lekkage

Cascade - theorie

Cascade - praktijk

Koudemiddel(en)

R410A

R410A

Koudemiddelinhoud (ton)

0,040

0,082

/

0,340

GWP van het koudemiddel

1890

/

1

1890

/

1

Jaarlijks lekverlies (%/jr.)

5

/

5

0

/

12

Directe jaarlijkse emissie (ton CO2 eq./jr)

3,8

/

0,02

0

/

0,04

Indirecte emissie t.g.v. energieverbruik

Cascade - theorie

Cascade - praktijk

Koelvermogen (kW) ( koelobjecten / vriesobjecten )

170

170

Koudefactor (C.O.P.)

Modelberekening

/

R744 /

/

0,400

17,6

/

/

CO2

17,6

Praktijkmetingen

Draaiuren installatie (h/jr)

Modelberekening

Praktijkmetingen

Elektriciteitsverbruik koelinstallatie (kWh/jr.)

252.929

261.125

154

159

Indirecte emissie (ton CO2 /jr.) (0,61 kg CO2/kWh) Tabel 3 – Praktische milieueffecten

In het bij de installatie behorende logboek is aangetekend dat er geen HFK-410A is bijgevuld in het eerste jaar. Wel is er een CO2 lekkage opgetreden waardoor er 40 kg is bijgevuld. Samenvattend geeft dit het volgende overzicht :

broeikasgasemissie van de diverse concepten Installatie concept Referentie - installatie

Direct ton CO2 % /jr 75 100

Indirect ton CO2 % /jr 181 100

Totaal ton CO2 % /jr 256 100

Cascade CO2 /R410A-theorie

4

4

154

85

158

62

Cascade CO2 /R410A-praktijk

0

0

159

88

159

62

Tabel 4 – Overzicht milieueffecten van de diverse concepten.

De totale gerealiseerde emissiereductie bedraagt dus 38%.

CS7-1004-038-13062011

8

________________________________________________________________________________ 3.3.

Locaties met concept R744/R744/R744 (uitsluitend CO2) :

Vanaf juni 2009 t/m september 2010 worden door Veld, Carrier, Fri-jado en Assumburg transkritische booster installaties geïnstalleerd. Het principe schema hiervan is weergegeven in figuur 3.

Figuur 3

De projecten welke met dit concept zijn uitgevoerd zijn weergegeven in tabel 5. Organisatie Plus Olst Boni Hattem C1000 Stamproy Super de Boer Delfzijl D-winkels Almere Deen Heerhugowaard Deen Julianadorp Linders Venlo Vomarkt Heerhugowaard Tabel 5

1] 2] 3] 4]

In bedrijf

VVO m2

WTW

Juni 2009

921

Ja

Juni 2009

1384

Ja

Aug 2009

1274

Ja

Sept 2009

1230

Ja

Sept 2009

1300

Ja

Nov 2009

1335

Ja

Nov 2009

1524

Ja

Nov 2009

1100

Ja

Maart 2010

2000

Ja

Type WTW Luchtheaters en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn Luchtheaters + warmtepomp Luchtheaters + warmtepomp Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming

1]

2]

3]

4]

Nee

Ja

Ja

O

Ja

Ja

Ja

O

Nee

Ja

Ja

E

Nee

Ja

Ja

E

Nee

Ja

Ja

E

Nee

Ja

Ja

O

Nee

Ja

Ja

E

Nee

Ja

Ja

E

Nee

Ja

Ja

E

Aanvullende gasketel ( Ja / Nee ) Dagafdekking verticale koelmeubelen ( Ja / Nee ) Energie monitoring ( Ja / Nee ) Energie monitoring door E = eigen (supermarkt) organisatie, O = onafhankelijk bureau

CS7-1004-038-13062011

9

________________________________________________________________________________ In de loop van 2010 zullen nog een aantal van deze concepten worden geïnstalleerd waarbij de volgende projecten in ieder geval definitief zijn : Organisatie Boni Zeewolde Plus Overschie C1000 Leiderdorp Deen Edam Plus Stellendam Linders Deurne Poiesz Witmarsum COOP Nijmegen Plus Benschop C1000 Spijkenisse Deen Hoorn Linders St. Anthonis Deka Heemskerk Deen Wieringerwerf C1000 Almere Boni Harderwijk COOP Assen Agrimarkt Middelharnis Deka Den Helder Deka Schagen

In bedrijf

VVO m2

WTW

April 2010

710

Ja

Juni 2010

1165

Ja

Jun. 2010

2500

Ja

Juli 2010

971

Juli 2010

Type WTW

1]

2]

3]

4]

Ja

Ja

Ja

E

Nee

Ja

Ja

E

Luchtverwarming

Ja

Ja

Ja

E

Ja

Luchtheaters

Ja

Ja

Ja

E

970

Ja


Nee

Ja

Ja

E

Juli 2010

1000

Ja

Luchtverwarming

Ja

Ja

Ja

E

Juli 2010

1000

Ja

Aug. 2010

1064

Ja

Aug. 2010

1000

Ja

Aug. 2010

1600

Sept. 2010

Vloerverwarming en luchtgordijn Vloerverwarming en luchtgordijn

Vloer- en luchtverwarming Vloerverwarming en luchtgordijn Vloer- en luchtverwarming

Ja

Ja

Ja

E+O

Nee

Ja

Ja

E

Ja

Ja

Ja

E

Ja

Luchtverwarming

Ja

Ja

Ja

E

1236

Ja

Luchtheaters

Ja

Ja

Ja

E

Sept. 2010

1000

Ja

Luchtverwarming

Ja

Ja

Ja

E

Sept. 2010

2637

Ja

Nee

Ja

Ja

E

Okt. 2010

1535

Ja

Ja

Ja

Ja

E

Okt. 2010

2700

Ja

Vloerverwarming

?

