Magazine voor slimme oplossingen. Nr maart-april-mei Innoverende folie beschermt tegen aanslagen

Magazine voor slimme oplossingen

Nr. 17 - maart-april-mei 2015

Innoverende folie beschermt tegen aanslagen

↘ verenigingsnieuws niet alleen onze landsgrenzen, maar ook de grenzen van de technologie, van wat mogelijk geacht wordt en vooral van wat denkbaar is. Wij zijn een multispecialistische bouwgroep die prat gaat op kwaliteit en stiptheid. Met eerbied voor het milieu en met respect voor de veiligheid van alle werknemers en omwonenden. Vanuit Gent bouwt DENYS aan een betere levenskwaliteit in de wereld op het vlak van infrastructuren, waterwerken, pijpleidingen, restauratie en mobiliteit. Zijn dit onze grootste gemene delers? Solliciteer dan nu op

Wordt 2-jarige master industrieel overschrijdt grenzen ingenieur uitgesteld? www.denys.com of mail uw cv door naar [email protected]

Heeft u een Vlaanderen kanopleiding zich datmaster induswetenschappen, master ingeniniet triële veroorloven. eurswetenschappen of een equivalente opleiding en/of ervaring genoten? Dan bieden wij u graag de juiste job!

De Vlaamse ondernemingen waarderen de toepassingsgerichte industrieel ingenieur. De integratie in de universiteiten in 2013 mag geen afbreuk doen aan dit waardevol ingenieursprofiel. PROJECTLEIDERS U bent de drijvende kracht die in samenwerking met de andere collega’s het project in goede banen leidt. U bent geheel e OESO rapporteert dat Vlaanderen verantwoordelijk voor de totale realisatie mee aan de top staat voor onderzoek. zowel qua uitvoering als budget.

D

Qua patenten 7°plaats in de wereldranking, 1°op Europees vlak, 15% daarvan is geïnitieerd door de universiteiten. Wij creërenWERFLEIDERS goede kennis maar nog te veel in Je hebt demet operationele leiding over de samenwerking het buitenland. Met werf iets en hetdoen personeel en staat in voor een die kennis vraagt goeie recepuitvoering vante de werken toren inkwalitatieve de bedrijven om die valorisebinnenKMO’s het vooropgestelde tijdsbestek. ren. In onze hebben we wel goede hebt oog voor planning, praktische ideeën Jemaar weinig onderzoekers. De problemen en de veiligheid op de werf. uitdaging ligt in het faciliteren van die Je bent Ingenieur Bouwkunde en bent kennisoverdracht. De industrieel ingenieen sterke communicator, zowel in het eur speelt daarin een cruciale rol.Frans. Nederlands, het Engels als het De studieduurverlenging is een uitgelezen kans om het op valorisatie en kennistransfer gerichte industrieel ingenieursprofiel CALCULATOREN te versterken en zo te vrijwaren voor de U bent voor van het uitvoetoekomst. Metverantwoordelijk een curriculum 120 ren vankunnen studiedossiers t.b.v. een offertestudiepunten de opleidingen zich een aanbesteding, een prijsofeindelijkaanvraag, profileren als volwaardige acaferte of een onderhandelingsprocedure. demische ingenieursopleidingen in een

Hebt u niet de juiste opleiding genoten of beschikt u over weinig ervaring als arbeider? Overtuig ons van uw werklust en inzet, dan bieden wij u graag een opleiding binnen het bedrijf aan!

MECANICIENS U staat in voor het onderhoud van kranen, side booms, rupsdumpers, stroomgroepen en bemalingspompen, ...

HYDRAULICIENS U staat in voor het onderhoud van en zonnewagen Groep T herstelling aan hydraulisch materiaal (horizontale internationale context, de tunnelboormachines, standaard voor graafmachines en diversen). een ingenieursmaster.

Internationale studenten- en docentenmobiliteit kan dan op gelijkwaardige basis MAGAZIJNIERS georganiseerd worden. Vooral voor inkomende studenten uit een 2-jarige master U bent medeverantwoordelijk voor de binnenof buitenopslag (opvolgen van is een 1-jarige master geen optie. leveringen, vanworden materiaal De masterproef kan klaarzetten dan begroot voor de werven, ...). op 30 studiepunten wat overeenkomt met de reële studiebelasting. Ook de vakinhoudelijke verdieping in de opleiding kan beELEKTRICIENS ter uitgewerkt worden met domeinspecifieke vakken aangevuld CENTRALEmet keuzevakken. Tenslotte kan voldoende tijd uitgetrokken WERKPLAATS worden voor een professionaliserings- en U staat in voordehetstudenten onderhoud van innovatieproject om eenen

herstellingen aan elektrisch bouwmateriaal (werfkasten, pompen, boormaStappen in de studie omvang verlenging vastgesteld in het teriaal).

QSHEINSPECTORS

Onderwijsdecreet XXI:

U staat in voor de administratieve en tech-

ondersteuning van de project• het nische gezamenlijk aanvraagdossier is en op tijd (vóór 30STUCWERKERS juni 2012) ingediend; werfleiding binnen de QSHE-domeinen • de Erkenningscommissie buigt zich momenteel over het dossier; U staat in voor de vernieuwing of herstellingadvies van historisch stucwerk bij de • vóór 1 december brengt de Erkenningscommissie haar uit; van dat kerkgebouwen, kaste• de Vlaamse Regering neemt vóór 1 december 2012restauratie op basis van advies haar len, kloosters, monumentale stationsgeTESTINGENIEUR besluit. bouwen, ... U staat in voor het volledige beproefingsproces van hoge en lage druk gasleidinStructuurdecreet de laatste aanpassingen van het Onderwijsdecreet XXI gen conform demet Europese regelgeving.

↘ Nuttige link:

http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document. asp?docid=13425 2 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart-april-mei 2015

ONDERHOUDS MECANICIENS U staat in voor het uitvoeren van diverse preventieve of dringende interventies op onze PPS (publiek - private samenwerking) projecten.

MACHINISTEN

uitgebreide U staat in voor hetbedrijfservaring uitvoeren van diver-mee te geven. Een win-win voor alle binpartijen. Actuse graaf- en hijswerkzaamheden ele kennis vanuit het onderzoek nen de afdeling kabels en leidingen vindt zijn naarinde concrete praktijk en weg dit zowel hetKMO’s, binnen- en als buitenland. U beschikt over de nodige probleemstellingen kerenkwaterug naar de lificaties. docenten wat leidt tot nieuw onderzoek.

Groep T experimenteert al enkele jaren met uitdagende projecten voor geïnteresPLOEGEN seerde studententeams zoals het Solar Race team en LEIDINGEN het CQS-team. Deze studenKABELS EN ten kiezen vrijwillig om hun 60-studiepunU wordt samen met de hele ploeg ingeten master over twee jaar uit te spreiden. zet binnen onze afdeling kabels en leiZo krijgen ze tijd voor een uitdagend prodingen voor het uitvoeren van diverse ject en een bijkomend pakket aan keuzegrondwerken en algemene werkzaamvakken uit het aanbod van de universiteiheden in de leidingaanleg en dit zowel ten, wat hun competenties bij de start van in het binnenals buitenland. hun carrière alleen maar ten goede komt. De noodzakelijke studieduuromvorming zal alle ingenieurs beter voorbereiden op het bedrijfsleven. Het dossier tweejarig curriculum mag niet meer uitgesteld worden, in het belang van het KMO-weefsel in Vlaanderen. De curriculum hervorming is nodig zowel voor de economische als de technologische bijdrage die de industrieel ingenieur als innovator in de maatschappij speelt. De VIK zal bij de overheid blijven aandringen voor haar steun in dit dossier. Ing. Paul Bertels MSc gedelegeerd bestuurder ie-net en VIK

Inhoud ↙

08 17

29 06 08 13

16

18

Actua

DOSSIER

Verenigings-

Socio-culturele

Batibouw

Innoverende folie

nieuws

activiteiten

24

25

29

32

39

Vrouw en

CARRIERE

DOSSIER

Opleidingen

Fotoverslag

Expat

ReTiBo

ingenieur: Een succesvolle carrière

DOSSIER

Wedstrijd Geotechniek! zie p.36

Bedrijf zkt. Ingenieur

uitbouwen Colofon Adres van de redactie Desguinlei 214 2018 Antwerpen T 03 260 08 40 E-mail: [email protected] of [email protected] Verantwoordelijke uitgever Hans Van Heghe - Voorzitter ie-net vzw Coördinatie en contact Karolien Van Wiele, ie-net [email protected] T 03 260 08 58 Redactieraad Jaak Blocken, Ivan Born, Alfons Calders, Bart Demol, Filip De Sutter, Niek Dobbels, Clement Noé, Frederik Ronsse, Guy Roymans, Luc Taerwe, Werner Vancayseele, Luc Vander Elst, Jos Vander Sloten, Hans Van Heghe, Johan Vyncke Vormgeving + Tablet Decom nv ‘t Hofveld 6c4 1702 Groot-Bijgaarden T 02 325 64 64 [email protected] www.decom.be Druk Drukkerij PrintPassie Astridlaan 215 3900 Overpelt T 011 80 90 90 www.printpassie.be Reclameregie Trevi nv Meerlaan 9 9620 Zottegem T 09 360 62 16 [email protected] maart-april-mei 2015 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - 3

↘ VOORWOORD

ie-net in actie Beste, In deze ILYA blikken we terug op een aantal activiteiten van de afgelopen weken. Zo organiseerde ie-net tijdens Batibouw - in aanwezigheid van meer dan 100 stakeholders - een nocturne met Prof. Johan Albrecht over de impact van de energiebesparende maatregelen op nieuwbouw en renovatie. Graag delen we met u zijn verhaal in deze ILYA-editie. Tijdens de expatdag op 31 maart getuigden enkele ingenieurs tijdens een panelgesprek over hun expatervaring. Een zeer geïnteresseerd publiek daagde op voor een boeiende avond over de voor-en nadelen van het expatleven. Onze redacteur bracht de belangrijkste aspecten van Expat Life in kaart. Op 26 maart organiseerde ie-net samen met de universiteit Antwerpen ‘Bedrijf zkt. Ingenieur’, een jobbeurs met speeddating voor de laatstejaarsstudenten van de Faculteit Toegepaste Ingenieurswetenschappen. Met meer dan 30 bedrijven en 120 studenten vonden een 360 speeddates plaats. Een 60-tal studenten hebben zich eveneens geregistreerd als nieuw ie-net lid. De ie-net jongeren organiseerden van 10 tot en met 12 april het Young Potential Weekend in Corsendonk De Linde. Dit weekend stond synoniem voor een mix van interessante workshops, persoonlijke ontwikkeling, netwerking en socializing. Momenteel zijn we volop bezig met de voorbereiding van de ie-net prijzen voor de laatste jaar studenten en de salarisenquête. Hierover zullen wij u verder informeren tijdens de maand juni. Om u beter te informeren, vragen we u om uw gegevens opgenomen in onze databank te raadplegen en indien nodig te verbeteren. Daartoe volstaat het te surfen naar www.ie-net.be/updateuwgegevens. en uw lidnummer en bijhorend paswoord in te vullen. Deze gegevens vindt u terug op het voorblad bijgevoegd aan deze ILYA.

Hans Van Heghe Voorzitter

Laat ons eveneens weten voor welke domeinen u belangstelling hebt. Dit zal ons in staat stellen u beter te informeren over de organisatie van een seminar, opleiding of activiteit waarvoor u interesse zou kunnen hebben.

Nancy Vercammen Algemeen directeur

4 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart-april-mei 2015

Artesis Plantijn University College, Antwerpen // architect POLO Architecten - Jaspers-Eyers // building services by VK

This integrated concept will soon provide a healthy learning environment for more than 3,500 students.

Wordt 2-jarige master industrieel ingenieur uitgesteld? Vlaanderen kan zich dat niet veroorloven.

Ready to use your skills?

De Vlaamse ondernemingen waarderen de toepassingsgerichte industrieel ingenieur. De integratie in de universiteiten in 2013 mag geen afbreuk doen aan dit waardevol ingenieursprofiel.

