Making a Murderer Perry Vermeulen

Making a Murderer Perry Vermeulen - 2016

Aflevering 1 Steven Avery is geen heilig boontje. Hij heeft een strafblad vanwege twee inbraken; daarnaast gooide hij ooit een kat op een kampvuur. Avery en zijn familieleden zijn buitenbeentjes in Manitowoc County, een regio met vooral agrariërs. Ze zijn laag opgeleid, op zichzelf, worden gezien als lastposten. Steven groeit op tussen autowrakken; de familie heeft een enorme autosloperij (Avery’s Auto Salvage) op Avery Road. Handelaars in oud ijzer. Veel mensen hebben het niet zo op de Avery’s. Tom Kocourek, sheriff van Manitowoc County tussen 1979 en 2001, is een van hen. Steven had een leuke jeugd tussen al die auto’s. Zijn IQ is bijzonder laag en hij groeide op met verkeerde vrienden. In 1982 ontmoet hij op 19-jarige leeftijd Lori Mathiesen, een alleenstaande moeder. Op 24 juli 1982 trouwen ze. Toen kwamen de kinderen. Rachel eerst; Steven zat toen vast voor het incident met de kat. Toen kwam Jenny. Dan begint de ellende. Steven bedreigd zijn nicht, gewapend was met een pistool, omdat ze volgens hem roddels over hem verspreid. De vrouw heet Sandra Morris en ze is de vrouw van een hulpsheriff William Morris. Sandra doet direct aangifte; niet alleen van het dreigement, maar ook omdat Steven volgens haar diverse malen masturbeerde in haar nabijheid. Steven wordt flink aangepakt door de autoriteiten. Steven wordt aangeklaagd voor roekeloos gedrag en verboden wapenbezit. Op 23 juli 1985 worden Steven en Lori ouders van een tweeling, Steven Allen Junior en William Earl; Steven is op borgtocht, in afwachting van de rechtszaak in de zaak Morris. Steven is dolgelukkig met zijn zoons. Er is een mooie foto van het gelukkige gezin, genomen op 28 juli 1985. Dan begint de ellende pas echt. 29 juli 1985. Penney Beerntsen, een vooraanstaand lid van de gemeenschap, geniet van een zonnige dag op het strand bij Lake Michigan en gaat rond 15:00 uur joggen. Ze passeert een man. Later ziet ze hem opnieuw, en dan grijpt hij zijn kans. In de bossen probeert hij haar te verkrachten, het blijft bij een brute mishandeling en aanranding. Hij laat haar vervolgens voor dood achter. De wonden zijn vreselijk, over het hele lichaam. In het ziekenhuis wordt ze direct bezocht door hulpsherrif Judy Dvorak, een vriendin van Sandra Morris. Als Beerntsen haar belager beschrijft, zegt Dvorak: ‘Dat lijkt Steven Avery wel.’ Dvorak was een overbuurvrouw van de Avery’s; ze had een hekel aan Steve. Er komt een verklaring en een nog steeds verwarde Beerntsen wordt gevraagd deze te ondertekenen. Een oude politiefoto uit het dossier van Steven wordt naar hulpsheriff Eugene Kusche gebracht; op basis daarvan maakt hij een compositietekening. Beerntsen ziet de tekening en bevestigt: ja, dat is de dader. Daarna laten ze haar een reeks foto’s zien van verschillende mensen, waaronder die gevangenisfoto van Steve. Beerntsen pakt er uiteraard de juiste foto eruit. Opmerkelijk is: het oorspronkelijke signalement dat Beerntsen opgeeft, lijkt in niets op Avery. Het was Dvorak die over Avery begon. Daarna werd Beerntsen op sluwe, suggestieve wijze gemanipuleerd. Avery heeft een probleem. Overigens ontkent Kusche later in alle toonaarden; hij zou de compositietekening hebben gemaakt op basis van aanwijzingen van het

Making a Murderer – Perry Vermeulen - 2016

1

slachtoffer. Onderzoekers konden later eenvoudig aantonen dat de compositiefoto enorm leek op de foto van Avery die gemaakt was na de arrestatie van januari 1985, in de zaak Sandra Morris – de tekening leek in geen geval op hoe Avery er op 29 juli had uitgezien. Oftewel: Kusche en zijn baas, sheriff Tom Kocourek, fabriceerden die avond zelf de aanklacht tegen Steven Avery. Niemand kon iets doen, Kocourek kreeg zijn zin – Avery belandde in de cel. Hij had recht op een telefoontje en op een advocaat, maar beiden werd hem ontzegd, tegen de wet. Zijn advocate Reesa Evans spreekt er 30 jaar later nog steeds schande van. Officier van Justitie Denis Vogel twijfelde geen moment. Dit was echt iets voor Steven Avery; dat was de opinie. In de zaak Sandra Morris was nog niet eens een vonnis uitgesproken of hij ging opnieuw in de fout. Guilty. Rechter Fred Hazelwood acht hem schuldig voor aanranding, poging tot moord en gijzelneming. Hij wordt veroordeeld tot 32 jaar cel. Er was geen snippertje bewijs. Ik heb het niet gedaan, zei Steve. Maar het had geen zin. De politie heeft de sheriff zelfs nog gewezen op iemand anders, een man genaamd Gregory Allen. Hij had een heel verleden van zedendelicten en het gebruik van geweld. Die regelmatig toesloeg in het gebied rond Manitowoc. Allen werd bijna iedere dag geschaduwd, maar juist niet die middag op 29 juli. Een rechercheur ging naar Kocourek, maar de sheriff wees hem de deur. De juiste man zat volgens hem al vast. Ook drie vrouwelijke medewerkers van Officier van Justitie Denis Vogel wezen hun baas op Gregory Allen. Zonder effect. Er waren 22 getuigen die Steven een alibi verschaften: Avery heeft de hele dag zijn ouders en andere familieleden geholpen, onder meer op de autosloperij. Ook tijdens de belaging van Beerntsen, om 15:50 uur. Na een lange dag werken kwam Stevenrond 23:45 uur thuis; even later stond de politie voor de deur. Het uitstekende alibi is nooit serieus genomen. Het slachtoffer had het over een witte onderbroek; Avery beschikte niet eens over ondergoed. Het werd genegeerd. In Wisconsin kun je alleen voorwaardelijk vrijkomen als je schuld bekent. Dat was Avery niet van plan, ondanks zijn jonge gezin. Een valse bekentenis zou hij nooit geven. Criminelen die bekenden, liepen voortijdig de deur uit. Avery bleef zitten. Tussen Lori en Steven ging het niet lang goed; zij had het moeilijk met vijf kinderen. Na veel ruzie volgde er na drie jaar een echtscheiding. Steven was niet alleen zijn vrouw kwijt; hij kreeg de kinderen ook niet meer te zien. Tot 1994 vecht Steven zijn vonnis aan, zelfs tot aan het Hooggerechtshof van Wisconsin. Al zijn beroepen worden verworpen. In 1994 besluiten advocaten Stephen Glynn en Robert Henak op verzoek van de familie Avery de zaak weer te bekijken. Men moest wel met nieuwe bewijzen komen, wilden ze iets bereiken. Over bestaande bewijzen had de rechter immers al een oordeel geveld. Bewijsmateriaal was voor handen, maar de DNA-wetenschap was in die tijd nog niet zo ver. Er werd in 1995 wel DNA-materiaal aangetroffen, destijds gevonden onder de vingernagels van het slachtoffer, dat niet matchte met de profielen van Avery en Beertnsen. Er moest dus een derde persoon zijn. Fred Hazelwood was opnieuw onvermurwbaar. Volgens de rechter kon het DNA ook afkomstig zijn van medisch personeel, de echtgenoot of mensen die haar vonden op het strand bij Lake Michigan. Nooit eerder werd zo duidelijk hoezeer het Amerikaanse systeem erop toegelegd is om een veroordeling te handhaven in plaats van te kijken of iemand ook onschuldig kan zijn.