Ja

Ja

E

858

Ja


Ja

Ja

Ja

E

1256

Ja

Luchtverwarming

Ja

Ja

Nee

E

2500

Ja

Nee

Ja

Ja

E

2100

Ja

Ja

Ja

Ja

E

1600

Ja

Ja

Ja

Ja

E

Najaar 2010 Najaar 2010 Najaar 2010 Najaar 2010 Najaar 2010

Vloerverwarming en aquifer Vloer- en luchtverwarming

Vloer- en luchtverwarming Vloerverwarming Vloerverwarming

Tabel 6

1] 2] 3] 4]

Aanvullende gasketel ( Ja / Nee ) Dagafdekking verticale koelmeubelen ( Ja / Nee ) Energie monitoring ( Ja / Nee ) Energie monitoring door E = eigen (supermarkt) organisatie O = onafhankelijk bureau

CS7-1004-038-13062011

10

________________________________________________________________________________ 3.4.

Locaties met concept R744/R134a/R134a (combinatie CO2-HFK) :

Carnotrendement [ % ]

Vanaf medio 2010 wordt buiten de hiervoor omInvloed koudemiddel op COP bij ‐10 °C schreven systeem varianten 60,0 door een aantal partijen 58,0 (waaronder Bitzer) promotie 56,0 gemaakt voor een sub54,0 variant welke wederom 52,0 gebruik maakt van een 50,0 R410A combinatie van een 48,0 natuurlijk en een chemisch R134a 46,0 koudemiddel. Dit is eigenlijk R404A de klok weer een aantal 44,0 jaren terugzetten naar de 42,0 tijd dat "transkritisch" zich 40,0 nog in een experimenteel 10 15 20 25 30 35 40 45 50 stadium bevond. Hierbij Tc [ °C ] moet aangemerkt worden dat deze oplossing t.o.v. de huidige standaard = booster met R404A milieutechnisch natuurlijk beter uit de bus komt. Hierbij kan men zich echter ook afvragen of de keuze van R134a dan beter is dan R410A ? Om hier een beter gevoel bij te krijgen zijn in de bovenstaande grafiek de Carnot-rendementen en systeemgrenzen van deze koudemiddelen als functie van TC bij een zuigdruk van -10 °C weergegeven. Hieruit valt af te leiden dat zowel R134a als R410A veel beter presteren dan de huidige standaard R404A. Bij hogere condensatietemperaturen komt R134a als beste uit de bus. Bij lagere condensatietemperaturen scoort R410A het beste. Het nadeel van R134a is dat er aanzienlijk grotere leidingdiameters benodigd zijn waardoor ook de benodigde hoeveelheid koudemiddel aanzienlijk hoger zal zijn dan bij R404A. Het principe schema van deze systeemvariant is weergegeven in figuur 4. ( zie ook argumenten onder hoofdstuk 3.2 ) Als laatste punt het vooruitzicht dat er op termijn een vervanger voor R134a wordt gevonden met een zeer lage GWP waarmee de bestaande systemen dan "geretrofit" kunnen worden.

Figuur 4

CS7-1004-038-13062011

11

________________________________________________________________________________ 3.5.

Warmteterugwinning ( WTW ) :

Bij alle concepten is een vorm van WTW mogelijk. De uitvoeringen hierbij variëren sterk maar het komt erop neer dat tussen de (koel)compressoren en de luchtgekoelde condensor (gaskoeler bij een compleet CO2 systeem) een warmtewisselaar wordt gemonteerd om de warmte aan een CV systeem af te staan. Ter indicatie is voor het systeem zoals omschreven in hoofdstuk 3.3 het principe schema van een mogelijke WTW uitvoering hierna weergegeven.

Figuur 5

4.

Energie efficiency van de verschillende installatieconcepten

In dit hoofdstuk maken we een vergelijk tussen de diverse CO2 varianten en de referentie installatie uitgevoerd met een HFK. Dit referentiesysteem is weergegeven in figuur 6.

Figuur 6

CS7-1004-038-13062011

12

________________________________________________________________________________ Een andere veel voorkomende variant is het booster systeem waarvan het principeschema is weergegeven in figuur 7.

Figuur 7

M.b.t. de vloeistofonderkoeling zijn er voor beide concepten meerdere varianten denkbaar. Indien n.l. ook de vloeistof voor de koelobjecten wordt onderkoeld kan worden volstaan met één centrale vloeistofleiding wat installatietechnisch ( en dus economisch ) voordelen biedt. Voor het echte energie vergelijk gaan we er van uit dat alleen de vloeistof van de vriesobjecten wordt onderkoeld. In de onderstaande tabel zijn de berekeningen van het kWh verbruik van de verschillende installatieconcepten weergegeven. Alle concepten zijn doorgerekend met een VVO van 1000 m2. Om de getallen in verhouding te zien zijn voor de verlichting en andere elektraverbruikers een soort "nominale" waarden ingevoerd. Gedetailleerde informatie per concept is in de bijlagen van hoofdstuk 9 te vinden. Verbruik van de koel & vriesinstallaties totaal, dus inclusief eigen verbruik van de meubelen : Type installatie concept

Koudemiddelen

Verbruik van de koel & vries installaties

Monoflow

R404A/R404A/R404A

185.090 kWh/jaar = 185 kWh/m2 VVO

Booster

R404A/R404A/R404A


Cascade

R744/R744/R410A


Cascade

R744/R744/R134a


Cascade

R744/R134a/R134a


Booster

R744/R744/R744


Tabel 7.1

CS7-1004-038-13062011

13

________________________________________________________________________________ Verbruik van de koel & vriesinstallaties totaal, dus exclusief eigen verbruik van de meubelen : Type installatie concept