D

e OESO rapporteert dat Vlaanderen mee aan de top staat voor onderzoek. Qua patenten 7°plaats in de wereldranking, 1°op Europees vlak, 15% daarvan is geïnitieerd door de universiteiten. Wij creëren goede kennis maar nog te veel in samenwerking met het buitenland. Met die kennis iets doen vraagt goeie receptoren in de bedrijven om die te valoriseren. In onze KMO’s hebben we wel goede ideeën maar weinig onderzoekers. De uitdaging ligt in het faciliteren van die kennisoverdracht. De industrieel ingenieur speelt daarin een cruciale rol. De studieduurverlenging is een uitgelezen kans om het op valorisatie en kennistransfer gerichte industrieel ingenieursprofiel te versterken en zo te vrijwaren voor de toekomst. Met een curriculum van 120 studiepunten kunnen de opleidingen zich eindelijk profileren als volwaardige academische ingenieursopleidingen in een

zonnewagen Groep T

uitgebreide bedrijfservaring mee te geven. Een win-win voor alle partijen. Actuele kennis vanuit het onderzoek vindt zijn weg naar de KMO’s, en concrete praktijk probleemstellingen keren terug naar de docenten wat leidt tot nieuw onderzoek. Groep T experimenteert al enkele jaren met uitdagende projecten voor geïnteresseerde studententeams zoals het Solar Race team en het CQS-team. Deze studenten kiezen vrijwillig om hun 60-studiepunten master over twee jaar uit te spreiden. Zo krijgen ze tijd voor een uitdagend project en een bijkomend pakket aan keuzevakken uit het aanbod van de universiteiten, wat hun competenties bij de start van hun carrière alleen maar ten goede komt. De noodzakelijke studieduuromvorming Stappen in de studie omvang verlenging vastgesteld in het zal alle ingenieurs beter voorbereiden op Onderwijsdecreet XXI: het bedrijfsleven. Het dossier tweejarig curriculum mag niet meer uitgesteld wor• het gezamenlijk aanvraagdossier is op tijd (vóór 30 juni 2012) ingediend; den, in het belang van het KMO-weefsel in • de Erkenningscommissie buigt zich momenteel over het dossier; Vlaanderen. De curriculum hervorming is • vóór 1 december brengt de Erkenningscommissie haar advies uit; nodig zowel voor de economische als de • de Vlaamse Regering neemt vóór 1 december 2012 op basis van dat advies haar technologische bijdrage die deARCHITECTS industrieel besluit. Do you see the intrinsic possibilities of future buildings and infrastructure? And do you know that ingenieur als innovator in de maatschappij & ENGINEERS you can turn these possibilities into realities? Well, that’s exactly what we do at VK. We deliver fully ↘ Nuttige link: speelt. De VIK zal bij de overheid blijven integrated architecture and engineering services for demanding clients worldwide. People who want aandringen voor haar steun in dit dossier. Structuurdecreet met de laatste aanpassingen van het Onderwijsdecreet XXI to invest in great buildings and infrastructure in a constantly evolving society. Want to help build http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document. tomorrow’s world? Check out how you can realize your ambitions on www.vkgroup.be/careers Ing. Paul Bertels MSc and asp?docid=13425 internationale context, de standaard voor een ingenieursmaster. Internationale studenten- en docentenmobiliteit kan dan op gelijkwaardige basis georganiseerd worden. Vooral voor inkomende studenten uit een 2-jarige master is een 1-jarige master geen optie. De masterproef kan dan begroot worden op 30 studiepunten wat overeenkomt met de reële studiebelasting. Ook de vakinhoudelijke verdieping in de opleiding kan beter uitgewerkt worden met domeinspecifieke vakken aangevuld met keuzevakken. Tenslotte kan voldoende tijd uitgetrokken worden voor een professionaliserings- en innovatieproject om de studenten een

send your cv to Martine Decock on [email protected].

gedelegeerd bestuurder ie-net en VIK

↘ ACTUA Siemens ontwikkelt vijf maal zo sterke elektromotor voor vliegtuigen

Siemens-onderzoekers hebben een nieuw type elektromotor ontwikkeld die met een gewicht van 50 kg een continuvermogen van circa 260 kilowatt levert. Dat is vijf keer zoveel als vergelijkbare aandrijfsystemen. De motor is speciaal ontworpen voor vliegtuigen. Dankzij het ongekende specifieke vermogen kunnen nu ook grotere vliegtuigen met een startgewicht tot twee ton met elektrische aandrijving vliegen. Om de recordmotor te implementeren, onderzochten de Siemens-experts alle onderdelen van eerdere motoren en optimaliseerden deze tot hun technische limieten. Dankzij nieuwe simulatietechnieken en een geavanceerde lichtgewichtconstructie werd een uniek specifiek vermogen behaald van vijf kilowatt (kW) per kilogram (kg). De elektromotoren met een vergelijkbaar vermogen die in industriële toepassingen worden gebruikt, leveren minder dan één kW per kg. Aandrijfsystemen die worden gebruikt in elektrische voertuigen leveren ongeveer twee kW per kg. Aangezien de nieuwe motor zijn recordprestatie levert bij een rotatiesnelheid van slechts 2500 toeren per minuut, kan hij propellers direct aandrijven, zonder dat een transmissie nodig is. “Deze innovatie maakt de weg vrij naar de serie-hybride elektrische vliegtuigen met vier of meer zitplaatsen,” aldus Frank Anton, hoofd eAircraft bij Siemens Corporate Technology, de centrale onderzoeksafdeling van de onderneming. Nog voor het einde van 2015 zijn testvluchten met de motor gepland. In een volgende fase gaan de Siemens-onderzoekers het vermogen verder opschroeven. “We zijn ervan overtuigd

dat het gebruik van hybride elektrische aandrijvingen voor regionale lijnvliegtuigen met 50 tot 100 passagiers een reële mogelijkheid is voor de middellange termijn,” aldus Anton. Al in 2013 voerden Siemens, Airbus en Diamond Aircraft voor het eerst een geslaagde testvlucht uit met een serie-hybride elektrische aandrijving in een motorzweefvliegtuig type DA36 E-Star 2. Het testvliegtuig had toen een motorvermogen van 60 kW.

Gezond uit eigen grond

Vlaamse topondernemers werken samen aan wearable voor senioren

Een gezamenlijke zakenreis naar San Fransisco in september 2013 inspireerde twintig Vlaamse ondernemers om samen ‘iets’ te doen in de geest van Silicon Valley. Anderhalf jaar lang werkten ze in de coulissen aan hun eigen start up. Met Embracelet kondigt Uest, de NV die door de ondernemers werd opgericht, zijn eerste realisatie aan: een slim horloge voor senioren, dat eigenlijk een discrete alarmknop is. De wearable, die vanaf deze zomer in de winkelrekken ligt, wordt momenteel getest in samenwerking met Zorgbedrijf Antwerpen. Op die manier willen de ondernemers aan senioren en hun familie gemoedsrust geven, en zo hun steentje bijdragen aan de maatschappij. 6 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart-april-mei 2015

Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege lanceerde op 26 maart de campagne Gezond uit eigen Grond. De website www.gezonduiteigengrond.be zet de belangrijkste vuistregels voor gezonde groenten en eieren uit de eigen tuin op een rijtje. Met een online vragenlijst kan je ook advies krijgen over jouw tuingrond. Een vruchtbare bodem zonder vervuiling is essentieel voor een gezonde moestuin. Zo weet ook VITO, die de nodige berekeningen aanleverde voor deze campagne van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie. Een gezonde tuin begint bij een gezonde grond: een vruchtbare bodem zonder vervuiling. Als je twijfelt of jouw tuingrond wel gezond is, doe je de test op www.gezonduiteigengrond.be. Met enkele eenvoudige vragen controleer je de bodemvruchtbaarheid, de voorgeschiedenis en de omgeving van je perceel. Als alles in orde is, kun je aan de slag. Als je het advies krijgt om je grond in een labo te laten onderzoeken, legt de website stap voor stap uit hoe dat moet. Wil je geen laboGezond tuinieren? test, dan kun je veilig tuinieren in Zo doe je het! teeltbakken of verhoogde teeltbedden. Gebruik daarbij geen treinbilDEPARTEMENT LEEFMILIEU zen, geverfd of chemisch behandeld NATUUR & www.gezonduiteigengrond.be ENERGIE hout want die vervuilen de grond.

Nieuwe master Bio-informatica

Volgend academiejaar start de nieuwe interfacultaire masteropleiding Bio-informatica aan de UGent. Die brengt biologen, genetici, ingenieurs en wiskundigen samen. Het Engelstalig masterprogramma mikt op binnen- en buitenlandse studenten met een vooropleiding als bioingenieur, biochemicus, biotechnoloog, ingenieur of informaticus. Aangepaste programma’s zijn er voor biologen, biomedische wetenschappers en studenten met een vooropleiding in een ander domein dan dat van de gekozen afstudeerrichting.

Even snel je smartphone opladen?

Met de nieuwe aluminiumbatterij kan het in minder dan 1 minuut. Onderzoekers van Stanford University California (VS) hebben een flexibele, duurzame batterij uit aluminium ontwikkeld. Het zou een veilig alternatief bieden voor de bestaande lithium- en alkalinebatterijen, die nefast zijn voor het milieu en bovendien in brand kunnen schieten. Het prototype laadt bovendien supersnel op.

VAN MODEL

Hoe maakt u het beste ontwerp en deelt u uw simulatie expertise met anderen?

NAAR APP

met krachtige berekeningssoftware. met simulatie apps die eenvoudig kunnen worden verspreid.

comsol.nl/release/5.1 © Copyright 2015 COMSOL. COMSOL, COMSOL Multiphysics, Capture the Concept, COMSOL Desktop, COMSOL Server, and LiveLink are either registered trademarks or trademarks of COMSOL AB. All other trademarks are the property of their respective owners, and COMSOL AB and its subsidiaries and products are not affiliated with, endorsed by, sponsored by, or supported by those trademark owners. For a list of such trademark owners, see www.comsol.com/trademarks.

maart-april-mei 2015 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - 7

↘ DOSSIER

Batibouw 2015

in het teken van renovatie Een energie-econoom maakt de balans op


Ie-net organiseerde op Batibouw een nocturne waarop de energieeconoom Johan Albrecht voor meer dan 70 aanwezigen zijn presentatie gaf rond ‘Kosten-efficiënt streven naar energiezuinigheid bij nieuwbouw en renovatie’. Naast auteur van een gelijknamig rapport, is hij– samen met de in 2014 overleden KVIV - algemeen ondervoorzitter Rob Van Hoofstat – auteur van het boek “Huisvesting in tijden van schaarste, Naar een renovatie van het woonbeleid” (Roularta Books, 01/07/2011). Auteur: Alfons Calders, op basis van presentatie van prof. Johan Albrecht

Renovatie voor energiezuinigheid wordt booming business?

De vraag naar woningen stijgt jaarlijks. Meer dan 80% van de 5 miljoen woningen in België zijn ouder dan 34 jaar en hebben bij hun constructie zo goed als geen isolatie meegekregen. Aan de andere kant heeft Europa de ambitie om op middellange termijn – we spreken over de roadmap 2050 – de broeikasgasemissie van gebouwen te reduceren met 88 tot 91%. Zeer ambitieus, want het energieverbruik in gebouwen stijgt sinds 1990 nog jaarlijks met 1%. België is in Europa ‘koploper’ in energieverbruik in woningen: gemiddeld gelijk aan Finland en 40% hoger dan Nederland. Het besparingspotentieel ligt in de renovatie van bestaande woningen, omdat – onder druk van de wetgeving – de nieuwbouw al gericht is op energieefficiëntie. Maar het renovatiepotentieel is dus nog zeer groot. In theorie althans, want de economische drivers vertonen een trendbreuk: tot twee jaar terug nam iedereen aan dat de energieprijzen permanent zouden stijgen. De gasprijs is in realiteit al tien jaar vlak en de olieprijs daalde recent drastisch. En er lijkt zich – o.a. door lager industriële verbruik – op de korte termijn een overaanbod aan te kondigen. Het ‘terugverdieneffect’-model staat onder druk. Er moet dus een (Europese) visie ontwikkeld worden om huiseigenaars bewust te maken de

Prof Johan Albrecht is hoofddocent aan de Faculteit Economie & Bedrijfskunde van de Gentse universiteit. Hij bekijkt niet - zoals de ingenieur - de technische aspecten van energie-efficiëntie, maar het economisch luik. Zoals – in dit geval - hoe het streven naar energiezuinigheid vanuit de overheid op efficiënte wijze vertalen naar acties van de eigenaars.

energie-efficiëntie van hun woningen te verbeteren, zodat deze ook na 2050 hun marktwaarde behouden.

Dynamiek tot energiezuinigheid vanuit nieuwbouw?

Nieuwbouw is het beste middel om het woningpatrimonium systematisch te upgraden. We spreken dan over 4.000 vergunningen per maand (periode 2008 – 2014) plus 2.000 à 2.500 renovatiemaart-april-mei 2015 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - 9

↘ DOSSIER vergunningen. Dat zijn alle types, ook de niet-energie gebonden (veranda, zwembad...). M.a.w. de vernieuwingsratio is geen 1%/jaar. Tegen het huidig ritme zullen in 2050 nog steeds meer dan 50% van de oude huizen niet gerenoveerd zijn. Zeker geen getallen die zorgen voor die 90% energievermindering die de EG roadmap 2050 wil. En het schaarser aantal gronden, de extra afbraakkosten en de E-reglementering, de wetgeving met zijn hogere energienormen, maken nieuwbouw steeds duurder. Dus onbereikbaar voor een steeds grotere groep potentiële eigenaars. De nieuwbouwmarkt krimpt en de koper oriënteert zich naar de markt van bestaande woningen. Het ontbreken van enig budget voor renovatie speelt weinig in de aankoopbeslissing. Laat staan dat ze impact heeft op de aankoopprijs. De koper heeft trouwens geen idee wat hem dergelijke renovatie zou kunnen kosten.

Politieke oplossing nodig?