2

Moeder Dolores Avery heeft ieder tv-programma en ieder dagblad aangeschreven; ze stuurde dozen vol transcripten. Niemand wilde iets doen met de zaak. Steven bleef vol hoop wachten in zijn cel. In 2001 nam het Wisconsin Innocence Project de zaak aan, op verzoek van de twee advocaten Glynn en Henak. De stichting begint een nieuw onderzoek. Er wordt nu een schaamhaar gevonden die niet afkomstig is van mevrouw Beerntsen en Steven Avery. En dan is er een match in de DNA-databank van het forensisch lab. Het haartje blijkt afkomstig te zijn van niemand minder dan Gregory Allen. Elf september 2003. Steven A. Avery uit Manitowoc County, Wisconsin, komt vrij na 18 jaar onschuldig in de gevangenis te hebben gezeten. Geen van de mensen die in 1985 in de fout gingen, geven geen commentaar op het nieuws. De inmiddels gepensioneerde Denis Vogel reageert vreemd als hij wordt gebeld: hij vraagt of er ook iets over Gregory Allen in het oude dossier stond. Kennelijk was hij bang voor zijn reputatie. Wat bleek? Gregory Allen kwam wel degelijk voor in het dossier van Avery. Denis Vogel en Tom Kocourek waren destijds bekend met voorvallen op hetzelfde strand aan Lake Michigan, waarbij Allen onzedelijk gedrag vertoonde. Waarom hebben zij niets gedaan met die informatie? Wisten zij wie de werkelijke dader was? Procureur-generaal Peg Lautenschlager geeft opdracht aan de recherche te bekijken hoe Stevens zaak in 1985 is behandeld. Men wilde iedereen spreken die erbij betrokken was geweest. En nu stond ook de pers aan de zijde van Avery. Men sprak schande van de tunnelvisie in 1985. Iedere dag zijn er nieuwe verhalen; onder andere een interview met Beerntsen, die ook geschokt is door het nieuws en die nooit een foto van Allen had gezien indertijd, en met nieuwe slachtoffers van Gregory Allen, gepleegd in de jaren 90. Gregory Allen werd na de tweede keer opgepakt en kreeg zestig jaar cel opgelegd. Tom Kocourek gaf aan dat hij indertijd niets wist van een Gregory Allen. Een leugen, blijkt na andere getuigenissen. De zaak draaide nu echt180 graden in het voordeel van Steven Avery. Er waren duidelijk ethische en criminele gronden die vervolging zouden rechtvaardigen. Na drie maanden onderzoek komt de procureur-generaal met een oordeel. Het besluit is opmerkelijk: de sheriff en de Officier van Justitie worden vrijgepleit. Er zijn geen fouten gemaakt, het rapport pleit de onderzoekers vrij. Het enige dat wordt opgemerkt: een beter onderzoek naar Allen was gerechtvaardigd. Een schrale troost voor Avery. 2004. Avery, inmiddels een beroemdheid in het strafrechtsysteem, hoopt op rechtvaardigheid. Hij wil mensen afrekenen op hun fouten. Er is een proces en Avery eist 36 miljoen dollar. Maar is dat helemaal verstandig? Een zaak aanspannen tegen de sheriff van de county waar je nog steeds woont?


3

Aflevering 2 Steven pakt zijn leven weer op. Hij werkt op de autosloperij, geniet van zijn familie en ontmoet Jodi Stachowski, een nieuwe liefde. Er komt een Avery Task Force, een werkgroep die goed naar het systeem gaat kijken. Hoe kan dit voorkomen worden? De eerste getuige die gehoord wordt, is Steven Avery. Ook Peggy Beerntsen spreekt de zaal emotioneel toe. Ze biedt haar excuses aan, maar Avery is niet boos op haar; alleen op het systeem. Doel van de werkgroep? Nieuwe wetgeving. Ondertussen strijden zijn advocaten voor een schadevergoeding. Een miljoen dollar per jaar gevangenschap, plus 18 miljoen smartengeld. Mensen als hulpsheriffs Judy Dvorak en Eugene Kusche worden weer ondervraagd in de zaak Steven Avery vs. Manitowoc County/Tom Kocourek en Denis Vogel. Men heeft collectief last van een selectief geheugen. En verklaringen uit 1985 worden schaamteloos verdraaid. Nieuwe zaken komen boven water bij de verhoren in 2005. Het blijkt dat een ander bureau in 1995 naar de sheriff in Manitowoc County heeft gebeld, waarschijnlijk autoriteiten in Brown County. Er zou iemand zijn die een aanranding bekende in Manitowoc County, waar een andere man voor opgedraaid was. Het ging zeer waarschijnlijk om Gregory Allen. Er is destijds niets met dit gegeven gedaan, er is geen enkel rapport opgemaakt. Bewijsstuk 138 is in de jaren 90 professioneel verdoezeld – de vermeende dader zat immers vast. Direct na de vrijlating van Avery in 2003, hadden autoriteiten koortsachtig contact met elkaar. Waarom? Het kan maar één reden hebben: het gewetenloze achterhouden van informatie dreigde aan het licht te komen… Ze beseften dat ze in de problemen zouden komen. Het net leek zich te sluiten boven de wetshandhavers van Manitowoc County. Luitenant James Lenk, Sergeant Andrew Colborn, Judy Dvorak, sheriff Kenneth Petersen, hulpsheriff Eugene Kusche… Ze worden allemaal flink onder vuur genomen in oktober 2005. En meer en meer wordt verwacht dat de county, de sheriff en de Officier van Justitie mogelijk zelf zouden moeten opdraaien voor de schadevergoedingen. In oktober 2005 wordt een wetsvoorstel voorbereid om Steven te compenseren voor zijn onterechte veroordeling. Het zou gaan om een 400.000 dollar. Iedereen was opgetogen: met het geld kon hij het zich permitteren om rechtszaken voort te zetten. Alles leek op rolletjes te open. Voor november 2005 stonden de verhoren van Kocourek en Vogel op de planning. Maar het gaat opnieuw helemaal mis voor Avery… 31 oktober 2005. Voicemail van fotograaf Teresa Halbach, gericht aan Steven Avery. Ze bevestigt een afspraak voor diezelfde middag. Ze komt naar de autosloperij van de familie Avery voor een fotoshoot voor het magazine Auto Trader. Die dag wordt ze voor het laatst gezien in Manitowoc County. Op 3 november wordt ze als vermist opgegeven. Twee dagen eerder wordt de Avery-motie unaniem aangenomen, een radicale hervormingswet van gouverneur Jim Doyle. De wet moet voorkomen dat onschuldige mensen veroordeeld worden. Avery kende het slachtoffer: ze had al vaker op de autosloperij gefotografeerd. Dat vertelt hij aan de pers, snel na de verdwijning. Avery vertelt dat de politie al bij hem binnen was geweest met vragen over de verdwijning. Na een aantal dagen wordt de verdwenen auto van Halbach gevonden op het terrein van de familie Avery, een Toyota RAV4. Die hebben agenten daar vast neergezet, vertelt Jodi haar vriend Steven


4

diezelfde dag bezorgd, terwijl een grote politiemacht het terrein en de omgeving uitkamt. Er wordt een onafhankelijke aanklager van Calumet County betrokken bij het onderzoek, de heer Ken Kratz, om elke schijn van belangenverstrengeling en onbetamelijkheid te voorkomen. Er loopt immers op dat moment een proces van Avery tegen Manitowoc County; en er is nogal wat gebeurd in het verleden. Tegen de pers is Avery erop gerust dat het goed komt. Ze zullen niets vinden, vertelt hij voor de camera’s – tenzij men hem opnieuw aan het belazeren is. De video van de recherche, gemaakt tijdens de huisdoorzoeking, is walgelijk. De rechercheurs hebben al een oordeel geveld in de zaak-Halbach. Gaat de geschiedenis zich herhalen? Ondertussen heeft de hele familie huisarrest gekregen. Het duurt niet lang of er komt nieuw bewijs: bloedresten, stukjes bot en tanden op het terrein van Avery. In de slaapkamer van Steven wordt de sleutel van de auto van Halbach gevonden, met het DNA van Steven erop. Ook in de auto van Halbach wordt DNA gevonden van Avery. Steven staat wanhopig de media te woord. Hij is emotioneel, alle herinneringen van 1985 komen weer boven. Snel erna is Avery zijn vrijheid opnieuw kwijt. Op 9 november 2005 wordt hij ondervraagd; de video ervan toont aan hoe de rechercheur op hem inpraat. Alle bekende trucs passeren de revue. Avery blijft herhalen dat hij onschuldig is.

Aflevering 3 Terwijl Avery weer vastzit, tekent gouverneur Doyle de Avery-wet en laat de staat weten zijn pogingen om Steven te compenseren voor zijn onterechte veroordeling. De rechtszaak wordt geannuleerd: in korte tijd is Steven van slachtoffer weer getransformeerd tot monster. 6 december 2005. De hoorzitting met Avery. Rechter Patrick Willis moet besluiten of er voldoende bewijs is om Steven vast te houden. Dat is geen lastige beslissing; cruciale bewijzen wijzen in de richting van Steven Avery, die voorlopig in voorarrest blijft. Als hij veroordeeld wordt, zal hij de rest van zijn leven achter tralies blijven zitten. In telefoongesprekken vertelt Avery dat hij het op wil geven; hij is klaar met zijn leven. De schadevergoeding hoeft hij niet eens meer. De media hebben intussen een stelling ingenomen. Er worden zelfs dreigende brieven aan ex-vrouw Lori getoond, geschreven in de jaren 80. De juiste persoon is opgepakt voor de moord op Halbach. Toch zijn er ook veel mensen die denken dat hij er opnieuw ingeluisd is door corrupte agenten. De moord zou de county goed uitkomen: de schadevergoeding was immers behoorlijk groot. Uiteindelijk wordt er toch betaald, maar het is maar een schijntje van de geëiste 36 miljoen. Avery treft een schikking van vier ton; hij houdt 2,4 ton over na de betaling aan zijn advocaten. Hij moest de schikkng wel treffen; met het geld kan hij weer een advocaat in de arm nemen in de nieuwe zaak. Hij kiest voor Dean Strang en Jerry Buting. In ruil ervoor wijst Manitowoc County elke aansprakelijkheid af. De gepensioneerde sheriff Tom Kocourek vertelt in de media dat hij opgelucht is. Het zou nooit zijn bedoeling geweest zijn om iemand te duperen. De advocaten zijn het samen eens: men heeft er alles aan gedaan om een nieuwe veroordeling te bespoedigen, zoals het neerleggen van bewijzen op het terrein van de familie Avery.