Koudemiddelen

Verbruik van de koel & vries installaties

Monoflow

R404A/R404A/R404A


Booster

R404A/R404A/R404A


Cascade

R744/R744/R410A


Cascade

R744/R744/R134a


Cascade

R744/R134a/R134a


Booster

R744/R744/R744


Tabel 7.2

Deze getallen zijn dus uitsluitend geschikt om de diverse concepten met elkaar te vergelijken. De getallen kunnen aanzienlijk afwijken van de bij de diverse supermarktorganisaties bekende kentallen. Dit komt doordat het opgestelde koelen vriesvermogen per supermarktorganisatie sterk kan verschillen. Bij de ene organisatie wordt 100 kW koelvermogen opgesteld in een winkel met een VVO van 1000 m2 maar bij een andere winkel kan dit 65 kW zijn. Eigenlijk heeft het dus geen zin op deze wijze verbruiken per m2 VVO te vergelijken. Een supermarktorganisatie kan wel zien of deze verbruiken passen binnen de beschikbare kentallen van andere eigen filialen waarbij echter de specifieke winkelformule nog voor aanzienlijke variaties kan zorgen. In de onderstaande tabel zijn de milieueffecten van de verschillende installatieconcepten weergegeven. Gedetailleerde informatie per concept is in de bijlagen van hoofdstuk 9 te vinden. CO2 uitstoot van de koel & vriesinstallaties totaal inclusief het verbruik van de meubelen : Type installatie concept

Koudemiddelen

Milieu effect ton CO2 eq./jr.

Monoflow

R404A/R404A/R404A

191 = 100 %

Booster

R404A/R404A/R404A

189 =

99 %

Cascade

R744/R744/R410A

117 =

61 %

Cascade

R744/R744/R134a

118 =

62 %

Cascade

R744/R134a/R134a

129 =

67 %

Booster

R744/R744/R744

107 =

56 %

Tabel 8.1

CO2 uitstoot van de koel & vriesinstallaties totaal exclusief het verbruik van de meubelen : Type installatie concept

Koudemiddelen

Milieu effect ton CO2 eq./jr.

Monoflow

R404A/R404A/R404A

154 = 100 %

Booster

R404A/R404A/R404A

152 =

99 %

Cascade

R744/R744/R410A

81 =

53 %

Cascade

R744/R744/R134a

82 =

53 %

Cascade

R744/R134a/R134a

92 =

60 %

Booster

R744/R744/R744

71 =

46 %

Tabel 8.2

Bovenstaande getallen zijn dus verder exclusief het effect van eventuele stekkerklare koelen vriesmeubelen.

CS7-1004-038-13062011

14

________________________________________________________________________________ 4.1.

Praktijk informatie van relevante ROB projecten

Aanvullende praktijkinformatie is te vinden in de volgende door AgentschapNL gesubsidieerde projecten in het kader van de ROB regeling. ROBS07009 - Veld Koeltechniek. supermarkten.

Product / markt-ontwikkelingsproject voor CO2-koeling in

ROBS090126 - Carrier Bedrijfskoeling . Product / markt-ontwikkelingsproject voor CO2-koeling in supermarkten. ROBS07003 - Vomar in Heerhugowaard. Supermarkt met CO2-koeling en koelwarmtelevering aan 29 woningen en 3000 m2 utiliteitsbouw. Monitoring energie- en CO2-prestaties, eindrapport volgt in 2011. ROBS07012 - Dekamarkt in Heemskerk. Supermarkt met CO2-koeling en koelwarmtelevering aan 72 woningen en 5 winkels. Monitoring energie- en CO2-prestaties, eindrapport volgt in 2011. ROBS090103 - PLUS supermarkt in Olst met CO2-koeling, monitoring energie- en CO2prestaties, eindrapport 2010. ROBS090104 - DEEN supermarkt in Heerhugowaard met CO2-koeling, monitoring energie- en CO2-prestaties, eindrapport 2010. ROBS090114 - Boni supermarkt in Hattem met CO2-koeling, monitoring energie- en CO2prestaties, eindrapport 2010. ROBP100132. Onderzoek naar koudemiddellekkage van HFK's en R22 in 2009 bij Nederlandse supermarkten. Coolsultancy, 2010.

5.

Veiligheid, ontwerpdrukken en gasdetectie :

Hoewel CO2 een natuurlijk koudemiddel is vergt het veilig gebruik in een koelinstallatie de nodige aandacht en vakkennis van de desbetreffende koeltechnische installateur. Globaal kunnen we bij installaties, met CO2 als enig koudemiddel, voor de verschillende toepassingen drie verschillende (ontwerp) drukgroepen onderscheiden : o o o

Toepassing in het vriesgedeelte ( vriesmeubelen ) : 25 Bar Toepassing in het koelgedeelte ( koelmeubelen ) : 40 Bar Toepassing in de transkritische kringloop ( gaskoeler ) : 120 Bar

De ontwerpdruk van de eerste twee groepen verschilt niet veel van de toepassing van bv R410A. In het winkelgedeelte zelf vinden we uitsluitend systemen met een maximale ontwerpdruk van 40 bar. Hoewel de drukken bij transkritisch bedrijf hoog zijn is het voordeel van CO2 dat er kleine diameters benodigd zijn. De consequenties welke deze hogere ontwerpdrukken met zich meebrengen zijn te overzien en worden door de PED wetgeving goed gestructureerd. Het is wel zaak de verbindingsleidingen tussen de machine-installatie en de gaskoeler bij transkritische installatie zo klein mogelijk te houden omdat dit leidingwerk onderhevig is aan strenge keuringseisen. ( kosten aspect ! )

CS7-1004-038-13062011

15

________________________________________________________________________________ Een punt van aandacht is de situatie waarbij door stroomuitval de druk in het CO2 gaat oplopen. Dit wordt natuurlijk opgevangen door de aanwezige veerveiligheden maar de geluidsproductie bij het afblazen is extreem hoog wat tot verontrusting bij buurbewoners kan leiden. Aangezien het voorkomen van een dergelijke storing niet is te voorzien en ook niet is te voorkomen zal nader onderzoek gedaan moeten worden naar het verminderen van deze overlast. ( locatie, extra geluiddempende voorzieningen?) maar vooralsnog misschien extra informatieverstrekking naar buurtbewoners ? ) De aspecten giftigheid, brandbaarheid en explosiegevaar zijn niet van toepassing op CO2 waarbij een kanttekening moet worden gemaakt bij het aspect giftigheid omdat CO2 de plaats van O2 kan innemen waardoor uiteindelijk toch een gevaarlijke situatie kan ontstaan. Dit risico is echter door het gebruik van detectieapparatuur in combinatie met ventilatievoorzieningen tot een minimum te beperken. Hierbij is het nog wel zaak de koudemiddelinhoud zoveel mogelijk te beperken.

