Mantelzorg in Noord-Holland: dat doe je niet alleen

JEUGD, Zorg en welzijn

HAARLEM, april 2010

hulpverlening

Mantelzorg in Noord-Holland: dat doe je niet alleen Praktijkvoorbeelden van mantelzorgondersteuning gesubsidieerd door de provincie Noord-Holland

onmisbare


Colofon Uitgave Provincie Noord-Holland Postbus 123 | 2000 MD Haarlem Tel.: 023 514 31 43 | Fax: 023 514 40 40 www.noord-holland.nl [email protected] Eindredactie PRIMO Provincie Noord-Holland Directie Beleid | Sector Jeugd, Zorg en Welzijn Fotografie René van der Meulen PRIMO Grafische verzorging Thieme GrafiMedia Groep Oplage 500 exemplaren Haarlem, april 2010

2 |

INHOUD

4

| 1 Inleiding

6

| 2 Mantelzorgers voor specifieke doelgroepen

7

| A Mantelzorgers van mensen met dementie

8

|

Inloopspreekuur dementie

9

|

De DementieWijzer. Interactieve Digitale informatie

10 |

Videoproductie ‘Samen’

11 |

Ondersteuning op Maat voor PG-problematiek

12 | B Jonge mantelzorgers 13 | Do you care? Implementatie in Gooi en Vechtstreek, Haarlem e.o. en Beverwijk 14 | Do you care? Implementatie in Noord-Kennemerland 15 | Jong Bezorgd. Bereiken en ondersteunen van jonge mantelzorgers 16 | C Allochtone mantelzorgers 17 | Implementatie Cursus Familiezorg Thuis 18 | Kadervorming allochtone mantelzorgers Stichting Wie Egie Denkie. Trainingsweekend ‘deskundigheidsbevordering allochtone mantelzorgers’ 19 | Turkse en Marokkaanse mantelzorgers in Midden- en Zuid-Kennemerland 20 | D Mantelzorgers van overige doelgroepen 21 |

Warmte mantel voor mantelzorgers

22 |

De ouderondersteuner

23 | Ondersteuning familieleden van mensen met psychiatrische problematiek

24 | 3 Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) 26 | Mantelzorgservice in Heiloo 27 | Mantelzorgondersteuning in Landsmeer, Oostzaan en Wormerland 28 | Mantelzorg in Naarden en Bussum 30 | Naar een basispakket mantelzorgondersteuning Den Helder 31 | Ondersteuning mantelzorg in Edam-Volendam

Mantelzorg in Noord-Holland: dat doe je niet alleen | Praktijkvoorbeelden Provincie Noord-Holland | 3

32 | Mantelzorgondersteuning in Purmerend 33 | Mantelzorgondersteuning in Waterland 34 | Mantelzorgarrangement - gemeente Langedijk 35 | Ondersteuning voor mantelzorgers in Beemster, Schermer, Graft-De Rijp en Zeevang 36 | Versterken van mantelzorgondersteuning in stadsdeel Amsterdam-Centrum 37 | Versterking van mantelzorgondersteuning in stadsdeel Zuideramstel 38 | Naar een basispakket mantelzorgondersteuning in de Amsterdamse stadsdelen Westerpark, de Baarsjes, Geuzenveld-Slotermeer, Zeeburg, Oud-Zuid, Osdorp en Oost-Watergraafsmeer 42 | Mantelzorgondersteuning Uithoorn 43 | Mantelzorgers Centraal in West-Friesland

44 | 4 Lokale projecten om mantelzorgers te bereiken 46 | Preventieve Ondersteuning Mantelzorgondersteuners (POM) Noord-Holland 47 | Gekwalificeerde vrijwillige huisbezoekers vanuit kerkelijke organisaties ter ondersteuning van mantel zorgers 48 | Mantelzorgcontract

49 | 5 Ondersteuning algemeen 50 | Mantelzorgers en opleiding en bijscholing voor huisartsen 51 | Conferentie ‘Who cares?: Wat betekent de Wmo voor cliënten, mantelzorgers, vrijwilligerswerk en thuiszorg?’ 52 | Campagne Respijtzorg 53 | Mantelzorg in de laatste Zorg 54 | Collectieve Belangenbehartiging Mantelzorgers 55 | Mantelzorg in verpleeg- en verzorgingshuizen

1 4 |

inleiding


Langdurig, onbetaald zorg verlenen aan iemand die ziek of gehandicapt is. Dat is wat mantelzorgers doen. Vaak zijn zij familieleden, vrienden of mensen uit de buurt. Een kind zorgt voor een depressieve moeder, een zus voor haar gehandicapte broer, een oudere voor een hulpbehoevende partner. Volgens schattingen heeft één op de tien mensen de zorg voor iemand die gehandicapt is of langdurig ziek. NoordHolland kent circa 268.000 mantelzorgers. Voor de zorg in het algemeen zijn ze onmisbaar. Ze geven driekwart van alle zorg thuis. De behoefte aan mantelzorg zal de komende jaren alleen maar toenemen. Dat komt door de vergrijzing, het tekort aan personeel in de zorg en de tendens om langer thuis te blijven wonen. Mantelzorgers beperken dus de kosten van professionele zorg en vormen vaak ook de kern van het sociaal vangnet. In de ideale situatie versterken professionele zorg, vrijwilligerswerk en mantelzorg elkaar. Sinds 1 januari 2007 hebben gemeenten vanuit de Wet Maatschappelijke Onder steuning (Wmo) de taak om mantelzorgers te ondersteunen. Maar mantelzorgers zijn veelal moeilijk te bereiken. Mensen weten soms niets af van de mogelijkheden voor ondersteuning. Ook kan schaamte een rol spelen. Niet iedereen weet boven dien dat hij of zijn een mantelzorger is. Mantelzorgers kunnen ook moeilijk bereik baar zijn simpelweg omdat de gemeente hen niet altijd in beeld heeft en geen zicht heeft op hun vraag naar ondersteuning. Dit geldt extra voor jonge mensen, alloch tonen en mensen die GGZ-cliënten verzorgen. De provincie Noord-Holland geeft al een reeks van jaren subsidie aan projecten van gemeenten, regionale Steunpunten Mantelzorg en andere betrokkenen bij de mantelzorguitvoering. De provincie vindt het belangrijk om te laten zien wat er (mede) dankzij de provinciale subsidie is gebeurd. In dit boekje leest u over de projecten die tussen 2005 en 2009 met die financiële ondersteuning van de provincie tot stand zijn gekomen. De provincie heeft Primonh opdracht gegeven om deze te inventariseren. Dit boekje geeft een beeld van het brede scala aan gerealiseerde projecten. Het kan zeker van nut zijn voor gemeenten en organisaties om ideeën op te doen voor eigen initiatieven of om mogelijke samenwerkingspartners te vinden. Daarnaast is dit overzicht van belang wanneer de provincie zich buigt over de vraag hoe het verdergaat met haar mantelzorgbeleid. Wij wensen u veel leesplezier.

2 6 |

MANTELZORGERS VOOR SPECIFIEKE DOELGROEPEN


A MANTELZORGERS VAN MENSEN MET DEMENTIE

De komende decennia kan de zorg voor mensen met dementie onder druk komen te staan. Dat komt vooral door de vergrijzing. Verwacht wordt een verdubbeling van het aantal dementerenden in 2050. De capaciteit van de gezondheidszorg zal naar verwach ting niet in gelijke mate mee kunnen groeien. Het merendeel van de mensen met dementie, zo’n 70%, woont thuis. Hun partner of familie zorgt voor hen. Vaak is er ook professionele hulp. Om mensen met dementie ook in de toekomst voldoende te kunnen blijven ondersteunen zal de zorg zo effectief en efficiënt mogelijk moeten zijn. Uit onderzoek blijkt dat informatievoorziening op maat – over de eigen conditie en specifiek zorgaanbod - nog verre van optimaal is. Hierdoor gebruiken mensen de voorzieningen ook maar beperkt. En dat kan negatieve consequenties hebben, zoals vereenzaming van de persoon met dementie en overbelasting van de mantelzorger.

8 |

inloopspreekuur dementie

Januari 2007 tot januari 2008

Aanleiding en doel Voor bijna iedereen is de confrontatie met een dementerend familielid nieuw. Er is behoorlijk wat onzekerheid omdat je niet weet waar je aan toe bent. Familieleden ervaren vaak eerst een ‘niet pluisgevoel’. Zij weten dat er iets aan de hand is, maar kunnen het niet goed vatten of plaatsen. Ze hebben dan ook een lange weg te gaan met het zoeken naar informatie en het vinden van antwoorden. Juist aan het begin van het lange proces is het van groot belang om goed geïnformeerd te worden. Het toenmalige Steunpunt Mantelzorg Zaanstreek/Waterland (nu Centrum Mantelzorg) constateerde dat het aantal mensen met dementie toeneemt. Het toenmalige steunpunt kreeg provinciale subsidie voor een ‘inloopspreekuur dementie’.

Uitvoering en resultaat Op het spreekuur konden mensen zonder afspraak binnenlopen. Ze kregen informatie, advies, verwijzing en begeleiding op maat. De deskundigen van het spreekuur werkten samen met de geheugenpoli. Met als voordeel de bundeling van de expertise. Ondanks herhaalde werving bleek het aantal bezoekers van het spreekuur te laag. Mensen zochten liever informatie op het internet. De activiteit stopte dan ook vroegtijdig. Toch kreeg het project een vervolg, in de vorm van een voorlichtingsbijeenkomst ‘Dementie’ en een cursus ‘Omgaan met een dementerende’. Bedoeld voor mantelzorgers met een dementerende in een verder gevorderd stadium. Er was daarnaast aandacht voor de prediagnostische fase van de dementerende. Het Landelijk Dementie Programma Zaanstreek/Waterland hield zich hier intensief mee bezig en een consulent van het Centrum Mantelzorg nam deel aan het programma. Tot slot: de mantelzorgconsulent werd steeds vaker uitgenodigd door families om in de thuissituatie meer informatie te geven.

Deelnemende organisatie Steunpunt Mantelzorg Zaanstreek/Waterland en een aantal geheugenpoli. Meer informatie Centrum Mantelzorg Mw. M. Bosch 0299 394 456 E-mail: [email protected] Website: www.centrummantelzorg.nl


de dementiewijzer Interactieve Digitale informatie Januari 2007 tot januari 2008

Aanleiding en doel De laatste tien jaar zien deskundigen ook het internet als een veelbelovend middel om dementerenden en hun verzorgers te ondersteunen. VU Medisch Centrum kreeg in dit kader provinciale subsidie voor ‘de DementieWijzer’. Bedoeld om oplossingen te vinden voor specifieke behoeften. ‘De DementieWijzer’ is een toegankelijke website die algemene informatie én informatie op maat biedt over beschikbare zorgen welzijnsvoorzieningen. Door een aantal makkelijke vragen in te vullen wordt de zorgvraag duidelijk. En als de bezoeker enkele persoonlijke kenmerken opgeeft, biedt ‘de DementieWijzer’ een op de persoon afgestemd advies. De website heeft ook een nieuwsrubriek over dementie.

Uitvoering en resultaat Dit project evalueerde de eerste versie van ‘de Dementie Wijzer’ op gebruiksvriendelijkheid, bruikbaarheid en effect op het dagelijks leven van mantelzorgers en mensen met dementie. Aan het onderzoek deden 28 mantelzorgers mee en 21 mensen met dementie. Na een korte testperiode van twee maanden bleken de resultaten positief voor gebruikers van ‘de Dementie Wijzer’. Hoewel de deelnemers nog geen uitgesproken mening hadden over het nut vonden zij de Wijzer gemakkelijk te gebruiken. De Wijzer bleek daarnaast positieve effecten te hebben op het dagelijks leven van de gebruikers. De resultaten zijn op diverse (inter)nationale congressen en symposia gepresenteerd en beschreven in (inter)nationale publicaties. RTL 7 zond in juni 2009 een film uit over de ontwikkeling en evaluatie van ‘de DementieWijzer’. De film is ook te bekijken via www.modernezorg.tv (aflevering 1). De positieve resultaten van deze eerste evaluatie motiveerden om verder te gaan met de website. DementieWijzer zou verder kunnen worden verbeterd, bijvoorbeeld door uitbreiding van de informatie over het zorgaanbod in meerdere regio’s, nog betere afstemming van het zorgadvies op de individuele zorgvraag en door te evalueren in een groter, langer durend onderzoek. Daarnaast overlegde het VU Medisch Centrum met geïnteresseerde partijen om de verdere mogelijkheden van de DementieWijzer in de zorgpraktijk te verkennen.

Deelnemende organisatie

Meer informatie VU Medisch Centrum (Afdeling Psychiatrie/EMGO+, Alzheimercentrum) & GGZ inGeest Amsterdam

Aan het project werkten mee: VU Medisch Centrum, GGZ

Mw. dr. F.J.M. Meiland

inGeest Amsterdam, Ericsson (Rijen), Novay (Enschede),

020 7885 623

TNO (Delft), TU Delft, VUBIS, VU Amsterdam, Waag

E-mail: [email protected]

Society (Amsterdam).

Website: www.vumc.nl, www.emgo.nl

10 |

Videoproductie “Samen”

Oktober 2008 tot juni 2009

Aanleiding en doel ‘Samen’ is een videoproductie van Draagnet: een initiatief van verschillende zorgaanbieders uit Zuid-Kennemerland dat zich richt op begeleiding van thuiswonende cliënten met dementie en hun mantelzorgers. De film – voor het scenario dachten mantelzorgers zelf mee - geeft mensen met dementie en hun mantelzorgers informatie over hoe zij kunnen leven met de beperkingen en welke hulp zij daarbij kunnen gebruiken. Voor het maken en verspreiden van deze productie heeft Draagnet provinciale subsidie ontvangen. ‘Samen’ laat zien hoe twee families omgaan met de dagelijkse realiteit van dementie. Het is mogelijk om bij elkaar te blijven, dankzij de inzet van de partner en/of familie. De drijfveer en motivatie om te blijven steunen zit in de kwaliteit van de relatie, de liefde voor elkaar, de gedeelde geschiedenis, de wens om zo lang mogelijk van elkaar te genieten en het bij elkaar (samen) zijn. Maar een andere realiteit dringt zich ook op: de extra last voor de mantelzorger is zwaar. Bijvoorbeeld voor bij kinderen die naast het eigen gezin en werk ook zorg verlenen aan ouders, zeker als zij niet in de buurt wonen. Maar ook bij de partner kan de dagelijkse terug kerende zorg de mantelzorger uit evenwicht brengen. Om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen is professionele zorg onmisbaar. Daarbij wordt gefocust op de rol van de casemanager die zij aan zij staat met de dementerende en de mantelzorger.

Uitvoering en resultaat


De film, die 50 minuten duurt, werd zeer goed ontvangen

De videoproductie was een samenwerking tussen

door zorgaanbieders uit de regio, beleidsmakers van

Draagnet en CenC Video.

gemeenten, vertegenwoordigers van Zorgkantoren, cliënten van belangenverenigingen, Alzheimerafdelingen en mantelzorgers. De productie kwam uit op dvd. Met de verspreiding hier van hoopten de organisaties het inzicht en de kennis te vergroten over het leven van thuiswonende demen terenden en hun naasten. De focus richtte zich op de positie van mantelzorgers. Professionals gebruikten de film om het taboe op dementie te doorbreken. De dvd werd ingezet bij Steunpunten Mantelzorg, Alzheimer café’s, opleidingen en zorginstellingen. Er zijn ongeveer 250 dvd’s verspreid en er was veelvuldig vraag naar de dvd. Draagnet bereidt nu een project voor om mantelzorgers en intramurale zorgverleners met elkaar in gesprek te brengen met behulp van de dvd. Daarnaast signaleerde Draagnet de behoefte aan een nieuwe productie met een preventief karakter. Denk aan vroegsignalering en diagnostiek. En ook aan de bewust

Meer informatie

wording bij een breed publiek over het verloop van de

Draagnet: Zorgbalans, Haarlem Zuid-Kennemerland

gevolgen van dementie en hoe je dat kunt beïnvloeden

Mw. A. van Duin

door leefwijze.

06 5245 6095 E-mail: [email protected] Website: www.zorgbalans.nl


Ondersteuning op Maat voor PG-problematiek

Het project loopt van 2005 en eindigt in 2007.