5

Op 1 maart 2006 belegt de politie een persconferentie, de eerste sinds november. Sheriff Jerry Pagel en aanklager Ken Kratz laten weten dat ze Brendan Dassey, een 16-jarige neef van Avery, hebben opgepakt. Brendan, een eenvoudig te manipuleren zachtaardige jongen met een laag IQ, verschafte Steven tot nu toe een belangrijk alibi voor de moord. Nu zou hij, na drie verhoren zonder advocaat erbij, plots bekend hebben dat hij betrokken was bij de verkrachting en moord op Halbach. Steven zou volgens hem medeplichtig zijn geweest. Uit tapes blijkt hoe rechercheurs Wiegert en Fassbender Dassey’s verklaringen urenlang op vreselijke wijze hebben beïnvloed. Hij werd gevoed met daderinformatie, net zolang tot de zaak rond was. Zijn moeder Barb Janda, de zus van Steve, verschijnt woedend in de media. Ze geeft Steven de schuld van de criminele daden van zijn neefje. Die woedende houding verdwijnt later, als ze te weten komt hoe de woorden in Brendans mond zijn gelegd. Maar het kwaad is al geschied, de beeldvorming is bepaald nu het OM het publiek succesvol kon bewerken. Nu komen er vooral mensen in het nieuws die zeggen dat ze het vertrouwen in Avery hebben verloren. Het Wisconsin Innocence Project haalt de foto van Avery van hun website en distantieert zich zo van zijn meest beroemde case. Zelfs broer Chuck denkt nu dat Steven schuldig is aan de misdaad. Vriendin Jodi gelooft nog wel in zijn onschuld, al wordt ze flink onder druk gezet in verhoren. En moeder Dolores Avery is radeloos. Alles begint weer van voor af aan. Volgens advocate Reesa Evans is de misdaad veel te geraffineerd voor iemand als Steven Avery. De minderjarige Dassey, in afwachting van de rechtszaak in jeugddetentie, zal als volwassene worden berecht, waardoor een levenslange celstraf dreigt. Als hij tegen Steven getuigt, zal de straf worden teruggebracht naar twintig jaar. Op 17 maart is er een nieuwe hoorzitting met Steve, met drie nieuwe aanklachten gebaseerd op de verklaringen van Dassey: seksueel misbruik, vrijheidsberoving en ontvoering.

Aflevering 4 Pro deo-advocaat Len Kachinsky neemt de moeilijkste zaak uit zijn leven als hij besluit Dassey bij te staan. Stevens advocaat Dean Strang ziet het intussen somber in. Er zijn drie nieuwe aanklachten, de familie Avery is verdeeld, Stevens alibi is plotseling verdwenen, de publieke opinie is niet in het voordeel van zijn cliënt. De kans dat het OM de zaak zal winnen, is groot. Op 31 maart wordt Steven telefonisch geïnterviewd door Associated Press. Steven vertelt dat hij zeker weet dat zijn neefje is gedwongen om zijn verklaringen te doen. Daar hoefden de sluwe rechercheurs volgens hem niet veel moeite voor te doen. Uit een opgenomen telefoongesprek blijkt dat Dassey inderdaad niet erg snugger is voor een 16-jarige; zowel hij als zijn moeder weten niet wat ‘inconsistent’ betekent; de pers kwalificeert met dat woord zijn verklaringen. Of hij de advocaat aardig vind? “Ik weet het niet, ik zie hem nauwelijks. We hebben wel hetzelfde favoriete huisdier.” Deze jongen kan Steven ten gronde richten… Advocaat Kachinsky wil omwille van de zwakke staat van zijn cliënt, de rechter verzoeken om de verklaringen nietig te verklaren. Op 12 mei 2006 besluit rechter Jerome Fox of de bekentenis toegelaten wordt. Er blijkt volgens hem geen sprake van een emotionele stoornis en uit niets blijkt dat Brendan bang of geïntimideerd was tijdens de verhoren. De rechter besluit het verzoek van gedaagd om de verklaringen uit te sluiten, af te wijzen.


6

De verhoren met Brendan gaan onverminderd door. Hij moet verklaringen opschrijven en tekenen hoe ze Teresa hebben verkracht en vermoord. Als hij niet schrijft wat de onderzoekers willen, dramt men net zo lang door tot Brendan wenselijke bekentenissen neerpent. In tapes is duidelijk te zien hoe verstandelijk beperkt de verdachte is. Advocaat Kachinsky is er nooit bij aanwezig en het kost de rechercheurs maar een paar uur om uitgebreide aanvullende bekentenissen te krijgen. Het kost ze zelfs weinig moeite om hem met zijn moeder te laten bellen; hij vertelt haar nu dat hij wel degelijk betrokken was bij de verkrachting en moord. Later, als de rechercheurs weg zijn, ontkracht hij het weer tegen haar. Er gaat intussen geen dag voorbij zonder dat Avery op tv te zien is. De moord op Halbach houdt de gemoederen bezig. Avery voelt zich al veroordeeld door alles en iedereen, nog voor de rechtszaak begonnen is. Toch zijn er ook zaken die voor hem spreken. Zijn verloofde Jodi zat op de bewuste dag van de moord vast voor een licht vergrijp; in de gevangenis belde ze die middag en avond tweemaal met Steve. Vlak voor het vermeende moment van de moord, en vlak erna. De gesprekken zijn opgenomen en het betrof rustige, liefdevolle, lange gesprekken. Uit niets bleek dat er iets aan de hand was. Als Jodi later opnieuw in de fout gaat met haar drinkprobleem, moet ze van haar reclasseringsambtenaar verplicht verhuizen van het Avery-terrein. Er volgt zelfs een officieel contactverbod met haar verloofde. Als ze dat snel erna diverde malen overtreedt, wordt Jodi tot drie keer toe opgepakt. Daarna beëindigt ze noodgedwongen de relatie. Avery blijft verdrietig achter. Er is meer. Er zijn nogal wat fouten gemaakt bij het onderzoek na de vermissing; de autosloperij is veel te lang in beslag genomen en de woning is 18 keer onderzocht. Er was ongelofelijk veel tijd om met bewijsmateriaal te knoeien. Iedereen had bijvoorbeeld de sleutel in Stevens slaapkamer kunnen leggen. En waarom zat er op die sleutel alleen DNA van Steve? Het slachtoffer gebruikte de sleutel al jaren… De Toyota bijvoorbeeld: waarom zou Avery die niet met de pletmachine vernietigd hebben? Er zaten bloedspetters van Avery in die auto, maar geen vingerafdrukken. Hoe kan dat? Diverse zaken klopten niet. Het bewijs bevestigde het verhaal van Avery over zijn onschuld. Sheriff Kenneth Petersen maakte zich niet druk om de beschuldiging dat er geknoeid was met bewijsmateriaal. “Ze kunnen toch niets bewijzen.” Hij liegt en konkelt daarna openlijk in een voorbereidende zitting – maar hij komt ermee weg. Toch besluit de rechter uit voorzorg om de uiteindelijke zitting in het onafhankelijke Calumet County te laten plaatsvinden, niet in Manitowoc County. Ondertussen is de familie klaar met advocaat Len Kachinsky, die Brendan niet bepaalt helpt. Hij lijkt erop aan te sturen om Brendan te laten bekennen, zodat de uiteindelijke straf vermindert. Het systeem laat het de familie echter niet toe om van pro deo-advocaat te wijzigen. Dat verandert als rechter Jerome Fox aan het eind van de zomer hoort dan Kachinsky Brendan alleen had laten ondervragen in mei. Hij ontslaat Kachinsky, die tegen de pers het voorval met de verhoren bagatelliseert. Brendan Dassey schrijft op verzoek van zijn moeder een brief naar rechter Jerome Fox waarin hij al zijn eerdere verklaringen als leugens afdoet. Hij ontkent nu iedere betrokkenheid. De brief is tegen het zere been van zijn advocaat Kachinsky, die het een domme actie noemt. Op 12 februari 2007 zal de rechtszaak tegen Steven Avery beginnen. De maanden kruipen voorbij. Steven heeft het zwaar, hij mist zijn ex-verloofde, hij voelt zich alleen. Wat ie wel heeft, zijn goede


7

advocaten. Strang en Buting geloven in zijn onschuld. Ze blijven onderzoeken wat er mis is in Manitowoc County. Waarom heeft sheriff Kenneth Petersen zo’n aversie tegen Avery? Wat betekent dat voor de rest van zijn organisatie, zoals de inspecteurs en de brigadiers? Eén naam kwam steeds weer terug in onderzoeken, op cruciale momenten: inspecteur James Lenk. Hij vond de sleutel in de slaapkamer, bij het zevende bezoek, terwijl hij volgens de verklaringen in het zicht zou liggen. Lenk moest getuigen, drie weken voor de vermissing van Halbach. En zijn naam komt men ook tegen op belangrijke plekken tegen in stukken uit het Avery-dossier van 1985. De advocaten ruiken onraad en duiken dieper in de historie. Ze krijgen gerechtelijke toestemming om het volledige dossier uit die tijd te mogen onderzoeken. Wat ze tussen het bewijsmateriaal vinden is spectaculair: een doos met een duidelijk verbroken zegel, met een buisje bloed van Steven Avery, met een piepklein gaatje in het dekseltje. Iemand heeft hier met een naald bloed getapt. Is het zo in de auto van Halbach terechtgekomen?