6.

Afstemming met andere disciplines bij WTW

De afstemming tussen de verschillende disciplines ( CV en koeltechniek ) vergt extra inspanning. Over het algemeen kan gezegd worden dat de CV installateur zich niet bewust is welke invloed hij uitoefent op het energieverbruik van de koelinstallatie. Men ziet de WTW vaak nog als een soort ketelsysteem waarbij men de gewenste capaciteit kan instellen terwijl de beschikbare capaciteit van de WTW slechts een gevolg is van de koudevraag van de koelen vriesobjecten. Ook de retourtemperatuur van het CV systeem wordt vaak door een gebrekkige regeling te hoog gehouden waardoor dit ten koste gaat van de efficiency van het koelsysteem en het energieverbruik onnodig wordt verhoogd. Het R744/R744/R744 concept biedt de mogelijkheid om op eenvoudige wijze gelijktijdig warmte op verschillende temperatuurniveaus te creëren. ( bv. tapwater en ruimteverwarming ) zonder dat dit ten koste gaat van de efficiëntie. Het vermijden van het gasverbruik is echter niet uitsluitend aan dit concept verbonden maar kan ook door een WTW systeem op een HFK installatie worden verkregen. Het is dus niet juist de financiële besparing die het vermijden van het gasverbruik met zich mee brengt uitsluitend toe te wijzen aan een R744/R744/R744 systeem !

7.

Verbeteropties :

Gezien de kleine massa- en volumestromen is een optimalisatie van het aantal verdampercircuits raadzaam. Dit om achterblijven van olie in de verdamper, als gevolg van lage gassnelheden, te voorkomen. Onder commerciële druk (Levertijden) vindt deze optimalisatie niet altijd plaats. Ook bij hergebruik van bestaande verdampers, welke zijn geoptimaliseerd voor HCFK's en/of HFK's, wordt voorbijgegaan aan dit aspect. POE olie biedt de beste mogelijkheden, waarbij echter aandacht besteedt moet worden aan de filterspecificaties. Van belang is CO2 toe te passen met een laag aandeel H2O, omdat er anders, op plaatsen waar expansie plaatsvindt, ijsvorming kan optreden welke zorgt voor een blokkade van de koudemiddelstroom.

CS7-1004-038-13062011

16

________________________________________________________________________________ 8. o o

o

o

o

o o

Conclusies, aanbevelingen en andere relevante zaken :

De realisatie van dit soort projecten vraagt een langere voorbereiding dan de standaard HFK projecten i.v.m. de levertijd van bepaalde (industriële) componenten. Het hanteren van het juiste referentiesysteem voor de desbetreffende situatie is dus van belang. Een R744/R744/R744 systeem met WTW dient dus te worden vergeleken met een R404A/R404A/R404A systeem met WTW !! Een uitgebreid systeem voor energie monitoring met een geautomatiseerde dataverwerking ter verificatie van de gehanteerde uitgangspunten is onmisbaar voor het dagelijkse energiebeheer en na-optimalisatie. Het is raadzaam een overkoepelend energiemanagement systeem toe te passen gezien de potentiële energiebesparing op basis van een juiste optimalisatie tussen koeling van de warmteterugwinning met afgifte aan de CV-airco. Aangezien stroomuitval wel eens voorkomt, zijn veerveiligheden voor CO2-overdruk opgenomen, waardoor nabije bewoners kunnen schrikken van het geluid dat geproduceerd wordt bij het afblazen van CO2. De juiste keuze en locatie van deze veerveiligheden kan echter deze overlast tot een minimum beperken. De combinatie met warmtepompen (CV-airco) kan in bepaalde situaties gunstig uitpakken maar dient op voorhand zorgvuldig te worden uitgewerkt met rekenmodellen om teleurstelling (bij de eindgebruiker) achteraf te voorkomen. Nog te weinig aandacht wordt m.i. besteed aan de optimalisatie van de koelen vriesverdampers in de koelmeubelen m.b.t. circuitverdeling. Verder is er m.i. meer aandacht nodig voor de noodzakelijke veiligheidsvoorschriften om deze meer specifiek toe te spitsen op de supermarktomgeving. Ik denk hierbij aan eenduidige voorschriften voor koelen vriescellen, ventilatie van de winkellocatie etc. De voorschriften moeten nu bij elkaar worden gesprokkeld uit algemeen beschikbare zaken hierbij te denken aan :   

o

o

o

o

EN 378 praktische limiet voor R744 0,1 kg/m3 Het Bouwbesluit. ( Bezettingsgraad B4 ?! ) Arbeidsomstandighedenbesluit beleidsregel 4.6-6. Voorkomen van verstikking bij toepassing van kooldioxide.