Aanleiding en doel We lezen steeds vaker over ontspoorde zorg waaronder ook ouderenmishandeling. Het komt ook voor dat mantelzorgers geweld gebruiken tegenover degene die zij verzorgen. Dat blijkt uit onderzoek van de VU in 1996. Voor een deel komt deze mishandeling voort uit onmacht. Mantelzorgers raken overbelast als zij langdurig voor iemand moeten zorgen. Vooral als die persoon psychogeriatische (PG) problemen heeft. Een adequaat lokaal ondersteuningsaanbod van gemeenten kan helpen dit te voorkomen. De drie samenwerkende gemeenten Enhuizen, Andijk en Stede Broec samen met het Steun punt Mantelzorg (de ondersteuning van mantelzorgers gebeurt sinds maart 2009 door steun punt Zorg en Welzijn), het Regionaal Dienstencentrum en de mantelzorgers zelf, kregen provinciale subsidie om tot een adequaat lokaal aanbod komen.


niet in het profiel. Een directe benadering van personen

Het project omvatte:

is daarom wel nodig. Het vervolgtraject behelsde een

•

Een actueel overzicht van respijtzorg voorzieningen

lokale mantelzorginfrastructuur en een pakket met

voor PG problematiek. En een breed verspreide flyer

basisfuncties voor de negen gemeenten in de gehele regio

met al het aanbod aan respijtvoorzieningen in de

West-Friesland.

regio. Werkplannen moesten ervoor zorgen dat het •

aanbod in de respijtzorg groter werd.


Vrijwillige oppas: een trainingsprogramma voor

Binnen dit project werkten samen: Gemeente Enkhuizen,

vrijwillige oppas bij PG-cliënten (aanvulling

Gemeente Andijk, Gemeente Stede Broec, Steunpunt

professionele oppas). De training was opgenomen in

Mantelzorg West-Friesland (de ondersteuning van

het programma van het Regionaal Diensten

mantelzorgers gebeurt sinds maart 2009 door steunpunt

centrum. Met lokale hulpdiensten was er

Zorg en Welzijn) en het Regionaal Dienstencentrum te

afstemming over de inzet van vrijwilligers. De

Hoorn.

bezoeken zijn inmiddels in de gemeenten mogelijk. •

Een communicatietraject om ontspoorde zorg bespreekbaar te maken. Het traject resulteerde in structureel overleg met maatschappelijk werk over ouderenmishandeling. Tijdens voorlichtings bijeenkomsten kregen mantelzorgers een training over belasting, overbelasting en ontspoorde zorg. Ze vulden er ook een enquête over in. Studenten van de Hogeschool Holland deden onderzoek. Dit resul teerde in een plan van aanpak en een methodiek voor contact met mantelzorgers en het opzetten van een sociaal netwerk van mantelzorgers. De vraag of er behoefte bestond voor een contactgroep voor familieleden van dementerenden lag ook voor.

In verband met de landelijke ontwikkelingen werd het onderdeel Mantelzorgmakelaar niet uitgevoerd. In een

Meer informatie

groter regionaal verband is in 2008 een voorstel voor een

Gemeente Enkhuizen

regionale mantelzorgmakelaar ontwikkeld.

Mw. O.Slagter 0228 360122

Uit de evaluatie bleek dat mantelzorgers een lastig te

Email: [email protected]

bereiken doelgroep is. Vaak herkennen mensen zichzelf

Website: www.enkhuizen.nl

12 |

B JONGE MANTELZORGERS

Onderzoek toont aan dat kinderen die met een zieke of gehandicapte broer of zus opgroeien vaker zorgen of ‘zorgzaam zijn’ dan hun leeftijdgenoten. Ook worstelen zij vaker met tegenstrijdige gevoelens van plicht en verantwoordelijkheid versus een eigen leven leiden zonder voortdurende zorg. Uit loyaliteit uiten ze deze gevoelens meestal niet rechtstreeks, waardoor de omgeving geen duidelijke signalen krijgt.


DO YOU CARE? Implementatie in Gooi en Vechtstreek, Haarlem e.o. en Beverwijk Uitvoering: september 2005 - juni 2006

Aanleiding en doel Taps in Zorg en Welzijn kreeg een provinciale subsidie voor een project met aandacht voor de groep jonge mantelzorgers door de implementatie van het lespakket ‘Do You Care?’ in de regio’s Gooi en Vechtstreek, Haarlem e.o. en Beverwijk. Met ‘Do You Care?’ kreeg het middelbaar onderwijs instrumenten in handen om in de lessen aandacht te schenken aan mantelzorg en vrijwilligerswerk. Daarnaast leerden jongeren en docenten meer over ‘de jonge mantelzorger’. Door het lespakket herkent de docent de jonge mantelzorger eerder in de klas. Docenten kunnen dus eerder doorverwijzen als dat nodig is. Bijvoorbeeld naar het Steunpunt Mantelzorg. Het lespakket is oorspronkelijk ontwikkeld door Steunpunt Mantelzorg Zuidwest Overijssel.


Holland aan. Met een gezamenlijke implementatie van

Taps in Zorg en Welzijn en de Steunpunten Mantelzorg

het lespakket ‘Do You Care?’.

maakten afspraken over de taakverdeling. Taps actuali seerde en redigeerde het lespakket. Dat bestond uit onder-


meer de DVD Broertje, geplastificeerde kaarten van een

Binnen het project werkten samen: Taps in Zorg en

stellingenspel en vragen. Voor de bovenbouw en de

Welzijn, de Steunpunten Mantelzorg in de regio’s Gooi en

onderbouw was een verschillend pakket. In totaal kregen

Vechtstreek, Haarlem en omstreken en Beverwijk en een

twintig scholen informatie over het thema en het les

aantal scholen in de regio’s.

pakket. Zes scholen en/of individuele docenten voerden het lespakket in hun lesprogramma in. De evaluatie van het project liet zien dat in de regio Gooi en Vechtstreek naar verwachting alle scholen het les pakket structureel zullen blijven inzetten. De scholen in de regio Haarlem en Beverwijk gaven aan nog te bekijken of ‘Do You Care?’ in het lesprogramma past. Het les pakket kreeg een hoge waardering qua uitvoering en uitwerking van de docentenhandleiding, het sloot goed aan bij het leerprogramma zowel bij de onderbouw als bovenbouw. Wel bleek het een moeizaam proces om bij een school binnen te komen. Docenten zijn moeilijk te bereiken en hebben vaak al een drukbezet programma. Daarnaast waren er verschillen tussen onder- en bovenbouw docenten. Docenten uit de onderbouw en de praktijk gerichte leerweg toonden zich geïnteresseerd en kwamen met veel praktijkvoorbeelden en vragen. Docenten uit de bovenbouw en van de theoretische leerweg waren

Meer informatie

statischer. Bijeenkomsten konden dus beter afzonderlijk

Taps in Zorg en Welzijn

worden gehouden.

Mw. T.Oud 072 5627619 / 06 48103537

Na afronding van het project beval Taps in Zorg en


Welzijn een PR-strategie vanuit de Provincie Noord-

Website: www.taps.nl

14 |

DO YOU CARE? Implementatie in Noord-Kennemerland Verspreiding van het lespakket vond plaats vanaf het voorjaar van 2006

Aanleiding en doel Jonge mantelzorgers zijn moeilijk te bereiken. Zoals de meeste mantelzorgers hebben ook veel jongeren niet het idee dat het speciaal of bijzonder is wat ze doen. Soms spelen schaamte en verdriet een rol. Mensen hebben dan nogal eens de neiging problemen ‘binnenshuis’ te houden. Steunpunt Mantelzorg Zuidwest Overijssel (Carinova) ontwikkelde een lespakket voor scholen voor voortgezet onderwijs om de problematiek van jonge mantelzorgers onder de aandacht te brengen van leerlingen en docenten. Bovendien wilde Carinova met dit pakket de belang stelling van jongeren wekken voor vrijwilligerswerk. Humanitas Alkmaar e.o. kreeg in 2006 subsidie van de provincie Noord-Holland om dit les pakket; ‘Do you Care?’, onder scholen te verspreiden en zorg te dragen voor de implementatie. De doelstelling: zorgdragen voor de implementatie van het lespakket in scholen voor voortgezet onderwijs in Noord-Kennemerland, met als eindresultaat: • Alle scholen in de regio waren geïnformeerd over het lespakket; • Op minimaal drie scholen is het pakket geïntegreerd binnen de lessen.



Humanitas maakt een bovenbouwpakket en een pakket

Binnen het project werkten samen: Humanitas Alkmaar

voor de onderbouw.

en omstreken, scholen in Noord- Kennemerland, GGD

Scholen die voorlichting kregen, ontvingen ook het

Alkmaar. Het originele lespakket is van het Steunpunt

lespakket. Van de 14 scholen waar het pakket is

Mantelzorg Zuidwest Overijssel (Carinova).

afgeleverd, werkten er uiteindelijk 9 met het materiaal. Alle contactpersonen bleken lovend over hoe het materiaal eruit ziet. De scholen die met ‘Do You Care?’ werkten, gaven aan dat het onderwerp aansluit bij de belevingswereld van de leerlingen. De contactpersonen kenden door het project het Steunpunt Mantelzorg en verwezen jongeren door als dat nodig is. Als meerwaarde van het project noemde bijna elke school dat het probleem nu bespreekbaar is onder leerlingen. Het verhoogt daarnaast de sfeer in de groep. Zowel leerlingen als leerkrachten bleken onder de indruk van de dvd ‘Broertje’ uit het lespakket. Een docent gaf aan te hopen dat het materiaal leerlingen motiveert om vrijwilligers werk te gaan doen. Als belangrijkste resultaat noemden de contactpersonen de verbetering van de sfeer in de klas wanneer de klas ‘de

Meer informatie

jonge mantelzorger’ besprak. Leerlingen die het betrof

Humanitas Alkmaar e.o.

kregen positieve aandacht. De klas toonde zich betrokken.

Mw. A. Hendriks

De lessen die docenten gaven met dit materiaal, dienden

072 540 7099

op deze manier als uitlaatklep voor betrokkenen. Het


lesmateriaal bood bovendien gelegenheid om vrijwilligers

Website: www.mantelzorg-nk.nl

werk aan de orde te stellen bij de jongeren.

www.humanitas.nl/afdeling/alkmaar


jong bezorgd Bereiken en ondersteunen van jonge mantelzorgers Het project startte in september 2006 en liep tot maart 2008

Aanleiding en doel Volgens landelijk onderzoek krijgen 3 op de 10 kinderen in hun thuissituatie te maken met een chronisch ziek of gehandicapt gezins-of familielid. Jongeren zijn soms (mede) verantwoordelijk voor de dagelijkse zorg van een ziek familielid. Afhankelijk van de duur en de ernst van de ziekte kan deze zorg een extra emotionele en praktische belasting betekenen als je jong bent. Het kan school- en leerprestaties beïnvloeden. Docenten weten vaak niet wat ‘mantelzorg’ is en inhoudt. Evenmin zijn ze bekend met problemen waar jonge mensen die voor iemand zorgen mee te maken hebben. De gemeente Hoorn kreeg in 2006 provinciale subsidie om samen met het Steunpunt Mantelzorg West-Friesland een project uit te voeren met aandacht voor jonge mantelzorgers in West-Friesland. Met dit project wilden de gemeente en het Steunpunt leerlingen, docenten en andere beroeps krachten in het onderwijs bewust maken van problemen waar jonge mantelzorgers soms mee kampen. Het speciaal ontwikkelde lespakket ‘Do you Care?’ (een lespakket dat ook door Humanitas Noord-Kennemerland is gebruikt) biedt scholen een handgreep om mantelzorg in het lesprogramma te behandelen. Met dit programma zien scholen mantelzorg eerder - en kunnen ze dus ook eerder aan de bel trekken - als een leerling dreigt overbelast te raken. Het doel van het project was drieledig; voorlichting, bewustwording en preventie.

Uitvoering en resultaat Tijdens de looptijd van het project kregen West-Friese gemeenten 29 lespakketten, die verspreid werden onder vijftien scholen. Voor advies konden scholen terecht bij de medewerkers van Steunpunt Mantelzorg West-Friesland. Tussentijds was er een evaluatie. Aan het eind van het project bleken de vragen of behoeften van jonge mantelzorgers nog niet duidelijk. Scholen kregen daarom de vraag onder jongeren die behoeften te peilen. Hiervoor legde het Steunpunt ook contact met collega Steunpunten uit de provincie NoordHolland. Ze wilde een aanzet geven tot een regionaal overleg. Inmiddels is er een website voor jongeren in WestFriesland, www.jong.oproet.nl, waar jongeren op veel vragen een antwoord kunnen vinden. Bij het lespakket zit nu ook een flyer met informatie over deze website.


Meer informatie

Binnen het project werkten samen: Steunpunt Mantel

Voor informatie over het lespakket Do you care? kunt u

zorg West-Friesland (de ondersteuning van mantelzorgers

contact opnemen met Humanitas Alkmaar en omstreken

gebeurt sinds maart 2009 door steunpunt Zorg en


Welzijn) en een aantal scholen in West-Friesland Sinds maart 2009 gebeurt de ondersteuning van manterzorgers door het Steunpunt Zorg voor Welzijn 0229 272 196

16 |

C ALLOCHTONE MANTELZORGERS

Allochtone families lossen de zorg nog vooral in eigen kring op. Professionele of vrijwillige vormen van ondersteuning zijn in principe voor iedereen toegankelijk, maar allochtone families maken er weinig gebruik van. Terwijl er aanwijzingen zijn dat deze mantelzorgers nog meer onder druk staan dan degenen van Nederlandse afkomst.


Implementatie Cursus Familiezorg Thuis

Uitvoering: april 2006 - juni 2006

Aanleiding en doel Wat zijn de wensen en behoeften van allochtone mantelzorgers in Amsterdam en Diemen? Dat wilden Amsterdam Thuiszorg en GGD Amsterdam weten. En welke allochtone ouderen zijn afhankelijk van de zorg van hun familie? Om hier achter te komen ontvingen Thuiszorg en de GGD provinciale subsidie om bij de mensen thuis de cursus Familiezorg te kunnen geven. Met deze cursus – voluit Transculturele Familiezorg Thuis – waren in Rotterdam goede ervaringen opgedaan. De op Amsterdam aangepaste versie sloot goed aan op de behoeften van alloch tone mantelzorgers en bood een ingang om informele zorg en professionele zorg beter op elkaar af te stemmen. Turkse en Marokkaanse vrouwelijke mantelzorgers namen deel aan vier pilotcursussen die ze positief beoordeelden. Amsterdam Thuiszorg nam vanaf 2007 de cursus structureel in haar aanbod op.

Uitvoering en resultaat Met de subsidie kregen cursusbegeleiders een opleiding. Dat waren vooral wijkverpleegkundigen van Amsterdam Thuiszorg en voorlichters eigen taal en cultuur (VETC-ers) van de GGD. Er is bewust gekozen voor deze combinatie van hulpverleners. Want de VETC-ers kunnen de leerstof goed overbrengen door hun achtergrondkennis. Na de deelname aan de cursus waren mantelzorgers beter in staat om hun familielid te ondersteunen. Ze hadden meer kennis van de mogelijkheden van de eerstelijnsvoor zieningen, waardoor ze deze makkelijker inschakelden. Het doorbrak bovendien het taboe op het inschakelen van professionele hulpverleners. Mensen realiseerden zich dat deze hulpverleners thuis echt niet alles overnamen, maar eerder een aanvulling waren op de familiezorg. De cursus fungeerde als een soort ‘breekijzer’. In eerste instantie vooral binnen de Turkse en Marokkaanse doelgroep. Maar de cursus is ook geschikt voor andere bevolkingsgroepen. De handleiding voor de training is perfect overdraagbaar. Zo biedt Markant Steunpunt Mantelzorg de cursus binnen meerdere stadsdelen van Amsterdam aan. In 2006 is de cursus Familiezorg Thuis ook twee keer gegeven aan allochtone mantelzorgers en drie keer aan geboden/toegepast bij projecten binnen de stadsdelen van Amsterdam.

Deelnemende organisaties

Meer informatie Markant, Steunpunt Mantelzorg Amsterdam en Diemen (onderdeel van Cordaan Thuiszorg)

Binnen het project werkten samen: Amsterdam Thuiszorg,

Mw. J. Duinker

GGD Amsterdam cluster Epidemiologie, Documentatie en

020 886 8800

Gezondheidsbevordering en Markant Steunpunt


Mantelzorg.

Website: www.markant.org

18 |

Kadervorming allochtone mantelzorgers Stichting Wie Egie Denkie Trainingsweekend ‘deskundigheidsbevordering allochtone mantelzorgers’ Uitvoering trainingsweekend: 5, 6 en 7 mei 2005

Aanleiding en doel Stichting Wie Egie Denkie, een Surinaamse Vrouwengroep, organiseerde met subsidie van de provincie Noord-Holland een vormings- en trainingsweekend voor haar eigen leden en leden van andere vrijwilligersorganisaties uit Noord-Holland. Deelnemers kregen informatie over mantelzorg en bespraken ook hoe ze het geleerde onder de achterban konden verspreiden.