Aflevering 5 Avery is hoopvol bij het begin van de rechtszaak: misschien komt er eindelijk gerechtigheid. De verdediging wil het buisje bloed als bewijs opvoeren in de rechtszaak, het OM probeert dat tevergeefs te verhinderen. Dan vraagt het OM of de FBI een nieuwe chemische test mag doen om te bewijzen dat het bloed niet met opzet in de Toyota RAV4 was achtergelaten. Rechter Patrick Willis gaat akkoord met dat verzoek. Een week voor de juryselectie moet het OM nog aangeven of ze Brendan als getuige willen oproepen. De verdediging stelt dat zonder Brendans verklaring de drie aanklachten van na Brendans aanhouding moeten vervallen: verkrachting, ontvoering en wederrechtelijke vrijheidsberoving. De verdediging verzoekt ook om een instructie aan de jury om rekening te houden met eerdere publiciteit omtrent die drie aanklachten. Gaat men door met Brendan of kiezen ze alleen voor de aanklachten waar men Brendan niet voor nodig heeft? Er zijn lange discussies maar het Openbaar Ministerie besluit uiteindelijk als volgt. Het OM trekt twee van de drie aanklachten in die na Brendans aanhouding zijn toegevoegd: verkrachting en ontvoering. De aanklacht tegen Steven is viervoudig: doodslag, verminking van een lijk, vuurwapenbezit en wederrechtelijke vrijheidsberoving. De jury wordt bepaald. Twaalf mensen tussen de 20 en 80 jaar, alle leeftijden, alle lagen van de bevolking en allemaal afkomstig uit Manitowoc County. De rechtszaak gaat beginnen: de meest historische in de geschiedenis van Wisconsin. Aanklager Ken Kratz houdt het openingspleidooi, geholpen door een amateuristische presentatie in Powerpoint. Vanaf de eerste zinnen gaat alle aandacht uit naar één man, Steven Avery. De tunnelvisie kennen we nog uit de zaak in 1985. Het openingspleidooi van de officier van Justitie en de advocaten van de verdediging is belangrijk: veel juryleden zullen nu al een oordeel vellen. Stevens advocaten hebben gelukkig ijzers in vuur na het verhaal van Kratz; onder meer het bloedbuisje en de sleutel die pas bij onderzoek zeven werd ontdekt. Advocaat Strang noemt in zijn openingspleidooi onder meer vreemde acties van Sergeant Andrew Colborn en Luitenant James Lenk. En hij laat horen


8

hoe men in Manitowoc County, na het vinden van de wagen, over de telefoon direct vraagt of Steven Avery als vastzit. De auto is nog niet eens geopend, het lichaam is nog niet eens gevonden. Men wilde maar één ding. Avery pakken voor deze zaak. Andere mogelijkheden zijn nooit onderzocht. Hierna is het de beurt aan verhoren. Bobby Dassey spreekt, broer van Brendan en buurman van Steven op het Avery-terrein. Hij heeft fotografe Halbach nog aan het werk gezien op de autosloperij. Op 3 november zou Steven tegen hem gegrapt hebben: wil je me helpen om het lijk te begraven? Die uitlating is compleet uit zijn verband getrokken maar wekt veel commotie op. Advocaat Strang probeert de jury ervan te overtuigen dat de uitspraak pas een week later werd uitgesproken en slechts onderdeel was van een dialoog met grappen over en weer. Natuurlijk is het voorval niet goed voor de beeldvorming… Rechter Willis wijst de motie om het geding nietig te verklaren af en geeft de jury geen instructies aangaande Bobby’s getuigenis. In een hoorzitting over schuld door derden heeft rechter Willis bepaald dat de verdediging geen andere verdachten mag noemen dan Brendan Dassey. Advocaat Strang mag niemand anders aanwijzen. De verdediging is aan banden gelegd. De uitdaging wordt groter en groter voor de verdedigende partij. Advocaat Buting verhoort telefonisch een technicus van telefoonmaatschappij Cingular; volgens de advocaat zijn er op 2 november, twee dagen na haar vermissing, berichten gewist van de voicemailinbox van het slachtoffer. Maar door wie? Door Halbach zelf? Was ze dan nog in leven na 31 oktober? Het Openbaar Ministerie heeft hier ook geen antwoord op. Rechercheur Tom Fassbender wordt ondervraagd. Zijn er meer verdachten geweest? Ja, zegt hij. Maar het was logisch om met Avery te beginnen – hij was degene die het slachtoffer het laatst had gezien. De naasten van Halbach zijn nooit onderzocht en dat nemen de advocaten van Avery de onderzoekers kwalijk. Zo was Ryan Hillegas haar ex-vriend en Scott Bloedorn een huisgenoot die pas na vier dagen de vermissing meldde. Waarom werden zij nooit serieus bekeken? Hen is nooit om een alibi gevraagd… Hillegas leidde een burgerzoektocht en mocht zelfs op het terrein van Avery’s komen toen dat door autoriteiten al afgezet was. Het team heeft in heel Manitowoc gezocht, maar concentreerde zich al meteen vooral op het terrein van de Avery’s. Daar was ze immers het laatst gezien, verklaarde Hillegas. Het waren een leden van dit team, Halbach’s nicht Pamela Sturm en haar dochter Nikole, die uiteindelijk de auto vinden. En heel toevallig hadden zij als enige van het onderzoeksteam een fotocamera meegekregen van Scott Bloedorn. Op zaterdag 5 november 2005, uren voordat de Toyoto wordt gevonden, belt detective Mark Wiegert van Calumet County met zijn collega Dave Remiker van Manitowoc County. Het gesprek wordt opgenomen. Mark vraagt Dave om samen met hem naar Avery te gaan voor een verhoor en een verzoek. Er staat een opsporingsteam klaar bij de autosloperij en Steven moet toestemming geven om zijn terrein te doorzoeken. Op die zaterdag, als Steven met z’n familie in een blokhut in Crivitz sit, 150 kilometer van de sloperij, runt zijn broer Earl het bedrijf. Earl geeft de vrijwilligers Pamela en Nikole Sturm toestemming de sloperij te doorzoeken. Pamela vertelt tijdens haar verhoor over de zoektocht. Hoe ze naar Teresa zocht, of naar de auto. Een grote satellietfoto van het terrein helpt haar bij haar verhaal. Na een tijd zoeken vinden ze vrij


9

snel, rond 10:30 uur, de auto van Halbach, die volgens Pamela bedekt is met takken en een oude motorkap. Haar foto’s laten zien hoe er inderdaad op amateuristische wijze wat takken tegen de wagen zijn aangezet. Er is weinig moeite gedaan om daadwerkelijk de auto te verbergen. De advocaten van Steven wantrouwen de verklaring van Pamela Sturm. Ze heeft de auto wel heel snel gevonden op het enorme terrein. Alsof iemand ze had verteld waar de auto stond. Dan wordt Andrew Colhorn ondervraagd door de advocaten van Avery. Hij vroeg in een telefoongesprek op 3 november aan de meldkamer om een kenteken na te trekken; SWH-582, het kenteken van de dan vermiste Halbach. Colhorn vertelt tijdens dit gesprek dat het om een Toyota uit 1999 gaat. Hoe kan hij dat op dat moment al weten? Het is alsof hij bij de auto staat, maar de auto zou pas twee dagen later worden gevonden door Pamela en Nikole Sturms… Colhorn zit met een mond vol tanden.

Aflevering 6 Een dag na de arrestatie van Brendan, en bijna een jaar voor Stevens rechtszaak, hielden Ken Kratz en sheriff Jerry Pagel een persconferentie. Ze leggen tot in detail uit wat er precies gebeurd is met Teresa Halbach. Brendan lijkt inmiddels helemaal buitenspel te staan. Hij heeft de publieke opinie enorm beïnvloed met zijn verklaringen, maar her Openbaar Ministerie weet dat hij geen goede getuige is vanwege zijn inconsistente verklaringen en zwakbegaafdheid. Op de dag van de arrestatie van Brendan, vier maanden voor de eerste huiszoekingen, gaan agenten terug naar Stevens terrein voor aanvullend bewijs. Het is 1 maart 2006. Rechercheur Kevin Heimert spreekt erover tijdens zijn verhoor in de rechtszaal. Ze zijn in de garage geweest; onder een compressor vinden ze een afgeplatte kogel. Dave Remiker getuigt er ook over; hij was ook aanwezig bij de nieuwe huiszoeking. Ze maken diezelfde avond foto’s van elf hulzen en enkele kogelfragmenten. In november 2005 zijn er echter geen kogels gevonden tijdens vijf bezoeken aan de garage. Waar komen die hulzen en kogelfragmenten ineens vandaan, vier maanden na de eerste huiszoekingen direct na de vermissing? Is het toevallig dat ze nu ineens gevonden worden, vlak nadat via Brendan bekend wordt dat er geschoten is op Halbach? Dave Remiker herinnert zich nog diverse bewijsstukken, zoals het telefoonnummer van Teresa Halbach op Avery’s bureau (920-737-4731). Maar veel van november 2005 is hij in maart 2006 alweer vergeten. Er komen forensische experts aan het woord over de botten die gevonden zijn op het terrein van de Avery’s. Ze verklaren over beschadigingen aan de botten, ontstaan door kogelinslagen. De doodsoorzaak is duidelijk: dood door geweldpleging. Op gevonden kogelfragmenten is het DNA van Halbach getraceerd. Maar de advocaten van Steven Avery verklaren dat door contaminatie dit DNA eenvoudig op de kogelfragmenten kan zijn aangebracht. Nogmaals: het ging dus om een kogelfragment dat pas vier maanden na de eerste huiszoekingen is gevonden. Er was veel tijd om te knoeien met bewijsmateriaal… Uit het verhoor met forensisch medewerker Sherry Culhanes blijkt dat rechercheur Tom Fassbender haar de volgende opdracht gaf: “Try to put her in his house or garage.” Dit is natuurlijk de omgekeerde wereld. Het einddoel is al bekend voor het onderzoek heeft plaatsgevonden. Men wil Making a Murderer – Perry Vermeulen - 2016