Iemand zou deze zaken eens éénmalig moeten uitzoeken waarna de branche op eenduidige wijze hiervan gebruik zou kunnen maken. De visies van relevante partijen over deze onderzochte koelingtechnologieën zijn onderzocht. Daarvoor is eerst contact gelegd met alle CO2-koelleveranciers (zie Literatuurlijst). Dit heeft geleid tot de huidige typen onderzochte koelsystemen. Verder zijn de visies bij de supermarktketens gepeild over de marktintroductie van deze systemen. Zonder de ketens specifiek te citeren, kunnen de volgende visies opgemerkt worden. Er is sterke behoefte aan onafhankelijke informatie betreffende investerings- en exploitatiekosten, terugverdientijd, energieverbruik, veiligheid en onderhoud van installatie. Bij de EIA stimulering 1] ontstaat een voordeel van 11% op de totale investering van de CO2machine-installatie, waaruit een reductie van 30% volgt op deze meerinvestering. Dit betekent dat 70% van de meerinvestering door de eindgebruiker zelf moet worden geïnvesteerd om te komen tot een groener imago. Bij de MIA/VAMIL stimulering 2] ontstaat eveneens een aantal procenten voordeel op de totale investering, als resultaat van de vrije afschrijving in de daarvoor meest geschikte jaren. Het voordeel hiervan is alleen door de accountant goed in te schatten. De beperkte energiebesparing met CO2-koeling lijkt een beperking voor een succesvolle marktintroductie. Echter, de markt ziet vooral voordeel in het duurzame aspect (CO2-reductie tot ca 54%, zie tabel 8.2, door schrappen van HFK-gebruik en lekkage), waardoor de verkopen van CO2-koeling in 2010 en 2011 er positief uitzien. Deze trend is ook internationaal zichtbaar. Daarom is het logisch dat de overheid niet alleen een subsidie op de energiebesparing verleent (fiscale stimulering via de EIA lijst), maar ook op de vermindering van de CO2 broeikasgas bijdrage (fiscale stimulering via de VAMIL/MIA, zie de Milieulijst). De

CS7-1004-038-13062011

17

________________________________________________________________________________ markt blijkt zich nog te weinig bewust van deze beide stimuleringsvormen, en de gunstige invloed op de terugverdientijd voor deze duurzamer koelingkeuze. 1

] EIA voordeel: “Wie investeert in een milieuvriendelijker koelsysteem komt in aanmerking voor een financiële tegemoetkoming van de overheid”, aldus Karel Haverkorn van Agentschap NL, een onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. Een belangrijke subsidiemaatregel in dit verband is de EIA (Energie InvesteringsAftrek) die als doel heeft investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen en duurzame energie te stimuleren. De ondernemer krijgt een deel van de investering terug in de vorm van een fiscaal voordeel. 44 % van de investering mag hij aftrekken van de belastbare winst. Bij een winst van 200.000 euro, een investering van 100.000 euro en een vennootschapsbelasting van 25 % levert dit een fiscaal voordeel op van 11.000 euro. Voorwaarde is wel dat een bedrijfsmiddel minimaal vijf jaar op de balans staat. In de ‘Energielijst’ staan de eisen per techniek omschreven. De EIA past binnen het voornemen van de overheid van Nederland een van de schoonste en energiezuinigste energielanden in Europa te maken. Code EIA lijst (2010): 220212 [W] Energiezuinige koel- of vriesinstallatie Bestemd voor: het koelen of vriezen van ruimten of processen tot maximaal + 12°C, enz. De CO2-koelsystemen vallen onder rubriek a: a. een koel- of vriesinstallatie op basis van een halogeenvrij koudemiddel, uitgezonderd zijn de installatiedelen die dit koudemiddel niet bevatten.

2

] VAMIL voordeel: De Vamil-regeling is van toepassing op investeringen in halogeenvrije koelsystemen. Vamil staat voor “Willekeurige Afschrijving Milieu-investeringen”. De Vamil biedt ondernemers een liquiditeits- en rentevoordeel doordat de investering op een willekeurig moment kan worden afgeschreven. Door sneller af te schrijven drukt een ondernemer de fiscale winst en betaalt minder inkomsten- of vennootschapsbelasting. Combinatie van Vamil met EIA is mogelijk. Voorbeeld toepassing Vamil U hebt voor € 50.000 een machine aangeschaft die in de Milieulijst staat. De normale afschrijvingsperiode is acht jaar. De restwaarde na acht jaar is bepaald op € 2.000. Volgens de 'normale' afschrijving zou u per jaar € 6.000 afschrijven (kostprijs min restwaarde, gedeeld door de levensduur). Omdat dit apparaat in de Milieulijst staat, kunt u het tijdstip van afschrijving zelf bepalen. Zo kunt u bijvoorbeeld de eerste twee jaar niets afschrijven en in het derde jaar € 48.000. U kunt ook besluiten de eerste vier jaar niets af te schrijven en daarna vier jaar lang elk jaar € 12.000. Dit kan voordelig zijn wanneer u de eerste twee jaar (nagenoeg) geen fiscale winst heeft, maar daarna wel. Halogeenvrij koelsysteem: Code C 2112 Omschrijving a. bestemd voor: het koelen van ruimten, producten of processtromen door een koelsysteem op basis van één of meer halogeenvrije koudemiddelen, b. bestaande uit: een koelsysteem.

CS7-1004-038-13062011

18

________________________________________________________________________________ Literatuurlijst. Haaf, S

Bitzer

Erste C02 Kälteanlage für normal- und tiefkühling in einem Schweizer Hypermarkt. (Kälte & Klimatechnik – 2/2005) De toepassing van CO2 als koudemiddel voor koel -en vriesobjecten in een moderne supermarkt. Supermarkt koelen vriesinstallatie met uitsluitend natuurlijke koudemiddelen. Projectnummer 3945 / November 2004 Kaltemittel-Report 14. Edition A-500-16

Interviews

Koelingleveranciers : Assumburg, Carrier, Fri-Jado, Frimex en Veld.

Jans, R Riessen van, G.J

9.