Hoe moet dan de ‘ombouw’ van de woningmarkt naar hogere energie-efficiëntie georganiseerd worden? Bekijken we de invalshoek van de woningverkoop. We spreken over 100.000 tot 120.000 ‘transacties’ per jaar. Ondanks dat een kleine minderheid van de koopwoningen op vlak van efficiënt energiegebruik gerenoveerd zijn, stegen de woningprijzen sinds 2005 gemiddeld met 48%. De kleine, niet-goede woningen zelfs met 90%. En de vraagprijzen stijgen nog. Dus voor budgetmarge richting ecologie is de situatie niet optimaal. Trouwens, de eerste ingrepen van een koper zijn eerder gericht op direct comfort zoals de in/ombouw van keuken en badkamer. Het is echter wél een feit dat tegen 2050 er 3,5 miljoen transacties gaan plaats gehad hebben. Hier kan men dus vanuit de overheid op werken. En die overheidsacties moeten volgens prof Albrecht gericht zijn op informatieverstrekking: de kopers informeren over de renovatiekost die nodig is om de woning tot een aanvaardbare energienorm te brengen. Want de vraag is of de energienorm voor bestaande woningen door de overheid afdwingbaar is? Er is de ‘vrijheid’ van de eigenaar wat betreft de woning die hij zelf bewoont: vindt hij deze renovatie nodig 10 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart-april-mei 2015

(lees economisch haalbaar)? Misschien vindt hij het opportuner om met minder comfort en met duurdere stookkosten te leven dan om het bedrag van een degelijke ombouw op te hoesten. Voor de huurmarkt zou men kunnen afwegen om energienormen verplicht te maken, maar dan crasht waarschijnlijk de woonmarkt (minder investeerders voor huurhuizen en huurprijzen die de pan uitrijzen). Alhoewel, die hoge renovatieprijs kan een overgangsverschijnsel zijn. Er is de Porter-hypothese (1995) die zegt dat als strenge milieureglementering verplicht wordt, op vrij korte termijn – door het ontstaan van een massamarkt en een innovatiegolf - de hiervoor nodige technieken in prijs dalen. Het gevolg is dat de ze dan geen noemenswaardige meerprijs in de nieuwbouw meer zouden genereren. Het gevolg is ook dat de renovatiekost – gezien de technieken goedkoop worden - ook schappelijker wordt. Voorbeeld van die prijserosie: wie zou vijf jaar geleden voorspeld hebben dat men een energie-neutrale woning zou bouwen voor 270.000 euro (+ BTW en grond niet inbegrepen). Stelt zich ook de vraag of met energiebesparende bouwtechnieken alleen de ambitieuze energie-efficiëntie te halen is. De dominantste factor is het menselijk gedrag: men verbruikt i.f.v. de kostprijs/ inkomen-ratio, niet i.f.v. energienormen. Een typisch voorbeeld – buiten de bouwsector - is de auto: wie haalt het opgegeven normverbruik van zijn wagen? Sportief rijden met een energiezuinige motor is dodelijk voor zijn (meer)verbruik, niet voor zijn portemonnee. Blijkt ook dat mensen in energie-onvriendelijke woningen minder verbruiken dan men steeds vooropstelt. Want... een dikke trui levert directe besparing op. Als men weinig verbruikt, is ‘een beetje meer’ een hoge comfortverhoging zonder veel kostprijseffect. Illustratief in dit verband is een studie in Freiburg: het energieverbruik in passiefwoningen blijkt niet gunstiger te zijn dan in degelijk geïsoleerde lageenergiewoningen.

Rationeel investeren in energiebesparing, wat is dat?

Dikwijls hoort men de kreet dat het toch niet rationeel is van mensen dat ze zo

weinig investeren in dakisolatie, dubbele beglazing..., dingen die het energieverbruik met tientallen % doen dalen. Niet renoveren kan even rationeel zijn. Neem dat je jaarlijks 1.500 euro aan energiegebruik kunt besparen. Maar hoeveel moet en kan je daarvoor investeren? Er van uitgaande dat je 20 jaar in die woning blijft en zonder de verdiscontering van de besparing over de jaren, is dat ‘rationeel’ 30.000 euro. Mooi, maar 0% discontovoet is onrealistisch. Het geld moet er vandaag liggen en de inkomsten lopen over jaren. Men moet dus de toekomstige baten terugrekenen naar het heden. Dat gebeurt door een vast percentage per jaar – de discontovoet - van het bedrag af te trekken. De discontovoet is functie van de inflatie, de risico’s (gaat de technologie goed werken), de onderhoudskosten, de evolutie van de energieprijs over de jaren... De EG neemt voor gebouwen een discontovoet van 17,5%. Maar... dan kunt u slechts 8.500 euro uitgeven en daarmee is nooit die geviseerde energiebesparing van 1.500 euro te halen. Als discontovoet voor energiebesparing bij een wagen wordt zelfs 35% geteld. In dezelfde context moet je goed nakijken tot welk niveau je gaat renoveren: E50, E100-peil. Energiebesparende oplossingen volgen de wet van de afnemende meeropbrengst. Eenvoudig voorbeeld: met de eerste cm isolatie zal je veel meer besparen dan met de vijfde en boven de 10 cm is de energiebesparing (quasi) niet meetbaar. Investeren betekent ook ‘vandaag geld uitgeven’. En als je vandaag op geen enkel manier over dat geld kunt beschikken, is het enige rationele: niets doen. En financiële barrières trachten te verschuiven via subsidies maakt politiekers populair, maar is economisch gesproken weinig helpend.

Meten is weten en dat kan impact creëren

Wat volgens prof. Johan Albrecht wel zou helpen is de “informatieplicht” uitbreiden waardoor de woningkoper rationeler naar zijn aankoop zal kijken. Sinds 2008 zijn twee attesten verplicht: het EPC (Energieprestatiecertificaat) en

het keuringsverslag van de elektrische installatie. Het eerste is puur informatief. Het tweede is bindend: is dat negatief, moet de koper direct verbeteringswerken uitvoeren. Toch wordt de aankoop dikwijls beslist voor de verslagen worden voorgelegd. Impact op de prijs is m.a.w. nihil. Een reden is volgens prof. Albrecht het ontbreken van de meest relevante informatie: de kostprijs van de noodzakelijke aanpassingen (elektrische installatie) of nuttige renovatie (energiebesparende maatregelen). En bijkomend voor het EPC: er is geen informatie over wat op termijn de EG-doelstelling 2050 als impact zal hebben op de reglementeringen. Bijvoorbeeld: mag men nog verkopen als het huis niet aan een minimale zuinigheidnorm voldoet, komen er maatregelen zoals taxen op het pand bij ‘te veel energieverbruik per m³’. Gevolg is dat een eigenaar/koper geen enkel inzicht heeft in de reële (en toekomstige) marktwaarde van zijn vastgoed.

Maar zelfs in de huidige omstandigheden zou het kennen van renovatie-investering de koper kritischer maken. De EPC geeft de koper het niveau van energiezuinigheid, zonder de indicatie ‘wat zal het de eigenaar kosten om zijn energieverbruik te verbeteren?’ Dergelijke kostenaudit is geen ‘nieuw’ gegeven: volgens artikel 11.3 van de 2010/31/EU-directieve ‘zou het wenselijk zijn’ om info over kostenbaten van energiebesparende renovaties in de EPC in te schrijven. De audit zou er dus eigenlijk moeten komen. Natuurlijk moet voor het aanmaken van deze kostenaudit een transparante, eenduidige en betrouwbare methodologie worden opgesteld. Met naast de investering in functie van het te bereiken energieniveau ook de energiewinsten eenmaal de renovatie gebeurd is. Dat moet ook gecontroleerd worden, alleen reeds als verificatie van de audit en de methodiek. Prof. Johan Albrecht pleit dus voor een verplichte audit. Hij is er van overtuigd als de koper weet wat de renovatie voor

zijn specifiek droomhuis gaat kosten, hij kritischer kijkt naar de verkoopprijs. Energieconsumerende huizen zullen dan in prijs dalen. En huiseigenaars gaan geneigd zijn te investeren in (regelmatige) energierenovaties om de verkoopwaarde van het huis te bewaren. Vandaag wordt in woningen die al 20 jaar in eigendom zijn nog weinig geïnvesteerd in energiezuinige technieken. Blijft natuurlijk de vraag of zonder dwingende wetgeving (genre: de veiligheid van elektrische installaties) de marktschaarste (ik wil een huis in de voor mij geschikte omgeving) en het beschikbaar budget (wat kan ik investeren) voor de koper niet de drivers zullen blijven, eerder dan energieprestaties (ik zal later wel kijken wat ik er later kan aan doen). Een dergelijke audit kan een (klein) drukkingsmiddel zijn om wat aan de prijs te doen, het kan echter ook een extra drempel zijn om niet te kopen, zeker voor investeerders in verhuurwoningen.

Werken bij een top employer, dat inspireert. Vind je inspiratie op www.portofantwerp.com/jobs

5


PUBLIREPORTAGE

Innovaties beginnen op Electronics and Automation Van 2 tot en met 4 juni tonen zo’n 130 exposanten hun nieuwste ontwikkelingen, delen zij hun kennis en deskundigheid met de bezoekers en presenteren zij de mogelijkheden van elektronica. Electronics & Automation is de plek waar vraagstukken worden opgelost en waar nieuwe ideeën ontstaan. Innovaties starten dan ook op deze vakbeurs voor industriële elektronica.

De beursvloer in hal 8 van de Jaarbeurs is verdeeld over vier clusters: Design & Engineering, Elektronicaproductie, Elektronicacomponenten en Test technologie. Vanuit elk cluster bundelen verschillende exposanten de krachten in een gezamenlijk project of paviljoen. Gadget en productielijn Een groep van zo’n vijftig exposanten produceert de elektronicagadget van de beurs: de e-brace. 1.800 bezoekers kunnen deze slimme armband, die door Metatronics is ontwikkeld, op de beurs in zeven simpele stappen verzamelen. De e-brace houdt bij hoeveel keer de drager de hand schudt. Door het down loaden van de app weet de bezoeker wie hij de hand heeft geschud. De gadget wordt ook live op de beurs geproduceerd. Zo’n zestien machines van verschillende exposanten staan in een lijn op de beursvloer, in het clus ter Elektronicaproductie. In deze Live Productie Lijn zien bezoekers stap voor stap hoe de gadget tot stand komt. Themapaviljoens In het cluster Test & Measurement staat het PLOT Paviljoen. Op dit paviljoen staan apparaten om klimaat te simule ren, trillingen tijdens gebruik of vervoer te simuleren en apparatuur om zelfs fouten in componenten op te sporen. Centraal tussen de design- en engi neeringbedrijven vinden bezoekers het


Development Club Paviljoen. Dit pavil joen is de plek waar iedereen met een (ontwikkel) idee of vraagstuk naar toe kan komen.

Gijs Schoonderbeek van Astron licht, aan de hand van een astronomische applicatie, toe dat er binnen één instru ment diverse platforms toegepast wor den om data efficiënt te verwerken.

Seminars Met het conferentieprogramma, be staande uit zeven seminartitels, wordt er ook inhoudelijk ingegaan op de ontwikkelingen en trends in de markt. Onderwerpen die o.a. aan bod komen zijn: Reliability van wearable Electro nics, Electronics & Productontwikke ling, Internet of Things en Big Data. Vergaren en handling van big data Tijdens het seminar ‘Vergaren en hand ling van Big Data’ wordt ingegaan op aspecten, zoals wat is nu Big Data, hoe maak je van Big Data relevante infor matie en welke technologieën komen daarbij kijken? National Instruments trapt af met een lezing over de uitdagingen van almaar groter wordende datastromen uit test- en meetsystemen. Deze sessie verklaart waarom Big Analog Data een belangrijke zaak is en beschrijft hoe de bezoeker er slim gebruik van kan maken.

Interactieve visualisatie maakt het mo gelijk om inzicht te verkrijgen in grote hoeveelheden gegevens. In de presentatie van professor Jack van Wijk van TU Eindhoven wordt een overzicht gegeven van mogelijkheden en beperkingen van visualisatie, geïllus treerd met voorbeelden van onderzoek van de visualisatiegroep van de TU Eindhoven. Uitdagingen zijn het verkrij gen van inzicht in grote netwerken en tabellen, voor een scala van toepassin gen, zoals telecommunicatie, softwareanalyse, transport en gezondheidszorg. Tijdens de e praktijkcase van Kec staan Big Data en windparkencentraal. Paul van Kempen gaat in op data driven optimalisatie van operatie & onderhoud van windparken. Sioux en Prime Data nemen de laatste lezing voor hun rekening. Zij presente ren hoe je spookfiles kan voorkomen met car as a sensor en real time pre dictive analytics.

DOSSIER ↙

Innoverende folie beschermt tegen zonnewarmte en aanslagen Bij moderne, nieuwe gebouwen bestaat de gevelmassa soms wel tot 90% uit beglazing. Dat oogt heel fraai en natuurlijke lichtinval is zoveel aangenamer dan kunstmatige, maar door het gebruik van zoveel glas warmt het gebouw ook heel erg op. De energiefactuur voor de airco stijgt dan evenredig met de warmte en een traditionele zonnewering zorgt voor een oncomfortabele ruimte. Een slimmere oplossing biedt de hoogtechnologische spectraal-selectieve IR-folie, een innovatieve productontwikkeling van Umisol Group nv in Sint-Niklaas. Tekst: Wouter Peeters

Aan de ontwikkeling van de spectraalselectieve IR-folie door het Oost-Vlaams bedrijf gingen jaren onderzoek en ontwikkeling vooraf. De folie wordt nu in de VS geproduceerd als ‘original design manufacturing’. Luc Michiels, CEO van Umisol Group nv, verduidelijkt: “Het zonnespectrum bestaat uit zichtbaar, uv- en infraroodlicht. Een spectraal-selectieve IR-folie – IR staat

voor infraroodblokker – blokkeert het uv-licht, zorgt voor een maximale daglichtdoorlaatbaarheid (70 tot 75%) en reflecteert het infraroodlicht dat zo wordt tegengehouden. ‘Spectraal’ slaat bijgevolg op het spectrum van het zonnelicht en ‘selectief’ geeft aan dat enkel die lichtsoort doorgelaten wordt waar behoefte aan is. De infraroodwarmte van de zon hoort daar niet bij.”

