Maria full of Grace Lesbrief voor docenten
!"##$!%&'()%#$*$+
Maria full of Grace
!"
(Joshua Marston, VS/Columbia, 2004, Spaans/Nederlands ondertiteld)
Het LAFF heeft als doel een algemeen publiek te betrekken bij de maatschappelijke, politieke, economische en culturele ontwikkelingen in LatijnsAmerika. Het bereiken van een jongere doelgroep speelt voor het LAFF een belangrijke rol binnen het festival. Film biedt uitstekende educatieve mogelijkheden. Zo komen jongeren op een leuke en leerzame manier in aanraking met de Latijns-Amerikaanse film. Deze docentenlesbrief vormt een leidraad bij de Colombiaanse film Maria Full of Grace (2004, Joshua Marston). Deze film gaat over drugssmokkel van Colombia naar de Verenigde Staten en biedt veel mogelijkheden voor opdrachten en discussies in de klas. .
De lesbrief bestaat uit: • achtergrondinformatie over Colombia en drugshandel • achtergrondinformatie over filmtechnische aspecten • suggesties voor vragen (met korte antwoordsuggesties) en opdrachten, voor en na het zien van de film U kunt zelf een keuze maken welke achtergrondinformatie u wel of niet wilt bespreken en welke vragen en opdrachten u wilt behandelen. Hiermee kunt u de schoolvoorstelling vooraf inleiden, achteraf bespreken en met de leerlingen verwerken in
opdrachten en discussie. Het idee is om de leerlingen voor de filmvertoning voorkennis te verschaffen over Maria Full of Grace en voor de film te enthousiasmeren. De aparte lesbrief voor leerlingen, met een synopsis van de film en een introductie op het onderwerp van de film, biedt hiertoe extra houvast. Deze leerlingenlesbrief kunt u voorafgaand aan de film uitdelen en bespreken, en naar eigen inzicht aanvullen aan de hand van het materiaal in de docentenlesbrief.
!"##$!%&'()%#$*$,
Mogelijke vragen – vóór de film • • • •
Heb je eerder een film uit of over Latijns-Amerika of Colombia gezien? Ben je wel eens in Latijns-Amerika geweest? In welk(e) land(en)? Had je al eerder gehoord over de drugssmokkel van Colombia naar de Verenigde staten? Wat is je beeld van een bolletjesslikker?
Opdrachtsuggestie – vóór de film Internet- zoekopdrachten • Zoek op internet naar informatie over Colombia en drugs. • Zoek op internet naar informatie over Colombia. Kun je wat vertellen over de economie van het land? • Zoek op internet naar informatie over bolletjesslikkers.
Achtergronden Colombia Colombia is een land in het noordwesten van Zuid-Amerika. Het land grenst in het oosten aan Venezuela, in het zuidoosten aan Brazilië, in het zuiden aan Peru en Ecuador en in het westen aan Panama. Het land is ongeveer één miljoen vierkante kilometer groot, dat is ongeveer 31 keer Nederland. Het heeft meer dan 46,7 miljoen inwoners. De hoofdstad van Colombia is Bogota. Er zijn in Colombia vijf verschillende landschapstypen te onderscheiden. Het Andesgebergte in het westen: hier woont het grootste deel van de bevolking voornamelijk in de miljoenensteden Medellín, Cali en Bogotá, waar een deel van de film zich afspeelt. De Caribische kust: ook hier bevinden zich enkele belangrijke bevolkingscentra, zoals Cartagena. Daarnaast zijn er de gebieden: de Pacifische kust, de vlaktes van de Orinoco en het oerwoud van de Amazone (het Orinoco- en Amazonegebied beslaan samen 54% van de oppervlakte van Colombia, maar er woont maar 3% van de Colombianen) Colombia was een kolonie van Spanje vanaf het begin van de 16e eeuw tot aan het begin van de 19e eeuw. De voertaal in het land is dan ook Spaans. Ongeveer de helft van de Colombiaanse bevolking is mesties. Een mesties is een persoon geboren uit een Europese, vaak Spaanse vader en een Indiaanse moeder of omgekeerd. Zo’n 3,4 % stamt nog af van de oorspronkelijke inheemse bewoners. Colombia wordt al veertig jaar geteisterd door een binnenlands gewapend conflict. Linkse guerrillabewegingen als de FARC (Fuerzas Armadas revolucionarias de Colmobia) en het ELN (Ejercito de Liberacion National) ontstonden in het verleden uit verzet tegen de overheid. Zij bevechten het regeringsleger en de illegale rechtse paramilitairen. Grootgrondbezitters hadden van oudsher hun eigen legertjes ter verdediging van hun land, restanten hiervan zijn de vele illegale rechtse paramilitairen.
