Malnutritie
Screening en Behandeling
Bart Geurden, RN, PhD
INHOUD Inleiding en probleemstelling 2. Definitie van malnutritie 3. Komt dit vaak voor: prevalentie 4. Wat zijn oorzaken en gevolgen van malnutritie 5. Meten is weten: screening & assessment 6. Een door verpleegkundigen geleid, multidisciplinair evidence-based voedingsbeleid 1.
1. Inleiding
Oudheid
Magere mensen doen het slecht in geval van ziekte… Hippocrates, 460 – 359 BC.
De Middeleeuwen
Explicit de coquina quae est optima medicina
19de eeuw … Every careful observer of the sick will agree in this that thousands of patients are annually starved in the midst of plenty, …
Florence Nightingale (1859); Notes on Nursing
Vandaag…
Probleemstelling
> 1 miljard mensen lijden aan obesitas (WHO) Trend: > 1,5 miljard in 2015 40%-80% ouderlingen in Europa, die leven in RVT’s of thuis, zijn ‘at risk’ voor ondervoeding (WHO)
Probleemstelling groeiende internationale bewustwording: De combinatie “voeding” en “levensstijl” zijn bepalende factoren voor gezondheid (“Healthy Aging”) Er worden steeds meer initiatieven genomen om deze factoren te beïnvloeden (media, campagnes…)
Probleemstelling De voedingstoestand van ouderen, zowel in de thuissituatie, als in ziekenhuizen en WZC, is vaak niet optimaal. Het huidige voedingsbeleid in de gezondheidsinstellingen biedt daar geen adequaat antwoord op. Hoe kunnen we het tij keren? Kunnen wij als verpleegkundigen het verschil maken?
2. Definitie
Definitie Malnutritie Ondervoeding is een voedingstoestand waarbij een tekort aan energie, eiwitten of andere voedingsstoffen (vb.vitamines, sporenelementen) een nadelige invloed heeft op de werking van vitale organen en op de prognose (herstel) van de patiënt.
Elia, 2002
Definitie Risico op malnutritie (ESPEN):
“de kans op een beter of slechter herstel van ziekte of heelkunde omwille van de huidige of potentiële voedings- en metabole toestand”
Speciale aandacht voor ouderen Twee klinische benaderingen: 1. Elke voedselinname lager dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid of berekende energiebehoefte 2. Onvoldoende inname van eiwitten → Protein Energy Malnutrition (PEM): progressief verlies van zowel vetweefsel als spierweefsel (hoog risico voor sarcopenie bij frail elderly)
3. Prevalentie
Malnutrition in Hospital 50 45 40 35 30 25 20
%
15
Undernourished Overweight Normal
G
G
en er al S
ur en ge er ry al Re M ed sp ici ira ne to ry M O ed rth ici op ne ae di M c ed Su ici rg ne er y fo rt he El de rly
10 5 0
McWhirter J, Pennington CR; 1994
Prevalence of being at risk of malnutrition in elderly Studies 2006-2013; population N>100 and age ≥ 65 y; screening proces = ESPEN-recommended tool
Geurden B, 2014
Setting
Studies Patients N N
Screening method
Range (% at risk)
Hospitals
11 2 6
9112 1150 4375
MNA MUST NRS2002
24 - 55 42 - 58 14 - 68
Care Homes
5
2617
MNA
38 - 66
Community
1 4
1381 3504
MUST MNA
70 12 - 58
2
3367
MUST
7 - 18
De
prevalentie van ondervoeding bij hospitalisatie van ouderlingen voor heelkunde bedraagt 51.5%.
De prevalentie van ondervoeding bij ouderlingen in Vlaamse WZC:
38.7% hebben hoog risico en nog eens 19.4% zijn ondervoed 58% heeft een probleem
4. Oorzaken en gevolgen
FOOD INTAKE
ENERGY EXPENDITURE
WEIGHT LOSS: FOOD INTAKE
ENERGY EXPENDITURE
FOOD INTAKE
ENERGY EXPENDITURE
FOOD INTAKE
ENERGY EXPENDITURE
Oorzaken van ondervoeding eigen aan ouderlingen Eetlust Multipathologie Verlies van smaak- en geurperceptie Kauw- en slikproblemen / mondhygiëne Economische beperkingen Isolement & eenzaamheid
Oorzaken van ondervoeding eigen aan ziekenhuis/RVT Geneesmiddelen & polyfarmacie Nuchter-houden-beleid Pijn & slechte pijncontrole Opgelegde diëten Kwaliteit van de maaltijden Het maaltijdgebeuren
25
Afname gewicht en spiermassa
Slechtere wondgenezing/ toename kans op decubitus
Meer kans op infecties; Hoger verbruik antibiotica
Langere opnameduur Hogere mortaliteit
Ondervoeding Meer kans op complicaties: Valincidenten; MRSA…
Afname kwaliteit van leven
Hogere behandelingskosten (300-700 euro/opname)
5. Meten is weten
Meetinstrumenten
Screening Eenvoudig instrument Snel uitvoerbaar Bij elke nieuwe patiënt
Assessment Moeilijker, diepgaander instrument Vraagt meer tijd, meer deskundigheid Enkel bij positieve screening
Voedingsbeleid Opname
Screenen Assessment
Advies
Actie
Malnutrition Universal Screening Tool (MUST)
Correct wegen Weegschaal - weegstoel
Een tillift met een weegmodule
Correct lengte meten
Meet de patiënt met de schoenen uit op blote voeten, hielen bij elkaar. Hielen, zitvlak en rug moeten de meetlat raken. De onderzoeker legt beide handen om het kaakbeen, plaatst het hoofd zo dat de onderrand van de orbita en de gehooropening in een horizontaal vlak staan, terwijl het hoofd licht omhoog wordt geduwd. Noteer de lengte in mm, ga pas afronden bij het invoeren voor berekeningen.
Alternatieve meetmethoden voor de lichaamslengte
ulna-lengte
Alternatieve meetmethoden voor de lichaamslengte Spanwijdte arm
Voet-kniehoogte
6. Een nurse-led multidisciplinair evidence-based voedingsbeleid
Evidence-Based Voedingsbeleid
SCREENING
ASSESSMENT
BEHANDELEN
ORAAL
ENTERAAL
PARENTERAAL
MONITOREN EN VASTLEGGEN
EVALUEREN
SCREENING
Populatie Specifieke Tools
ASSESSMENT
BEHANDELEN
1
2
3
Smaaksturing ORAAL Hulpmiddelen
Supplementen ENTERAAL Sondevoeding
TPN PARENTERAAL
MONITOREN EN VASTLEGGEN
EVALUEREN
Nurse-Led Multidisciplinair Evidence-Based Voedingsbeleid Verpleegkundige
screening MUST of MNAsf
assessment Diëtist arts Mantelzorgers Vrijwilligers Verpleegkundige
Bepalen van de behoeften interventie
Kok, Logo Apotheek Ergo Diëtist
opvolging
Een multi-disciplinair evidence-based voedingsbeleid werkt maar als verpleegkundigen de leiding nemen, en tijdig horen, zien, en zeker NIET ZWIJGEN….