Thermisch oncomfortabel

“Er worden heel wat inspanningen gedaan om de woningen en gebouwen zo goed mogelijk tegen de koude te isoleren”, aldus Michiels. “Al die isolatieproducten zijn dikke, absorberende materialen. Als er dan ook hoogrendementsglas in de raamkozijnen zit, dan is het grote minpunt de zonnewarmte. Die valt binnen, wordt door de dikke isolatiemateriamaart-april-mei 2015 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - 13

↘ DOSSIER

“Umisol heeft altijd sterk geïnvesteerd in innoverende producten die tegemoetkomen aan de uitdagingen van deze tijd.” Luc Michiels, CEO van Umisol Group nv

len volledig geabsorbeerd en vervolgens weer afgegeven als convectiewarmte. Zo warmt het gebouw almaar verder op en door de afdoende isolatie kan de warmte niet weg. De enige oplossing voor zo’n thermisch weinig comfortabele toestand is de warmte-instraling verminderen en daar biedt onze raamfolie een oplossing. Zo voorkom je ook de installatie van een energievretende airco.”

Twee richtingen

De raamfolie werkt in twee richtingen. Enerzijds houdt hij de zonnewarmte buiten. Anderzijds circuleert de warmte van de centrale verwarming door de afgesloten ruimte. De isolerende eigenschappen van de raamfolie verbeteren de kunstmatige spreiding van die warmte die met de ramen in contact komt. Bij enkele beglazing betekent dat 40% minder warmteverlies en 50% blokkering van de totale zonnewarmte. Traditionele, donkergekleurde raamfolie absorbeert warmte volledig, kan tot 4050°Celsius heet worden en transporteert convectiewarmte naar de binnenruimte. Bij de heldere IR-folie heb je vrijwel geen warmteabsorptie.

Sputtering technology

De raamfolies worden vervaardigd met ‘sputtering technology’. Met een magnetron worden edelmetaallegeringen op nanoschaal op een polyesterfolie gesputterd. Zo’n edelmetaallegering kan zilver of platina zijn. Daaroverheen wordt een tweede laag polyesterfolie gelamineerd om de nodige duurzaamheid te verkrijgen. Dat geeft bijna dezelfde hardheid als glas. Het zijn de verschillende polyesterlagen en de samenstelling van de edelmetaallegering die bepalen of het al dan niet om een high-end-folie gaat. 14 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart-april-mei 2015

Ruim toepassingsgebied

IR-raamfolie kan niet alleen op alle glassoorten worden aangebracht, hij is ook toepasbaar op nieuwe en oude gebouwen. “Ons bedrijf verdeelt onze folies met een levensduur van 25 jaar en 10 jaar garantie over heel Europa voor de verschillende marktsegmenten: business-to-business, inclusief het middensegment van de kmo’s, en business-to-consumer. Precies de hoge transparantie van de IR-folie maakt hem toepasbaar voor beschermde gebouwen waarvan het uitzicht ongewijzigd moet blijven. Zo werd de beglazing van onder meer het Magritte-museum, het Rekenhof en de Nationale Bibliotheek in Brussel van ons product voorzien. Al die beschermde gebouwen zijn slecht geïsoleerd en hebben enkele beglazing, waardoor de zonnewarmte stevig binnen straalde.” Andere referenties voor de IR-folie in Brussel zijn de gebouwen van de Europese Commissie, het World Trade Center, het Europees Parlement, … Daarbij sleepte Umisol telkens de openbare aanbesteding in de wacht. “Eén van de elementen die voor onze folie de doorslag gaf, was het feit dat de folie aan de binnenkant van de beglazing wordt aangebracht. Dat waarborgt een veel langere levensduur, want het materiaal is niet onderhevig aan luchtvervuiling of weersomstandigheden.”

Eigen ingenieursafdeling

Voor grote gebouwen heeft Umisol een eigen monitoringunit die de ‘return on investment’ en de energiebesparingen vaststelt. Daarnaast heeft Umisol ook een eigen ingenieursafdeling. De ingenieurs berekenen de energiebesparing aan de hand van verschillende parameters, zoals

aantal ramen, oriëntatie naar de windrichting, enz. Luc Michiels: “Via Meteonorm bekijken we ook de warmtestraling per m² in kWh. In België bedraagt die bijvoorbeeld 800 kWh, in Spanje mogelijk 2.500 kWh. Dat hangt ook af van de seizoenen. Na de input van alle parameters in de computer kennen we de G- (zontoetredingsfactor) en de U-waarden (thermische isolatie). Die worden in een eigen computerprogramma ingevoerd, dat de rendementen berekent van wat er minder gekoeld zal worden en op basis daarvan ook de uiteindelijke besparing berekent. Idem dito voor de verwarming.”

Terugverdieneffect

De raamfolie heeft warmtewerende en isolerende eigenschappen en verhindert de natuurlijke lichtinval niet. Daardoor stijgt de return on investment voor een gemiddeld gebouw niet boven de drie jaar uit. In het farmaceutische bedrijf GlaxoSmithKline in Versailles werd om en bij de 9.000 m² raamfolie aangebracht. Een extern ingenieursbureau berekende een return on investment van slechts 1,3 jaar.

Buitenlandse filialen

Umisol heeft vestigingen in Rijsel (F) en Breda (NL). In Nederland is Umisol het enige ISO-gecertificeerde bedrijf in zijn soort. Dat wordt ook meegenomen in de EPB- en labelberekening. De beglazing van de in 1999 gebouwde hoofdzetel van ABN-AMRO in Amsterdam-Zuid werd door Umisol van IR-folie voorzien. “Dat is een gigantisch groot gebouw met een geventileerde klimaatgevel. Die bestaat uit dubbele beglazing aan de buitenzijde, een spouw en vervolgens enkel glas. Boven- en onderaan is er ook een spouw. De gekoelde lucht in de binnenruimte wordt daar geventileerd. Maar de G-factor van het buitenblad bleek niet hoog genoeg, waardoor de spouwtemperatuur tot 60°C opliep. Wij hebben op de beglazing in het totaal 11.387 m² IR-folie aangebracht, waardoor de temperatuur in die spouw enorm daalde. Daarmee behaalde het gebouw een return on investment van minder dan 3 jaar.”

Beveiligingsfolie

Een andere innovatie van Umisol is dubbel gelamineerde beveiligingsfilm,

gemaakt van rekbaar polyester. Aangebracht langs de binnenzijde van de beglazing, zorgt die ervoor dat, bij impact, de glasscherven aan de folie blijven kleven. Als inbrekers die folie toch nog proberen te verwijderen, zijn zij daar minstens een half uur mee zoet. Uit statistieken blijkt dat inbrekers zichzelf gemiddeld 10 minuten geven om binnen te geraken in een gebouw. Duurt het langer, dan houden zij het voor bekeken. Na de terroristische aanslagen van september 2001 mocht Umisol tientallen ambassades in Brussel van de beschermingsfolie voorzien, omdat die ook een

zeer adequate werking heeft bij bomexplosies. Normaal vensterglas breekt bij een explosie in duizenden stukjes, die als evenveel kogels naar binnen worden gekatapulteerd. Een bijzonder dodelijk effect. De rekbaarheid van de beschermingsfolie vangt de glasscherven op. Door de terreurdreiging in heel Europa neemt de vraag naar dat soort producten alleen maar toe.

Belang van engineers

“Umisol heeft altijd sterk geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling om innoverende high-end producten te ontwik-

kelen die tegemoetkomen aan de uitdagingen van deze tijd. Momenteel werken er vier ingenieurs in onze onderneming, terwijl we ook regelmatig een beroep doen op externe labo’s in binnen- en buitenland. Het loont om te investeren in engineering. Engineering van highend producten is belangrijk voor een moderne onderneming en ik ben ervan overtuigd dat het belang daarvan in de toekomst enkel maar zal toenemen. Bijgevolg zal ook de nood aan goed opgeleide ingenieurs toenemen om in specifieke domeinen aan onderzoek en ontwikkeling te doen.”

Ambassade Quebec


↘ verenigingsnieuws

Limburgse Ingenieurs

jubileumeditie - 28 juni 2015

Reeds voor de 25ste keer organiseren de Limburgse Ingenieurs een wandelen fietstocht tegen kanker. Ieder jaar verwelkomen wij zo’n tweeduizend deelnemers die door hun inschrijving bijdragen tot het succes van dit initiatief. Ook dit jaar – zoals de voorbije jaren – ondersteunen we met onze fietsen wandeldag op zondag 28 juni 2015 “Kleine prins en “Een hart voor Limburg”. •D e vzw “Kleine Prins” zorgt voor morele en materiële steun voor gezinnen met een kind getroffen door kanker. • “ Een hart voor Limburg” ondersteunt jongeren met een beperking en jongeren in een zwakke maatschappelijke situatie. De voorbije 24 jaar mochten we 450.000 euro schenken zowel aan hulpmiddelen voor kankerpatiënten als aan kinderen en hun gezinnen die de eindjes soms moeilijk aan elkaar kunnen knopen en daarom externe hulp nodig hebben. We rekenen ook ieder jaar op de steun van de Vlaamse Ingenieurs: 16 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart-april-mei 2015

• Door deelname samen met familie en vrienden in Diepenbeek of Tongeren • Door een bijdrage op rekening nr. BE79 7775 9288 8833 (voor giften vanaf 40 euro ontvangt u een fiscaal attest). Limburgse kinderen zijn de toekomst. Dus elke extra kans op ontplooiing of genezing die wij hen geven, is een duurzame investering, dat komt ook u en uw kinderen ten goede! U komt toch ook! Ing. Raymond Froidmont Voorzitter Editie 2015 Ing. Alexander Daenen Voorzitter VIK-Limburg

↘ Praktische info Universitaire campus Diepenbeek Wandelen: 5 - 9 en 13 km Fietsen: 25 – 50 – 65 en 100 km Brandweer Tongeren, St.Martinuswal 10 Wandelen: 8 km Fietsen: 35 – 65 en 100 km Starten kan vanaf 7.30 uur ie-net.be/fietsenenwandelen

Jong, Ingenieur & geëngageerd ie-net jongeren is er voor jonge ingenieurs met visie, enthousiasme en inzet. Of je nu reeds enkele jaren werkervaring hebt, of je zit nog even op de schoolbanken: ie-net jongeren verwelkomt je met open armen. Niet-alledaagse activiteiten, budgetvriendelijke cursussen en verrassende voordrachten worden georganiseerd voor en door jonge ingenieurs. Bij deze activiteiten streven de ie-net jongeren naar een evenwicht tussen netwerken, vorming, sociaal-culturele activiteiten en sport of avontuur. Complementariteit met de andere geledingen van ie-net is hierbij ons streefdoel. Zin om actief deel te nemen? Stuur een mailtje naar [email protected]!

Voorbije Activiteiten

Icekarting – Karting on Ice

Op zaterdag 14 maart 2015 waagden we ons op glad ijs. Ook hier startten we met een uitgebreide technische rondleiding. Waarna we vervolgens achter het stuur van onze elektrische karts op spijkerbanden een poging deden tot een nieuw ronderecord. Dit laatste is helaas niet gelukt, maar desalniettemin was er toch een verdiende winnaar en veel (bots)plezier. Het broodje kroket achteraf was een mooie afsluiter van een unieke activiteit. Enkele reacties achteraf: • Het was wel vroeg opstaan, maar achteraf gezien was het dat meer dan waard! • Indien de bestuursleden een polo met logo zouden dragen, kunnen deze gemakkelijker herkend worden.

A Night at the Opera - Tamerlano

Op vrijdag 6 februari brachten we een bezoek aan de De Munt in brussel. Speciaal voor ie-net jongeren werd vooraf een rondleiding in De Munt georganiseerd waarbij de focus zal liggen op de technische aspecten. Nadien woonden we de voorstelling Tamerlano, één van Händels belangrijkste composities, bij. Afsluiten deden we met een korte drink waarbij gezellig nog wat nagepraat kan worden. Enkele reacties achteraf: • Tof dat de gids van haar normale traject afweek waardoor we ook alle ateliers konden bezoeken en zo een echte blik achter de schermen kregen! • Durf gerust iets meer inschrijvingsgeld vragen als er dan betere plaatsen kunnen aangeboden worden.