10

dat forensische deskundigen met resultaten komen die Teresa Halbach om Avery’s huis of garage situeren. Maar dat blijkt lastig. Want behalve die onbetrouwbare kogel is er geen enkel bewijs dat het slachtoffer in de woning van Steven is geweest. In de rommelige, volle garage wordt geen enkele druppel bloed van het slachtoffer gevonden. Het DNA van het slachtoffer is ook niet aangetroffen op een matras of op bedlinnen. Nergens in huis kan een spoor van het slachtoffer gevonden worden. Overigens is er ook nergens een DNA-spoor gevonden van Brendan Dassey. Opmerkelijk, gezien de taferelen die zich volgens de verklaringen in de woning zouden hebben moeten plaatsgevonden. Een sleutel, botten, bloed in de auto en een afgeplatte kogel. Het is allemaal twijfelachtig bewijsmateriaal. En dan is er nog een verhoor met Leslie Eisenberg en haar collega’s, forensisch antropologen. Er is menselijk botmateriaal aangetroffen in meerdere brandkuilen en -tonnen en ook op een plek net buiten de autosloperij. Het merendeel wordt gevonden achter de garage van Steven Avery. Volgens Eisenberg was dat de primaire verbrandingsplaats; de advocaten van Steven denken daar anders over. Zij denken dat het lichaam net zo goed elders kan zijn verbrand, en dat de resten vervolgens op het Avery-terrein zijn achtergelaten. Forensisch antropoloog Scott Fairgrieve zegt iets interessants: hij heeft vaker te maken gehad met zaken waarbij resten verplaatst waren. De meeste resten worden in zulke gevallen niet op de oorspronkelijke verbrandingslocatie gevonden, maar juist op de plek waarheen de botten gebracht waren. Dan zijn er nog de bloedresten in de auto van Halbach. Bloedpatroondeskundige Nick Stahlke heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar sporen in de Toyota RAV4. Er zijn sporen van bebloede haren die tegen de deur hebben gelegen. Heeft het dode lichaam van Halbach in de auto gelegen? Sommige sporen lijken daarop te wijzen; dat past in het verhaal van een lijk dat vervoerd is, om op een veilige locatie te verbranden... Vraag blijft dan nog steeds: waarom zijn de resten later gevonden op meerdere plekken op het Avery-terrein? Scott Tadych wordt verhoord; de echtgenoot van Barb Janda, moeder van Brendan Dassey. Het gaat over 31 oktober 2005, de dag van de vermissing van Halbach. Scott vertelt onder meer dat hij ’s middags Bobby Dassey tegenkwam nabij de autosloperij, en dat hij ‘s avonds een groot vuur zag bij de woning van Steve, op het Avery-terrein. Steven stond er volgens hem bij. Er zijn tegenstrijdigheden met eerder gedane verklaringen, met betrekking tot tijdschema’s van die dag. De advocaten van Steven ruiken onraad. Ze merken op dat deze Scott Tadych en Bobby Dassey elkaar alibi’s verschaffen; niemand anders heeft ze gezien op het moment van de verdwijning. Ze waren op het terrein, ze hadden toegang. Dassey werd direct tegengesproken door schoolbuschauffeur Lisa Buchner, een onafhankelijke getuige, over het tijdstip waarop hij voor ’t laatst gezien zou zijn. De buschauffeur reed voorbij Avery Road rond 15:30 uur en heeft de Dassey-broers uit de bus zien stappen; daarbij zag ze fotografe Halbach haar werk doen. De advocaten van Steven gebruiken haar verklaring om gaten te prikken in het tijdsschema van het Openbaar Ministerie. Dat schema klopt namelijk niet. Bobby Dassey bijvoorbeeld, gaf eerder aan dat hij rond die tijd allang aan het jagen was. Maar hij was dus op het Avery-terrrein – in de buurt van de fotografe… In dit systeem moet je je onschuld bewijzen. Maar hoe bewijs je dat de sheriff je erin luist? Voor een advocaat lijkt het onbegonnen werk. Is er een wijdverbreid complot, onaannemelijk omdat er zoveel


11

betrokkenen zijn dat je er nooit mee weg kunt komen? Of kan het ook gaan om bijvoorbeeld twee personen, of zelfs maar één, die waarschijnlijk niet bang zijn om ooit gepakt te worden? Mensen met een motief? En: wie kan er iemand beter inluizen, dan een politieagent?

Aflevering 7 Bij het onderzoek is de rol van Manitowoc County minimaal, benadrukt sheriff Jerry Pagel van Calumet County op een persconferentie. Onderzoekers van Manitowoc County mochten zelfs niet meer alleen op het Avery-terrein komen om elke schijn van onbetamelijkheid te voorkomen. De werkelijkheid ligt natuurlijk anders – de rol was juist cruciaal. Neem alleen al de opmerkelijke vondst van de sleutel, door inspecteur James Lenk van Manitowoc County, op 8 november. Die dag was Lenk samen met zijn collega’s brigadier Andrew Colhorn en rechercheur Dave Remiker in de trailer van Steve, zonder het toeziend oog van de onafhankelijke waakhonden van Calumet County. Belangrijke vraag: is er geknoeid met bewijsmateriaal? James Lenk wordt ondervraagd. Tot 8 november heeft hij de sleutel nooit gezien, ondanks meerdere bezoeken aan de bewuste kamer. Hij gaat diep door het stof: was het niet vreemds dat juist hij zo betrokken was bij huiszoekingen, terwijl hij die periode ook verklaringen moest afleggen in het proces rond de achttien verloren jaren van Avery? Waarom waren er geen onafhankelijk personen bij de huiszoeking? Lenk is zich van geen kwaad bewust; hij claimt dat hij als agent louter de wet diende, naar eer en geweten. We moeten ervan uitgaan dat we dat allemaal doen, vindt aanklager Ken Kratz. Hij is boos dat geïnsinueerd wordt dat er corrupte agenten betrokken waren bij het onderzoek. Het bewijs is daar volgens hem veel te summier voor. Niemand zou moeten twijfelen aan de integriteit van de ordehandhavers, deze eerzame burgers, fatsoenlijke mannen - ondanks het belangenconflict. Het is tijd voor het verhoor van brigadier Andrew Colhorn. Ook hij was in de slaapkamer op 8 november; hij vertelt dat Lenk op een gegeven moment de sleutel zag liggen. Hij was ook degene die midden jaren 90 het telefoontje kreeg over Gregory Allen, en dat Manitowoc County wellicht de verkeerde dader had vastzitten voor de verkrachting van mevrouw Beerntsen – het signaal dat destijds genegeerd werd. En hij is de man die Avery in zijn eentje bezocht op 3 november, direct na de vermissing van Halbach. Colhorn was er in de daarop volgende dagen bijna dagelijks, net als inspecteur Lenk. De rol van Manitowoc County was niet beperkt; die was heel actief. Een aantal van hen heeft het op me gemunt, vertelt Avery wanhopig. Zijn advocaten zijn intussen vrij optimistisch. De manier waarop de zaak zich ontwikkelt is gunstiger voor de verdediging dan ze vooraf hadden gedacht. Elke dag wijzen ze de jury op de voortdurende betrokkenheid van Manitowoc County en hun vooringenomenheid. Het volgende verhoor is met brigadier Jason Orth, ook weer van Manitowoc County. Hij was de eerste agent op het Avery-terrein na de ontdekking van de auto van Halbach door Pamela en Nikole Sturm. Hij vertelt dat hij Colborn en Lenk die uren niet in de buurt van de auto gezien heeft. Ook rechercheur Tom Fassbender wordt ondervraagd; hij was enkele uren later bij de auto. Ook Fassbender vond het geen groot probleem dat Manitowoc County die dag zo nadrukkelijk betrokken is bij het onderzoek, en zo lang alleen aanwezig was bij cruciaal bewijsmateriaal als de Toyota. Uit


