Marc Depoortere

Advies van de FRDO over de vermindering van het energieverbruik in gebouwen

www.frdo.be Marc Depoortere

29 november 2011: Publieksmoment Woonbeleidsplan Vlaanderen

Federale raad voor duurzame ontwikkeling Erevoorzitter (1)

Vertegenwoordiger van de erevoorzitter (1) Andere waarnemers (13)

Voorzitter en Ondervoorzitters (4)

NGO / milieubescherming (6)

NGO / ontwikkelingssamenwerking (6)

Wetenschappelijke raadgevers (4) NGO / verbruikers (2)

Werknemersorganisaties (6)

Gewest- en gemeenschapsregeringen (6)

Werkgeversorganisaties (6)

Energieproducenten (2) Federale regering (14)

Wetenschappelijke milieus (6)

Advies over de vermindering van het energieverbruik in gebouwen • op vraag van de minister van Klimaat en Energie, de heer Magnette (brief van 28/10/2008) : structureel overleg over de stimulansen in verband met energie

• Voorbereid door de werkgroep Energie en Klimaat – 16 vergaderingen van de WG (09/2009 => 02/ 2011)

• Prof. Jean-Pascal van YPERSELE (UCL, voorzitter) • M. Arnaud COLLIGNON (Greenpeace) • Dhr Bert DE WEL (ACV) • M. Arnaud DEPLAE (UCM) • Mme Anne DE VLAMINCK (CSC) • Mevr. Birgit FREMAULT (VBO) • Mevr. An HEYERICK (VODO) • Mme Brigitte GLOIRE (Oxfam) • M. Jean-Pierre LIEBAERT (Confederatie Bouw)

• M. Sébastien STORME (FGTB) • M. Julien VANDEBURIE (IEW) • Dhr Sam VAN DEN PLAS (WWF) • M. Olivier Van der MAREN (FEB) • Dhr Freddy VANDAELE (AGORIA) • Mevr. Sara VAN DYCK (BBL) • Dhr Luc VAN NUFFEL (Electrabel) • Mme Diana VAN OUDENHOVEN (CGSLB) • M. Gregoire WALLENBORN (ULB) • Mme Gaelle WARNANT (IEW)

• experten : – – – – – – – –

Mme Françoise BARTIAUX (UCL) M. Jacques BAVEYE (Hoge Raad Financiën) M. Pierre Etienne DURIEUX (UCM) Mevr Isabelle HAEST (FRGE) M. Olivier JUSNIAUX (OCMW Charleroi) Mme Noëlle MABILLARD (OCMW Charleroi) M. Yves PEIGNEUR (OCMW Charleroi) M. Christian VALENDUC (Hoge Raad Financiën)

– – – –

Dhr Johan COUDER (REGASA/UA) M. Didier GOETGHEBUER (ICEDD) M. Yves MARENNE (ICEDD) Prof. Aviel VERBRUGGEN (REGASA/UA)

UITDAGINGEN 2020…2050…2100 • Klimaat • Energie en natuurlijke hulpbronnen • Weerkracht van de economie… de samenleving DUURZAME ONTWIKKELING • => Visie op lange termijn • => Strategie… Transitie naar een solidaire en koolstofarme samenleving

Finale energieverbruik per energiedrager in 2008 (België)

Finale energieverbruik per economische sector in 2008 (België)

IEA :World Energy outlook 2010

World Energy Outlook IEA 2010

Incremental world primary energy demand by fuel, 2000-2010

World Energy Outlook IEA 2011

IPCC 2001- 2007

March 2011 : A Roadmap for moving to a competitive low carbon economy in 2050

EU GHG emissions towards an 80% domestic reduction (100% =1990)

A Roadmap for moving to a competitive low carbon economy in 2050

Buildings : Emissions could be reduced by around 90% by 2050 New buildings should be designed as intelligent low- or zeroenergy buildings Challenge : Financing the refurbishment of the existing building stock= > Smart financing schemes have to be implemented, such as preferential interest rates for leveraging private sector investments in the most efficient building solutions next decade investments in energy-saving building components and equipment will need to be increased by up to € 200 billion

uitdagingen • Klimaatverandering : Overstap naar een koolstofarme economie • Energie : Afhankelijkheid van fossiele brandstoffen verminderen • Europese doelstellingen (broeikasgassen) – 2020 : -20 % (energie pakket) – 2050 : -80 à -95 % (Roadmap 2050)