Komende activeiten

Bezoek Cleanroom-werf van IMEC

Het Leuvense nano-elektronica onderzoekscentrum Imec is in volle expansie. Om onderzoek te verrichten dat tot de wereldtop behoort, heeft Imec de meest geavanceerde infrastructuur nodig. Daarom is het in mei 2014 begonnen met de bouw van een nieuwe cleanroom waarmee onderzoek zal gevoerd worden naar 450mm siliciumschijven. ie-net jongeren nodigt u uit voor een exclusieve rondleiding op deze werf van Imec. Datum zal nog meegedeeld worden. Hou daarom zeker onze website in de gaten!

Engineering a Start-Up, a careful start

Donderdag 11 juni 2015, 18h30, Ingenieurshuis, Antwerpen (Desguinlei 214) Ondernemen lijkt aanlokkelijk: Je bent je eigen baas, bepaalt zelf werkuren, krijgt loon naar en werken… Maar is het werkelijk wel zo ideaal? Op donderdagavond 11 juni brengen we als ie-net 4 ondernemers bij elkaar rond de opstart en beginfase van een onderneming. Waar moet je opletten? Wat zijn de valkuilen en te verwachten problemen? Hoe benut ik de opportuniteit(en)? Achteraf bepaal jij rond welk onderwerp we wat doorvragen in een panelgesprek.


↘ IN DE KIJKER

Fabrieksbezoek

Clock-O-Matic C

lock-O-Matic is een fabrikant en installateur van apparatuur voor klokken, torenuurwerken en beiaardinstallaties. Dit materiaal vindt wereldwijd zijn afzet in kerken, gemeentehuizen, belforten, en scholen. Als fabrikant levert Clock-O-Matic installatiemateriaal aan een wereldwijd netwerk van buitenlandse installateurs. Voor Benelux installeert en onderhoudt de firma zelf deze installaties. Het materiaal omhelst pure mechanica over elektromechanica tot elektronische stuureenheden. Deze laten toe om de klokkeninstallaties op een geautomatiseerde manier te laten werken volgens de historische lokale gebruiken. Enkele referenties: Onze Lieve Vrouw Kathedraal te Antwerpen, Sint Michiel te Brussel, Kathedraal Sevilla, Astronomisch uurwerk Japan, Shopping Center Wijnegem,… de kerk bij jou om de hoek, …

↘ Praktisch Donderdag 18 juni 2015, 19.00 – 21.00 uur. Clock-O-Matic, De Vunt 14, 3220 Holsbeek € 5 EUR/persoon voor leden en hun gezinsleden; 25 EUR/niet-lid. i ie-net.be/clock-o-matic

Brabant

navb-cnac Constructiv, het preventie-instituut van de bouw, zoekt (m/v)

2 adviseurs

Vlaams-Brabant-Brussel

Building on people

voor de afdeling “Onderzoek en ontwikkeling” Je functie: Als adviseur binnen de afdeling “Onderzoek en ontwikkeling” ontplooi je je tot specialist in een aantal disciplines van welzijn in de bouw (veiligheid, gezondheid, psychosociale belasting,…). Je bouwt netwerken uit voor kennisvergaring en beheerst de kunst om projectgroepen te coördineren. Je kan terugvallen op wetenschappelijke inzichten, die je steeds weet te vertalen naar de praktijk via de uitwerking van o.a. publicaties, opleidingen en voordrachten. Door je diplomatische aanpak en kennis ben je een gewaardeerd lid van verschillende overleggroepen. Je taken: • Je volgt de welzijnsreglementering en -normering op en houdt de kennisdatabank up-to-date • Je ontwikkelt producten, diensten en projecten i.v.m. welzijn in de bouw (publicaties, cd-roms, website, opleidingen, …)

• Je geeft nu en dan infosessies • Je verleent advies i.v.m. welzijn in de bouw en begeeft je soms zelf op het terrein (bouwbedrijven, bouwwerven,…) Je profiel: • Naast je diploma van master in een relevante discipline of gelijkwaardig door ervaring ben je houder van een attest van aanvullende vorming van niveau 1 voor preventieadviseurs of ben je bereid dit te behalen • Je beschikt bij voorkeur over 5 jaar ervaring in de bouw en hebt ervaring met projectwerk • Je bent een tweetalige (N/F) teamplayer, met een goede kennis van MS Office-toepassingen en goede pedagogische en redactionele vaardigheden • Dynamisme, kwaliteit, creativiteit en resultaatgerichtheid staan bij jou hoog aangeschreven

Wij bieden: • Een job vol uitdagingen en ontplooiingskansen in een dynamische omgeving • Een aantrekkelijk salaris, volgens je bekwaamheden en ervaring • Extralegale voordelen (maaltijdcheques, hospitalisatie- en groepsverzekering,…) • Unieke locatie in Brussel, op slechts 5 min. van het Centraal Station Interesse? Stuur vóór 30 april 2015 uw sollicitatiebrief en bijhorend cv naar [email protected] t.a.v. Carl Heyrman, Directeur-generaal. Meer informatie vind je op

navb.constructiv.be

navb-cnac Constructiv is het preventie-instituut van de bouwnijverheid. Onze hoofdopdracht bestaat erin het welzijn in de bouw te bevorderen, met de nadruk op de preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten. We zijn er voor alle bedrijven en werknemers in België die onder het Paritair Comité voor het Bouw bedrijf vallen en voor iedereen die kan bijdragen tot de voorkoming van arbeidsongevallen en beroepsziekten in de bouw.

navb-adviseurOenO_extern_30042015.indd 1


25/03/15 11:46

IN DE KIJKER ↙

Lezing

“Uitdagingen voor C-Power, de Belgische pionier in offshore wind” C

- Power is een consortium van Belgische en internationale aandeelhouders, dat het eerste en grootste offshore windmolenpark gerealiseerd heeft op de Noordzee. Dit park met 54 Turbines en een capaciteit van 325 MW, bevindt zich op 30km voor de Belgische kust op de Thornton Bank en produceert elektriciteit voor meer dan 300.000 gezinnen. Hiermee realiseert C-Power 7 % van de Europese 2020 doelstellingen voor België betreffende hernieuwbare energie en CO2 reductie. Het Thornton Bank windmolenpark is in 3 stappen gebouwd: 6 turbines van elk 5 MW en tweemaal 24 turbines van 6,15 MW. In juli 2013 was de bouw afgerond. Ondertussen is een aansluiting operationeel met het 150 kV netwerk van Elia. De milieu impact van deze “energie plant” is zeer positief. Er is geen brandstof nodig en er ontstaat geen luchtvervuiling. Sinds september 2014 is de plant operationeel en heeft reeds in december en januari 24 % meer geproduceerd dan de verwachting. Dit dankzij onder meer de wind condities en de betrouwbaarheid in dezelfde periode van de windturbines. Lezing door ir. Jaak Rutten CEO C- Power.

↘ Praktisch Woensdag 6 mei 2015, ontvangst vanaf 19.45 uur; lezing 20.00 uur. Einde voorzien 21.30 uur. Daarna volgt een receptie. UC Leuven – Limburg (voorheen KHLim) Campus Diepenbeek, Agoralaan 3590 Diepenbeek. (de exacte aula zal aangegeven worden, een week vooraf, op basis van het aantal inschrijvingen). € 5 EUR/persoon voor KVIV / VIK leden en partner; 8EUR/niet-lid. Limburg i ie-net.be/Cpower

PUB FHI innovaties beginnen op E&A dESkUNdighEid om dE hoEk

Registreer nu voor een gratis beursbezoek

WWW.EABEURS.NL CompLEtE ELEktRoNiCA kEtEN vERENigd

WWW.EABEURS.NL


↘ ACTIVITEITEN - Antwerpen - Brabant Schaliegas en Steenkoolgas

Bio-groen composterings installatie IVAREM

De installatie van IVAREM verwerkt enkel groenafval. Het groenafval komt voornamelijk van de eigen containerparken. Daarnaast voeren ook de Ivarem-gemeente-vennoten en bedrijven (tuinaanleggers,…) groenafval aan. Vrijdag 24 april 2015, 14.00 – 15.30 uur. IVAREM afvalverwerkingscentrum, Mechelsesteenweg 285, 2500 Lier €€5 € voor leden ie-net (VIK / KVIV) en partner, VAM- en KVIM leden, 10 € voor niet-leden. ii ie-net.be/mln/ivarem

Mechelen

Techniek en haalbaarheid: Voordracht door Professor Rudy Swennen van de KU Leuven. Thema’s die aan bod komen zijn: wat is het, ontginning, risico’s en zijn er bij ons mogelijkheden? Professor Swennen is petroleum geoloog, heeft gewerkt voor Shell, Statoil en het Institut Français du Pétrole.

Clayton Bornem en kasteel Marnix van Sint-Aldegonde

Bezoek aan de Europese productieplant van CLAYTON, wereldwijde ontwikkelaar van stoomgeneratoren en afvoergassenketels. Na de lunch geleid bezoek aan het historische kasteel van Marnix van SintAldegonde daterend uit de middeleeuwen en nog steeds bewoond door graaf John II.

Vrijdag 3 juli 2015, 19.30 – 21.30 uur. Ingenieurshuis, Desguinlei 214, 2018 Antwerpen €€10 € voor leden ie-net (VIK / KVIV) en partner, 15 € voor niet-leden. ii ie-net.be/gassen

Senioren

Brabant

Senioren

BP & stad Geel + Gasthuismuseum

Belgoprocess, dochterfirma van NIRAS, verzorgt de afval behandeling/-opslag voor nucleaire bedrijven in België. Zie www.niras.be en www.belgoprocess.be.We bezoeken het informatiecentrum ISOTOPOLIS over het beheer van het radioactief afval. Woensdag 29 april 2015, 14.00 – 16.30 uur. Belgoprocess NV, Gravenstraat 73, 2480 Dessel €€5 € pp inschrijvingswaarborg voor leden ie-net (VIK / KVIV) en partner 5 € voor niet-leden. ii ie-net.be/kpn/belgoprocess

Kempen

Een fel paarsblauw tapijt van boshyacinten onder jonge lichtgroene beuken in een glooiend landschap, is een ongeloofwaardig natuurbeeld, dat je je niet kan voorstellen als je het nog niet zag, en als je het ooit reeds zag kan je een vage herinnering met nieuwe verwondering opfrissen.. Zondag 26 april 2015, 14.00uur. Bosmuseum Hallerbos, Vlasmarktdreef 4, 1500 Halle €€Gratis kinderen > 12 jaar, 5 € pp voor ie-net leden (VIK/KVIV) en gezin, 25 € pp niet-leden ii ie-net.be/hallerbos

Dinsdag 12 mei 2015. Antwerpen 8.00 uur – Gent 9.00 uur. €€60 EUR/persoon met bus, 55 EUR/persoon met eigen vervoer. ii ie-net.be/Clayton

Belgoprocess NV

Lentewandeling: het Hallerbos

Engineering a StartUp, a careful start

Ondernemen lijkt aanlokkelijk: je bent je eigen baas, bepaalt zelf je werkuren, je krijgt loon naar werken, … Maar is het werkelijk wel zo ideaal? Ie-net brengt enkele ondernemers bij elkaar rond de opstart en beginfase van een onderneming. Waar moet je op letten? Donderdag 11 juni, 18.30 uur. Ingenieurshuis, Desguinlei 214, 2018 Antwerpen. €€10 EUR/persoon jonge leden; 15 EUR/persoon leden, 30 EUR/ niet-lid. ii ie-net.be/start-up

Jongeren 20 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart-april-mei 2015

In de voormiddag brengen wij een bedrijfsbezoek aan BP Chemicals te Geel, het vroegere AMOCO, nu een belangrijk productiecentrum van BP en het grootste chemie complex van de regio. Na de lunch in het centrum van Geel doen wij een korte wandeling in het de stad, met als thema ‘Geel vroeger en nu’ en sluiten af met een bezoek aan het Gasthuismuseum St Dimpna. Dinsdag 14 juli Gent 8.00 uur, Antwerpen 9.00 uur €€60 EUR/persoon met bus, 55 EUR/persoon eigen vervoer. ii ie-net.be/Geel

Senioren

Het omroepmuseum “achter de schermen”

Het recent opgerichte Omroepmuseum besteedt vooral aandacht aan alle aspecten van voornamelijk radio. Collega Jan Cuypers zal ons rondleiden. Zaterdag 6 juni 2015, 14.00 uur. Afspraak aan de ingang van het museum, Boekhandelsstraat 2, 3000 Leuven. €€Studenten gratis; 10 EUR/lid ienet/KVIV/VIK, 20 EUR/niet-lid. ii ie-net.be/omroepmuseum

Brabant

Brabant - Limburg - Oost-Vlaanderen - ACTIVITEITEN ↙ Gastronomisch etentje in “OGST” Hasselt

Ambachtelijke slakkenkwekerij

Ie-net Brabant (KVIV – Brabant & VIK Vlaams Brabant-Brussel) bieden u de gelegenheid om een bezoek te brengen aan de ambachtelijke slakkenkwekerij “het Slakkenhof”. Deze professionele slakkenkwekerij startte in 2012. Het is een vrij unieke onderneming, want in heel Vlaanderen zijn er maar vier van zulke bedrijven.

Woensdag 10 juni 2015, 19.30 – 21.30 uur. Vennestraat 80, 3201 Langdorp. €€5 EUR/persoon voor leden en hun gezinsleden; 25 EUR/nietlid. ii ie-net.be/slakkenhof

Brabant

NMBS Technics Tractiewerkplaats

De tractiewerkplaats Hasselt staat in voor het onderhoud van elektrische locomotieven en elektrische motorstellen. Zij onderhouden tevens dieselmotorwagens en de nieuwste dubbeldeksrijtuigen.Naast een algemene toelichting wordt ook werkplaats bezocht.