12

een logboek waar Fassbender op aan had gedrongen, blijkt dat Lenk wel degelijk die dag op de autosloperij is geweest. Kranten schrijven over hoe onderzoekers van Manitowoc County in de verdediging worden gedrongen. Ook journalisten vinden de grote, actieve rol merkwaardig. Opnieuw een verhoor met James Lenk. Hij vertelt dat hij die middag 5 november ’s middags op het Avery-terrein was, zo’n drie uur nadat de auto was gevonden. Hij claimt dat hij niet in de buurt van de Toyota is geweest; op geen enkel moment die week. Ook ontkent hij dat hij met bloed van Avery heeft gerommeld op de plaats delict. Het vuur wordt hem aan de schenen gelegd; in een eerder verhoor had hij verklaard dat hij pas in de vroege avond op het terrein arriveerde. In 2002, een jaar voor Stevens vrijlating, werd bewijs van de zaak uit 1985 naar het lab gestuurd voor DNA-analyse. James Lenk was betrokken bij de overdracht van dat bewijs, zo blijkt uit de officiële stukken. Hij moet in de herfst van 2005, na de vermissing van Halbach, dus geweten hebben van de doos met het bloedbuisje, gevuld met bloed van Avery, in het gerechtelijk archief. Lynn Zigmund wordt ondervraagd, één van de beheerders van het bewijs van de zaak uit 1985. Ze vertelt dat verschillende belanghebbenden een loper hebben van het slot dat toegang geeft tot het gerechtelijk archief, ook buiten kantooruren. Sowieso liepen hulpsheriffs hier de deur plat. Als men had gewild, had men dus eenvoudig bij het bloedbuisje kunnen komen. Kon het bloedspoor in de auto van Halbach afkomstig komen uit het buisje geconserveerd bloed, in plaats van uit een bloedende wond? Met een zogeheten EDTA-test kun je dat goed onderzoeken. EDTA zit niet in ons bloed; het wordt in strafzaken eraan toegevoegd zodat het beter bewaard kan blijven. De FBI voert het onderzoek uit; rechter Willis bepaalt tijdens een zitting dat de testresultaten toegelaten worden. Als er EDTA in het spoor wordt aangetroffen, zou dat spectaculair zijn. FBIdeskundige Marc LeBeau wordt erover verhoord. In de drie bloeduitstrijkjes die men heeft gekregen, heeft de FBI geen aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van EDTA. Slecht nieuws voor de verdediging. Er zijn twijfels over het detectielimiet. Misschien was er wel degelijk sprake van EDTA aanwezig in het bloed, maar van een te geringe hoeveelheid voor deze test op de drie uitstrijkjes. Meer uitstrijkjes zijn er niet getest. Het Openbaar Ministerie is opgelucht. Aanklager Norm Gahn vindt het schandalig, de beschuldiging dat men met bewijsmateriaal geknoeid zou hebben. Zijn bloed kookt. Een laag-bij-de-grondse beschuldiging. Lafhartig. Gelukkig is het nu opgehelderd. Stevens advocaten wantrouwen het testresultaat. De FBI was ineens wel heel snel met hun onderzoek. Volgens advocaat Buting laat dit voorbeeld goed de ongelijkheid zien tussen het individu en de macht van de overheid. De overmacht waarmee ze het op Avery willen schuiven. Hopelijk ziet de jury die ongelijkheid ook bij de vervolging en het onderzoek in deze zaak. De advocaten bespreken dat ze hopen dat de jury nog steeds onbevooroordeeld is, ondanks maandenlange publiciteit in deze zaak. Als het OM klaar is dient de verdediging een verzoek in om de aanklacht gijzelneming te laten vallen. Het is de enig overgebleven aanklacht van de drie niet onderbouwde, onzorgvuldige en onbevestigde beweringen van Brendan Dassey. Er is goed nieuws voor Avery. De rechtbank oordeelt dat er niet genoeg bewijs voorhanden is om een schuldverklaring door de jury op de aanklacht gijzelneming te steunen. De rechtbank willigt dan ook het verzoek in die aanklacht te laten vallen. Men is weer terug bij de drie oorspronkelijke aanklachten tegen Steve. Maar de horrorverhalen van Dassey echt


13

helemaal uitwissen, kan natuurlijk niemand. En als het de belangrijkste aanklacht verliezen, maken alle anderen natuurlijk ook niets meer uit. Dan zit Avery levenslang in de gevangenis. Steven Avery krijgt dan zelf ook de kans om te getuigen voor de rechter. Hij maakt geen gebruik van de mogelijkheid. Getuigen is niet nodig, zegt hij, “want iedereen weet dat ik onschuldig ben.” De familie Halbach beredeneert het anders, voor de toegestroomde pers. Waarom zou je niet getuigen als je onschuldig bent? Nu er geen getuigen meer zijn hebben beide partijen twee dagen om hun slotpleidooi voor te bereiden.

Aflevering 8 14 en 15 maart 2007. Gedurende twee dagen houden beide partijen hun slotpleidooi in de rechtbank van Calumet County. De advocaten van Avery verklaren uitgebreid dat niets in de trailer van Steven erop wees dat daar een vrouw had gevochten voor haar leven en werd vermoord. Geen bloedsporen, geen krassen, geen touwvezels. Halbach was wel degelijk in de trailer, voert de aanklager aan; ze is alleen elders vermoord: in de garage. Maar was dat niet de ruimte waar rechercheurs op aandrongen bij de DNAdeskundige? ‘Probeer een spoor te vinden in de garage’? De verdediging wijst ook op inspecteurs Lenk en Andy Colhorn, die overal in de dossiers opduiken en wiens gedrag lang niet altijd verklaarbaar was. De aanklager wijst er de jury rustig op dat het hier gaat om eervolle opsporingsambtenaren. Waarom zouden ze liegen? Waarom zouden ze vakkundig de vooringenomenheid van ordehandhaving hebben uitgebuit? Nee. Alles in deze zaak wijst naar één persoon. Eén verdachte. Bekijk het bewijs in deze zaak en kom met een schuldverklaring. En zo gaat het argumenteren over en weer; de hele zaak passeert opnieuw de revue. Uiteraard ook de zo belangrijke autosleutel, die volgens aanklager Ken Kratz maar heel weinig betekent in het licht van de hele zaak. Na de slotpleidooien en de laatste instructies begint de twaalkoppige jury haar beraad. De pers zit er bovenop, Steven en zijn familie wachten gelaten op uitsluitsel – maar het afwegen duurt enkele dagen. Een jurylid wordt vervangen vanwege familieomstandigheden, wat het beraad vertraagt en ook weer voer is voor speculaties van media – is dit nu goed voor de verdediging of juist niet? Het is wachten op een vonnis… En uiteindelijk heeft de jury een oordeel geveld. Het is 18 maart 2007. Rechter Patrick Willis leest de jury-uitspraak voor. “Op de eerste aanklacht luidt het oordeel: ‘Wij, de jury, verklaren de verdachte Steven A. Avery schuldig aan moord met voorbedachten rade.’” Steven schudt verslagen zijn hoofd. Advocaat Buting legt een hand op zijn schouder. “Op de tweede aanklacht luidt het oordeel: ‘Wij, de jury, verklaren de verdachte Steven A. Avery niet schuldig aan verminking van een lijk zoals omschreven in de tweede aanklacht.’ Op de derde aanklacht luidt het oordeel: ‘Wij, de jury, verklaren de verdachte Steven A. Avery schuldig aan vuurwapenbezit zoals omschreven in de derde aanklacht.’”


14

Buiten de zaal spreekt aanklager Ken Kratz tevreden de pers toe. Het recht heeft gezegevierd. De inwoners van Manitowoc County hoeven niet meer bang te zijn om Avery op straat tegen te komen. Strang en Buting staan erna ook even achter de microfoon. Ze spreken van onsamenhangende vonnissen. “Het rechtssysteem heeft Avery opnieuw tekortgedaan. We blijken gerechtigheid niet te beheersen. Niet in 1985, en nu nog steeds niet.” Ze hebben hun zin gekregen. Manitowoc County heeft weer gewonnen. Dat zijn de woorden van Stevens vader, Allan Avery, die dag. En ook inspecteur Andrew Colhorn komt snel met een reactie. “Ik hoop en bid dat dit vonnis een einde maakt aan alle verdenkingen of mogelijk verlies van vertrouwen van deze gemeenschap . Ik kan u verzekeren dat dit bureau de beste ordehandhavers van het land in dienst heeft.” Ook zwager Scott Tadych, de man met het bedenkelijke alibi, is blij. “Wat gisteren gebeurde, is het beste wat kon gebeuren. Hij heeft zijn verdiende loon.” Richard Mahler, het jurylid dat halverwege het beraad vertrok vanwege een spoedgeval, verklaart later dat er zijns inziens enkele koppige, bevooroordeelde mensen waren binnen de jury. Ze hadden hun besluit al genomen voor de rechtszaak begon. Men was niet op zoek naar de waarheid. Men wilde een veroordeling. En na een paar dagen was men zo moe, dat er snel een compromis is gesloten. De 17-jarige Brendan Dassey moet ook nog voor de rechter verschijnen. De eerste dag van het proces is op 16 april 2007. Rechter Fox honoreert het verzoek van de verdediging om een jury uit een andere county. Brendans advocaat Mark Fremgen is blij met een objectieve jury. Is hij, net als de vorige advocaat, uit op een schikking? Of zal men bepleiten dat echt alleen Steven Avery schuldig was aan de moord op Halbach? Samen met de andere advocaat van Brendan, Ray Edelstein, heeft Fremgen veel onderzoek gedaan – waarbij talloze fouten zijn aangetroffen. Die moet het tweetal nu recht gaan zetten. Brendan maakt zich zorgen; hij heeft in het verleden nogal wat verklaard. Moeder Barb Janda weet wat haar zoon te doen staat. “Vertel de waarheid. Niets anders.”