Uitvoering en resultaat Aan het trainingsweekend, dat plaats vond in Egmond aan Zee gingen diverse radioprogramma’s over het onder werp vooraf. De eerste dag gaf ruim baan aan de inven tarisatie van vragen van deelnemers. De rest van het programma werd daarop aangepast. Het begrip mantel zorg kwam uitgebreid aan de orde. Er waren documen taires te zien en er was volop discussie. Deelnemers stonden stil bij de zorgen van mantelzorgers, weten de ondersteuners wat er aan de hand is bijvoorbeeld? En hoe herken je spanningsklachten, wat kun je er aan doen, waar kun je naartoe voor advies? De deelnemers gingen met elkaar in gesprek over elkaars kwaliteiten. Ze kregen opdrachten over hoe ze de opgedane kennis konden toe passen en doorgeven. Uit de evaluatie bleek dat men de groep deelnemers erg groot vond. Te groot om op ieders persoonlijke vragen in te gaan. Mantelzorg maakt veel los, dus een vervolg moest er zeker komen. Een ervaren trainer die bekend is met verschillende culturen bleek onmisbaar. De reacties van de deelnemers duidden op een zeer geslaagde training.

Deelnemende organisaties Het trainingsweekend was een project van Stichting Wie Egi Denki Zaandam met medewerking van Steunpunt Mantelzorg Markant.

Meer informatie Stichting Wie Egie Denkie, Zaandam Mw. A. Fraenk 06 292 53 619


Turkse en Marokkaanse mantelzorgers in Midden- en Zuid-Kennemerland

Uitvoering: januari 2006 tot oktober 2007

Aanleiding en doel Voor iemand zorgen kan heel zwaar zijn. Zowel psychisch als lichamelijk geeft het stress en oververmoeidheid. Zwaar belaste mantelzorgers zijn grote kanshebbers om zelf gezond heidsklachten te krijgen. Ook onder de Nederlanders met een andere culturele achtergrond zal de druk op mantelzorgers alleen maar groter worden. Mantelzorgers van Turkse en Marokkaanse afkomst waren in Midden- en Zuid-Kennemerland nog niet (voldoende) bereikt. Tandem kreeg provinciale subsidie voor een project om zowel autochtone als allochtone mantelzorgers goed te bereiken en het ondersteuningsaanbod versterken en aanvullen.


Inmiddels:

De resultaten van het onderzoek in het kort:

•

•

Het project leidde tot netwerkvorming. Tandem zette een klankbordgroep op met deelnemende

•

…zijn er vier inloopspreekuren in moskeeën in Midden- en Zuid-Kennemerland.

•

…heeft een behoeften-onderzoek plaatsgevonden dat

partnerorganisaties;

de behoeften van de Turkse en Marokkaanse mantel

Er waren groepsbijeenkomsten over mantelzorg

zorgers verduidelijkte. Tandem zal vraaggericht

ondersteuning en artikelen en interviews in de

blijven werken en het behoeftenonderzoek twee

media. De organisaties bezochten evenementen voor

jaarlijks houden;

de Turkse of Marokkaanse gemeenschap. Consulen

•

ten van het Steunpunt Mantelzorg ontwikkelden een module om doelgroepgericht te kunnen werken met

…staan 65 er mantelzorgers van Turkse of Marokkaanse afkomst in het bestand;

•

…zijn er 3 zorgvrijwilligers.

mensen van Turkse en Marokkaanse afkomst; •

•

Kennisoverdracht door het voortdurend uitwisselen

Er was een brug geslagen naar de Turkse en Marokkaanse

van informatie tussen alle medewerkende partijen,

mantelzorgers. Tandem benoemde, volgend op dit project,

door de informatiebijeenkomst over ervaringen en

de doelgroep in het beleidsplan van 2008 als specifiek

resultaten voor mantelzorgers, de Steunpunten

aandachtsgebied.

Mantelzorg Noord Holland, Mezzo en andere net

Het opbouwen van een vertrouwensrelatie zowel met

werkcontacten;

mantelzorgers als met sleutelfiguren is een lang proces

Mantelzorgers kregen informatie door individuele

geweest.

gesprekken en ondersteuning door mensen van

•

Turkse en Marokkaanse komaf. Daarbij namen


‘ondersteuners’ regeltaken over van de werkende

Binnen het project werkten samen: Tandem, GGZ Dijk en

mantelzorgers in overleg met de mantelzorg

Duin, Stichting Radius (nu: DOCK), SOV/COB (nu:

makelaar;

Zorgbalans), Stichting Welzijn Centrum/Zuid Haarlem

Er waren lotgenotenbijeenkomsten met een groep

(nu: Haarlem Effect), Stichting Haarlem Werkt, De

Turkse vrouwen. Een grote groep Turkse vrouwen

Geestgronden, Stichting de Brug en LOT (nu: Mezzo).

ging samen met Tandem, de Geestgronden en Kontext op zoek naar een passend ondersteunings aanbod; •

•

Een drietal Turkse vrijwilligers meldde zich aan om

Meer informatie

respijtzorg voor mantelzorgers te verlenen. Deze

Tandem

vrijwilligers kregen scholing en worden ingezet als

Informele zorg, mantelzorgondersteuning, vrijwillige

zorgvrijwilligers;

thuishulp en buddyzorg

Met een behoeftenonderzoek onder de Turkse en

Mevr. J. Knudby

Marokkaanse mantelzorgers door onderzoeksbureau

023 89 10 610

SIDM werd het aanbod van mantelzorgonder


steuning aangescherpt.

Website: www.tandemzorg.nl

20 |

D Mantelzorgers voor overige doelgroepen

Naast de projecten die hiervoor aan bod kwamen voor de bijzondere doelgroepen mantelzorgers van mensen met dementie, jonge mantelzorgers en allochtone mantel zorgers, volgen nu drie projecten voor mantelzorgers van verslaafden, verstandelijk gehandicapten en psychiatrische cliënten.


Warmte mantel voor mantelzorgers

De ondersteuningsmodule is in 2008 samengesteld

Aanleiding en doel ‘Warmte mantel voor mantelzorgers’ was een vervolg op het onderzoek ’Samen staan we sterk’ van het IVO (wetenschappelijk bureau voor onderzoek, expertise en advies op het gebied van leefwijzen, verslaving en daaraan gerelateerde maatschappelijke ontwikkelingen) uit 2007. Het ging om een ondersteuningsmodule. Deze module moest een aantal specialistische interventies bieden om de professionele ondersteuning aan mantelzorgers van verslaafden te verbeteren. ‘Warmte mantel voor mantelzorgers’ was een vertaling naar de praktijk. Stichting Coke van Jou ontving naast een subsidie van het VSB fonds een provinciale subsidie om de opzet en uitvoering van de interventies op zich te kunnen nemen. De ondersteunings module was bedoeld als een overkoepelende ‘mantel’ voor de doelgroep. Het doel was vooral om met het genoemde onderzoek in de hand, de doelgroep op een laagdrempelige manier te bereiken. Dat is niet gemakkelijk, omdat er een taboe ligt op de verslavingsproblematiek en ook op de problemen die partners en ouders daarvan ondervinden. Door schaamte- en schuld gevoelens komen mensen er niet snel voor uit. Daarom is laagdrempelige hulp voor deze mantelzorgers hoogstnoodzakelijk.

Uitvoering en resultaat De module bestond uit 10 interventies, elk met een eigen implementatieplan. Daarin stonden de voorwaarden op basis waarvan een succesvolle uitvoering kon worden verwacht. De interventies beschreven gedetailleerd het aanbod van de stichting Coke van Jou. Het aanbod kon lokaal zijn, per regio, of landelijk, zoals de website. Hieronder een overzicht in schema. Uit een evaluatie van vijf interventies bleek dat het aanbod van Stichting Coke van Jou over het algemeen positieve waardering kreeg van zowel cliënten als mede werkers. Daarnaast vulden de interventies elkaar goed aan. Alles bij elkaar vormde de ondersteuningsmodule een compleet pakket. Uit de evaluatie kwam wel naar voren dat de uitvoering van aanbod effectiever en efficiënter kan.

Deelnemende organisaties Binnen het project werkten samen: Stichting Coke van Jou (SCVJ), het IVO, de Regenboog groep, Parnassia, en een hoogleraar van de Universiteit van Amsterdam. Meer informatie Stichting Coke van jou Amsterdam Mw. N. Verhoeven 020 6703 530 E-mail: [email protected] Website: www.cokevanjou.nl

22 |

De ouderondersteuner

Uitvoering: december 2004 tot juni 2006

Aanleiding en doel Het bieden van passende ondersteuning van ouders met een verstandelijk gehandicapt kind blijft een punt van aandacht. Deze gezinnen hebben vaak verschillende soorten hulp nodig, die niet altijd goed op elkaar zijn afgestemd. Ouders van verstandelijk gehandicapte kinderen lopen nogal eens tegen hun grenzen aan. Een ouderondersteuner kan, in voortdurende samenspraak met de ouders, de werkzaam heden tijdelijk overnemen van de ouders. Uitgangspunt is dat de ouders zelf de regie blijven houden. De hulp die de ouderondersteuner biedt, moet er voor zorgen dat ernstige problemen bij het kind en het gezin zoveel mogelijk worden voorkomen (preventieve functie). De Hartekamp Groep kreeg provinciale subsidie voor de uitvoering van het onderzoek ‘De ouderondersteuner’, waarin werd gestreefd om de functie van ouderondersteuner in de praktijk te ontwikkelen. De doelen van het onderzoek waren inzicht krijgen in knelpunten bij de betreffende gezinnen, nagaan of coachen door een ouderondersteuner volgens gezinnen zinvol is, inzichtelijk maken van de activiteiten die de ouderenondersteuner doet, beschrijven van de gevolgde werkwijze en het beschrijven van een functieprofiel van een ouderonder steuner.


vraagverduidelijking en het effectief zoeken naar oplos

Er werden voor het onderzoek twee ouderondersteuners

singen van problemen. Verder waardeerden zij de hulp bij

aangesteld. Deze ouderondersteuners waren allebei

het aanvragen van het PGB en indicaties, verwijzingen

maatschappelijk werkers en hadden langdurige ervaring

naar externe instanties, verkrijgen van informatie over

op het gebied van ondersteuning aan gezinnen met een

regelingen en het houden van overzicht en hulp bij even

kind met beperkingen en complexe problematiek.

tuele communicatieproblemen. De winst van ouder

Vervolgens werd het onderzoek gestart met een brief aan

ondersteuners vonden ouders vooral in de locatieover

ouders waarvan een kind een van de Kinderdagcentra van

stijgende zaken. Ook vonden ouders het handig dat de

De Hartekamp Groep bezocht. In de brief werd mede

ouderondersteuner de instelling goed kende. Op basis van

gedeeld dat er een ouderondersteuner was en dat men er

de resultaten werd geconcludeerd dat de ouderonder

gebruik van kon maken (een open inschrijving). Hiermee

steuner in een behoefte voorzag. De Hartekamp Groep

werd achterhaald of het hulpaanbod van een ouderonder

had dan ook besloten de ouderondersteuning voort te

steuner inderdaad in een behoefte voorzag. Vervolgens

zetten. Wel werd duidelijk dat er behoorlijke eisen gesteld

werd een registratieformulier ontwikkeld om verslag te

moeten worden aan de kwaliteiten en het opleidingsniveau

leggen van elk contact of actie die de ouderondersteuner

van een ouderondersteuner.

met een gezin/ouder had gehad. Door middel van deze formulieren is geïnventariseerd met welke problemen


(van kinderen en van henzelf) ouders te maken hebben en

Het project is uitgevoerd door de Hartekamp Groep. In de

wat hun hulpvragen waren. Ook was hiermee duidelijk

klankbordgroep waren vertegenwoordigd: Zorgkantoor

welke stappen de ouderondersteuner had gezet of welke

Kennemerland, SIG, MEE Noord West Holland,

acties zijn ondernomen. Hiernaast was een evaluatie

Universiteit van Amsterdam.

formulier ontwikkeld om de mate van tevredenheid van ouders over de ouderondersteuning vast te stellen.

Meer informatie De Hartekamp Groep, locatie Orionweg Haarlem

Er hadden 50 gezinnen deelgenomen aan het onderzoek.

Mw. R. Habekothé

Ouders gaven aan het meest te hebben gehad aan het

023 541 4500

persoonlijke contact, de emotionele ondersteuning.


Daarnaast vonden zij ondersteuning belangrijk bij hulp

Website: www.dehartekampgroep.nl


Ondersteuning familieleden van mensen met psychiatrische Problematiek Uitvoering: januari tot december 2006

Aanleiding en doel Onderzoeken laten zien dat 50% van de psychiatrische patiënten hulp van mantelzorgers – vaak familie - krijgt. Deze mantelzorgers staan voor een zware opgave. Meestal voelen ze zich alleen verantwoordelijk voor hun zieke familielid. Ze ervaren het als onmogelijk om deze zorg over te dragen aan anderen die de psychiatrische problemen niet kennen. Daarnaast voelen ze zich geïsoleerd omdat ze niet voldoende als volwaardige partij betrokken worden door de GGZ, bij de behandeling, informatie, communicatie met de GGZ, en het beleid van de GGZ. Zij kunnen met hun vragen nergens terecht. Steunpunt Mantelzorg West-Friesland (de ondersteuning van mantelzorgers gebeurt sinds maart 2009 door Steunpunt Zorg voor Welzijn) kreeg provinciale subsidie voor een project om meer mensen te bereiken die zorgen voor een familielid met psychiatrisch problemen. Het Steunpunt wilde een adequaat ondersteuningsaanbod realiseren dat de mantelzorgers daadwerkelijke ontlast. Want alleen zo kan deze groep mantelzorger de zorg volhouden, voelen ze zich meer betrokken, erkend en gerespecteerd bij de behandelaren van de GGZ en zijn ze meer in staat om de mantelzorgproblematiek te lijf te gaan.


•

25 mantelzorgers namen deel aan de voorlichting;

Met het project startten meerdere activiteiten:

•

Er komt een samenwerkingsovereenkomst tussen

•

•

•

Een inventarisatie van het bestaande

Steunpunt Mantelzorg West-Friesland (de onder

ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers in de

steuning van mantelzorgers gebeurt sinds maart

regio

2009 door Steunpunt Zorg voor Welzijn) en het GGZ-

Vervolgens keken de organisaties in hoeverre het

Centrum West-Friesland (is met ingang van 1 april

aanbod aansloot op de wensen van deze specifieke

2009 gefuseerd met GGZ Noord-Holland Noord onder

mantelzorgers;

de naam GGZ Noord-Holland Noord).

Een flyer met het ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers;

•

T wee voorlichtingsbijeenkomsten voor

•

De haalbaarheid van het (nieuwe) aanbod mantel zorgondersteuning was in beeld.

mantelzorgers en een netwerkbijeenkomst voor


ondersteuners van mantelzorgers;

Binnen het project werkten samen: Steunpunt Mantel

•

Een verwenmiddag voor de mantelzorgers;

zorg West-Friesland (de ondersteuning van mantelzorgers

•

Een convenant voor de bij mantelzorg betrokken

gebeurt sinds maart 2009 door Steunpunt Zorg voor

partijen;

Welzijn), GGZ-Centrum West-Friesland (is met ingang

Aansluiting van de vraag naar ondersteuning bij het

van 1 april 2009 gefuseerd met GGZ Noord-Holland Noord

aanbod;

onder de naam GGZ Noord-Holland Noord) en Labyrint - In

Na de evaluatie volgde een plan van aanpak voor de

Perspectief.

• •

toekomst. Het project was succesvol en had goede resultaten, zoals: •

Meer dan 50 mantelzorgers hadden door het project inzicht in hun positie ten opzichte van de behandelaren;

• •

100 mantelzorgers waren op de hoogte van het

Meer informatie

aanbod mantelzorgondersteuning;

Sinds maart 2009 gebeurt de ondersteuning van

40 mantelzorgers maakten naar aanleiding van het

mantelzorgers door Steunpunt Zorg voor Welzijn

project gebruik van de mantelzorgondersteuning;

0229 272 196

3 24 |

WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING


Binnen de Wet maatschappelijke onder steuning (Wmo) heeft mantelzorgondersteuning voor het eerst een wettelijke basis: gemeenten zijn verantwoordelijk voor mantelzorgondersteuning. De opdracht aan gemeenten om intensief met deze ondersteuning bezig te zijn, houdt verband met het cruciale belang van mantelzorg voor de Wmo. De Wmo doet een beroep op de eigen verantwoordelijkheid van burgers om zoveel mogelijk voor elkaar te zorgen. Voor gemeenten is de mantelzorger daarom een onmisbare partner in het lokale zorgbeleid. Hun inzet helpt het beroep op de Wmo-voorzieningen te beperken of uit te stellen. Dit vraagt wel om ondersteuning, want anders houden mantelzorgers het niet vol.

26 |

Mantelzorgservice in Heiloo

Activiteiten in 2008 en 2009

Aanleiding en doel De gemeente Heiloo wilde mantelzorg en mantelzorgondersteuning bekend maken onder haar inwoners. Zij had daarbij een volwaardige, samenhangende vraaggerichte mantelzorgonder steuning voor ogen. De gemeente ontving voor de voorbereiding van deze lokale mantelzorg service provinciale subsidie..