Stand van zaken: zeer slechte energieprestaties van onze gebouwen : Naar energieefficiëntie van wereldklasse in België, McKinsey, 2009,

Stand van zaken: zeer slechte energieprestaties van onze gebouwen • Onze gebouwen verbruiken gemiddeld 72% meer dan het gemiddelde van de landen van de Europese Unie – 78% van de gebouwen dateert van vóór 1981 – een hoog percentage eengezinswoningen: 75% van de gezinnen woont in eengezinswoningen • theoretisch verminderingpotentieel van 48% tegen 2030.

• hoog percentage aan privé-eigenaars die in hun eigen huis wonen (68 %) • laag percentage aan sociale huisvesting: 6 % van het gebouwenbestand (NL : 35 %, F : 17 %) • een laag percentage aan meergezinswoningen: 25 % (D : 53 %,, F : 43 %, NL : 31 %) • een toenemend aantal woningen dat door een enkele persoon wordt bewoond: 23 % in 1981, 33 % in 2004 • hoge registratierechten bij de aankoop :10 à 12.5 % (D : 3.5 %, F : 4.9 %, NL : 6%) •

“Vijfde Nationale Mededeling” (2009) Energie of meest gebruikte brandstof voor verwarming (België)

Evolutie van het energiegebruik van de gezinnen in het Vlaamse gewest (gegevens in PJ)(Eindrapport Energiebalans Vlaanderen 2008 )

Evolutie van het aantal gereden voertuigkilometers in het Vlaamse gewest in de periode 1990-2008 (Eindrapport Energiebalans Vlaanderen 2008 ): + 36 % personenwagens + 30 % kilometers

Een sterke vermindering van het energieverbruik in gebouwen moet een prioritair beleid vormen: • lange levensduur => impact op zeer lange termijn hebben • stimulerend effect op heel de economie • draagkracht van de bevolking (in het bijz. de meest kansarmen) • verlaging van de CO2-uitstoot/ vermindering van de energieafhankelijkheid • innovatieve technologieën en nieuwe bedrijfstakken • groene en waardige banen (geen “delokalisatie”) een van de beste investering voor de toekomst

Een sterke vermindering van het energieverbruik in gebouwen moet een prioritair beleid vormen: • nieuwe gebouwen = >alle gebouwen gebouwd na 2020 bijna-energieneutraal (zie omzetting richtlijn 2010/31/EU van 19 mei 2010 betreffende de energieprestatie van gebouwen )

De grote taak : massale verbetering van de energie-efficiëntie in bestaande gebouwen 78% van de gebouwen dateert van vóór 1981

Een globale strategie • • • • • • •

Normalisatie Sensibilisering, opleiding en vorming Controle en certificatie Aanbevelingen in verband met werkgelegenheid Fiscaal beleid Investeringsfinanciering Woonmobiliteit

• Eigenaars/huurders • Sociale aspecten • Lokalisatie van gebouwen

Een globale strategie invoeren (1/2): • Overheden : voorbeeldfunctie bijv de passiefnorm invoeren / de sociale woningen • Strengere normen mogelijk in de gemeenten • Verbetering van sensibilisering, opleiding en bijscholing in alle beroepen in de bouw • kwaliteit van de uitgevoerde werken nagaan, vooral op het vlak van warmte-isolatie. • unieke loketten : verbindingspunt tussen de burgers en de bedrijven /de verschillende instanties die premies en subsidies toekennen

Een globale strategie invoeren(2/2): • kansen op het vlak van groei en banen : concretiseren van de “alliantie werk-leefmilieu” • de overstap naar een koolstofarme economie => economisch concurrentiekrachtige ondernemingen en maatschappelijk rechtvaardige transitie • Innovatie = belangrijke pijler voor een energieefficiënte economie • fiscaliteit = een belangrijk instrument om de energieprestaties van gebouwen te verbeteren (zie advies prijs signaal CO2) – onroerende voorheffing / energieprestaties – verlenging na 2010 van het verlaagde BTW-tarief voor renovatie- en afbraak/heropbouwwerken