Ons jaarlijks gastronomisch etentje KVIV Limburg heeft plaats in restaurant “OGST “ in Hasselt. De voorzitter en de bestuursleden van KVIV Limburg nodigen graag de leden uit om deel te nemen , waarbij wij tevens een evaluatie maken van het voorbije jaar en mogelijke nieuwe activiteiten bespreken. Zaterdag 27 juni, ontvangst 19.30 uur. Restaurant “OGST”, Ridder Portmansstraat 4, 3500 Hasselt. €€50 EUR/persoon voor KVIV leden & partner. ii ie-net.be/ogst

Limburg

Oost-Vlaanderen

Limburg

We komen samen aan de Moedermolen, een in 1667 gebouwde graanmolen te Gelrode, waar we de wandelschoenen in beweging zetten. We komen aan in Wezemaal. We bezoeken achtereenvolgens het bezoekerscentrum van de Hagelandse wijn, de historische “stenen muur” en krijgen er tot slot een traktatie bovenop. Zaterdag 12 september 2015, 13.00 uur – 17:00 uur Moedermolen, Hondsheuvel 3, 3200 Gelrode €€10 EUR/lid ie-net/KVIV/VIK, 25 EUR/niet-lid. ii ie-net.be/wijngaardberg

Brabant

C-MAC ontwikkelt hoge vermogens elektronische componenten op keramische dragers (dikke film) en doet PCB assemblages. Na de ontvangst bezoeken we de assemblagelijnen. Een bedrijfsbezoek dat zeker de moeite waard is! Donderdag 23 april 2015 19.00 – 21.00 uur C-Mac Eletromag, Industriezone Klein Frankrjk 28 9600 Ronse €€Gratis voor ie-net leden (VIK/ KVIV) en partner, 5 EUR/persoon niet-leden ii ie-net.be/cmac

Zaterdag 25 april 2015, ontvangst 9.30 uur NMBS TW Hasselt, Kuringersteenweg 324 , 3511 Hasselt (Kuringen). Gratis voor KVIV leden / partner (max. 30 deelnemers). ii ie-net.be/TWhasselt

Van de Moedermolen naar de Wijngaardberg

C-Mac Elektromag

Wandel- en fietstocht tegen kanker

Concentra media

Concentra Media is de krantendrukkerij van onder andere Het Belang van Limburg en Gazet van Antwerpen. U krijgt de gigantisch grote drukpersen te zien in één van de meest hoogtechnologische krantendrukkerijen van Europa. De afdruksnelheid is hoger dan 11 kranten per seconde. Dinsdag 28 april 2015, 20.30 23.30 uur. Concentra Media Paal-Beringen, Industrieweg 147, 3583 Paal Beringen €€Gratis voor ie-net leden (VIK/ KVIV) en partner, 5 € pp voor niet-leden ii ie-net.be/concentra

Limburg

Reeds voor de 25ste keer organiseren de Limburgse Ingenieurs een wandelen fietstocht tegen kanker. Ieder jaar verwelkomen wij zo’n tweeduizend deelnemers die door hun inschrijving bijdragen tot het succes van dit initiatief. Ook dit jaar – zoals de voorbije jaren – ondersteunen we met onze fietsen wandeldag op zondag 28 juni 2015 “Kleine prins en “Een hart voor Limburg”. Zondag 28 juni 2015 start vanaf 07.30 uur. Universitair Campus, Diepenbeek / Brandweer Tongeren €€ie-net.be/fietsenenwandelen

Limburg

Belgische Fruitveiling

De Belgische Fruitveiling cvba (BFV) is de grootste Belgische organisatie van fruittelers, met een binnenlands marktaandeel van 50%. De coöperatieve telt 1200 leden en heeft een omzet van 138 miljoen Euro (in 2012). BFV. Afdeling Waasland is de enige afdeling van BFV die Waaslandse peren verlaadt voor de export naar China. Zaterdag 25 april 2015 10.00 – 11.15 uur Locatie: BFV Waasland, Provinciale Baan 42, 9120 Vrasene €€5 € pp voor ie-net leden (VIK/ KVIV) & partner, 10 € pp voor niet-leden ii ie-net.be/wld/bfv

Waasland maart-april-mei 2015 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - 21

↘ ACTIVITEITEN - Oost-Vlaanderen Wandeling in de Kalkense Meersen

De trilogie van het Sigmaplan door Waterwegen en Zeekanaal

Derde activiteit rond het Sigmaplan: voordracht met wandeling in het gecontroleerd overstromingsgebied Kruibeke-Bazel-Rupelmonde. Kinderen zijn welkom. Voor hen is er parallel een eigen activiteit voorzien.

Zaterdag 25 april 2015, 10.00 – 12.30 uur. Infokeet, aan het einde van de Scheldelei, vlak bij het veer van 9150 Kruibeke. €€5 EUR/persoon leden en gezin, 7 EUR/niet-lid. ii ie-net.be/sigmaplan

Antwerpen

Onze jaarlijkse gezinsuitstap, langs de (niet helemaal) verdwenen Scheldemeanders. Als afsluiter volgt de driejaarlijkse bestuursverkiezing KVIV Oost-Vlaanderen.

Natuurwandeling in Lokeren

Samen met een deskundige gids volgen we een gedetailleerd natuurleerpad in combinatie met een bomenwandeling. Het pad staat garant voor een variatie van natuur, historiek en architectuur. We ontdekken een mozaïek van verschillende biotopen: vochtig grasland, moeras, rietveld, broekbos, open water en rivierduin.

Pinkstermaandag 25 mei. Kerk in centrum, 9260 Schellebelle €€5 EUR/persoon voor leden KVIV/VIK, AIG en familie; 20 EUR/niet-lid. ii ie-net.be/kalkensemeren

Oost-Vlaanderen

Zondag 10 mei 2015 Parking Verloren Bos, Aardeken, 9160 Lokeren €€5 € voor VIK / KVIV leden (ie-net) en familie, 10 € voor niet-leden ii ie-net.be/natuurwandeling

“Licht in de nano-wereld: Ontdek wat fotonica-ingenieurs doen voor het internet, slimme sensoren, de geneeskunde en nog veel meer ” Prof. Roel Baets, UGent top-expert, geeft een les van 1u30, waar hij ons de basis bijbrengt van lichttechnologie, voorbeelden geeft van berekeningen en verschillende interessante ingenieurstoepassingen behandelt. Nadien volgt een mooie netwerk receptie en worden verschillende demo’s getoond. Dinsdag 28 april 2015. €€Plateaugebouw, Gent ii Gratis voor AIG/KVIV leden, € 15 niet-leden.

t-Vlaanderen

Bezoek aan het Flentrop- en Forrestorgel, lezing en concert door Patrick De Baets, Paul De Maeyer, Kristiaan Van Ingelgem en Pieter Van Ingelgem. Zondag 7 juni 2015. St. Stefanuskerk (Augustijnenkerk), Sint-Margrietstraat, 9000 Gent. €€15 EUR/persoon leden KVIV/ VIK/AIG en familie ii ie-net.be/cavaillé

Oost-Vlaanderen

Waasland

TechBoost! 2015

Hommage aan Aristide Cavaillé-Coll

Brouwerij en algemene ledenvergadering

Bezoek aan de brouwerij Van Steenberge waar Gulden Draak, Augustijn en Piraat gebrouwen wordt met degustatie van deze bieren. Aansluitend heeft de statutaire ledenvergadering met de verkiezing van de bestuursfuncties van VIK regio Waasland plaats.

Voorstelling werken Jozef Plateauprijs en Leo Baekelandprijs

Presentaties door de finale kandidaten van deze masterscriptiewedstrijd. Bezoek aan de technische installaties van AZ Maria Middelares, tijdens de beraadslaging van de jury. Donderdag 21 mei 2015 AZ Maria Middelares, Kortrijksesteenweg 1026, 9000 Gent €€Gratis voor leden AIG, KVIV, Vrienden AIG en familie ii ie-net.be/jozefplateauprijs

Oost-Vlaanderen 22 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart-april-mei 2015

Donderdag 4 juni 2015 19:00 uur – 22:00 uur Brouwerij Van Steenberge, Lindenlaan 25, 9940 Ertvelde €€10 EUR/persoon leden KVIV/ VIK (ie-net) en familie, 15 € voor niet-leden ii ie-net.be/vansteenberge

Waasland

Roaming Bells

Lezing over de beiaard door Carl Van Eyndhoven, gevolgd door origineel beiaardconcert door RoseMarie Seuntiëns. Zondag 21 juni 2015. Stadhuis, Grote Markt, 9300 Aalst. €€10 EUR/persoon leden KVIV/ VIK/AIG en familie ii ie-net.be/roamingbells

Oost-Vlaanderen

Oost-Vlaanderen - West-Vlaanderen - ACTIVITEITEN ↙ Wandeling tijdens de Gentse Feesten: Gent en WO I

Stadswandeling Little Paris

Vrijdag 24 juli 2015. Infokantoor Toerisme Gent ( Oude vismijn), Sint Veerleplein 5, 9000 Gent. €€8 EUR/persoon voor leden KVIV/VIK, AIG en familie; 20 EUR/niet-lid; gratis voor kinderen tot 14 jaar. ii ie-net.be/wandelinggf

Zaterdag 27 juni 2015 Sportcomplex, Ouderdomseweg, 8970 Poperinge €€3 € voor VIK / KVIV leden (ienet), partner en kinderen, 5 € voor niet-leden ii ie-net.be/littleparis

Ieder jaar organiseren de jongeren Zuid-West-Vlaanderen een stadswandeling ergens in West-Vlaanderen. We blijven in het thema 100 jaar oorlog en maken een stadswandeling in Poperinge

Ontdek hoe de etappestad Gent en de Gentenaars de Eerste Wereldoorlog beleefden en overleefden. In samenwerking met de Gentse Gidsenbond.

Oost-Vlaanderen

Bezoek chocolatier Van Nevel

Wisten jullie dat chocolade een natuurlijk middel is tegen depressies? Wanneer we ons niet lekker voelen, grijpen we graag naar chocolade. Chocolade bevat immers serotonine, een stof die ons een gevoel van welbehagen en geluk bezorgt.. Zaterdag 9 mei 2015 14.15 – 16.30 uur Chocolatier Van Nevel, Woumenweg 5, 8600 Diksmuide €€2 € pp voor leden ie-net (VIK / KVIV) en partner, 4 € pp voor niet-leden ii ie-net.be/wvl/chocolade

Jongeren

Brabant

Senioren

Antwerpen

Haven van Zeebrugge en Fluxys Terminal

Gecombineerd bedrijfsbezoek. Power-Link | Oostende: Power-Link is een communicatieplatform inzake duurzame en hernieuwbare energie. LNG-terminal | Zeebrugge: De Zeebrugse LNG terminal is een toegangspoort voor de bevoorrading van LNG in Europa Donderdag 7 mei 2015 10.00 – 16.00 uur Verzamelplaats Power Link, Wetenschapspark 1, 8400 Oostende €€15 € pp voor leden ie-net (VIK / KVIV) en partner, 25 € pp voor niet-leden ii ie-net.be/kust

De fietstocht heeft plaats tijdens het verlengde Hemelvaartweekend. We verkennen gedurende drie dagen de 3 rivieren in de omgeving van Echternach. De fietspaden zijn meestal afzonderijke verharde wegen langs de rivieren. Donderdag 14 – zondag 17 mei 2015. Hotel Bel-Air, route de Berdorf 1, LU 6409 Echternach. €€ie-net.be/echternach

West-Vlaanderen

Energie opsnuiven aan de Belgische Kust

Fietsvierdaagse Echternach

Bezoek aan de Fluxys LNG terminal met presentatie en geleid bezoek aan het knooppunt van het WestEuropees aardgassysteem. Na de lunch geleid bezoek per bus aan de haven van Zeebrugge. Aantal deelnemers beperkt tot 50.

Fietsen tussen StaatsSpaanse linies

Gegidste fietstocht in de streek Damme-Sluis op zoek naar relicten van de 80-jarige oorlog (15681648). Zondag 31 mei 2015 om 9:45. Parking vlak voor Damme, komende van Brugge. €€10 EUR/persoon voor leden en hun partner; 25 EUR/niet-lid. Lunch ter plaatse te betalen. ii ie-net.be/fietsen

West-Vlaanderen

Donderdag 27 augustus 2015 Antwerpen 07.15 uur – Gentbrugge 08.15 uur – Zeebrugge 9.45 uur €€60 EUR/persoon (zowel met bus als met eigen vervoer). ii ie-net.be/fluxys

Zuid-Engeland reis KVIV/Senioren Zaterdag 6 – vrijdag 12 juni 2015. Deze reis is volzet.

Senioren

Senioren maart-april-mei 2015 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - 23

↘ ACTIVITEITEN - Buitenland Verdronken Land van Saeftinghe

Het is een voor West-Europa ongekende, uitgestrekte brakwaterwildernis: een bezoek aan Het Verdronken Land van Saeftinghe is een onvergetelijke ervaring! In dit 36 km² grote oerlandschap ziet, ruikt en ervaart u het ritme van het getij, de invloed van de zee en de Schelde.