Daarnaast is er nog een laatste groep die een belangrijke rol speelt in het land: de cocaïnemafia.
Drugs in Columbia In de jaren tachtig had Colombia de reputatie hét centrum van drugsverkeer te zijn. Toch gaat het drugsverleden van Colombia veel verder terug. Net zoals in Bolivia en Peru, maar dan op veel grotere schaal, verbouwen en kauwen de Colombiaanse Paez Indianen al enkele duizenden jaren coca (bladeren). De bladeren hebben een opwekkend effect, stillen de honger en maken de gebruiker communicatiever. Marihuanaverbouwing onstond in de jaren dertig. Colombia groeide in de jaren zeventig uit tot grootste marihuanaleverancier voor de Verenigde Staten. Tussen de 30.000 en 50.000 kleine boeren leefden van de verbouwing van marihuana en levering van de planten en nog eens 50.000 personen verdienden er hun geld mee als seizoenplukker, transporteur, bewaker of bankier. Drugs zorgden dus voor een zekere economische opleving en stabiliteit voor een grote groep mensen. Uiteraard bleef de narigheid niet uit: politie en juridische instituten werden corrupt, de plaatselijke voedselproductie ging achteruit omdat duizenden hectaren grond opgeëist werden voor de productie van marihuana. Hierdoor werden traditionele gewassen zoals bananen duurder en schaars. De Colombiaanse cocaïnehandel volgde de marihuanahandel op. In de jaren zestig bloeide een netwerk van cocaïnesmokkelaars, onder de controle van Cubaanse criminele organisaties uit Miami. In de jaren zeventig steeg vanuit de Verenigde Staten de vraag naar cocaïne in poedervorm. In 1977 ontstond in Amerika zelfs de Drugs Enforcements Administration (georganiseerde misdaad) die de productie, het transport en de verkoop van cocaïne meedogenloos en gewelddadig organiseerde. Begin jaren tachtig werd de drugshandel professioneler en machtiger. De drugsbaronnen konden betere boten en vliegtuigen kopen en schaften elektronische communicatiemiddelen aan. Aan politie en justitie betaalden ze steekpenningen om zo hun zaken en mensen te beschermen. Deze economische macht leidde tot politieke macht: om stemmen te winnen, riepen de drugsbaronnen hun eigen kranten in het leven, ‘hielpen’ ze armen en richtten ze bijvoorbeeld sportclubs op. Sinds 1999 is Colombia druk met het ontwikkelen en uitvoeren van een plan om problemen (sociale ongelijkheid, geweld) veroorzaakt door drugshandel en -gebruik, te bestrijden. Dit kost echter handenvol geld en de hulp die de Verenigde Staten bieden, bestaat uit het inzetten van militairen in de strijd tegen drugs. En dat terwijl juist de vraag naar sociaal-economische hulp groot is. Alleen die kan ervoor zorgen dat mensen hun toevlucht niet hoeven te nemen tot bijvoorbeeld drugssmokkel, zoals in Maria Full of Grace.
Bolletjesslikker Een bolletjesslikker is een levende ‘container’ die door drugshandelaars op het vliegtuig wordt gezet naar de VS of naar Europa, met wel vijftig condooms vol cocaïne in de maag. Dat is zéér gevaarlijk, want een gescheurd zakje betekent een
!"##$!%&'()%#$*$-
dodelijke overdosis voor de slikker. Voor de drugsbaronnen is het echter een handig systeem. Drugshonden sporen zo’n bolletjesslikker of ‘muilezel’ moeilijk op. En ook als is er het gevaar dat er af en toe eentje sterft of de gevangenis in gaat: het blijft een lucratieve methode. In de film worden drugskoeriers niet afgebeeld als bikkelharde criminelen, maar als mensen op zoek naar een beter bestaan. Zo probeert de regisseur de realiteit rond bolletjesslikkers weer te geven, tegen het geijkte beeld in. De opgepakte ‘muilezel’ is doorgaans niet de crimineel of de profiteur: het gaat vaak om jonge vrouwen, slachtoffers van de economische crisis en de politieke chaos in hun land, wiens wanhoop wordt uitgebuit door de drugsbaronnen.