Investeringen vergemakkelijken (1/2) • belastingaftrek volgens de energie-efficiëntie van de investeringen / minder gegoede gezinnen • hypothecair krediet : rekening houden met de energie-efficiëntie van het gebouw • principe van derde betaler bestuderen • systeem van de derde investeerder : – markt van ESCO – FRGE (Fonds ter reductie van de energiekost)

• Evaluatie van het systeem van de groene leningen • Investeringen in de tertiaire sector bevorderen, en het risico ervan verminderen

Investeringen vergemakkelijken (2/2) • Oprichting van een fonds voor energie-efficiëntie – de middelen voor energiebesparingen stroomlijnen – De publieke middelen van verschillende bronnen samenbrengen – Privékapitaal mobiliseren – Investeringsgaranties – de verschillende subsidiemechanismen coordineren – Overlap van financiële instrumenten voorkomen

• Woonmobiliteit verbeteren en meer collectieve woonvormen bevorderen

de relatie eigenaars/huurders Land

Percentage sociale huurwoningen ten opzichte van het totale woningenpark

België

7

Percentage sociale huurwoningen ten opzichte van het volledige huurwoningenpark 24

Duitsland

6

12

Frankrijk

17

40

Nederland

34

77

Verenigd Koninkrijk

20

65

de relatie eigenaars/huurders Gewest

Aantal sociale woningen

Kandidaten voor een sociale woning

Vlaanderen

142 368

75 735

Wallonië

102.425

31.910

Brussel

39.010

36.867

de relatie eigenaars/huurders Tegengestelde belangen

• wettelijk omkaderde procedure tot herziening van de huurprijs moet mogelijk worden gemaakt : – De verbetering van de energieprestaties moet gecertificeerd worden – De verhoging van de huurprijs moet billijk zijn

• in tweede instantie : minimale norm op het vlak van de energieprestaties om een woning te huur te mogen stellen, met op termijn het vooruitzicht om minimale energieprestaties verplicht te maken

De sociale aspecten

De sociale aspecten

De sociale aspecten • Het percentage aan energiekosten daalt met de beschikbare inkomsten • Minder begoeden – gevoelig voor schommelingen van de energieprijs en voor de gevolgen van het gevoerde energiebeleid – wonen vaak in huizen met slechte energieprestaties • betere isolering van woningen is een structurele maatregel waarmee de sociale gevolgen van de stijgende energieprijs kunnen worden opgevangen, met name doordat via de verlaagde energiefactuur de koopkracht behouden kan blijven

De sociale aspecten • meerdere aanvullende actielijnen – betere toegang verlenen tot premies en stimulansen : probleem van de prefinanciering – ambitieus beleid om bestaande woningen energetisch te renoveren, rekening houdend met het inkomen – subsidies en premies toekennen door beter rekening te houden met het inkomen – betere toegang tot kwaliteitsvolle sociale woningen – geschikte interface bestemd voor de laagste inkomens en voor gezinnen die problemen hebben om hun energiefactuur te betalen – minder gebruikelijke verwarmingsmethodes

Lokalisatie van gebouwen • lokalisatie is van essentieel belang. • beleid tot verbetering van de energieprestaties van gebouwen gekoppeld aan beleid inzake mobiliteit en ruimtelijke ordening en kwaliteit van leven. • Bewoning verdichten • modal shift naar zachte transportwijzen en openbaar vervoer • fietsen en stappen bevorderen • pilootprojecten voor ecowijken opzetten • …

Over de juiste gegevens en correcte statistieken beschikken • Overzicht van de maatregelen van de verschillende overheden => efficiëntie meten en synergie optimaliseren. • exactere cijfers over de toestand van de gebouwen in België, met name over de niveaus van het energieverbruik en de isolatie.

• www.frdo.be • [email protected]