De resultaten van het project stonden naast de Nota

Het project omvatte:

Mantelzorgbeleid ook omschreven op een mantelzorg

•

Een nulmeting onder het winkelend publiek over de

kaart (sociale kaart met aanbodmogelijkheden in Heiloo

bekendheid met het fenomeen mantelzorg.

voor mantelzorgers). De aanbevelingen van de nota

Een expertmeeting in Heiloo met ruim 30 beleids

gingen in op: professionele hulp als uitkomst voor de

makers om te brainstormen over de invulling van

mantelzorgers en degene waarvoor ze zorgen, toelichting

het lokale mantelzorgbeleid. Tijdens de meeting

van aanbod diverse respijtzorgvoorzieningen, toelichting

werden ook de resultaten van ‘Wie zijn de mantel

op de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en toelich

zorgers in Heiloo’ gepresenteerd: een onderzoek door

ting en contactgegevens van instellingen die informatie

Drs. Evelien Tonkens van de Universiteit van

en hulp kunnen bieden. Met de mantelzorgkaart werd

Amsterdam.

blijvende aandacht gewaarborgd. Zowel bij de mantel

Een bijeenkomst met mantelzorgers over het

zorgers als bij de organisaties die hen ondersteunen.

•

•

gemeentelijk beleid en de wensen van mantel

•

zorgers. Deze bijeenkomst heeft een aantal interes


sante leerpunten opgeleverd, waaronder woning

Aan het project werkten mee: Gemeente Heiloo, PRIMO

aanpassingen, publiciteit en inzicht bij de instel-

nh, Mantelzorgmakelaar Heiloo, mantelzorgers, Steun

lingen die ondersteuning kunnen bieden aan de

punt Mantelzorg, TAPS in Zorg en Welzijn, Woonzorg

mantelzorgers zelf. Deze leerpunten en andere

loket, Nederlandse Rode Kruis afdeling Heiloo, Stichting

aanbevelingen zijn meegenomen bij het verder

Ouderwerk Heiloo, Nationale Vereniging De Zonnebloem,

formuleren van het mantelzorgbeleid.

Stichting Terminale Thuiszorg en Universiteit van

In oktober 2008 formuleerde PRIMO nh mede in het

Amsterdam.

kader van dit project aanbevelingen en leerpunten die voortkomen uit de bovengenoemde activiteiten. Deze dienden als input voor de nota Mantelzorg beleid van gemeente Heiloo. •

De organisatie van een Mantelzorgmiddag in februari 2009. Alle mantelzorgers uit Heiloo kregen een uitnodiging voor een bijeenkomst en workshops met de gemeente. Deze dag wordt in de toekomst jaarlijks georganiseerd in samenwerking met de lokale Stichting Ouderenwerk Heiloo.

•

Aan het einde van het project volgde een herhaling van de straat-enquête.

•

De door PRIMO nh opgestelde aanbevelingen en leerpunten waren uitgangspunt voor een nota

Meer informatie

Mantelzorgbeleid 2009-2011. Lokale zorginstellingen

Gemeente Heiloo

zijn nadrukkelijk betrokken bij het opstellen van

Mw. Y. Kersten

deze nota.

072 535 6685 E-mail: [email protected] Website: www.heiloo.nl


Mantelzorgondersteuning in Landsmeer, Oostzaan en Wormerland

Dit project startte in april 2008 en duurde tot mei 2009

Aanleiding en doel De gemeenten Landsmeer, Oostzaan en Wormerland wilden een beter dekkend netwerk en een beter op de vraag aansluitend aanbod van mantelzorgondersteuning realiseren. Het Centrum Mantelzorg ging hiermee aan de slag, daarvoor ontvingen zij vanuit de provincie Noord-Holland subsidie.


zorgers van GGZ-patiënten en voor mantel

Het project omvatte de volgende activiteiten: •

Een communicatieplan. Het doel was dat mantel

zorgers van dementerenden; •

zorgers zich herkenden in het begrip mantelzorg, dat ze het Centrum Mantelzorg kenden en dat ze wisten welke activiteiten er in de regio werden

Een backoffice Wmo-loket in Wormer en een spreek uur voor mantelzorgers in Landsmeer;

•

Individuele voorlichtingen over dementie bij families thuis;

aangeboden. Ook het brede publiek moest weten wat

De activiteiten werden op prijs gesteld en werden voort

mantelzorg is. Het communicatieplan werd

gezet na beëindiging van het project.

gecombineerd met een regionale campagne over de •

nieuwe naam van Centrum Mantelzorg.

Voorafgaand en aan het eind van het project is een meting

Een publiciteitscampagne, opgezet met artikelen,

gehouden naar de bekendheid van de term mantelzorg

persberichten en interviews. Ook zijn presentaties

onder de inwoners. De bekendheid was gestegen met 22%.

gehouden en is persoonlijke contact gelegd met

Ook was het aantal mantelzorgers dat is ingeschreven bij

intermediairs over nieuwe activiteiten voor mantel

Centrum Mantelzorg meer dan verdubbeld.

zorgers. Digitale communicatievormen werden

•

ontwikkeld, zoals een vernieuwde website, een


webkrant (www.mantelzorgenco.nl) en een digitale

Aan het project werkten mee: Centrum Mantelzorg en

sociale kaart.

gemeenten Landsmeer, Oostzaan en Wormerland.

De sociale kaart werd op twee manieren vorm gegeven: gedrukt en digitaal. De digitale sociale kaart is te vinden op www.centrummantelzorg.nl, via de knop ‘Ik ben mantelzorger’.

•

Een inventarisatie vond plaats naar mantelzorg activiteiten bij lokale professionele en vrijwilligers organisaties als ook een onderzoek naar de wensen en behoeften van mantelzorgers. De inventarisatie had duidelijk gemaakt dat er veel aanbod is, zowel lokaal als regionaal als landelijk, maar dat zowel mantelzorgers als aanbieders onderling niet van het aanbod op de hoogte waren. Vooral in Wormerland en Landsmeer was het WMO-loket nog niet bekend bij alle mantelzorgers. Het was de bedoeling om een aanbod op maat te ontwikkelen op lokaal en regio naal niveau. T ijdens het project was gestart met nieuwe struc

Meer informatie

turele lokale activiteiten vanuit Centrum Mantel

Centrum Mantelzorg

zorg:

Mw. A. Burger

–

Een Mantelzorgsalon ieder kwartaal;

0299 394 102

–

Lokale viering van De Dag van de Mantelzorg;


– Informatie- en gespreksavonden voor mantel

•

Website: www.centrummantelzorg.nl

28 |

Mantelzorg in Naarden en Bussum

Dit project startte in 2007, looptijd drie jaar

Aanleiding en doel Naarden en Bussum wilden meer inzicht in hoe de mantelzorg binnen hun gemeente was geregeld. Daarnaast wilden ze meer bekendheid geven aan de ondersteuning van het Steun punt Mantelzorg Gooi en Vechtstreek. Om dit te bewerkstelligen kregen zijn voor het project ‘Mantelzorg in Naarden en Bussum’ een provinciale subsidie. Met het project wilden Naarden en Bussum de afstemming verbeteren tussen wel en niet geïndiceerde mantelzorgondersteuning. Daarnaast wilden de gemeenten de zorg aan jonge mantelzorgers inventariseren en de preventieve mantelzorgondersteuning intensiveren. Bestaande voorzieningen nemen de ondersteuning op zich.


transferverpleegkundige. De enquête leverde meer

Het project omvatte, over drie jaar verspreid, de volgende

samenwerking op, duidelijkheid over het begrip

activiteiten:

mantelzorg over jonge mantelzorgers en inzicht in

•

Een oproep in de krant om meer inzicht te krijgen in

de belasting van mantelzorgers. Als afsluiting stond

de behoefte van mantelzorgers. Mantelzorgers

een paneldiscussieavond gepland, maar deze ging

kregen een uitnodiging om mee te doen aan een

door gebrek aan belangstelling helaas niet door.

enquête. Helaas was er weinig respons. •

houder lanceerde de rap tijdens een presentatie op

verstrekken van informatie. Voor inwoners, familie

een Bussumse school. De pers was volop aanwezig.

en personeel stonden meer activiteiten op de rol.

Jongerenorganisaties zoals sportverenigingen,

Zoals informatiebijeenkomsten en een overleg met

scouting en jeugdwerkers ontvingen de dvd met de

bijvoorbeeld een ouderenadviseur.

nodiging om op te treden. Naast de rap waren er in


Bussum ook andere activiteiten voor jonge mantel

Aan het project werkten mee: Steunpunt Mantelzorg Gooi

zorgers.

en Vechtstreek, Gemeente Naarden, Gemeente Bussum,

Een tentoonstelling over mantelzorgers, wederom

Versa, Vivium, RIBW Bussum, RIBW Naarden, verzor

gemaakt met medewerking van mantelzorgers. En

gingshuis De Veste, verzorgingshuis Naarderheem, GGZ-

geopend door de Bussumse wethouder. De tentoon

instelling Symfora, Sherpa, Jan Ligthart Centrum, Info

stelling hing een maand in Bussum en in Naarden.

centrum GGZ ’t Gooi, Jellinek ’t Gooi, diaconie Protestantse

De regionale krant publiceerde er drie artikelen over:

gemeente Bussum, Humanitas ’t Gooi, MEE ’t Gooi,

een interview met een mantelzorger, een interview

Huisartsenpraktijk Medisch Centrum Bussum Zuid,

met een consulent en een artikel over de tentoon

Vrijwillige Thuishulp Naarden-Bussum (Versa), Ouderen

stelling zelf. Bezoekers typeerden de tentoonstelling

werk Naarden-Bussum (Versa), WWZ loket Wijzer

als goed en verrassend. Andere gemeenten gaven

Bussum, Twinburgering in Bussum, GGD, Middelbare

aan belangstelling te hebben om de tentoonstelling

scholen in Naarden en Bussum, Bureau Jeugdzorg ’t Gooi.

te gebruiken. •

•

Naar aanleiding van de enquête onder organisaties zijn afspraken gemaakt over voorlichting en het

rap. De rappers kregen daarna regelmatig de uit

•

•

Een ‘rap’ voor en door jonge mantelzorgers. De wet

Activiteiten om allochtone mantelzorgers te

Meer informatie

bereiken. Via persoonlijk contact, want schriftelijke

Steunpunt Mantelzorg Gooi en Vechtstreek, onderdeel

oproepen werkten hier niet.

van Versa Welzijn

Een enquête onder een selectie van organisaties om

Mw. H. Kleve

inzicht te krijgen hoe zij tegen mantelzorg aankeken

035 697 0050 (voor mantelzorgers)

en om samenwerking te bevorderen. Het ging om

035 656 9590 (voor organisaties)

onder andere de diaconie, de praktijkondersteuner


van een huisartsenpost, verpleeghuizen, GGZ en de

Website: www.mantelzorggooi.nl


Mantelzorg-rap, een activiteit voor en door jonge mantelzorgers binnen het project ‘Mantelzorg in Naarden en Bussum’.

30 |

Naar een basispakket mantelzorgondersteuning Den Helder

Dit project startte in september 2007 en duurde een jaar

Aanleiding en doel In Den Helder startte in opdracht van de gemeente het project ‘Naar een basispakket mantel zorgondersteuning in Den Helder’ De gemeente ontving hiervoor subsidie van de provincie Noord-Holland. De doelstellingen van het project waren: • Het formuleren van een basispakket mantelzorgondersteuning op basis van geïnventari seerde knelpunten en behoeften van mantelzorgers en het huidige ondersteuningsaanbod. • De bekendheid vergroten met de begrippen mantelzorg, respijtzorg en met het bestaande ondersteuningsaanbod. • Mantelzorgers konden voor informatie, advies en ondersteuning/doorverwijzing terecht bij het zorgloket van de gemeente of bij het Steunpunt Mantelzorg. • Het opzetten van een organisatiestructuur waarin het basispakket mantelzorgonder steuning zich verder kon ontwikkelen.


•

Informatie, advies, emotionele en educatieve steun.

De resultaten van het project werden verwerkt in twee

•

(Voorlichting over en hulp bij aanvragen) maat

productverslagen. Het eerste bevatte een kort verslag van de activiteiten en de resultaten daarvan: •

regelen voor de combinatie zorg en arbeid. •

Samenwerking.

T wee informatie- en ontspanningsbijeenkomsten en meerdere voorlichtingsbijeenkomsten.

Het project leverde met de rapporten nuttige informatie

•

P ublicaties in lokale kranten.

en aanbevelingen op voor verdere beleidsontwikkeling en

•

Een bijeenkomst voor de medewerkers van het Wmo-

gaf de mogelijkheid vanuit Mantelzorgcompliment-

loket.

gelden vervolgactiviteiten te organiseren. De uitkomsten

•

Een flyer met het belangrijkste ondersteuningsaanbod.

waren nuttige input voor de notitie ‘Basisfuncties lokale

•

Een overzicht van veel gestelde vragen.

ondersteuning vrijwilligerswerk en mantelzorg’ van 30

•

Een begeleidingsgroep om de samenwerking te

maart 2009.

verstevigen tussen de diverse organisaties.


Het tweede verslag was meer inhoudelijk van aard, met

Aan het project werkten mee: Gemeente Den Helder,

een algemeen deel over definitie en typering van mantel

Omring, Steunpunt Mantelzorg, Stichting Mantelzorg

zorg, problemen, risicogroepen en knelpunten en lande

centrum Noord-Holland Noord, Humanitas en Vrijwillige

lijke ontwikkelingen die betrekking hadden op mantel

Thuiszorg.

zorg. Daarnaast ging het verslag over de situatie in Den Helder: de cijfers, het beleid van de gemeente, het onder steuningsaanbod, de gesignaleerde knelpunten en behoeften.

Op basis van het door landelijke belangenorganisaties aanbevolen basispakket mantelzorgondersteuning stonden in het rapport aanbevelingen over: • • •

Inspraak (inclusief belangenbehartiging en raad

Meer informatie

plegen deskundigen).

Gemeente Den Helder

(Voorlichting over en hulp bij aanvragen) financiële

Mw. H.J. Oskam

en materiële steun.

0223 678 430

Voorlichting over en hulp bij aanvragen) respijtzorg,


praktische hulp.

Website: www.denhelder.nl


Ondersteuning mantelzorg in Edam-Volendam

Onderzoek Movisie startte eind maart 2008. Het rapport werd op 3 juli 2008 gepubliceerd

Aanleiding en doel De gemeente Edam-Volendam vond het belangrijk dat organisaties in de gemeente elkaar weten te vinden en dat mantelzorgers actiever benaderd worden. Voor de gemeente lag de vraag open hoe zij in de nabije toekomst vorm zou geven aan de ondersteuning van mantel zorgers. De gemeente Edam-Volendam liet onderzoek doen naar de ondersteuning van mantelzorg in Edam-Volendam. Beoogd einddoel: de start van lokale mantelzorgondersteuning. Voor dit onderzoek kreeg de gemeente provinciale subsidie. Mogelijk is er in de toekomst sprake van samenwerking met de omringende kleinere gemeen ten. Als kleinere gemeenten in de regio kunnen zij dan wellicht profijt hebben van de opgedane inzichten in de gemeente Edam-Volendam.


een aanbod te doen van mantelzorgondersteuning en er

Het onderzoek had als kernvraag: ‘Op welke wijze kan de

ging een Servicepunt Mantelzorg open, dat vanuit het

gemeente Edam-Volendam haar mantelzorgondersteu

wijksteunpunt in Edam opereert. In een jaar tijd zou het

ning het beste vorm geven?’ Welke stappen moeten

aantal bekende mantelzorgers van 70 naar 250 groeien.

worden gezet om te komen tot deze gewenste organisatie

De mantelzorgondersteuner vanuit het wijksteunpunt in

structuur voor mantelzorg? Kennisinstituut Movisie

Edam werkte in een team met de Keuzeadviseur Wonen,

voerde het onderzoek uit.

Zorg en Welzijn en de WonenPlus consulente. Zij ver sterkten elkaar enorm.