Waargebeurd De film Maria full of Grace is gebaseerd op verhalen die de regisseur Marston verzamelde bij Colombiaanse immigranten in Queens, New York. In 1999 hoorde hij voor het eerst over de ‘muilezels’ (drugskoeriers). Het verhaal intrigeerde hem en hij ging op zoek naar soortgelijke levensverhalen, die uiteindelijk de inspiratiebron vormden voor het script van zijn eerste speelfilm. Tijdens zijn zoektocht naar verhalen ontmoete hij Marston Orlando Tobón ‘de burgemeester van Little Colombia’, de acteur die zichzelf speelde (Don Fernando) en ook coproducent van de film was. Hij heeft een reisbureautje vanwaar hij allerlei zaken regelt voor Colombiaanse immigranten. Hij verzamelt rolstoelen voor diegenen die het nodig hebben, helpt mensen aan banen en communiceert met zo’n 3.000 mensen die in New Yorkse gevangenissen zitten vanwege drugsovertredingen. Sinds de jaren tachtig heeft hij in het echte leven ongeveer 400 dode lichamen van muilezels helpen repatriëren naar Colombia, muilezels van 17 jaar maar ook van 82.
Mogelijke vragen – na de film • • • • • • • • • • •
Wat vond je van de film? Wat sprak je aan, en wat juist niet? Waren er dingen die je niet begreep? Had je eerder een soortgelijke film gezien? Over bijvoorbeeld dezelfde thema’s? Wil jij ook snel veel geld verdienen? Waarom wel/waarom niet? Wat ben jij bereid hiervoor te doen? Waar ligt jouw grens? Als ik 5.000€ had zou ik......... Wat vind jíj ervan dat mensen als Maria drugs in hun lichaam vervoeren? Wat voor beeld had je van een bolletjesslikker? Wat is je beeld nu? Wat vind je van de jongen die Maria er inluist? Don Fernando helpt Maria en Blanca, net zoals hij dat doet bij iedereen die van Colombia naar New York komt. Hij oordeelt niet over hóe de mensen in New York terechtkomen, hij staat ze bij daar waar hij kan, zonder vragen te stellen. Wat vind je van de houding van Don Fernando, alias Orlando Tobón?
Opdrachtsuggestie – na de film: Debatteeropdracht Debatteer met de klas over de beslissingen van Maria: Voor Maria draait het leven om keuzes maken. Verdeel de leerlingen over twee groepen. De twee groepen moeten met elkaar debatteren over de keuzes van Maria. Een groep vertegenwoordigt de keuzes van Maria en de andere groep is tegen haar keuzes. • Maria geeft haar baan op. • Maria maakt het uit met Juan. • Maria beslist om de baby te houden. • Maria kiest ervoor om drugskoerier te worden. • Samen met Blanca vlucht Maria, met de drugs, uit de hotelkamer. • Maria gaat de zus van Lucy opzoeken. • Aanvankelijk vertelt Maria niet dat Lucy dood is. • Maria besluit om in New York te blijven.
Achtergronden en vragen: Hoe kijkt een filmwetenschapper? De filmwetenschap bestudeert alle aspecten aan een film die het tot een kunstvorm maken. Deze aspecten zijn bijvoorbeeld: 1. Het verhaal 2. Acteerwerk en genre 3. Kostuums, make-up, decor en props 4. Camerawerk 5. Geluid Hieronder een korte omschrijving per punt, plus enkele mogelijke vragen die u hierbij aan de leerlingen kunt voorleggen. 1. Het verhaal Net als een boek vertelt een film vaak een verhaal. Om erachter te komen hoe een verhaal verteld wordt kun je jezelf de volgende vragen stellen: • Wie is de hoofdpersoon en waarom denk je dat? > Maria. Het verhaal wordt verteld vanuit haar perspectief. • Waar en wanneer speelt het verhaal zich af? > In Colombia, in onder andere de hoofdstad Bogota. Ook speelt het verhaal zich af in de Verenigde Staten in New Jersey en Queens. • Wordt het verhaal verteld in chronologische volgorde of niet? > Ja, in chronologische volgorde. • Net als een boek heeft een film vaak een onderliggend thema. Zou je aantal thema´s bij deze film kunnen bedenken? > Vriendschap, ongelijkheid, armoede, hoop. 2. Acteerwerk Aan het acteerwerk is vaak veel af te lezen over de film. In sommige films wordt bijvoorbeeld heel overdreven geacteerd of juist heel realistisch. Let op! Realisme is iets wat ook te maken heeft met de cultuur van het land waar de film vandaan komt. In het ene land is bepaald gedrag normaal, terwijl dat in een ander land heel vreemd is. Acteren kan veel zeggen over
!"##$!%&'()%#$*$.