Aflevering 9 Als men Steven erin geluisd heeft, is het proces van Brendan Dassey dan ook een schijnvertoning? Aanklager Ken Kratz heeft twee vragen: was hij aanwezig, en heeft hij geholpen? De complete bekentenis wordt aan de jury getoond, drie uur en 24 minuten lang. De manier waarop hij is gemanipuleerd door zijn ondervragers, vindt Kratz niet verwerpelijk of bijzonder. De verdediging kent de antwoorden op de vragen. Er is geen DNA gevonden, geen bloed, geen vingerafdrukken, geen haar. De verlegen, introverte, beïnvloedbare scholier is onschuldig. En de verhoren? Troep. De verdediging laat een vroeg vraaggesprek met de jongen horen, afgenomen door detective Anthony O’Neill, een dag na de vondst van de Toyota. Hier vertelde Brendan nog dat hij van niets wist, dat hij niets had gezien. Dan wordt detective Mark Wiegert verhoord. Hij sprak snel na het gesprek van O’Neill met de dan 14-jarige Kayla Avery, die de naam van haar neef noemde, Brendan Dassey. Hij zou zich volgends haar vreemd gedragen. Op basis hiervan is Wiegert, samen met agent Fassbender, opnieuw met Brendan gaan praten. En erna nog een keer, dit keer met een camera erbij.


15

Zonder advocaat, zonder moeder. De suggestieve vragen braken de zwakzinnige Brendan. Nu was hij ineens wel op de plaats delict. Nu had hij Steven ineens wel met Halbach gezien. En snel erna, op 1 maart 2006, volgt het opgenomen verhoor dat de bom deed barsten. Nu hadden Wiegert en Fassbender de complete bekentenis op tape. De manier waarop de jongen werd beïnvloed, is afschuwelijk. Aanklager Ken Kratz zal beseft hebben hoe schandalig de vraagstelling was; de jury hoeft volgens hem niet de hele tape te zien, omdat een groot deel ervan weinig relevante vragen kende. En zo heeft de jury de laatste 98 minuten van de tape niet gezien; waarin Brenda onder meer zijn moeder vertelde dat hij in de war raakte van de onderzoekers. Brendans advocaten wijzen er Mark Wiegert vervolgens op dat hij de verdachte in het laatste verhoor meer dan 75 keer vertelde dat hij een leugenaar was. En dat in bijna al die gevallen Brendan erna zijn verklaring veranderde, aangemoedigd door zijn verhoorders. De waarheid was niet belangrijk. Er werd een bekentenis ontlokt; anders zou het wel eens slecht met Brendan kunnen aflopen. De jongen was geïntimideerd door de autoriteiten; als men had doorgevraagd had hij ook de moord op Kennedy bekend. Brendan werd na de verhoren op 1 maart 2006 gearresteerd; zes dagen later spraken Wiegert en Fassbender opnieuw met zijn nichtje Kayla Avery. Over dat gesprek wordt ze nu, tijdens het proces een jaar later, verhoord. Ze krijgt een verklaring aangereikt; haar eigen verklaring aan Wiegert en Fassbender over wat Brendan haar vertelde over de dag van de vermissing van Halbach. Het meisje begint te huilen en bekent dat ze het verhaal destijds heeft verzonnen. Hij heeft haar niets verteld over het lichaam van Halbach of delen ervan in de brandkuil van Avery. Alles is verzonnen; ze vertelt dat ze in de war was toen de agenten haar spraken. Wat ze verklaarde aan Wiegert en Fassbender, had ze allemaal op het nieuws gezien. Goede ontwikkelingen voor de verdediging; achter de schermen laat Mike Halbach, broer van het slachtoffer, weten minder gelukkig te zijn. “Ze liegt onder ede. Ze beschermt een familielid, ze vertelt niet wat ze weet en dat is vrij ernstig.” Gaat Brendan zelf getuigen? Die keuze is aan hem. En hoe zal hij het kruisverhoor doorstaan? Brendan kiest ervoor om zich ook te laten verhoren. Hij is inmiddels 17 jaar. Zijn advocaten lopen rustig met hem de dag van de vermissing van Halbach door. De eerste keer dat hij Teresa Halbach zag, was op tv, na de vermising. Niet die dag, in de nabijheid van Steven Avery. Aanklager Ken Kratz laat een telefoongesprek horen van 15 mei 2006, waarin Brendan zaken bekende aan zijn moeder. Brendan vertelt nu dat hij destijds alles verzon. Er is niets gebeurd. Hoe kon hij de agenten zoveel details vertellen over de verkrachting en de moord? Brendan weet het niet, misschien had hij het uit een boek. Men laat hem een tekening zien, de tekening die Brendan tijdens een verhoor maakte met een stokfiguur, vastgebonden aan een bed. Ook dit was onderdeel van zijn verzinsels. Dat Brendan zeer waarschijnlijk stevig werd beïnvloed door de suggestieve verhoorders, komt niet ter sprake. Dan is het tijd voor de slotpleidooien, waarin alles nog één keer aan bod komt. Welke Brendan spreekt de waarheid? De Brendan van de verhoren, of de Brendan die nu vertelt onschuldig te zijn? Het woord is aan de jury. ’s Avonds, even voor tien uur, is er al een vonnis. Rechter Jerome Foxnklacht één: ‘Wij, de jury, verklaren de verdachte Brendan R. Dassey schuldig aan medeplichtigheid aan moord.’ Op aanklacht twee: ‘Wij, de jury, verklaren de verdachte Brendan R. Dassey schuldig aan medeplichtigheid aan het verminken van een lijk.’ Op aanklacht drie: ‘Wij, de


16

jury, verklaren de verdachte Brendan R. Dassey schuldig aan medeplichtigheid aan verkrachting op 31 oktober 2005.’ Moeder Barb Janda toont buiten de rechtszaal haar emoties. De familie heeft opnieuw verloren. Ze schreeuwt woedend naar de media. Stevens advocaat Dean Strang kan niet geloven dat Brendan gedaan heeft waarvoor hij is veroordeeld – ieder weldenkend mens zal het met hem eens zijn. Je hoeft Brendan maar vijf minuten te spreken om tot dat oordeel te komen. En toch is hij schuldig verklaard. Hij is zijn vrijheid kwijt, en daarmee zijn leven. Moeder Dolores Avery huilt voor de camera. Haar zoon en Brendan blijven in haar ogen onschuldig. 1 juni 2007. Rechter Patrick Willis spreekt zijn vonnis uit, na emotionele woorden van nabestaande Mike Halbach. Ook Steven Avery maakt gebruik van zijn spreekrecht. Hij heeft medelijden met de familie Halbach, met zijn eigen familie en met de gemeenschap. Iedereen lijdt eronder. Maar hij heeft ook medelijden met zichzelf. Hij heeft de moord niet gepleegd. Hij is onschuldig en hoopt dat ooit nog te kunnen bewijzen. Rechter Patrick Willis: “Ik moet zeggen, Mr. Avery, wat de rechtbank vooral opvalt tijdens mijn voorbereidingen voor vandaag, is het doorlopende gevaar dat u vormt voor de mensen om u heen, dat niet alleen aangetoond wordt door deze moord zelf maar ook door het moment ervan. Wat u in het verleden ook hebt misdaan toen u deze moord beging, leek alles erop dat uw leven een positieve wending zou nemen. Ondanks de wijdverbreide sympathie van iedereen en het vooruitzicht van financiële compensatie beging u de afschuwelijke misdaad waar u vandaag voor berecht wordt. Wat betreft de inschatting van het gevaar dat u vormt voor de maatschappij dwingt het bewijs me tot de conclusie dat u waarschijnlijk het meest gevaarlijke individu bent dat ooit in deze rechtszaal heeft gestaan. Uw advocaat heeft gloedvol betoogd dat de rechtbank u moet aanmerken voor een latere invrijheidstelling. Maar mijns inziens wijst niks in uw leven erop dat de maatschappij zich ooit veilig zal kunnen weten voor uw gedrag. Eén van de dingen die me het meest opvalt, is dat naarmate u ouder wordt uw misdaden ernstiger worden. Deze misdaad hebt u begaan toen u 43 jaar oud was. Gezien de tendens van uw misdaden is de maatschappij terecht bezorgd dat er een groot risico is dat u recidiveert en weer ernstige misdaden zal plegen als u vrijgelaten zou worden.” Op 1 juni 2007 veroordeelt rechter Willis Steven tot levenslange gevangenisstraf zonder mogelijkheid op vervroegde vrijlating. Op 2 augustus 2007 wordt Brendan tot levenslang veroordeeld met de mogelijkheid tot vervroegde vrijlating in 2048. Hij zal dan 58 jaar zijn. Advocaat Dean Strang: “Wat vooral schort aan ons strafrechtsysteem, is de ongerechtvaardigde stelligheid van agenten, aanklagers, advocaten, rechters en juryleden dat zij het rechte einde hebben, dat zij gewoon gelijk hebben. Gewoon een tragisch gebrek aan bescheidenheid van alle deelnemers van ons strafrechtsysteem.” Advocaat Jerry Buting: “We kunnen best zeggen dat we nooit een misdrijf zullen begaan. Maar we kunnen nooit zeker weten dat we er niet van beschuldigd zullen worden. En als dat gebeurt… Veel succes in ons strafrechtsysteem.”