Om zicht te krijgen op de huidige situatie van het aanbod en om zicht te krijgen op de wijze waarop het aanbod


georganiseerd was, zijn organisaties bevraagd die in

Aan het project werkten mee: Gemeente Edam-Volendam,

Edam-Volendam betrokken zijn bij de mantelzorgonder

Movisie, Stichting WonenPlus Noord-Holland.

steuning. Naar aanleiding van het rapport volgden aanbevelingen voor het aanbod van mantelzorgers in Edam-Volendam. Deze aanbevelingen gingen in op: informatie, advies en begeleiding en emotionele steun, educatie, praktische hulp, respijtzorg, financiële tekortkomingen en materiële tegemoetkomingen. Hiernaast waren er aanbevelingen voor de infrastructuur voor mantelzorgers in Edam-Volendam. Deze gingen in op: regie, beleid en coördinatie en praktijk. Movisie stelde drie varianten voor van gewenste onder steuning. Gekozen werd voor een variant waarbij voor twee jaar een coördinatiepunt Mantelzorgondersteuning in het leven werd geroepen. Een wezenlijk onderdeel van het proces waarin een dekkend aanbod voor mantel

Meer informatie

zorgers vorm krijgt was draagvlak. Voor het slagen van

Gemeente Edam-Volendam

het traject gingen lokale partijen met elkaar aan de slag,

Mw. I. Verrips

daarbij aangestuurd door een coördinerend functionaris,

0299 398 488

de kwartiermaker. Deze rol kreeg Stichting WonenPlus


Noord-Holland. Organisaties kregen een uitnodiging om

Website: www.edam-volendam.nl

32 |

Mantelzorgondersteuning in Purmerend

Dit project inclusief onderzoek Movisie en presentatie notitie in raadscommissie samenleving startte in 2008

Aanleiding en doel Purmerend constateerde een versnipperd aanbod aan mantelzorgondersteuning in de gemeente. Het overzicht ontbrak. Om een goed samenhangend aanbod te realiseren moest de mantelzorgondersteuning in kaart worden gebracht, hiervoor ontving de Gemeente Purmerend subsidie van de provincie. Om mantelzorgers te bereiken en hen maximaal gebruik te kunnen laten maken van het ondersteuningsaanbod waren bekendheid met het aanbod en een effectieve bemiddeling daarvoor essentieel. Bovendien wilde Purmerend graag advies over een basispakket mantelzorgondersteuning. Uit het advies moest bovendien blijken hoe de gemeente meer mantelzorgers kan bereiken.


Daarnaast werden vier scenario’s voor de positionering

Kennisinstituut Movisie kreeg de opdracht het onderzoek

van de coördinatie en bemiddelingsfunctie voor mantel

te doen. Het rapport ‘Ondersteuning Mantelzorg in

zorgondersteuning geschetst. Bij de scenario’s werd

Purmerend 2008’ ging in op de ondersteuningsstructuur

wisselend uitgegaan van een coördinerende rol. De

voor mantelzorgers in Purmerend. Het bevatte adviezen

mogelijkheden waren de Vrijwilligerscentrale Purmerend,

voor optimale ondersteuning, afgestemd op de behoefte

Stichting WonenPlus, het Wmo-loket of een geheel nieuw

van de verschillende groepen mantelzorgers in

opgezette coördinatie- en bemiddelingsorganisatie. Uit

Purmerend. Presentatie vond plaats in de raadscommissie

deze scenario’s en met de in kaart gebrachte situatie op

Samenleving. De uitkomsten vormden samen met een

het gebied van mantelzorgondersteuning, zal het college

evaluatieonderzoek naar Steunpunt Mantelzorg 2008 van

van de gemeente Purmerend een keuze maken voor het

de gemeente zelf, de basis voor het verdere beleid.

verdere beleid.

Na het rapport volgde de Notitie Mantelzorgonder


steuning, waarin een inventarisatie van de situatie en

Binnen het project werkten samen: Gemeente Purmerend

een toegankelijk basispakket mantelzorgondersteuning

en Kennisinstituut Movisie.

stond beschreven. Geconcludeerd werd dat een professionaliseringsslag in de mantelzorgondersteuing noodzakelijk was en dat het wenselijk is dat er één coördinatiepunt met een onaf hankelijke bemiddeling voor mantelzorgondersteuning zou komen. Het beschreven basispakket ter ondersteuning van mantelzorgers in Purmerend: •

richtte zich op tot nu toe slecht bereikte doelgroepen (allochtone, jonge of werkende mantelzorgers, mantelzorgers van GGZ-clienten en van psychogeriatische cliënten, mantelzorgers van verslaafden en ouders van kinderen met een beperking);

•

richtte zich op de ondersteuningsfuncties op het

Meer informatie

gebied van: informatie, advies en begeleiding,

Gemeente Purmerend

emotionele ondersteuning, educatie en praktische

Mw. M. Scheermeijer

hulp.

0299 452 341 E-mail: [email protected] Website: www.purmerend.nl


Mantelzorgondersteuning in Waterland

Dit project startte in oktober 2008 en is in november 2009 afgerond. De activiteiten lopen door tot februari 2010

Aanleiding en doel Wat is de vraag van mantelzorgers? En welk ondersteuningsaanbod is er in de regio en binnen de gemeente? Met dit project wilde de gemeente Waterland een beter dekkend netwerk dat mantelzorgers ondersteunt realiseren. Een netwerk dat bovendien beter aansluit op de vraag. Om deze mantelzorgondersteuning in Waterland uit te voeren, ontving de gemeente een provinciale subsidie. Het project had daarbij de volgende concrete resultaten voor ogen: • Meer bekendheid over de begrippen mantelzorg en mantelzorgondersteuning bij de inwoners van de gemeente Waterland; • Directe, vraaggerichte ondersteuning bieden aan mantelzorgers door het geven van informatie en door huisbezoeken aan mantelzorgers.


stellingen van het huisbezoek is het actief opsporen van

Een belangrijk onderdeel van het project ‘Mantelzorg

mantelzorgers en hen laten kennismaken met de onder

ondersteuning in Waterland’ was voorlichting: regel

steuningsmogelijkheden. Tot slot brengt de gemeente in

matig en met herhaling meer bekendheid geven aan het

februari 2010 een Wmo-krant uit waarin alle onder

begrip mantelzorg en de mogelijke ondersteunings

werpen rondom mantelzorg aan bod komen.

vormen. Bijbehorende activiteiten: verspreiding van voorlichtingsmateriaal, inloopochtenden voor mantel


zorgers en de organisatie van activiteiten in het kader van

Binnen het project werkten samen: Gemeente Waterland

de ‘Dag van de mantelzorg’.

en Centrum Mantelzorg.

Het Centrum Mantelzorg zorgde voor een inventarisatie van organisaties die ondersteuning bieden aan mantel zorgers. Om alle informatie – regionaal en landelijk - te kunnen delen met mantelzorgers ontwikkelde de gemeente in samenwerking met het Centrum Mantelzorg een sociale kaart in de vorm van een gids voor mantel zorgers: ‘Mantelzorg, Alles op een rij’. De gids bood mantelzorgers uit de gemeente een weg wijzer in de zoektocht naar (extra) hulp en ondersteuning en is een naslagwerk voor mantelzorgers, professionals en vrijwilligers in de gemeente. De gids behandelde de basisfuncties mantelzorg die zijn vastgesteld door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). De mantelzorggids bevatte informatie, nuttige adressen, telefoonnummers en websites en informeert mantel zorgers over de mogelijkheden van ondersteuning in de gemeente Waterland en de regio Zaanstreek/Waterland. De mantelzorggids wordt regelmatig geactualiseerd.

Meer informatie

Daarnaast organiseert de gemeente jaarlijks tijdens de

Gemeente Waterland

Dag van de mantelzorg een activiteit voor mantelzorgers.

Mw. P. de Haan

Om de bekendheid met het aanbod verder te vergroten

0299 658 689

startten in november 2009 de preventieve huisbezoeken


bij inwoners van 75 jaar en ouder. Eén van de doel

Website: www.waterland.nl

34 |

Mantelzorgarrangement - gemeente Langedijk

Dit project startte in april 2009 en liep tot eind december 2009

Aanleiding en doel De gemeente Langedijk constateerde dat de druk op de mantelzorgers toeneemt. De bestaande mantelzorgondersteuning in de gemeente was vooral regionaal georganiseerd. De gemeente Langedijk kreeg provinciale subsidie om te komen tot lokale mantelzorgarrangementen. Dit waren pakketten met activiteiten voor lokale mantelzorgers. De gemeente vroeg daarbij hulp aan Stichting WonenPlus. Via overgebleven rijksbudget voor het Mantelzorgcompliment 2007 kon de gemeente geld vinden voor de arrangementen.



Binnen het nieuwe lokale Mantelzorgarrangement

Binnen het project werkten samen: gemeente Langedijk

konden mantelzorgers gebruik maken van een pakket dat

en Stichting WonenPlus.

bestaat uit diverse activiteiten. Mensen konden kiezen. WonenPlus sluit de arrangementen zelf af. Zo kon de organisatie direct de ondersteuning, hulp, zorg of activi teiten inzetten en coördineren. Met de arrangementen – zie de tabel - wilde de gemeente Langedijk vooral haar waardering laten blijken voor de tijd en moeite die inwoners van Langedijk geven aan een naaste. Resultaten van het project: • •

Lokaal aanbod van Mantelzorgarrangementen; Mantelzorgarrangementen kwamen tot stand door input van de mantelzorgers uit de gemeente Langedijk. De specifieke wensen en behoeften aan ondersteuning en hulp van de mantelzorgers waren

Voorbeelden van het aanbod binnen het arrangement • • • •

waardebonnen t.b.v. ontspanning; tuinonderhoud; klussen; Goodiebag.

• dagje uit/weg (inclusief opvang/oppas voor zorgvrager); • gratis WonenPlus jaarabonnement mantelzorger; • gratis WonenPlus jaarabonnement zorgvrager (55+); • eenmalige grote schoonmaak thuis, duur 4 uur; • klussen; • verwen- en ontspanningsarrangement. • dagje uit/weg voor 2 personen (inclusief opvang/oppas voor zorgvrager); • tuinonderhoud; • specifieke cursus, begeleiding en/of coaching voor individuele mantelzorger.

bekend; •

De procedure voor het aanvragen en krijgen van een arrangement was laagdrempelig;

•

Reguliere welzijn- en zorginstellingen, andere ketenpartners en het lokale bedrijfsleven kregen een duidelijk aandeel in het Mantelzorgarrangement;

•

Er werden duidelijke en transparante criteria beschreven voor de Mantelzorgarrangementen;

•

Er kwam een procedure voor alle betrokkenen waardoor de regie en de continuïteit van het project gewaarborgd bleef;

•

Een substantieel deel van de mantelzorgers van een gemeente maakte gebruik van het aanbod Mantel zorgarrangementen.

Een mantelzorger die iemand langer dan drie maanden

Meer informatie

helpt of ondersteunt had recht op activiteiten uit een

Gemeente Langedijk

arrangement. Het aanbod was afhankelijk van het aantal

Mw. R. Späth

uren die de mantelzorger per week besteedde aan de zorg.

0226 334 598 [email protected] www.langedijk.nl


Mantelzorgers ondersteund In Beemster, Schermer, Graft-De Rijp en Zeevang

Dit project startte in november 2008 en duurde een jaar.

Aanleiding en doel De gemeenten Beemster, Schermer, Graft-De Rijp en Zeevang dienden in de zomer van 2008 een subsidieaanvraag in bij de provincie Noord-Holland. Deze werd gehonoreerd. Ze wilden samen werken binnen het project “Mantelzorgers ondersteund”. Het project sloot aan op het WWZproject De Verbinding, waarin deze vier gemeenten al samen optrekken. Het project ‘Mantelzorgers ondersteund’ had twee doelstellingen: 1 Het goed informeren van mantelzorgers over wat zij van de gemeenten Beemster, Schermer, Graft-De Rijp en Zeevang en de mantelzorgondersteunende organisaties kunnen verwachten; 2 Het realiseren van een concreet, samenhangend en vraaggericht lokaal aanbod van mantelzorgondersteuning.


aan-huisbladen. Met daarin ook herkenbare casussen.

Het projectteam kreeg als opdracht:

Er kwamen tijdens het project vier Mantelzorgkoeriers

•

Maak een communicatieplan om bekendheid te

– nieuwsbrieven – uit met een mooie vormgeving,

geven aan de term mantelzorg en de mogelijkheden

passend bij de stijl van de expositie.

van mantelzorgondersteuning; •

•

Inventariseer via huisbezoeken aan mantelzorgers

Verder waren er themabijeenkomsten voor mantelzorgers

wat hun wensen en behoeften zijn en maak hen

en intermediairs gehouden over onder andere respijtzorg,

tegelijkertijd bekend met de mogelijkheden van

de collectieve verzekering voor vrijwilligers en mantel

ondersteuning;

zorgers en het persoonsgebonden budget. Het project sloot

Ontwikkel een samenhangend aanbod van mantel

af met een grote happening 7 november 2009: de Dag van

zorgondersteuning. Inventariseer daartoe de

de Mantelzorg.

bestaande mogelijkheden van mantelzorgonder

•

steuning in de vier gemeenten. Ontwikkel een aan


bod daar waar eventuele hiaten zijn en implemen

Binnen het project werkten samen: gemeenten Beemster,

teer dit;

Schermer, Graft-De Rijp en Zeevang, Zorgcirkel Water

Geef in de evaluatie van het project aanbevelingen

land, Wooncompagnie, Stichting WonenPlus Noord-

voor inbedding in het gemeentelijk beleid.

Holland, Aangenaam WonenPlus, Wmo- en ouderen panels van de vier gemeenten, Wmo-cliëntenraad

Het project startte met de foto-expositie “Mantelzorgers

Beemster, Schermer, Graft-De Rijp, Wmo-raad Zeevang,

in Beeld”. Daarna vond een expertmeeting plaats met alle

De Zonnebloem, Stichting Hospice Thuis van Leeghwater,

belanghebbenden. Er volgde een mantelzorgenquête bij

Evean Zorg, Stichting Odion, MEE, Stichting Mantel

alle bij de gemeenten bekende zorgvragers (aantal 1285).

zorgcentrum, GGZ Dijk en Duin, GGZ Noord-Holland

Uiteindelijk wilden 225 mantelzorgers zich laten registre

Noord, Ypsilon, Steunpunt Mantelzorg Noord-Kennemer

ren; 37 mensen vroegen om een huisbezoek. De follow-up

land.

hiervan vindt nu plaats door de projectmedewerkster in samenwerking met onder andere de mantelzorgmake laar. De uitwerking van de enquête leidde tot een rappor tage met aanbevelingen voor beleid. Mantelzorgers en intermediairs zaten ook aan tafel bij de bespreking van de

Meer informatie

enquête. Hun commentaar zou worden verwerkt in een

Gemeente Beemster

mantelzorgnota.

Mw. L van het Kaar (projectleider) 0299 682 121

Communicatie was in het project heel belangrijk: alle

[email protected]

activiteiten stonden tweewekelijks vermeld in de huis-

www.aangenaamwonenplus.nl

36 |

Versterken van mantelzorgondersteuning in stadsdeel Amsterdam-Centrum Dit project liep van het voorjaar tot het najaar van 2008

Aanleiding en doel Stadsdeel Amsterdam-Centrum stond voor de opgave om ‘mantelzorg en vrijwilligerswerk’ invulling te geven. Om dit in goede banen te leiden ontving het stadsdeel provinciale subsidie voor het starten van het project ‘versterken van mantelzorgondersteuning in stadsdeel Amsterdam-Centrum’. Markant, Steunpunt Mantelzorg Amsterdam en Diemen, voerde het uit. Het stadsdeel beoogde met het project meer bekendheid te geven aan het begrip mantelzorg. En het belang te vergroten van mantelzorgondersteuning bij zorgen welzijnorganisaties, belangenbehartigers en stadsdeelambtenaren en -politici. Het was daarnaast de bedoeling om met deze partijen een goed netwerk te creëren rondom de mantelzorger.



Tijdens de initiatieffase werden in overleg met Stadsdeel

Binnen het project werkten samen: Stadsdeel

Amsterdam-Centrum instellingen benaderd om de bege

Amsterdam-Centrum en Markant. Ook hebben ver

leidingsgroep te vormen. Deze fase eindigde met de start

schillende zorgen welzijnsinstellingen meegewerkt.

bijeenkomst op 12 maart 2008.

Zoals Amsta-Tabitha, Amsterdam Thuiszorg, Coke van jou, Cordaan Thuiszorg, Jellinek, Loket Zorg & Samen

Bij het project hoorde de uitgave van het boekje ‘Wat doe

leven, MEE Amstel en Zaan, Mentrum, Osira, Blanken

jij voor de buurt?’ En er waren allerlei activiteiten georga

bergstichting, Stichting IJsterk, Wijkcentrum Jordaan,

niseerd die bewustwording als doel hadden: pilotbijeen

Evean Zorg, Stichting Doras, KansWeb, Stichting

komsten voor zorgen welzijnsaanbieders, de inventari

Opbouwwerk Noord, Platform Mantelzorg en de Osira

satie en presentatie van knelpunten, publiciteit door

groep.

middel van het artikel ‘Bent u mantelzorger?’, de organi satie van de mantelzorgsalon in 2008, voorlichting aan senioren en foldermailingen. Om knelpunten te inventariseren heeft een Mantelzorg raadpleging plaatsgevonden. Mantelzorgmakelaars en -consulenten werden geïnterviewd. Onder voorzitter schap van de Vrijwilligerscentrale Amsterdam vond een expertmeeting plaats met als titel ‘Vrijwilligerswerk, mijn zorg!’ Alle knelpunten staan in het eindrapport. Een ‘format beleidsvoornemens’ ging naar alle deel nemende partijen, die de voornemens vervolgens vast legden en ondertekenden. Zij vormen nu samen de Werkgroep mantelzorg. De werkgroep organiseerde onder meer de Dag van de Mantelzorg 2008 met een activiteiten subsidie en bijdragen van de organisaties zelf. De werk groep blijft bestaan. Net als de jaarlijkse viering van de Dag van de Mantelzorg.