•
het type/genre film. • Is de film serieus(drama) of juist humoristisch(komedie)? > Het genre van deze film is drama. 3. Kostuums, make-up en props Kostuums, make-up en props kunnen je veel vertellen over de tijd en plaats waarin de film zich afspeelt. Props zijn objecten die een functie hebben in het verhaal en bijdragen aan de betekenis van een scène. Maria Full of Grace speelt zich af in Colombia en in de Verenigde Staten. • Hoe ziet het decor eruit: de huizen, de straten? Verschilt het decor van Colombia en de Verenigde Staten van elkaar? > Maria woont in de bergen van Colombia in klein en rustig dorp. Er is alleen laagbouw. In de Verenigde Staten vormen de grote en drukke straten van de New Yorkse wijk Queens het decor. 4. Camerawerk Door de camera vanuit een bepaalde hoek te laten filmen, bepaalt de regisseur onze blik op de film en de gebeurtenissen in de film. Door bijvoorbeeld de camera vanuit een laag standpunt te laten filmen, ziet het beeld er heel anders uit dan als je vanaf boven zou filmen. De regisseur heeft hier vaak een bedoeling mee. Ook van ver filmen of dichtbij filmen is zo’n keuze. • Wat zou de regisseur/cameraman hiermee willen/kunnen bereiken? > Door de cameravoering ben je heel betrokken bij de film en hiermee wordt aangegeven wat de sfeer is van de scène. • Aan het begin van de film zien we Maria en haar vriendje Juan terwijl ze zoenen. De gezichten zijn te zien in closeup. Welk gevoel geeft jou dit? > Op het moment van de kus is alles nog oké tussen Maria en Juan. De intimiteit tussen Maria en Juan lijkt veel groter als je er met je neus bovenop zit. Je maakt haast deel uit
van dat wat er zich afspeelt op het scherm. Wanneer een beeld in close-up wordt genomen, is het minder afstandelijk. Maria heeft het appartement van Carla, de zus van Lucy, gevonden. Ze gaat zitten in de gang en wacht tot de vrouw thuiskomt. Weet je nog hoe Maria daar zat te wachten en hoe ze in beeld werd gebracht? > Maria zit klein en in elkaar gedoken op de grond. Ze is uitgeput en voelt zich eenzaam en verlaten. Dit gevoel wordt versterkt door het feit dat Maria, in verhouding met de gang, heel erg klein en nietig in beeld komt.
5. Geluid Geluid is meer bepalend voor de sfeer in een film dan je misschien denkt. Er is een verschil tussen geluiden in de film en geluiden die over de film heen zijn gezet (bijvoorbeeld muziek). Bedenk maar eens hoe spannende muziek of juist hele rustige muziek het kijken van een film kan beïnvloeden. Ook bijvoorbeeld harde geluiden, zachte geluiden of geluiden die juist helemaal zijn weggelaten, beïnvloeden je kijken. Doe je ogen maar eens dicht tijdens het kijken van de film. • Wat vertellen de geluiden/muziek je over de film? > Vaak dramatische of onheilspellende muziek. Het is een film met een serieus en zwaar onderwerp.
Opdrachtsuggestie – na de film Schrijf je eigen filmrecensie Het schrijven van een filmrecensie is makkelijker gezegd dan gedaan. Met alleen schrijven dat een film goed, slecht, mooi of spannend was, ben je er niet. Een recensie is een kritische bespreking aan de hand van goed onderbouwde argumenten. Een recensent beargumenteert waarom een film zo goed was. Hierbij kijkt hij bijvoorbeeld naar bovengenoemde filmwetenschappelijke aspecten. Onderdeel 1 Laat de leerlingen drie filmrecensies van één film verzamelen uit verschillende media. Verschillen de recensenten van mening? Hebben zij een verschillende stijl? Welke stijl spreekt het meeste aan en waarom? Onderdeel 2 Nu de leerlingen hebben gezien hoe professionele recensenten over film schrijven, mogen ze het zelf gaan doen. Laat ze een recensie schrijven over Maria Full of Grace waarbij ze gebruik maken van bovenstaande informatie over het schrijven van een recensie. De recensie moet 300-500 woorden hebben.
LAFF 2010 – Latin American Film Festival –www.laff.nl – info@laff.nl Deze lesbrief kwam tot stand in samenwerking met Filmfestival Open Doek.