Zaterdag 4 juli 2015 09.30 – 13.30 uur. Bezoekerscentrum Saeftinghe, Emmaweg 4, 4568 PW Nieuw Namen (Nederland) €€10 € pp voor leden VAM, KVIM, ie-net (VIK / KVIV) en partner, 15 € pp voor niet-leden ii ie-net.be/saeftinghe

Mechelen

Vrouw én Ingenieur Technik museum Sinsheim & Speyer

In het Auto &Technik MUSEUM SINSHEIM ontdekt u: Oldtimers, raceauto’s, vliegtuigen en locomotieven. De Franse Concorde en de Russische Tupolev zijn van binnen toegankelijk. In de IMAX 3D bioscoop beleeft u 3D films. Het Technik MUSEUM SPEYER herbergt Europa`s grootste ruimtevaarttentoonstelling. Zaterdag 28 augustus 07:00 uur t.e.m. zondag 29 augustus 2015 19.00 uur. Reizen De Zigeuner, industrielaan 7,3590 Diepenbeek €€150 € pp voor leden VIK / KVIV (ie-net) en partner, 170 € pp voor niet-leden, toeslag 1 persoonskamer 26.50 € ii ie-net.be/sinsheim

Limburg

Een succesvolle carrière uitbouwen

Je bent een jonge, vrouwelijke ingenieur. Misschien heb je reeds je eerste, of zelfs al je tweede, job te pakken. En nu ben je klaar voor een nieuwe uitdaging, een nieuwe stap in je carrière. Speciaal voor jou hebben we een panel samengesteld van vrouwelijke ingenieurs die al een aantal jaren aan hun loopbaan timmeren. Zij zullen getuigen over hun eerste werkjaren. Vinden ze zichzelf geslaagd? Hoe werden ze op een authentieke manier succesvol? Wat waren de uitdagingen? En de valkuilen? Hoe combineerden ze al hun verschillende rollen? Wat mag je verwachten? Boeiende verhalen en anekdotes, veel tips en trics en de kans om jouw relaas te doen in een voor één keer exclusief vrouwelijk gezelschap. Plaats: Amazone te Brussel Datum: zaterdag 14 november vanaf 9.30 ii Meer info: http://www.ie-net.be/succesvollevrouw

PERSONALIA Overlijdens • Roland Ghijs, b.w.ir. (UGent 1963), ° 3/7/1938,  22/2/2015 • Gonzague Magera, b.e.w.ir. (KUL 1970), ° 24/9/1942,  17/2/2015 • Annemie Verbrugghe, ind.ing.elektronica (Groep T 1983), meldt het overlijden van haar vader ir. Roland Verbrugghe, op 27 februari 2015 “Ingenieur in beweging” biedt zijn rouwbeklag aan. Geboorte Felicitaties van “Ingenieur in beweging” aan de jonge ouders met de geboorte van: • Louise, tweede kindje van Kristof Mahieu, b.w.e.ir. (UGent 2007) en Nathalie Wuytack, b.b.ir. (UGent 2008), op 20 maart 2015


Carrière ↙

Ingenieur in Taiwan National Geographic heeft Taiwan in de top 20 van de ultieme vakantiebestemmingen voor 2015 opgenomen en dat is niet voor niks! Taiwan biedt immers een unieke combinatie van fascinerende gebergten, tropische stranden, duizenden jaren oude tradities én moderniteit. Een boeiende bestemming dus, ook om te werken. Dat vertelt Wim Pas ons. Deze Belg is voor ASML in Taiwan aan de slag en ziet daarmee een droom in vervulling gaan. Meteen na zijn studies luchtvaart- en ruimtevaarttechnieken (Aerospace Engineering) aan de TU Delft ging Wim Pas aan de slag bij chipmachinefabrikant ASML. Net als zo’n 300 andere Belgen werkte hij elke dag in Nederland, maar kriebelde het om nog een buitenlands avontuur aan te gaan. Tijdens zijn studie had Wim al even geproefd van wonen in het buitenland. Hij verbleef 6 maanden in Madrid en heeft de Spaanse cultuur van dichtbij kunnen proeven. “Een tijdje naar het buitenland gaan, stond al langer op mijn verlanglijstje. Toen ASML me een job in Taiwan aanbood, moest ik niet lang nadenken.” vertelt Wim. “Ik ben er nog maar pas aan de slag, maar in vergelijking met Spanje zijn de culturele verschillen in Taiwan vele malen groter én dus uitdagender.“

Kritische Europeanen

Wim Pas maakt deel uit van het “Transformation Team” van ASML, een groep medewerkers die zich toelegt op het aspect change management bij het invoeren van nieuwe structuren in een organisatie. Hij is de enige Europeaan. “Omdat ik samenwerk met Taiwanezen, maar ook met bv. Koreanen en Japanners, steek ik ontzettend veel op van de Aziatische manier van werken en denken. Ik heb het voordeel dat ik een kritische Europese mening mag hebben; van Europeanen aanvaardt men dat. Toch is het ook soms frustrerend dat dit niet tot de Taiwanese cultuur behoort. De hiërarchische invloed is erg groot. Dit maakt het soms lastig om veranderingen teweeg te brengen.” Het geven van een mening is niet inge-

burgerd in de Taiwanese cultuur. Dat maakt het wat moeilijk om een goed beeld te krijgen van wat mensen vinden van een idee. Daartegenover staat wel dat er in Taiwan sneller en makkelijker beslissingen genomen worden.

Complementaire culturen

Het grootste verschil met België of Nederland is de manier van denken. Europese ingenieurs zijn opgeleid om complexe problemen op te lossen en daarbij kritisch naar zowel het probleem als de oplossing te kijken. Wim Pas: “Het stellen van vragen tot het probleem duidelijk is en het geven van een mening zijn hierbij belangrijke aspecten. Een Taiwanese ingenieur zal veel minder vragen stellen. Hij is er dan ook eerder op voorbereid om zelf nog meer uit te zoeken en te achterhalen. Hij heeft over het algemeen een indirectere aanpak.” Het is net door het samenbrengen van het beste van beide werelden en de samenwerking tussen de verschillende culturen te stimuleren dat het vinden van oplossingen vaak efficiënter en optimaler verloopt.

Liever sportdag dan een comfortabele werkplek

Belgen vinden het fijn om in een comfortabele werkomgeving te kunnen werken. In Taiwan liggen de prioriteiten echter anders. “De activiteiten die een bedrijf organiseert zijn veel belangrijker dan bv. het aantal mensen binnen een bepaalde ruimte. Dat ASML een sportdag, familiedag of nieuwjaarsfeest organiseert, wordt door iedereen ervaren als uiterst belangrijk en prioriteit.” vertelt Wim. De ervaring om in Taiwan te kunnen

wonen en werken, is ongelofelijk verrijkend. “Ook op privé-vlak is Taiwan een prachtig land om te wonen. De mensen zijn erg vriendelijk, open en behulpzaam; ze ontvangen me telkens met heel veel warmte. Ik kan me niet voorstellen dat expats in Europa dezelfde warmte ondervinden. Ook de natuur is fantastisch. Ik woon zelf in Taipei, maar ben in geen tijd aan de kust of in de bergen. Goed voor een instant vakantiegevoel tijdens de weekends!”

Over ASML ASML bedenkt en ontwikkelt complexe technologie voor lithografiemachines voor de chipindustrie. ASML laat zich hierbij leiden door de Wet van Moore en dat resulteert in steeds kleinere, goedkopere, sterkere en energieefficiëntere halfgeleiders. Daardoor blijven micro-elektronische apparaten betaalbaar en kan de kwaliteit van leven van steeds meer mensen verbeterd worden. Ons succes is gebaseerd op drie pijlers: leiderschap in technologie, de intensieve samenwerking met klanten en toeleveranciers, efficiënte processen en onze ondernemende mensen. We zijn een internationaal bedrijf met meer dan 70 vestigingen in 16 landen en een hoofdkantoor in Veldhoven. Bij ASML werken meer dan 14.000 mensen. Meer info: www.asml.com. maart-april-mei 2015- Ingenieur in beweging - nr. 17- 25

↘ Carrière

Hoe maak je het waar als expat?

Boeiende infoavond over expatlife bij ie-net

Heel wat bedrijven zijn op zoek naar werknemers die ze kunnen tewerkstellen in het buitenland: zogenaamde ‘expats’. Regelmatig krijgt ie-net dan ook bedrijven over de vloer met de vraag om vooral aan ingenieurs duidelijke informatie te verschaffen over het leven als expat. Op 31 maart nam ie-net de handschoen op en een zeer geïnteresseerd publiek daagde op voor een heel boeiende avond over de voor- en nadelen van een leven als expat. Tekst: Luc Vander Elst

Ingrid Ghys stak van wal met de verschillende fasen van het expatleven. Daarna getuigden drie gewezen expats over hun ervaringen, de do’s-and-don’ts en nuttige tips. Na de pauze rondde Brigitte van Kwikkelberghe af met de juridische, fiscale en financiële implicaties van een (tijdelijk) leven als expat. De tussentijdse vragen, de bedenkingen tijdens de pauze en achteraf en de voelbare belangstelling maakten duidelijk dat dit een gesmaakt initiatief was. De karrenvracht aan informatie en tips samenballen in een artikel in Ilya is onbegonnen werk, maar we gaan graag in op enkele markante passages uit de expatavond.

Honeymoon

Na de introductie door Nancy Vercammen, algemeen directeur van ie-net, gaf Ingrid Ghys, managing director van Liv’it, op haar heel eigen manier een inkijk in de verschillende fasen van het expatleven. Ze doorspekte haar verhaal met anekdotes en herinneringen uit haar 26 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart-april-mei 2015

Ingrid Ghys, managing director van Liv’it, deed de verschillende fasen van het expatleven uit de doeken.

Carrière ↙ eigen ervaringen uit 12 jaar expatleven. “Voor een luxueus leven ga je naar de US, Singapore of de Emiraten. Wil je kwaliteitsvol integreren, dan zijn Canada, Duitsland en Spanje je bestemmingslanden. Voor een hoog salaris lonken India en Hong Kong. Elke bestemming heeft zo zijn eigenheid.” Maar het expatleven is niet al rozengeur en maneschijn, zo maakte Ingrid Ghys duidelijk. Een vierde van de expats is succesvol, maar evenveel mensen mislukken als expat. “Als mensen het als expat niet redden, dan heeft dat in 92% van de gevallen te maken met de familie. Bij tweeverdieners moet er vaak eentje zijn job opgeven om de andere de kans te geven om in het buitenland te gaan werken. Dat werkt frustrerend. Ook de opvoeding van de kinderen is een heikel thema. Als expat gaan werken, is geen goed idee met heel kleine kinderen. Het lukt vaak wel beter, als de kinderen naar school beginnen te gaan.”

Vuurwerk

In het expatleven onderscheidt Ghys zes fasen. Tijdens de eerste maanden maak je de ‘honeymoonfase’ of de wittebroodsweken door: alles is nog nieuw en opwindend. Daarna duiken de eerste conflictjes op en kom je terecht in de fase met de eerste cultuurschokken. Het is de fase waarin je je voor het eerst afvraagt waarom je in godsnaam als expat in dat land bent. Daarna volgt een fase van oppervlakkige aanvaarding. Je hebt enkele gebruiken door en je aanvaardt enkele do’s-and-don’ts van het gastland. Maar wat later blijken er dan toch weer onoverkomelijke gewoonten en gebruiken te zijn en dan stevent de volledige cultuurshock regelrecht op je af. Het aanvaardingsproces en de gewoontes zetten

ENKELE TIPS Uit de talrijke tips van de avond maakten we een kleine selectie.

Tips voor ondernemingen die expats uitsturen:

zich evenwel door en je belandt uiteindelijk in de fase van integratie. Achteraf komt er nog een laatste, heel moeilijke fase aan: de terugkeer naar je land van herkomst. Je thuisland is wat geëvolueerd en jijzelf bent ook veranderd. Dat levert opnieuw gegarandeerd vuurwerk op. “Als je lang in het buitenland hebt vertoefd, dan is thuiskomen vaak een koude douche. Je krijgt te maken met een omgekeerde cultuurshock. Heb je jezelf verzekerd van een job bij je thuiskomst? Ben je er klaar voor om de luxe, de riante levensstijl en het mooie inkomen, je status, je vrijheid, … op te geven in je thuisland? En ben je emotioneel voorbereid op je nieuwe leven in je eigen land? Een en ander zorgt niet zelden voor onzekerheid, stress, gezinsproblemen en zelfs depressieve toestanden.”

Panel

Nancy Vercammen wist het panelgesprek erg boeiend en afwisselend te houden. Een korte bloemlezing uit de ervaringen van de drie panelexpats.

“Zo’n infoavond levert ons toch wel een pak tips op. Als we ooit gevraagd worden om als expat te gaan werken, dan zijn we na deze avond toch veel degelijker voorbereid.”

∙ Sta twee keer per jaar een terugkeer naar huis toe. ∙ Bekommer je ook om de carrière van de partner in het buitenland. ∙ Voorzie een terugkeerbeleid voor de expat en zijn gezin. ∙ Werk een oriëntatieprogramma omtrent de veranderingen uit voor de expat. ∙ Zorg ervoor dat teruggekeerde expats zich gewaardeerd en geapprecieerd blijven voelen.