Meer informatie Markant, Steunpunt Mantelzorg Amsterdam en Diemen

Conclusies en aanbevelingen staan beschreven in het

(onderdeel van Cordaan Thuiszorg)

rapport ‘Mantelzorg en mantelzorgondersteuning in

Mw. J. Jonker

stadsdeel Amsterdam Centrum’.

020 886 8800 E-mail: [email protected] Website: www.markant.org


Versterking van mantelzorgondersteuning in stadsdeel Zuideramstel

Dit project startte in september 2007 en liep tot september 2008

Aanleiding en doel Markant voerde met behulp van de provinciale subsidie in Stadsdeel Zuideramstel het project “versterken van de mantelzorgondersteuning” uit. De organisatie wilde inzicht krijgen of mantelzorgondersteuning in de stadsdelen maatwerk vereist. Doelstelling van dit project was om mantelzorgers zodanig te ondersteunen dat zij hun taak goed kunnen uitvoeren, en voor komen dat zij overbelast raken.



Het project startte feitelijk met een bijeenkomst begin

Binnen het project werkten samen: Stadsdeel Zuider

2008. Gevolgd door een platformbijeenkomst in het

amstel en Markant, Steunpunt Mantelzorg Amsterdam

Stadsdeelkantoor Amsterdam. Om een eerste beeld te

en Diemen.

krijgen van de knelpunten waren er interviews met

Bij de inventarisatie werkten samen: Amsterdam Thuis

relevante instellingen. Aansluitend is een ‘Alzheimer

zorg, Cordaan Thuiszorg, GGZ Buitenamstel, Loket Zorg

café’ georganiseerd en heeft een mantelzorgraadpleging

en Samenleven, MEE Amstel en Zaan, Osiragroep, Puur

plaatsgevonden, bedoeld om behoeften van mantel

Zuid, Stichting Algemene Hulpdienst Buitenveldert,

zorgers in beeld te krijgen.

Stichting Welzijn Zuideramstel en Zonnehuisgroep Zuideramstel.

Het project leidde tot een rapport met een analyse van de huidige situatie: een ‘nulmeting mantelzorg Stadsdeel Zuideramstel’. Het gaf een beeld van het aantal mantel zorgers, risicogroepen binnen mantelzorgers en knel punten, behoeften en verwachtingen van mantelzorgers. Inclusief consequenties voor het aanbod en aansluiting bij het Wmo-programma. Daarnaast was het huidige ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers in het stads deel en de plannen voor uitbreiding daarvan in kaart gebracht. De bekendheid van relevante begrippen bij betrokken partijen is nu groter dan vóór het project. Dat blijkt onder meer uit het aantal mantelzorgers dat staat geregistreerd bij Markant: nu twee keer zo veel. Op basis van het rapport formuleerde Markant ook het basispakket mantelzorgondersteuning voor het stadsdeel. Na afloop van het gesubsidieerde project stonden nog meer activiteiten op het programma: •

De organisatie van een ketenbijeenkomst voor alle partners;

• • •

Het opstellen van een samenwerkingsprotocol in

Meer informatie

samenwerking met het loket Zorg en Samenleven;

Markant, Steunpunt Mantelzorg Amsterdam en Diemen

Een Plan van Aanpak met de aanbevelingen uit het

(onderdeel van Cordaan Thuiszorg)

rapport met een tijdsplanning;

Mw. J. Jonker

De aanwezigheid bij de Turkse werkgroep in Zuider

020 886 8800

amstel voor informatie over Mantelzorgonder


steuning.


38 |

Naar een basispakket mantelzorgondersteuning in de Amsterdamse stadsdelen Westerpark, de Baarsjes, Geuzenveld-Slotermeer, Zeeburg, Oud-Zuid, Osdorp en Oost-Watergraafsmeer De projecten in de diverse stadsdelen startten en eindigden in de periode van september 2006 tot september 2008

Aanleiding en doel Op stadsdeelniveau ontbrak zowel een visie op mantelzorg(ondersteuning) als een beleids programma. Onduidelijk was hoeveel mantelzorgers er actief zijn in de stadsdelen, wat hun wensen en behoeften zijn, welk aanbod er op stadsdeelniveau bestaat om mantelzorgers te ondersteunen en of het bestaande aanbod tegemoet komt aan de vraag. Om die reden wilde Markant, Steunpunt Mantelzorg Amsterdam en Diemen, samen met zes stadsdelen komen tot een basispakket mantelzorgondersteuning voor elk stadsdeel. Voor de uitvoering van een basispakket mantelzorgondersteuning ontvingen de stadsdelen provinciale subsidie. Centraal stond de wens om mantelzorg meer bekendheid te geven. En om het belang aan te geven van mantelzorgondersteuning. Bij inwoners, zorgen welzijnorgani saties, belangenbehartigers en stadsdeelambtenaren en politici. Uiteindelijk moet er in elk stadsdeel een goed basispakket zijn dat mantelzorgers ondersteunt.


ondersteuning en verwijzing terecht bij het loket

Het project resulteerde allereerst in het bijeenbrengen van

Zorg en Samenleven in stadsdeel Westerpark. Er is

partijen om mantelzorgondersteuning op stadsdeel

een intentieverklaring, een mantelzorgspreekuur,

niveau te versterken. En vervolgens is er voor elk stadsdeel

een intern samenwerkingsprotocol en een artikel

een basispakket voor mantelzorgers.

over mantelzorg dat het stadsdeel kan publiceren; •

Loketmedewerkers met een informatie- en advies

Het project had voor ieder stadsdeel het volgende resultaat

functie zijn op de hoogte van de actuele stand van

voor ogen:

zaken door deskundigheidsbevordering. Er is een

•

informatiepakket beschikbaar voor mantelzorgers

Formulering van aanknopingspunten voor de prak tische uitvoering van de Wmo op het gebied van mantelzorgondersteuning in de vorm van: een

en medewerkers van het Loket Zorg en Samenleven; •

literatuurstudie ‘Mantelzorg, trends en maat schappelijke ontwikkelingen’ en een inventarisatie

•

in het overleg van het Wmo-Platform Westerpark.

van knelpunten voor mantelzorgers in ieder stads

De Baarsjes:

deel;

•

Digitaal ‘Vliegwiel mantelzorgondersteuning’;

Meer bekendheid van het begrip mantelzorg en het

•

Het project bereikt 125 mantelzorgers waaronder 33

ondersteuningsaanbod bij lokale politici, verwijzers,

tot dan toe onbekende. Dat komt onder meer door de

hulpverleners, bestuursleden zelforganisaties en

volgende activiteiten: Dag van de Mantelzorg; vijf

(allochtone) mantelzorgers.

voorlichtingsbijeenkomsten ZorgThuis en Familie zorg; twee mantelzorgsalons; kletsuurtje (gestopt

Specifieke resultaten per stadsdeel:

wegens onvoldoende animo); yoga; een plan voor verspreiding van folders en memorycards van

Westerpark: •

Artikelen over mantelzorg bij het WmoPlatform

Markant; publiciteit via de media; •

Westerpark en de cursus Familiezorg Thuis voor Marokkaanse vrouwen; • •

Mantelzorgers kunnen met vragen terecht bij loket ZeS in de Baarsjes;

•

Een basispakket mantelzorgondersteuning op stads

Folders liggen op belangrijke plaatsen zoals bij de

deelniveau. Centrale scholing voor onder meer de

huisarts;

medewerkers van het loket De Baarsjes. Een werk

‘Vliegwiel mantelzorgondersteuning Westerpark’

wijze voor een werkgroep mantelzorg die na afloop

(inventarisatie van het ondersteuningsaanbod in

van het project verder gaat;

Westerpark); •

Mantelzorg(ondersteuning) is een vast agendapunt

Mantelzorgers kunnen voor informatie, advies,


Geuzenveld-Slotermeer:

als Werkgroep Mantelzorg per jaar minimaal één

•

Voorlichtingsbijeenkomsten, mantelzorgsalons,

knelpunt rondom mantelzorg op te zullen lossen en

verspreiding van PR-materiaal en folders;

een resultatenkrant Oud-Zuid.

•

Mantelzorgers kunnen voor informatie, advies, individuele ondersteuning en verwijzing terecht bij

Osdorp:

het loket Zorg en Samenleven in hun stadsdeel of op

•

een spreekuur bij Markant; •

tingsbijeenkomsten, PR-materiaal, voorlichting over

Markant stelt een concept-intentieverklaring op als uitgangspunt voor een regie-overleg mantelzorg in

mantelzorg aan taaldocenten en andere activiteiten; •

informatie, advies, ondersteuning en doorverwij

en welzijnsaanbieders informeren elkaar over hun

zing. Dat kan bij het loket Zorg en Samenleven

ondersteuningsaanbod voor mantelzorgers;

(fysiek en mobiel) of op een spreekuur bij Markant; •

basispakket mantelzorgondersteuning verdere

Omdat 48,1% van de bevolking in stadsdeel

invulling te geven. Zorg- en welzijnsaanbieders

Amsterdam Zeeburg een niet-Nederlandse achter

informeren elkaar over hun mantelzorgbeleid en

grond heeft gaat speciale aandacht uit naar mantel

over hun ondersteuningsaanbod. In het netwerk

zorgers met een Surinaamse, Antilliaanse, Turkse,

overleg komen ook signalen van mantelzorgers ter

Marokkaanse, Zuid-Europese achtergrond en overige

sprake.

groepen allochtone mantelzorgers;

•

‘Vliegwiel mantelzorgondersteuning’ (inventari

Oost Watergraafsmeer:

satie van het huidige ondersteuningsaanbod voor

•

schappelijke ontwikkelingen’ om lokale gegevens

Voorlichtingsbijeenkomsten, ontspanningsactivi

over mantelzorg in beeld te brengen. Een inventari

teiten voor mantelzorgers, verspreiding van PR-

satie van het ondersteuningsaanbod, de knelpunten

materiaal en publicatie van artikelen in de

en behoeften en een notitie Basispakket mantelzorg

Mantelzorgers kunnen voor informatie, advies,

ondersteuning Amsterdam; •

ondersteuning en verwijzing terecht in het eigen een spreekuur bij Markant;

drie artikelen in lokale media; •

extramurale cliënten van zorgcentrum De Open Hof, transferverpleegkundigen van het Onze Lieve

steuning in stadsdeel Zeeburg. Daarom richten ze de

Vrouwe Gasthuis, vrijwilligers van de Wijkpost voor

Werkgroep Mantelzorg op;

ouderen, raadsleden Zorg en Welzijn en leden van het platform Sociale Vernieuwing; •

Voorlichtingsbijeenkomsten, PR-materiaal en ont •

Een verwenactiviteit voor mantelzorgers (zwemmen);

•

stadsdeel bij het loket Zorg en Samenleven en/of op

Huisartsen krijgen een wachtkamerfolder en infor matie over mantelzorgondersteuning met een

een spreekuur bij Markant. Oprichting van een Werkgroep Mantelzorg in Stads

Voorlichting ‘Zorg Thuis’ aan migranten waaronder taalcursisten en twee cursussen Familiezorg Thuis;

Mantelzorgers kunnen voor informatie, advies, ondersteuning en verwijzing terecht in het eigen

•

Voorlichting aan mantelzorgers van bewoners en

zetten voor het versterken van mantelzorgonder

spanningsactiviteiten voor mantelzorgers; •

PR-materiaal op vindplaatsen voor mantelzorgers en

waarin ze verklaren zich gedurende vier jaar in te

Oud-Zuid: •

graafsmeer; •

Markant, stadsdeel Amsterdam Zeeburg en rele vante organisaties tekenen een intentieverklaring

De Dag van de Mantelzorg werd gevierd op 10 november 2006 in de raadszaal van Oost-Water

stadsdeel bij het loket Zorg en Samenleven en/of op •

Literatuurstudie ‘Mantelzorgers, trends en maat

mantelzorgers in het stadsdeel Zeeburg);

buurtbladen; •

Osdorp initieert in samenwerking met Markant een tweejaarlijks ‘netwerkoverleg Mantelzorg’ om het

Zeeburg:

•

Mantelzorgers kunnen in het stadsdeel terecht voor

stadsdeel Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer. Zorgbeleid met betrekking tot mantelzorg en over hun

•

Verwenactiviteiten voor mantelzorgers, voorlich

begeleidende brief; •

Studenten Sociaal Pedagogische Hulpverlening doen

deel Amsterdam Oud-Zuid. Een bijbehorende slot

een klein onderzoek om de bekendheid van mantel

bijeenkomst met een feestelijke ondertekening van

zorg bij inwoners te meten;

de intentieverklaring waarin de partijen vastleggen

•

Een voorlichtingsbijeenkomst en een informatie

40 |

bijeenkomst voor medewerkers van Loket Zorg en Samenleven en medewerkers zorg en welzijns organisaties; •

De meest gestelde vragen van mantelzorgers worden verspreid;

•

Samenwerkingsprotocol tussen Markant en het Loket Zorg en Samenleven’;

•

Visie op mantelzorg(ondersteuning) in stadsdeel Oost-Watergraafsmeer;

•

Een concept intentieverklaring over het mantelzorg beleid.

Deelnemende organisaties Binnen het project werkten de stadsdelen samen met Markant, Steunpunt Mantelzorg Amsterdam en Diemen.

Meer informatie Markant, Steunpunt Mantelzorg Amsterdam en Diemen (onderdeel van Cordaan Thuiszorg) Mw. J. Jonker 020 886 8800 E-mail: [email protected] Website: www.markant.org


42 |

Mantelzorgondersteuning Uithoorn

Uitvoering 1 juli 2005 tot 1 januari 2006

Aanleiding en doel Niet alle mantelzorgers hebben dezelfde ondersteuningsvraag. Sommige problemen zijn alleen bekend onder de risicogroep die langdurig en intensief zorgt. Andere problemen zijn meer algemeen. Het is belangrijk als gemeente om te weten wanneer je welke ondersteuning moet bieden en voor welke groep. De gemeente Uithoorn maakte daar in 2005 werk van. Met de provinciale subsidie richtte de gemeente zich allereerst op de inventarisatie van de vraag en het aanbod van mantelzorgondersteuning alvorens met een plan van aanpak te komen.


•

organisaties, informatiebijeenkomst organiseren

Om knelpunten en behoeften te inventariseren voerde de

over mantelzorg en GGZ met een behoeftepeiling;

gemeente gesprekken. Onder meer met professionals van zorg en welzijnsorganisaties en vrijwilligersorganisaties

•

Specifieke mantelzorgondersteuning bieden aan mantelzorgers van GGZ-cliënten;

en met groepen mantelzorgers. Daar kwamen duidelijke knelpunten boven tafel. Zoals het moeilijk bereiken van

Contacten leggen met besturen van migranten

•

Workshops voor verwijzers op het gebied van het herkennen en verwijzen van kwetsbare ouderen en

mantelzorgers, onduidelijke informatie over ondersteu

hun mantelzorgers;

ningsmaatregelen, langs elkaar werkende organisaties, een overheid die van meer voor zichzelf opkomende

•

Uitbreiden mogelijkheid zorg op maat;

burgers uitgaat wanneer dat niet gebeurt in de praktijk

•

Informatie over mogelijkheden van tijdelijke over name van de mantelzorg onder de aandacht

en toenemende kosten.

brengen;

Uit een schriftelijke behoeftepeiling onder mantelzorgers bleek dat er grote behoefte bestond aan overname van zorg om een dagdeel of dag er tussenuit te kunnen (respijtzorg), behoefte aan financiële ondersteuning en

•

Uitbreiden van informatie over financiële ver goedingen.

behoefte aan ontspanning.