Bijlagenoverzicht (bij hoofdstuk 4):

Typen koelinstallatie concepten: Monoflow

R404A/R404A/R404A

Booster

R404A/R404A/R404A

Cascade

R744/R744/R410A

Cascade

R744/R744/R134a

Cascade

R744/R134a/R134a

Booster

R744/R744/R744

CS7-1004-038-13062011

19

Rekenmodel supermarkt

VVO =

m2

1000

BVO =

R404A/R404A/R404A

m2

1333

3

Milieu aspecten koelsysteem exclusief stekkerklaar Koudemiddelvulling ( koel ) 67

133 133 Kantine & kantoren

10 %

Koudemiddelvulling ( vries )

51 kG

Jaarlijks lekpercentage

10 % 78 ton CO2 eq./jr

Directe jaarlijkse emissie

Diversen 1000

154 kG


Magazijn Winkel

Indirecte emissie ( elektra )

113 ton CO2 eq./jr

Totale jaarlijkse emissie

191 ton CO2 eq./jr

Milieu aspecten totale supermarkt 78 ton CO2 eq./jr


239 ton CO2 eq./jr

Indirecte emissie ( elektra ) Indirecte emissie ( gas )

36 ton CO2 eq./jr


353 ton CO2 eq./jr

Koel- en vriescapaciteiten

Openings-en sluitingstijden

Koelobjecten

80,1 kW

Openingsuren

72 Uren / week

Vriesobjecten

13,9 kW

Sluitingsuren

96 Uren / week

50 n

Openingsuren

4067 Uren / jaar

Sluitingsuren

4680 Uren / jaar

Personen aanwezig Bezettingsgraad

4 B

Energiebesparende opties

Installatie gegevens Installatietype Koelobjecten Vriesobjecten

Monoflow R404A R404A Ja

Platenwisselaar vriesobjecten

GWP GWP

3780 3780

Dagafdekkingen vertikale koelmeubelen Dagafdekkingen horizontale vrieseilanden Warmteterugwinning Folie op diepvriesglasdeurkasten

Ja Ja Nee Ja

Persgasontdooiing diepvries objecten TOP koeling

EC-ventilatoren koelen vriesmeubelen

Ja

Nee

RT max

20,0

LED verlichting diepvriesglasdeurkasten

Ja

Watergekoelde condensor

Nee

T in

15,0

Warmtepomp voor verwarming

Nee

Nee

Energiebalans elektriciteit kWh ( % )

Energiebalans aardgas m3 ( % )

0%

22%

10%

Koel ‐en vriesapparatuur

4% Verwarming supermarkt VVO

Stekkerklare meubelen

47%

Verlichting

15%

Verwarming magazijn

Bake‐off / Grill's 16%

Diversen

0%

86%

Verwarming kantine & kantoren

Warmtepomp verwarming

Uitkomsten gebaseerd op berekeningen Verwarming supermarkt VVO Verwarming magazijn Verwarming kantine & kantoren Koel & Vries totaal

3

€0

3

€0

3

€0

0,7 m3/jaar.VVO 185 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO

17364

m

2087

m

678

m

per jaar

17,4 m3/jaar.VVO 2,1 m3/jaar.VVO

185090

kWh

€0

0

kWh

€0

Winkelverlichting

60998

kWh

€0

Bake off , Grill's etc.

60998

kWh

€0

Rest

85398

kWh

€0

0

kWh

€0

85 kWh/m2.VVO 0 kWh/m2.VVO

392484

kWh

€0

392 kWh/m2.VVO


Warmtepomp verwarming Totale supermarkt Totale supermarkt

20129

m

€0

€

€0

86841

kWh

€0

Totale supermarkt REC K DEC K Koeling totaal REC V DEC V Vries totaal Luchtgekoelde condensor Compressoren totaal ( REC K + REC V ) Meubelen totaal ( DEC K + DEC V )

3

35922

kWh

€0

122763

kWh

€0

35974

kWh

€0

per jaar

per jaar


20 m3/jaar.VVO 0 €/m2.VVO 87 kWh/m2.VVO 36 kWh/m2.VVO

per jaar


23432

kWh

€0

59405

kWh

€0


2922

kWh

€0

3 kWh/m2.VVO

122815

kWh

€0

59354

kWh

€0

E:\Coolsultancy\Projecten\Agentschap NL\Survey-CO2\Rekenmodel-Supermarkt-17052011-CS-AgentschapNL

per jaar


13-6-2011


VVO =

m2

1000

BVO =

R404A/R404A/R404A

m2

1333

3



10 %


49 kG




Diversen 1000

145 kG


Magazijn Winkel


115 ton CO2 eq./jr


189 ton CO2 eq./jr



242 ton CO2 eq./jr


36 ton CO2 eq./jr


351 ton CO2 eq./jr



Koelobjecten

80,1 kW

Openingsuren

72 Uren / week

Vriesobjecten

13,9 kW

Sluitingsuren

96 Uren / week

50 n

Openingsuren

4067 Uren / jaar

Sluitingsuren

4680 Uren / jaar


4 B



Booster R404A R404A Ja


GWP GWP

3780 3780


Ja Ja Nee Ja



Ja

Nee

RT max

20,0


Ja


Nee

T in

15,0


Nee

Nee


22%


0% 10%

Koel ‐en vriesapparatuur



48% 15%

Verlichting Verwarming magazijn


Diversen

0%

86%




3

€0

3

€0

3

€0


17364

m

2087

m

678

m

per jaar


189291

kWh

€0

0

kWh

€0

Winkelverlichting

60998

kWh

€0


60998

kWh

€0

Rest

85398

kWh

€0

0

kWh

€0


396686

kWh

€0

397 kWh/m2.VVO



DEC K Koeling totaal REC V DEC V Vries totaal Luchtgekoelde condensor Compressoren totaal ( REC K + REC V ) Meubelen totaal ( DEC K + DEC V )