17

Aflevering 10 2009. Manitowoc County pakt de draad weer op. Over het algemeen lijkt men te denken: dit keer zit Steven Avery terecht in de gevangenis. Zijn ouders kunnen er vanzelfsprekend niet overheen komen. Hun zoon zit onterecht vast. Sinds het vonnis in 2007 zit Steven in Boscobel, Wisconsins meest beveiligde gevangenis op 350 kilometer van Avery’s Autosloperij. Hij denkt nog steeds ooit zijn onschuld te kunnen bewijzen. 28 september 2009. De herzieningsprocedure van Steven Avery. Zijn geld is op dus hij heeft nieuwe advocaten, toegewezen door de staat. De rechter is vreemd genoeg wel dezelfde; opnieuw Patrick Willis. De procedure gaat om een verzoek aan de rechter die de zaak leidde om zijn mening te herzien. Willis verwacht uitspraak te doen op 1 december. Avery’s neef Brendan Dassey heeft ook een aantal verzoeken ingediend. Hij krijgt vanaf 15 januari vergelijkbare zittingen als zijn oom. Steven heeft een nieuwe vriendin, Sandy Greenman. Ze gelooft in zijn onschuld, begon hem te schrijven en van het een kwam het ander. Ze bezoekt hem regelmatig in de gevangenis. “Sandy is mijn toekomst”, vertelt Avery. Maar is er een toekomst? 2010. Barb Janda is getrouwd en heet nu Barb Tadych; ze gelooft heilig in de onschuld van haar broer Steven en haar zoon Brendan. Brendan, nu 19 jaar, zit in de Columbia-gevangenis in Portage. Zijn advocaten pleiten voor een nieuw proces. Men is onder meer boos omdat de jury in 2007 niet al het bewijs gehoord heeft dat duidelijk kon maken waarom Brendan een misdaad bekend heeft die hij niet heeft gepleegd. Steven Drizin, advocaat in Chicago, heeft van de studie van valse bekentenissen zijn leven gemaakt. Hij nam Brendans zaak over en ging de jongen bijstaan, samen met advocaten Robert Dvorak en Laura Nirider. Eén van de punten die ze aan gingen voeren: Brendans eerste advocaat Len Kachinsky zou hebben verzaakt in zijn loyaliteitsplicht naar Brendan. Hij heeft geprobeerd Brendan schuld te laten bekennen. Ontoelaatbaar gedrag. Alleen daarom zou er al een nieuw proces moeten komen. De herzieningsprocedure startte op 15 januari 2010. Ook hier dezelfde rechter; Jerome Fox. Kachinsky wordt verhoord. Het is voor de verdediging niet lastig om hem het vuur aan de schenen te leggen en aan te tonen dat hij destijds zijn taak als advocaat onbehoorlijk heeft uitgevoerd. Dan wordt Michael O’Kelly verhoord; de onderzoeker die Brendan in 2006 aanzette tot het schrijven van voor hem wenselijke bekentenissen, in opdracht van Kachinsky. Hun schandalige handelen in 2006 wordt uitvoerig blootgelegd. StevenDrizin verklaart dat hij nog nooit gezien heeft dat een advocaat en zijn onderzoeker samenspannen om een bekentenis op tafel te krijgen, terwijl hun cliënt zelf zegt onschuldig te zijn. Verontrustend; bijna alsof ze samenwerkten met de onderzoekers van de recherche. De kroongetuige van de moord op Halbach wordt ze op een presenteerblaadje aangereikt; zijn tegenstrijdige verklaringen en overduidelijke geïntimideerde houding wordt compleet genegeerd door het OM. De weg naar een veroordeling werd geplaveid, nota bene door zijn eigen advocaat in het vooronderzoek, Len Kachinsky. Een nieuw onderzoek is daarom legitiem, zo pleit Steven Drizin. Op 25 januari 2010, drie dagen na Brendans laatste verhoren, wijst rechter Willis Stevens verzoek voor een nieuw proces af.


18

Acht maanden na de herzieningsprocedure van Brendan interviewt Ryan Foley, een verslaggever van Associated Press, aanklager Ken Kratz. Diens reputatie is ineens beschadigd; hij heeft meer dan 30 seksueel getinte sms’jes gestuurd aan een slachtoffer van huiselijk geweld wier zaak hij behandelde. Een schandaal: zo fatsoenlijk is deze man dus. Daar gaan zijn verhalen over zorgzame, eervolle dienaars der wet. Kratz probeerde de sms’jes nog uit de publiciteit te houden, gelukkig zonder succes. En er komt dan meer naar buiten. Diverse vrouwen verklaren dat Kratz ze ongepaste sms’jes stuurde en er is zelfs een vrouw die verklaard dat ze door hem was uitgenodigd voor een autopsie. Een spannende date. Een gerespecteerde aanklager wordt afgeserveerd na een carrière van 25 jaar. Hij laat zich behandelen voor zijn verslaving aan seks en medicijnen. In oktober 2010 treedt hij af en eindigt zijn rol in de zaken van Steven en Brendan. Op 13 december 2010 wijst rechter Jerome Fox Brendans verzoek om een nieuw proces af. Opmerkelijk. De rechter heeft advocaat Kachinsky destijds van de zaak gehaald en erkende dus dat de advocaat ongeschikt was. Waarom werden de controversiële verklaringen van Brendan dan ook niet als ongeschikt aangemerkt? Dat is bedenkelijk. Het Center on Wrongful Convictions of Youth legt Brendans zaak voor aan het gerechtshof van Wisconsin. 2011. Brendan zit inmiddels vast in de gevangenis van Green Bay, waar Steven ook ooit acht jaar zat na de onterechte veroordeling in 1985. De uitspraak van het gerechtshof; 24 augustus 2011. Het hof van Wisconsin handhaaft het besluit van rechter Willis om Steven een nieuw proces te weigeren. Opnieuw een klap in het gezicht van Steven Avery. Maar hij houdt hoop; de volgende stap is de Hoge Raad. Vier maanden later, in december 2011, wijst de Hoge Raad het opnieuw herzien van Stevens zaak af. Nu zijn beroepsmogelijkheden zijn uitgeput, heeft Steven niet langer recht op een pro Deo-advocaat en heeft hij geen raadsman meer. Hij wordt hopeloos en depressief, zegt zijn vriendin Sandy Greenman. Op verzoek van de filmmakers bespreken Stevens voormalige advocaten zijn juridische mogelijkheden. Stephen Glunn, Robert Henak, Jerry Buting en Dean Strang bespreken onder meer de kans op aanwezigheid van EDTA in het bloed in de auto van Halbach. Dat zou nieuw bewijs zijn; een ticket naar een nieuw proces. Of zijn er mogelijk nog anderen die iets weten? En wat is er nu precies gebeurd tijdens het beraad van de jury? Ging dat helemaal geoorloofd? Waarom is een aantoonbaar valse bekentenis van een zeer kwetsbare jongen zo cruciaal gebleven bij de rechtszaak? “Met alles wat ik weet en al het bewijs dat er is, geloof ik dat de ware moordenaar van Teresa Halbach nog steeds vrij rondloopt”, zegt Richard Mahler, het jurylid dat halverwege het beraad vertrok vanwege omstandigheden in zijn familie. Moeder Dolores heeft een mooi huis uitgekozen voor als Steven ooit vrijkomt. Ze gelooft er nog steeds in. Steven vraagt in de lente van 2012 al zijn dossiers op, 24 dozen vol. Hij wil zich gaan inzetten voor een nieuw proces. Niet met advocaten, maar zelf. Het gaat om zijn vrijheid. Hij duikt in de juridische


19

bibliotheek en in de vele dossiermappen. Helaas wil het Innocence Project hem dit keer niet helpen, zoals ze deden in de zaak van 1985. Steven schrijft een verzoek van 38 pagina’s voor strafverlichting. Hij doet alles zelf. Op 30 januari 2013 handhaaft het hof van Wisconsin rechter Fox’ afwijzing van een nieuw proces voor Brendan. Brendans advocaten verzoeken de Hoge Raad zijn zaak opnieuw te bekijken. Op 1 augustus 2013 wordt bekend dat een nieuw proces niet wordt toegekend. Maar het gevecht tegen de schending van fundamentele rechten gaat door. Men wil dat een federale rechtbank naar de zaak kijkt. Steven Avery wordt verplaatst naar de gevangenis in Waupun, een streng beveiligde minder dan 160 kilometer van Avery’s autosloperij. Dichter bij huis. En zijn vriendin en familieleden mogen hem hier aanraken, in plaats van bezoeken achter glas. In zeven jaar heeft zijn vriendin Sandy hem nog nooit vastgehouden. Steven mag hier werken. Daarnaast is hij nog steeds veel te vinden in de juridische bibliotheek. Zal hij zijn naam ooit zuiveren? Eén ding is zeker. Opgeven zal hij nooit. “Als je weet dat je onschuldig bent, ga je door. De waarheid komt aan het licht. Vroeg of laat.”


20

Making a Murderer Perry Vermeulen

Recommend Documents