De inventarisatie van het toenmalige aanbod mantelzorg

Binnen het project werkten samen: gemeente Uithoorn,

Uithoorn liet zien dat het GGZ-aanbod en het aanbod

Steunpunt Mantelzorg Amstelring en Vita welzijn en

specifiek gericht op migrantenorganisaties, ontbraken in

advies.

het productboek Wonen Welzijn Zorgloket Uithoorn. Het Steunpunt Mantelzorg ontwikkelde vervolgens wel een volledig productenboek. En Uithoorn heeft inmiddels een nieuwe functie van mantelzorgmakelaar. Met de gesignaleerde knelpunten duidelijk op het netvlies maakte de gemeente Uithoorn een plan van aanpak voor mantelzorgondersteuning voor de jaren 2006 tot 2008. Met daarin de volgende stappen: •

De mantelzorg bekender maken door er vooral in de lokale media ruim over te berichten. Met artikelen en interviews;

•

•

Een halfjaarlijks overleg houden met professionals van zorg en welzijnsinstellingen van vrijwilligers

Meer informatie

organisaties om organisaties van elkaar op de hoogte

Mantelzorg Steunpunt (Amstelring)

te brengen;

Mw. C. Brouwer

Inzichtelijker maken van het aanbod door mantel

020 3335353

zorg als trefwoord in de gemeentegids, op de website


en folderrekken terug te laten komen;

Website: www.mantelzorg-steunpunt.nl


Mantelzorgers Centraal in West-Friesland

Dit project start in het voorjaar van 2008. Looptijd: 2 jaar

Aanleiding en doel Negen gemeenten in West-Friesland startten samen met drie regionale instellingen het project “Mantelzorgers Centraal in West-Friesland”. Het project, waarvoor een provinciale subsidie werd toegekend, was bedoeld om ondersteuning aan mantelzorgers te verbeteren. De formele doel stelling luidde dan ook: ‘Opzetten, uitvoeren en structureel inbedden van een lokale mantelzorg infrastructuur in West-Friesland en het komen tot een pakket met basisfuncties voor de onder steuning van mantelzorgers en diverse mogelijke plusfuncties.’

Uitvoering en resultaat Uit onderzoek bleek dat het toenmalige ondersteunings aanbod vooral bestond uit het verstrekken van informa tie, advies, begeleiding en emotionele steun. Op onder delen was er ook praktische ondersteuning. Om de werkelijke vraag naar ondersteuning te achterhalen, voerde elke gemeente een rondetafelgesprek met mantel zorgers, ambtenaren en de wethouder. Er waren ook gesprekken over allochtone mantelzorgers. En om nog meer mensen te bereiken gebruikten de gemeenten een internet-enquête. Bij de rondetafelgesprekken benoemden betrokkenen hun knelpunten maar ook de richting waarin zij de oplossing zoeken. De gemeenten verschilden niet veel van elkaar. Toch waren er lokale aandachts punten. De uitkomsten van de internetenquête lieten eenzelfde beeld zien. Het onderzoek mondde uit in het rapport: ‘Mantelzorgers Centraal in West-Friesland. Een onderzoek naar vraag en aanbod’. Het rapport deed zestien aanbevelingen op basis van een vergelijking van vraag en aanbod. De aanbevelin gen moesten zorgen voor betere ondersteuning en een betere structuur. Ze zijn momenteel uitgangspunt om het aanbod voor mantelzorgers te versterken. Uiteindelijk moest dit ook leiden tot een nieuwe organisatiestructuur. In het voorjaar van 2008 ging ook een team mantelzorg makelaars van start.


Meer informatie Over het onderzoeksrapport

Aan het project werkten mee: Gemeente Drechterland,

Keizers c.s. Beleid & Management

Gemeente Andijk, Gemeente Enkhuizen, Gemeente

Dhr. N. Broenink

Hoorn, Gemeente Koggenland, Gemeente Medemblik,

0541 539 922

Gemeente Opmeer, Gemeente Stede Broec, Gemeente


Wervershoof, Stichting Welzijn Ouderen West-Friesland en Steunpunt Zorg voor Welzijn.

9 gemeenten in West-Friesland Dhr. H. van Lienen (Gemeente Drechterland) 0228 352 265 E-mail: [email protected]

4 44 |

LOKALE PROJECTEN OM MANTELZORGERS TE BEREIKEN


De volgende drie projecten zijn lokale initiatieven om mantelzorgers op te sporen: • Preventieve Ondersteuning Mantelzorg ondersteuners (POM) Noord-Holland • Gekwalificeerde vrijwillige huisbezoekers vanuit kerkelijke organisaties ter ondersteuning van mantelzorgers •

Mantelzorgcontract

46 |

Preventieve Ondersteuning Mantelzorgondersteuners (POM) Noord-Holland Dit project liep van januari 2008 tot maart 2009

Aanleiding en doel Humanitas Alkmaar kreeg provinciale subsidie voor het project ‘Preventieve Ondersteuning Mantelzorgondersteuners (POM)’ om preventief ondersteuning te kunnen bieden aan mantel zorgers. Gedacht werd aan scholing van medewerkers die mantelzorgers moesten benaderen. Daaraan voorafgaand moesten de mantelzorgers worden getraceerd. Hiervoor waren vragen opgesteld die de vrijwilligers van WonenPlus konden stellen aan de zorg ontvangende cliënten die thuis werden bezocht. Als vrijwilligers van WonenPlus bij iemand thuis komen om een klusje te doen stellen ze door gaans al een aantal vragen om de thuissituatie in kaart te brengen. Vanwege het POM-project werd het vragenformulier dus uitgebreid. Er waren vragen over eventuele mantelzorgers. En daaraan toegevoegd het verzoek om die mantelzorger te mogen benaderen. Vervolgens zouden de mantelzorgers door de specifiek opgeleide vrijwilligers benaderd worden voor preventieve ondersteuning. Voor deze mantelzorggesprekken werd ook informatie materiaal gemaakt (de ‘Gids voor mantelzorgers’).


Door het POM-project werden mantelzorgconsulenten

De aanpak bleek niet ideaal. Het project liep vast bij het

zich meer bewust van de functie van PR. Ze besteedden

traceren van mantelzorgers. WonenPlus-vrijwilligers

veel meer aandacht aan praktijkverhalen in de plaatse

vonden het onprettig om navraag te doen naar eventuele

lijke kranten (Bergense gemeentekrant, Heerhugowaards

verzorgers van de cliënt. Ze vonden de vraag te privacy

stadsnieuws, website gemeente Graft-De Rijp en

gevoelig. En organisaties stonden ook niet echt achter

gemeente Langedijk). POM bleek een aanzet tot het

deze benadering. De methode riep een weerstand op, die

formuleren van lokaal mantelzorgbeleid.

in eerste instantie werd onderschat. Vrijwilligers ver wachtten daarnaast dat hun werk zwaarder werd door de


methode.

Binnen het project werkten samen: Humanitas Alkmaar en omstreken en WonenPlus Alkmaar. Twee andere

Het resultaat van het project bleef dus achter bij de ver

organisaties haakten af.

wachtingen. Lag het in de planning om vijftien POMmedewerkers te scholen om mantelzorgers te benaderen, het werden er uiteindelijk negen. Zes van WonenPlus Alkmaar en drie van Humanitas Alkmaar en omstreken. POM wilde aanvankelijk 240 mantelzorgers benaderen maar kan nu niet zeggen hoeveel het er zijn. Er kwamen geen cijfers of rapportages retour. Ondanks het feit dat het POM-project – op basis van de resultaten – mislukte, zijn er toch positieve gevolgen. Want naar aanleiding van het project werden de gemeen ten Heerhugowaard en Alkmaar enthousiast voor de ‘Gids voor Mantelzorgers’ op lokaal en regionaal niveau. Deze

Meer informatie

gidsen waren onderdeel van het POM-project, ze vormden

Humanitas Alkmaar e.o.

een leidraad bij de mantelzorggesprekken. Aan de hand

Mw. A. Hendriks

van de gids kon zo’n gesprek gaan over: vrijaf voor de

072 540 7099

mantelzorger, lotgenoten, financiën, praktische pro


blemen oplossen, belangen van mantelzorgers en nuttige

Website: www.mantelzorg-nk.nl

adressen.



Gekwalificeerde vrijwillige huisbezoekers vanuit kerkelijke organisaties ter ondersteuning van mantelzorgers Dit project startte in 2006 en liep tot in 2007

Aanleiding en doel In 2006 kreeg de gemeente Diemen provinciale subsidie om vrijwillige huisbezoekers van kerkelijke organisaties te trainen. Het doel: herkennen, erkennen en ondersteunen van mantelzorgers in hun mantelzorgtaken. Aanleiding vormde het project ‘Een impuls voor mantelzorgers in Diemen’ uit 2005. Het vinden van mantelzorgers via algemene oproepen en communicatiekanalen verliep zeer moeizaam. De gemeente Diemen onderhield contacten met de vertegenwoordigers van verschillende kerkelijke organisaties en de ouderenbonden. Vanuit deze organisaties kwam naar voren dat vrijwillige huisbezoekers wel degelijk geconfronteerd werden met mantelzorgers. Maar de vrijwilligers bleken het moeilijk te vinden om in voorkomende situaties adequaat te reageren.


mantelzorgers. Zingeving, geloof en spiritualiteit

De gemeente Diemen vroeg Markant, Steunpunt Mantel

vormden de rode draad. Bij sommige onderwerpen stond

zorg Amsterdam en Diemen en de Schinkel (trainings

de cursus expliciet stil: wat is een mantelzorger, wat is

centrum de Protestantse Kerk in Nederland, de PKN), een

een vrijwilliger; hoe herken en erken ik een mantel

cursus te ontwikkelen. Een cursus die zich richtte op het

zorger; welke houdings- en gespreksvaardigheden zijn

kwalificeren van vrijwilligers die in contact komen met

hierin ondersteunend; waar laat ik mijn goede bedoelin gen en wat zijn handige tips bij het overnemen van praktische mantelzorgtaken? Vrijwilligersgroepen kregen het cursusaanbod begin 2007 van de eerder genoemde kerkelijke organisaties. Aan het eind van het project waren 20 Diemense vrij willigers uit kerkelijke organisaties getraind om in hun huisbezoeken mantelzorgers met raad en daad bij te staan. De cursus is in de vorm van een ‘projectmap’ beschikbaar gesteld voor een zeer brede doelgroep zodat de cursus verder in den lande uitgezet kan worden.

Deelnemende organisaties Binnen het project werkten samen: Gemeente Diemen, Markant (Steunpunt Mantelzorg Amsterdam en Diemen), de Schinkel (trainingscentrum PKN) en de diaconie van de protestante kerken en katholieke kerken in Diemen.

Meer informatie Markant, Steunpunt Mantelzorg Amsterdam en Diemen (onderdeel van Cordaan Thuiszorg) Mw. J. Jonker 020 886 8800 Oproep cursus voor vrijwilligers die in contact komen met


mantelzorgers van het project van de Gemeente Diemen.


48 |

Mantelzorgcontract

Dit project startte in november 2008 en liep tot oktober 2009

Aanleiding en doel Gemeenten willen lokaal goede mantelzorgondersteuning. WonenPlus komt vanuit de aard van zijn werk over de vloer bij mensen die zorg of hulp vragen. Contact met de mantelzorger is gemakkelijk als je toch bij mensen thuis komt. Goede mantelzorg betekent vaak minder werk voor WonenPlus. Er blijft dan meer tijd over voor mensen die niemand hebben die voor ze zorgt. WonenPlus vindt het dan ook belangrijk om samen met gemeenten, de mantelzorgers direct zelf te ondersteunen. WonenPlus maakte een laagdrempelig aanbod voor mantelzorgers in de vorm van een arrange ment waarin helder wordt aangegeven waar de mantelzorger op kan rekenen, denk aan respijt zorg, WonenPlus diensten, informatie, advies, diensten van derden. Voor het ontwikkelen van dat arrangement, inclusief de voorbereiding (onderzoek naar de precieze vraag vanuit mantel zorgers) is provinciale subsidie aangevraagd en verkregen. Bij dat arrangement hoorde een contract voor deze ondersteuning, het mantelzorgcontract. In de zogenaamde mantelzorg contracten stond het aanbod beschreven. Vandaar dat het project deze naam droeg. Door mantelzorgers met individuele hulp te ontlasten zijn ze beter in staat om voor hun naasten te blijven zorgen.


de oude situatie naar 200-300 in de nieuwe situatie. In

Hoe kom je structureel in contact met de mantelzorger?

Heerhugowaard waren dat er zelfs 700. Deze aantallen

Deze vraag was essentieel. WonenPlus koos voor twee uit

zetten het budget wel onder druk. Onderdelen van de

gangspunten: realiseer een lokaal, zichtbaar en herkenbaar

arrangementen gingen gewoon door maar er volgde wel

servicepunt voor mantelzorgers. En probeer mensen te

nadere besluitvorming over de budgetten en werkwijze.

bereiken via de zorgvrager. Dit laatste met slogans als ‘Doe iets terug voor uw hulp’ en ‘Wij helpen uw hulp’.

Oostzaan, Wormerland en Waterland spraken ook met WonenPlus Noord-Holland om een lokaal servicepunt

Er volgde een enquête onder zorgvragers en mantelzorgers.

mantelzorgondersteuning te realiseren. In de regio

Het leverde een schat aan informatie op over de persoon

Noord-Holland Noord was WonenPlus Welzijn in gesprek

lijke situatie van mantelzorger en zorgvrager en hun relatie.

met gemeenten over aanvulling van hun pakket met

Maar ook over de inzet en waardering van professionele

mantelzorgondersteuning.

hulpverleners en de inzet van de mantelzorger. Behoeften aan ondersteuning kwamen goed in beeld. Met deze infor


matie ontwikkelde WonenPlus het mantelzorgarrange

Aan het project werkten mee: Stichting WonenPlus

ment met het mantelzorgcontract in drie modellen:

Noord-Holland, Steunpunt Mantelzorg, GGZ Noord-

Waardering, Ondersteuning en Hulp. Met de gemeenten

Holland Noord, Gemeente Heerhugowaard, Gemeente

volgde overleg om de arrangementen in te voeren.

Langedijk, Gemeente Edam-Volendam, Gemeenten Beemster, Schermer, Graft-de Rijp, Zeevang, MEE, WWZ-

Daarnaast leidde het project tot samenwerking van

advies Edam-Volendam, en de WonenPlus organisaties in

WonenPlus met andere partijen die actief zijn rond

de desbetreffende gemeenten.

mantelzorg. Zowel lokaal als regionaal. Er startte een mantelzorgproject in Beemster, Schermer, Graft-de Rijp,

Meer informatie

Zeevang, Edam-Volendam, Langedijk en Heerhugowaard.

WonenPlus Noord-Holland

In deze gemeenten konden mantelzorgers voor al hun

Dhr. P. Groot

vragen en praktische en persoonlijke ondersteuning

072 512 6911

terecht bij een lokaal servicepunt. Dat werkte. Het aantal


mantelzorgers dat ondersteuning krijgt steeg van 5-15 in

Website: www.wonenplusnoordholland.nl

5


ONDERSTEUNING ALGEMEEN

50 |

Mantelzorgers en opleiding en bijscholing voor huisartsen

Uitvoering: 2005 - 2006

Aanleiding en doel Tandem, een instelling voor mantelzorgondersteuning voor Midden- en Zuid-Kennemerland, ontving provinciale subsidie voor het ontwikkelen van een voorlichtingscampagne voor huis artsen en huisartsen in opleiding over mantelzorgproblematiek en mantelzorgondersteuning. Dat is belangrijk vanwege de rol die huisartsen hebben bij het doorverwijzen van mantelzorgers naar de steunpunten mantelzorg. Kennis van de ondersteuning is dus nodig.


resultaten stonden in een hand-out en werden

Het project omvatte een aantal activiteiten, zoals:

landelijk verspreid

•

•

Een consultatieronde met mantelzorgers, DHV’ers (District Huisartsen Vereniging), Universiteiten en

Uit het project bleek dat huisartsen welwillend staan

bijscholings- en opleidingscoördinatoren. Alle

tegenover het initiatief om de Steunpunten Mantelzorg

groepen reageerden positief op het project en waren

meer bekendheid te geven. Wel is er veel geduld nodig.

bereid hun medewerking te verlenen;

Huisartsen hebben in eerste instantie andere priori

Een nulmeting bij 3 Steunpunten Mantelzorg waar

teiten.

uit bleek dat huisartsen op dat moment minimaal •

• •

•

doorverwezen;

Ook na 2006 werd met succes gebruik gemaakt van de

In coproductie met de campagne ‘Ik? Ik ben een

memory cards die in het kader van het project zijn ont

mantelzorger’ kwam de film ‘Rondetafelgesprek –

wikkeld. De workshop ‘Huisartsen benaderen’ werd nog

Huisartsen ontmoeten mantelzorgers’ tot stand.

maals met succes uitgevoerd. De lessen voor de huis

Deze film werd gebruikt bij verschillende activiteiten

artsen in opleiding hebben een vaste plek in het les-

van het project;

programma van een van de Amsterdamse universiteiten.

De DHV-ers maakten afspraken over de benadering

Een aanbeveling vanuit het project is om regelmatig een

van huisartsengroepen;

mailing aan de huisartsen te versturen.