20 m3/jaar.VVO

20129

m

€0

€

€0

0 €/m2.VVO

115341

kWh

€0


Totale supermarkt REC K

3

per jaar

35922

kWh

€0

151263

kWh

€0

11675

kWh

€0

per jaar

per jaar


23432

kWh

€0

35106

kWh

€0


2922

kWh

€0

3 kWh/m2.VVO

127016

kWh

€0

59354

kWh

€0


per jaar


13-6-2011


VVO =

m2

1000

BVO =

R744/R744/R410A

m2

1333

3

Milieu aspecten koelsysteem exclusief stekkerklaar Koudemiddelvulling ( Condensor ) 67

50 kG


133

10 %

Koudemiddelvulling ( Koel + vries )

133 Kantine & kantoren




Diversen 1000

163 kG

Magazijn Winkel


108 ton CO2 eq./jr


117 ton CO2 eq./jr



234 ton CO2 eq./jr


36 ton CO2 eq./jr


280 ton CO2 eq./jr



Koelobjecten

80,1 kW

Openingsuren

72 Uren / week

Vriesobjecten

13,9 kW

Sluitingsuren

96 Uren / week

50 n

Openingsuren

4067 Uren / jaar

Sluitingsuren

4680 Uren / jaar


4 B


Installatie gegevens Installatietype Condensorcircuit Koel- en vriesobjecten

Cascade R410A R744 Nee


GWP GWP

1980 1


Ja Ja Nee Ja



Ja

Nee

RT max

20,0


Ja


Nee

T in

15,0


Nee

Nee



0%

22%

10%

Koel ‐en vriesapparatuur 46%


Stekkerklare meubelen Verlichting

16%

Verwarming magazijn


Diversen

0%

86%




3

€0

3

€0

3

€0


17364

m

2087

m

678

m

per jaar


176399

kWh

€0

0

kWh

€0

Winkelverlichting

60998

kWh

€0


60998

kWh

€0

Rest

85398

kWh

€0

0

kWh

€0


383793

kWh

€0

384 kWh/m2.VVO



20129

m

€0

€

€0

92028

kWh

€0


3

35922

kWh

€0

127950

kWh

€0

20408

kWh

€0

per jaar

per jaar



per jaar


23432

kWh

€0

43839

kWh

€0


4610

kWh

€0

5 kWh/m2.VVO

112436

kWh

€0

59354

kWh

€0


per jaar


13-6-2011


VVO =

m2

1000

BVO =

R744/R744/R134a

m2

1333

3

Milieu aspecten koelsysteem exclusief stekkerklaar Koudemiddelvulling ( Condensor ) 67

50 kG


133

10 %

Koudemiddelvulling ( Koel + vries )

133 Kantine & kantoren




Diversen 1000

177 kG

Magazijn Winkel


112 ton CO2 eq./jr


118 ton CO2 eq./jr



238 ton CO2 eq./jr


36 ton CO2 eq./jr


280 ton CO2 eq./jr



Koelobjecten

80,1 kW

Openingsuren

72 Uren / week

Vriesobjecten

13,9 kW

Sluitingsuren

96 Uren / week

50 n

Openingsuren

4067 Uren / jaar

Sluitingsuren

4680 Uren / jaar


4 B


Installatie gegevens Installatietype Condensorcircuit Koel- en vriesobjecten

Cascade R134a R744 Nee


GWP GWP

1300 1


Ja Ja Nee Ja



Ja

Nee

RT max

20,0


Ja


Nee

T in

15,0


Nee

Nee



0%

22%

10%




15%

Verwarming magazijn


Diversen

0%

86%




3

€0

3

€0

3

€0


17364

m

2087

m

678

m

per jaar


182826

kWh

€0

0

kWh

€0

Winkelverlichting

60998

kWh

€0


60998

kWh

€0

Rest

85398

kWh

€0

0

kWh

€0


390220

kWh

€0

390 kWh/m2.VVO



20129

m

€0

€

€0

99213

kWh

€0


3

35922

kWh

€0

135135

kWh

€0

20408

kWh

€0

per jaar

per jaar



per jaar


23432

kWh

€0

43839

kWh

€0


3852

kWh

€0

4 kWh/m2.VVO

119621

kWh

€0

59354

kWh

€0


per jaar


13-6-2011


VVO =

m2

1000

BVO =

R744/R134a/R134a

m2

1333

3

Milieu aspecten koelsysteem exclusief stekkerklaar Koudemiddelvulling ( koel+Cond ) 67