Een powerpoint presentatie om huisartsen te infor meren over de omvang van mantelzorg, de problema


tiek van de mantelzorger en de diensten van de

Dit project was uitgevoerd door de toenmalige steun

steunpunten. Deze presentatie is de leidraad voor de

punten mantelzorg Zuid- en Midden-Kennemerland

gehele voorlichting en zit bij de ‘toolkit’;

(Tandem) en het steunpunt in Amsterdam, Markant. Aan

Er zijn lessen voor huisartsen in opleiding van het

de consultatieronde verleenden de partijen zoals genoemd

AMC. Dat leide tot een vaste plek in de opleiding. Dit

hun medewerking.

wordt nu uitgevoerd door Vilans, het landelijk kenniscentrum voor langdurige zorg. Bij de VU was er alleen een themaochtend over de problematiek van mantelzorgers en de rol van de huisarts ten opzichte van de mantelzorger. •

• •

Een kaartje met informatie (creditcard formaat memory cards). Huisartsen konden dat meegeven.

Meer informatie

Zo had de mantelzorger zelf direct alle informatie

Tandem

voor handen om contact te zoeken met het steunpunt

informele zorg, mantelzorgondersteuning, vrijwillige

in de regio;

thuishulp en buddyzorg

Een actuele publieksfolder met meer achtergrond

Mw. J. Knudby

informatie over de Steunpunten.

023 891 0610

Coördinatoren van Steunpunten werkten mee aan


een workshop over het benaderen van huisartsen. De

Website: www.tandemzorg.nl


Conferentie ‘Who cares?: Wat betekent de Wmo voor cliënten, mantelzorgers, vrijwilligerswerk en thuiszorg?’ 21 april 2008, voorbereiding is reeds gestart in september 2007.

Aanleiding en doel In 2007/2008 zijn door de Hogeschool van Amsterdam (HvA), de Universiteit van Amsterdam (UvA) en het Amsterdams Medisch Centrum (AMC) gezamenlijk drie onderzoeken uitgevoerd met betrekking tot mantelzorgers en cliënten. In deze onderzoeken kwamen cliënten, mantel zorgers, vrijwilligers en professionals aan het woord. Om de resultaten van de onderzoeken aan een breed publiek over te dragen, ontving de HvA provinciale subsidie om de conferentie ‘Who Cares? Wat betekent de Wmo voor cliënten, mantelzorgers, vrijwilligerswerk en thuiszorg?’ te organiseren. De conferentie was gericht op implementatie, bestendiging, verbreding en verspreiding van de kennis die uit de drie uitgevoerde onderzoeken naar voren is gekomen.


invulling beter aansluit bij de behoeftes en hulp

Op de conferentie presenteerden leden uit het

vragen van cliënten en mantelzorgers;

Onderzoeksnetwerk Wmo hun rapporten: • •

De verschillende doelgroepen die zijn uitgenodigd

‘Wat bezielt de mantelzorger’ - Drs. G. Palmboom

kwamen met elkaar in contact. Tijdens discussies in

(AMC);

kleinere groepjes kon dit contact verdiept worden en

‘Op zoek naar weerkaatst plezier’ - Drs. J. van den

leerden de betrokkenen elkaar en elkaars stand

Broeke, Drs. M. Hoijtink en Prof. Dr. E. Tonkens

punten en problemen kennen.

(UvA); •

•

‘Onder de mensen? Vermaatschappelijking van de


zorg voor kwetsbare groepen’ - Dr. L. Jansen

De conferentie werd georganiseerd door het Onderzoeks

Verplanke en Prof. Dr. J. W. Duyvendak (UvA).

netwerk Wmo. Dit onderzoeksnetwerk is een samen

Tijdens de conferentie waren ongeveer 150 deelnemers

werkingsverband tussen de Universiteit van Amsterdam

aanwezig, waaronder mantelzorgers, cliënten, profes

(UvA), de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en de GGD

sionals, vrijwilligers, ambtenaren, belangenorgani

Amsterdam. Centraal staat het thema: Mantelzorg en de

saties, wetenschappers en andere belanghebbenden.

Wmo.

Het programma was gevarieerd en bestond onder meer uit een plenaire bijeenkomst, presentaties en work shops. Centraal stonden de gepresenteerde onderzoeks resultaten. Daarnaast gaf de wethouder Zorg van de gemeente Amsterdam, Marijke Vos, haar reactie op de onderzoeksresultaten en was staatssecretaris van het ministerie VWS, Jet Bussemaker aanwezig, om tevens te reageren. Naast verspreiding van de resultaten bood de conferentie cliënten, mantelzorgers, vrijwilligers, professionals en beleidsmakers de kans om met elkaar in discussie te gaan en manieren te vinden om de mantel zorg binnen de Wmo beter te organiseren en onder steunen. Er was een discussiefora en een informatie markt. Bereikte resultaten:

Meer informatie

•

De huidige positie van de mantelzorger duidelijker

Hogeschool van Amsterdam

in beeld bij beleidsmakers, managers en andere

Dhr. W. Diekmann

betrokkenen;

020 5488266

De gepresenteerde onderzoeken droegen bij aan

[email protected]

discussies over de uitvoering van de Wmo, zodat de

www.hva.nl/karthuizer

•

52 |

Campagne Respijtzorg

Deze campagne speelde in januari 2008 (Noord-Holland Noord) en in januari 2009 (Noord-Holland)

Aanleiding en doel De druk op mantelzorgers neemt toe. Het is daarom steeds belangrijker dat mantelzorgers weten dat je ‘even vrijaf’ kunt nemen, dat er respijtzorg is. Respijtzorg is de tijdelijke en volledige overname van de zorg van de mantelzorger. Als de mantelzorger even vrijaf kan nemen, voor komt dat mogelijke overbelasting. Maar mantelzorgers kennen deze zorg vaak niet. Ze zien het belang ervan niet in, betrekken het niet op zichzelf of zien meer na- dan voordelen. In de praktijk maken nog relatief weinig mensen gebruik van respijtzorg.

Uitvoering en resultaat PRIMO nh kreeg provinciale subsidie voor de ‘Campagne Respijtzorg’ met als doel de bekendheid te vergroten en het gebruik van respijtzorgvoorzieningen te stimuleren. Maar ook drempels te verlagen voor mantelzorgers die schromen om ervan gebruik te maken. In het kader van de campagne vond de week van de respijtzorg plaats. Tijdens die Week van de Respijtzorg organiseerden gemeenten en instellingen een activiteit voor mantel zorgers, hun verzorgden, beleidsmakers en verwijzers. Die activiteiten kregen ook in de media tijdens die periode ruim aandacht. Voorafgaand aan de eerste campagneweek werd in 2007 de korte voorlichtingsfilm ‘Respijtzorg… toch iets voor mij’ gemaakt. Tijdens beide campagneweken is deze film veelvuldig vertoond, met positieve reacties. Daarnaast is de Digitale Respijtzorgwijzer tot stand gekomen.

Deelnemende organisaties Aan beide campagnes werkten mee: PRIMO nh, Steun punten Mantelzorg, gemeenten, Zorgkantoor NoordHolland Noord, Stichting Platform Belangenbehartiging Mantelzorg Kennemerland, MEE Noordwest Holland, Expertisecentrum Mantelzorg.

Meer informatie PRIMO nh Mw. W. van der Veen & dhr. K. Berghuis 0299 418 700 E-mail: [email protected] of [email protected] Website: www.weekvanderespijtzorg-nh.nl


Mantelzorg in de laatste Zorg

Project startte in mei 2008, looptijd 2 jaar

Aanleiding en doel Terminale zorg is er voor patiënten die in het laatste stadium van een ongeneeslijke ziekte verkeren. Soms gaat het om geestelijke ondersteuning. Soms gaat het om verlichting van de pijn en andere lichamelijke klachten. Dat kan thuis zijn of in een instelling. Vrijwilligers en mantelzorgers spelen een belangrijke rol. Mantelzorgers in de terminale fase onderscheiden zich veelal door de emotionele zwaarte van het afscheid moeten nemen en de enorme drang om het helemaal goed te doen. Mensen die in de terminale fase iemand bijstaan zijn ‘het zorgen’ niet altijd gewend. Deze specifieke zorg is daarnaast enorm intensief. Het kan moeilijk zijn om het helemaal alleen te doen. Er komen dan ook vaak ook andere verzorgers in beeld, zoals de kinderen of andere familieleden. Eén van de reguliere activiteiten van het Regionaal Dienstencentrum West-Friesland, nu Steunpunt Zorg voor Welzijn (SZVW), is de Vrijwillige Terminale Zorg. Uit de contacten met betrokkenen bleek dat er behoefte was aan meer of andere ondersteuning dan alleen de inzet van een vrijwilliger. De doelgroep was erg onzeker over de zorg. Mensen hadden moeite met familierelaties en voelden zich eenzaam. Er was misschien wel hulp, maar niet iedereen had de energie om er naar te zoeken. Tevens werd geconstateerd dat het doorverwijzen naar andere ondersteuning lastiger is in deze situaties. Men wil maar een vast aanspreekpunt. Door het bieden van ondersteuning bij rouw is er enig inzicht gekomen in de beleving van mantelzorgers om deze specifieke mantelzorg. SZVW ontving provinciale subsidie om met het project ‘Ondersteuning Mantelzorg in laatste zorg’, mantelzorgers in de laatste zorg te ondersteunen. Dit hield in makelaarstaken uitvoeren (regelwerk en verwijzing), ondersteunen bij de combinatie zorgen en afscheid nemen en ondersteunen bij het inplannen van mantelzorg. Voor deze ondersteuning zou één contact persoon worden aangesteld die zowel de intakes van de mantelzorgers voor dit project doet, als de sociaal emotionele en praktische ondersteuning.

Uitvoering en resultaat Het project Mantelzorg in de laatste Zorg ging over per soonlijke ondersteuning van mensen tijdens deze periode.

•

Verkrijgen van inzicht in de ondersteuningsbehoefte bij mantelzorgers van terminale patiënten.

Zowel emotioneel als praktisch. Daarnaast werd de vraag


naar ondersteuning in kaart gebracht. Bij terminale zorg

‘Mantelzorg in de laatste zorg’ kwam voort uit een

gaat het vaak om familie die de zieke verzorgt. Er is

samenwerking tussen het Steunpunt Zorg voor Welzijn

binnen het project extra aandacht geweest voor jonge

met Stichting Welzijn Ouderen West-Friesland.

mantelzorgers, vanwege de emotionele zwaarte in combi natie met persoonlijke onzekerheden en confrontatie met levensvragen. Beoogde resultaten van het project: • •

Mantelzorgers van minimaal 30 terminale patiënten

Meer informatie

per jaar krijgen emotionele ondersteuning;

Steunpunt Zorg voor Welzijn

Mantelzorgers van minimaal 20 terminale patiënten

Mw. E. Weel

krijgen praktische ondersteuning door het uitvoeren

0229 272 196

van makelaarstaken en/of door diensten van Wonen


Plus/Stichting Welzijn Ouderen West-Friesland;

Website: www.szvw.nl

54 |

Collectieve Belangenbehartiging Mantelzorgers

Dit project startte in mei 2007 en liep tot maart 2009

Aanleiding en doel Belangenbehartiging van mantelzorgers is van groot belang. De platforms mantelzorg konden met hun beperkte middelen deze belangenbehartiging onvoldoende vorm geven. Zorgbelang Noord-Holland kreeg provinciale subsidie voor het project Collectieve Belangen behartiging Mantelzorgers. Dit project had drie doelen: de uitvoering van de Wmo verbeteren, een betere ondersteuning realiseren en een herkenbaar punt creëren voor structurele collectieve belangenbehartiging van mantelzorgers in de Wmo.

Uitvoering en resultaat Het project omvatte: •

Inhoudelijke verdieping van de collectieve belangen behartiging van mantelzorgers.

Versterken van de inbreng van vertegenwoordigers van mantelzorgers in Wmo-raden door het aan reiken van signalen en standpunten. Op langere termijn resulteerde dit in een betere uitvoering van de Wmo voor mantelzorgers. •

Een signaleringssystematiek voor de problemen van mantelzorgers.

Met signalen van de doelgroep aan de slag om tot een betere ondersteuning te komen. En tot beter beleid. In 2007 startte met dit doel een mantelzorgpanel. Een goede manier om contacten te onderhouden. Door het panel kwamen meningen, signalen en knelpunten boven tafel. De werving van het panel en peilingen gingen door in 2008 en 2009. Inmiddels bestaat het panel uit 100 leden. •

Structurele inbedding belangenbehartiging mantel zorgers bij Zorgbelang Noord-Holland.

De lichte en werkbare structuur voor deze belangen behartiging resulteerde in de deelname aan thema bijeenkomsten, de ondersteuning van platforms, de organisatie van bijeenkomsten en het samenstellen van een notitie. Zorgbelang had een actieve rol binnen het provinciaal netwerk van mantelzorgers. Met de landelijke mantelorganisatie Mezzo zijn samenwerkingsafspraken gemaakt.


Meer informatie Zorgbelang Noord-Holland

Aan het project werkten mee: Zorgbelang Noord-Holland,

Mw. K. Eeland

Mezzo, Platform Belangenbehartiging Mantelzorgers

023 530 0000

Kennemerland en Platform Belangenbehartiging


Mantelzorgers Amstelland/Meerlanden.

Website: www.zorgbelang-noordholland.nl


Mantelzorg in verpleeg- en verzorgingshuizen

Dit project startte in 2007 met een training en liep tot december 2009

Aanleiding en doel Je stopt niet met verzorgen als iemand niet meer thuis kan wonen. Natuurlijk, een groot deel van de praktische zorg komt terecht bij het personeel van een verpleeg- of verzorgingshuis als het om een partner gaat die verhuist bijvoorbeeld. Maar dit is zo’n ingrijpend moment in een relatie. Veel mantelzorgers blijven de zorg dragen voor hun dierbare, ook na de verhuizing. Omdat de relatie blijft bestaan. Over de nieuwe functie van de mantelzorger buitenshuis was nog weinig bekend. In 2006 kwam het PON uit Brabant met de handleiding ‘De zorg gaat door’. PRIMO nh stelde voor om de metho diek van ‘De zorg gaat door’ in Noord-Holland te implementeren en ontving daar van de provincie subsidie voor het project ‘Gedeelde zorg gaat door’. Medewerkers van verpleeg- en verzorgings huizen én van Steunpunten Mantelzorg kregen in 2007 vanuit dit project een training om ervaringen en werkwijzen door te geven. In 2009 bouwden de Steunpunten Mantelzorg voort op de resultaten van het provinciale project ‘Gedeelde zorg gaat door’. En op de uitkomsten van de themabijeenkomst met de Steunpunten Mantelzorg in Noord-Holland. De Steunpunten Mantelzorg waren van mening dat met de train-de-trainercursussen de implementatie van ‘De Zorg gaat door’ nog geen feit was. Veel verpleeg- en verzorgingshuizen hadden nog steeds niet voldoende aandacht voor de positie van de mantelzorger in verpleeg- en verzorgingshuizen. Het doel van het project was juist de versteviging van die positie. De Steunpunten Mantelzorg wilden dit bereiken met kennisverspreiding en beleidsbeïnvloeding rondom de samenwerking en wederzijdse ondersteuning tussen mantelzorg en professionele zorg. Het beoogde effect was dat de kwaliteit van leven van zowel de mantelzorger als de cliënt verbetert. Door de betere samenwerking werd ook het werk van de professionele zorg verlicht.


het maken van afspraken om dit onderwerp binnen de

De Steunpunten Mantelzorg richtten de activiteiten

instelling te implementeren.

binnen het project op implementatie, bestendiging, verbreding en verspreiding van al ontwikkelde kennis. De


mensen die deelnamen aan de train-de-trainercursus en

Binnen het project werkten samen: PRIMO nh,

ander personeel dat bekend is met de methodiek ‘De zorg

Kennisinstituut Movisie en Mezzo.

gaat door’ kregen via een enquête de vraag voorgelegd op welke manier zij bezig zijn met de methodiek. Daarnaast wezen de Steunpunten Mantelzorg alle ver pleeg- en verzorgingshuizen in een brief nog een keer op de positie van mantelzorgers. In dezelfde brief konden de instellingen lezen dat één of meerdere medewerkers kunnen deelnemen aan train-de-trainercursussen. Ondertussen organiseerden de Steunpunten Mantelzorg intervisiebijeenkomsten waarin medewerkers ervaringen

Meer informatie

en kennis kunnen uitwisselen. Op de website van PRIMO

PRIMO nh

nh stonden vijf ‘good practises’ beschreven. Tot slot

Mw. G. Westzaan

benaderden de Steunpunten Mantelzorg de managers van

0299 418 700

zes instellingen persoonlijk om aandacht te vragen voor

[email protected]

de positie van de mantelzorger en hen te ondersteunen bij

www.primo-nh.nl

56 |

JEUGD, Zorg en welzijn

HAARLEM, april 2010

hulpverlening


onmisbare

Mantelzorg in Noord-Holland: dat doe je niet alleen

Recommend Documents