10 %


44 kG




Diversen 1000

132 kG


Magazijn Winkel


112 ton CO2 eq./jr


129 ton CO2 eq./jr



238 ton CO2 eq./jr


36 ton CO2 eq./jr


291 ton CO2 eq./jr



Koelobjecten

80,1 kW

Openingsuren

72 Uren / week

Vriesobjecten

13,9 kW

Sluitingsuren

96 Uren / week

50 n

Openingsuren

4067 Uren / jaar

Sluitingsuren

4680 Uren / jaar


4 B


Installatie gegevens Installatietype Koelobjecten + Condensor vriesobjecten

Cascade R134a R744 Nee


GWP GWP

1300 1


Ja Ja Nee Ja



Ja

Nee

RT max

20,0


Ja


Nee

T in

15,0


Nee

Nee



0%

22%

10%




15%

Verwarming magazijn


Diversen

0%

86%




3

€0

3

€0

3

€0


17364

m

2087

m

678

m

per jaar


182826

kWh

€0

0

kWh

€0

Winkelverlichting

60998

kWh

€0


60998

kWh

€0

Rest

85398

kWh

€0

0

kWh

€0


390220

kWh

€0

390 kWh/m2.VVO



20129

m

€0

€

€0

99213

kWh

€0


3

35922

kWh

€0

135135

kWh

€0

20408

kWh

€0

per jaar

per jaar



per jaar


23432

kWh

€0

43839

kWh

€0


3852

kWh

€0

4 kWh/m2.VVO

119621

kWh

€0

59354

kWh

€0


per jaar


13-6-2011


VVO =

m2

1000

BVO =

R744/R744/R744

m2

1333

3



10 %


44 kG




Diversen 1000

132 kG


Magazijn Winkel


107 ton CO2 eq./jr


107 ton CO2 eq./jr



233 ton CO2 eq./jr


36 ton CO2 eq./jr


269 ton CO2 eq./jr



Koelobjecten

80,1 kW

Openingsuren

72 Uren / week

Vriesobjecten

13,9 kW

Sluitingsuren

96 Uren / week

50 n

Openingsuren

4067 Uren / jaar

Sluitingsuren

4680 Uren / jaar


4 B



Booster R744 R744 Nee


GWP GWP

1 1


Ja Ja Nee Ja



Ja

Nee

RT max

20,0


Ja


Nee

T in

15,0


Nee

Nee



0%

22%

10%




16%

Verwarming magazijn


Diversen

0%

86%




3

€0

3

€0

3

€0


17364

m

2087

m

678

m

per jaar


175044

kWh

€0

0

kWh

€0

Winkelverlichting

60998

kWh

€0


60998

kWh

€0

Rest

85398

kWh

€0

0

kWh

€0


382438

kWh

€0

382 kWh/m2.VVO



20129

m

€0

€

€0

91784

kWh

€0


3

35922

kWh

€0

127707

kWh

€0

19296

kWh

€0

per jaar

per jaar



per jaar


23432

kWh

€0

42728

kWh

€0


4610

kWh

€0

5 kWh/m2.VVO

111080

kWh

€0

59354

kWh

€0


per jaar


13-6-2011

;;, . Kältemitteldaten

09,10 Praktischer Grenzwert (kg/m3] @

Zusammen setzllng (Fonnel) HFCKW-Kältemittel R22 R124 R142b

R502 (R12
siehe Seite 38

0 ,055 0,022 0,065

1700 620 2400

A1 A1 A1

0,3 0,11 0,066

0,037 0,04 0,048

1130 1220 1540

A1 A1 A1

0,3 0,34 0,16

0,021 0,033 0,031 0,026

2690 2310 4310 3020

A1 A1 A1 A1

0,33 0,32 0,41 0,41

0

1300 120 3400 4300 550

A1 A2 A1 A2 A2

0,25 0,027 0,39 0,056 0,061

HFCKW/HFKW Service-Gemische (Übergangs-Alternativen)

R401A R401B R409A

R22/ 152a/124 R22/152a/124 R22/142b/124

R402A R402B R403B R408A

R22/125/290 R221125/ 290 R22/ 2 18/290 R221143a/125

R12 (R500) siehe Seite 38 R502

HFKW chlorfreie - Kältemittel (Iangfristige Alternativen) R134a R152a R125 R143a R32

..- CF

3 CH 2F CHF2CH 3 CF3 CHF2 CF3 CHs C'"!2f2

R12 (R22
siehe Seite 38

R227ea R236fa

CF3 -CHF-CF 3

CF3 -CH 2 -CF3

R12B1, R114
3500 9400

A1 A1

0,59 0,59

R23

CHF 3

R13 (R503)

12000

A1

0,68

A1 A1 A1 A1 A1

0,52 0,53 0,33 0,29 0,29

HFKW chlorfreie - Gemische (Iangfnstige Alternatlven) R404A R507A R407A R407F R422A

R143a/125/134a R1 43a/125 R32/ 125/134a R32/125/ 134a R1 25/ 134a/600a

R22 (R502)

3780 3850 1990 1705 3040

R437A

R125/134a/600/601

R12 (R500)

1680

A1

0,08

R407C R417A R417B R422D R427A R438A

R32/125/ 134a R125/ 134a/600 R125/134a/600 R125/ 134a/600a R32/ 125/143a/134a R32/125/134a1600/601 a

R22

1650 2240 2920 2620 2010 2150

A1 A1 A1 A1 A1 A1

0,31 0,15 0,07 0,26 0,28 0,08

R410A

R32/1 25

R22
1980

A1

0,44

ISGEON M089

R125/218/ 290

R1381 ®

N/A

N/A

N/A

11940 11950

A1 A1

0,23 0,2

0 8 3 3 3

B2 B2 A3 A3 A3

0,00035 N/A 0,011 0,008 0 ,008

3

A3

0,008

A1

0,07

R508À R5088

siehe Seite 38

0

R503

Halogenfreie Kältemittel (langfristige Alternativen) R717

R723

R600a

R290

R1270

NH3 NH3/ R-E170 C 4H 10 C3 Hs C He

R22 (R502) R22 (502) R114, R1281 R22 (R502) R22 (R502)

R170 @

C 2H6

R13, R503

R744

CO 2

Diverse

siehe Seite 39

0

Abb, 33 Eigenschaften von FGKW·Alternativen (Fortsetzung siehe Abb, 34) Die Angaben in Abb, 33 und 34 geiten unter Vorbehalt; sie bas ieren auf Veröffentlichungen verschiedener Kältemittelhersteller,
@

® Alternativkältemittel hat gröBere Abweichungen unterhalb ·60 oG Verdampfungstemperatur

(4) Einteilung nach EN378-1 bzw, ASHRAE 34

36

@

Ebenfalls vorgesehen als Komponente in R290/600a-Blends (direkte R12-Alternative)

gemäB EN 378-1, Anhang E

® Zeithorizont 100 Jahre - gemäB IPGG 111 (2001 ) ~ Referenzdaten in EN378-1: 2008, Anhang E - auch Basis für EU Verordnung 842/2006 N/A Daten derzeit nicht verfügbar,

Marktsurvey prestaties CO 2 koeling in supermarkten

Recommend Documents