Tips voor de expat en zijn gezin: ∙ Hou wat geld opzij voor onvoorziene onkosten. ∙ Zoek een mentor. ∙ Hou je verwachtingen onder controle over de dingen die veranderen. ∙ Besef dat het tijd kost om je te nestelen in je nieuwe omgeving. ∙ Verwacht het onverwachte.

Tips voor het gezin: ∙ Besteed tijd en aandacht aan de herlocatie. ∙ Concentreer je op de voordelen van het expatleven. ∙ Blijf contact houden met vrienden en familie thuis. ∙ Overromantiseer je ervaringen niet. ∙ Denk ook aan een eigen carrière voor de partner.

maart-april-mei 2015- Ingenieur in beweging - nr. 17- 27

↘ Carrière

Aksel De Meester heeft als expat voor TomTom ervaring in India en Thailand. Hij adviseert iedereen die een vraag krijgt om als expat te gaan werken, om niet te twijfelen. “Er zijn veel meer positieve dan negatieve ervaringen. Het is meestal een unieke beleving. Niet twijfelen dus: gewoon doen! Het is wel belangrijk dat je je organisatie al voldoende goed kent. Je krijgt immers een belangrijke liaisonfunctie tussen je expatland en je thuisland. Daarom vond ik het heel goed dat ik eerst een paar jaar in de Belgische hoofdzetel heb kunnen werken vooraleer ik naar het buitenland ben getrokken.” Hilde Delmote kan uitpakken met expatervaring in Nederland en Nigeria voor Procter and Gamble: “Voor ik toegehapt heb om als expat naar Nigeria te trekken, wou ik eerst een trip naar ginder maken om te gaan kijken waar ik zou terechtkomen. Ik heb ook aangedrongen op begeleiding bij de culturele integratie, zowel voor de heen- als voor de terugreis. En het hangt er natuurlijk een beetje van af waar je naartoe trekt. Naar Nigeria bijvoorbeeld neem je zeker geen kleine kinderen mee. De kindersterfte is daar nog heel erg hoog.” Tim Engels deed als expat voor Omega Separations ervaring op in Dubai en Bahrein: “Ogenschijnlijk verdien je meer in het buitenland, maar dat loon weerspiegelt ook de plaatselijke levensstandaard. Je hebt bijvoorbeeld geen sociale zekerheid meer. Verlies je in Dubai je werk, dan heb je 30 dagen de tijd om het land te verlaten. De huurprijzen schommelen er tussen de 3.000 en de 4.000 euro. Het is dan ook logisch dat je loon hoger ligt, maar daar zijn duidelijk gegronde redenen voor. Je trekt trouwens niet weg als expat enkel en alleen voor het geld. Dat is een slechte motivatie. Er zijn zoveel andere leuke redenen om voor het expatstatuut te gaan.”

Juridisch en fiscaal

In een uitgebreide uiteenzetting legde Brigitte van Kwikkelberghe, directeur bij DSM, haarfijn de juridische, financiële en fiscale aspecten van de verschillende soorten expatstatuten uit. Na een analyse van de verschillende statuten ging ze 28 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart-april-mei 2015

Moderator Nancy Vercammen (rechts) leidde het panelgesprek met Aksel De Meester, Tim Engels en Hilde Delmote in goede banen.

dieper in op het principe van immigratie, de verschillende tewerkstellingsstatuten, de systemen van inkomensbelastingen en de socialezekerheidsregels. Ze eindigde met de verschillende fasen waarbij het vertrek wordt gepland, de soorten compensatie die worden toe-

gekend aan expats en de verschillende voordelen die een bedrijf in petto kan houden voor zijn expats. De juridische, fiscale en financiële aspecten zijn binnenkort terug te vinden in een film die ter plekke werd opgenomen. Meer nieuws daarover via www.ie-net.be.

“Tevreden over wat we hoorden” Maarten Longueville, Quentin Georgy, Steven Maeyaert en Nelson Bellens zijn laatstejaarsstudenten lasingenieur met een zekere ambitie om nu en dan ook als expat te gaan werken. Zij bleken enthousiast over de infoavond ‘expatlife’ van ie-net. “We vonden het heel interessant om de verschillende verhalen te horen en hoe ze tot stand zijn gekomen. Ook de belevenissen van de expats leverden heel nuttige tips op.” “De verschillende fasen in het leven van een expat – van wittebroodsweken tot integratie – trok onze aandacht. Interessant om het zo eens te bekijken.” “De meeste expats van vandaag trokken voor enkele jaren naar het buitenland. Als lasingenieur zien we onszelf eerder kortere opdrachten van een paar maanden uitvoeren. Dat aspect kwam in het laatste gedeelte aan bod, maar had ook voor de pauze mogen behandeld worden.” “Zo’n infoavond levert ons toch wel een pak tips op. Als we ooit gevraagd worden om als expat te gaan werken, dan zijn we na deze avond toch veel degelijker voorbereid.”

DOSSIER ↙ Vanaf volgend jaar één ticket voor alle openbaar vervoer

ReTiBo opent wereld van

mogelijkheden voor ticketing en optimalisatie openbaar vervoer ReTiBo staat voor ‘registratie, ticketing en boordcomputer’. Achter het hippe letterwoord schuilt een wereld van informatica en een weldoordachte strategie, waardoor we vanaf volgend jaar allemaal met één ticket toegang kunnen krijgen tot de openbaarvervoersystemen van De Lijn (Vlaanderen), de MIVB (Brussel), de TEC (Wallonië) en de NMBS (Belgisch spoorverkeer). Etienne Hemerijckx, burgerlijk bouwkundig ingenieur, functioneel analist en verkeersdeskundige, stuurt het miljoenenproject aan als coördinator en leidend ambtenaar. Tekst: Luc Vander Elst

Etienne Hemerijckx: “Het project bestaat uit twee delen. ‘Reti’ staat voor registratie en ticketing. Via de registratie kunnen we straks de reizigers exact tellen. Zo krijgen we belangrijke gegevens binnen waarop men beleidskeuzes kan baseren, maar waarmee we ook de exploitatie kunnen bijsturen. Op basis van exacte cijfers kunnen we immers beter inspelen op de vraag. Voor het ticketingsysteem introduceren we de zogenaamde MoBIB-kaart. MoBIB staat voor ‘mobiliteit in België’. De MoBIB-kaart is een chipkaart, waar je in de toekomst ook heel wat andere toepassingen kunt bij opladen. Groot voordeel is dat de kaart contactloos werkt tot op zowat 50 millimeter afstand van de valideertoestellen. Het tweede element, de boordcomputer, wordt geïnstalleerd op al onze trams en bussen en stuurt het registratie- en ticketingsysteem centraal aan. Het is een maart-april-mei 2015 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - 29

↘ DOSSIER

“Via de registratie kunnen we straks de reizigers exact tellen. Zo krijgen we belangrijke gegevens binnen waarop men beleidskeuzes kan baseren. Etienne Hemerijckx, afdelingshoofd Retibo

open platform en het heeft nog heel wat andere toepassingsmogelijkheden, zoals verkeerslichtenbeïnvloeding.” Het project vraag heel wat middelen? “De hoofdopdracht kost 97 miljoen euro. Het gaat dan ook om een strategisch project voor De Lijn. De projecteigenaar is Roger Kesteloot zelf, directeur-generaal van De Lijn. De complexiteit van ReTiBo maakt teamwork enorm belangrijk. Erik Bulté, algemeen projectmanager, en Rudi Willems, projectmanager techniek, spelen daar een belangrijke rol in.”

Welke voordelen halen jullie eruit? “Er zijn veel voordelen. Onze chauffeurs zijn beter geïnformeerd. Op het scherm van hun boordcomputer krijgen zij hun traject te zien, inclusief eventuele omleidingen. Hun manuele werk vermindert, want waar ze vroeger alle incidenten en technische probleempjes moesten neerschrijven in een dagverslag, wordt dat voortaan allemaal automatisch doorgestuurd naar de backend-server. Daar kunnen bijvoorbeeld onze technische diensten er automatisch op inspelen.”

Ook de klanten worden beter van ReTiBo? “De doorstroming van onze voertuigen zal erop vooruitgaan en we zullen de reizigers beter kunnen informeren over de reisweg, de uurregeling en de eventuele wachttijden. De boordcomputer kan ook de verkeerslichten dynamisch beïnvloeden over een heel tracé. Zo realiseren we een verkeersstroom op maat van de commerciële snelheid van de tram of de bus en krijgen we een heel vlotte doorstroming van het openbaar vervoer. We hebben die verkeerslichtenbeïnvloeding uitgetest op de busbanen van Leuven naar Brussel en dat leverde zeer goede resultaten op. Vroeger werkte het systeem van licht tot licht op basis van lussen die in het wegdek waren ingebouwd. Dat was een zeer duur systeem qua onderhoud. Nu werkt het gewoon op basis van gps-coördinaten. Via de boordcomputer kennen we voortaan ook de exacte positie van alle voertuigen. Heel interessant, vooral met het oog op de veiligheid en realtime informatie voor onze reizigers.”

MoBIB De MoBIB-kaart bestaat al, maar de mogelijkheden worden uitgebreid? “De MoBIB-kaart kan worden gebruikt voor de Lijn, de MIVB, de TEC en de NMBS. Op termijn kun je ze opladen met producten van de andere maatschappijen, zodat je met één kaart door heel België kunt rijden met trein, tram of bus. Dat wordt ingevoerd in verschillende fasen. Dankzij de kaart beschikken we straks ook over belangrijke beheersinformatie. We kunnen de reizigers precies tellen en op basis van die cijfers kunnen vervoersplannen op maat worden uitgetekend. Dat is erg belangrijk in het licht van eventuele besparingen.” Het systeem had in feite al moeten operationeel zijn? “Het contract is toegewezen in augustus 2011 aan de THV Profa, een tijdelijke handelsvereniging tussen Prodata Mobility Systems, Prodata Systems en Cofely Fabricom. Prodata levert de toestellen en de software aan en Fabricom installeert de apparatuur in de voertuigen. Oorspronkelijk wilden we eind 2014 opleveren, maar er is een vertraging van ongeveer 18 maanden.”


Contract

“De integratie van de verschillende softwaresystemen is zeker een van de problemen geweest. We dachten aanvankelijk te kunnen werken met standaardsoftware, maar THV Profa heeft dan toch maatsoftware moeten ontwikkelen. De eisen van De Lijn zijn uitgebreid met het oog op meer klantvriendelijkheid. Er was ook de grote diversiteit in bussen en trams. De types bussen verschillen, maar zelfs binnen eenzelfde type bus waren er sterke verschillen in model. In plaats van één prototype moest men uiteindelijk per reeks telkens een prototype maken. Dat heeft dan geleid tot vertraging.” Het is een zeer uitgebreid contract geworden? “Van het contract van 97 miljoen euro gaat 75 miljoen naar de softwareontwikkeling en de hardware. Er zijn 4.500 bussen en dus ook 4.500 boordcomputers en 12.000 valideertoestellen. Daarnaast installeren we 196 verkoopautomaten of AVM’s (automatic vending machines), waar je dagtickets of abonnementen kunt kopen en/of opladen. Daardoor hoef je geen ticket meer te kopen bij de chauffeur en dat zorgt dan weer voor een betere doorstroming van de voertuigen. Het contract bevat ook een opleiding voor het personeel. 22 miljoen euro is uitgetrokken om na de garantieperiode van twee jaar nog recht te hebben op tien jaar onderhoud voor de hardware en vijf jaar voor de software.”

Vertraging

De MoBIB-kaart is nog in ontwikkeling qua software en we moeten nog even wachten op de toepassing, maar al bijna 1 miljoen 65-plussers hebben al een MoBIB kaart. Die ritten kunnen we al volop tellen. De ReTiBo-apparatuur werd in oktober 2014 geïnstalleerd in de bussen en een maand later in de trams. De ontwikkeling van de verschillende softwareproducten blijft arbeidsintensief en vraagt een doortastende opvolging.” In sommige landen bestaat er al één kaart voor het hele openbaarvervoersysteem. Is ReTiBo helemaal nieuw? “We hebben ons natuurlijk ook laten inspireren door enkele buitenlandse voorbeelden, maar we hebben hier een vrij unieke en complexe structuur: vier

openbaarvervoermaatschappijen, gespreid over het Vlaams, het Brussels en het Waals gewest en federaal. Dat integreren is op zich al een huzarenstuk. We spreken bijvoorbeeld al niet allemaal dezelfde taal. Ook uniek is dat we hier één aanbesteding hebben voor zowel de boordcomputer als het ticketingsysteem. Dat maakt het complexer, maar ook eenduidiger. Naast een toch behoorlijk imposant samenwerkingsverband hebben we ook nog afspraken met andere partners, zoals het Agentschap Wegen en Verkeer, Cambio, Villo, enz. Met de MoBIB-kaart kun je verschillende andere producten opladen. Zo zul je ook autodelen via Cambio kunnen reserveren of een openbare fiets bestellen bij Villo als aanvulling op het openbaar vervoer. En dat kan ook achteraf nog worden uitgebreid met extra mogelijkheden.” Hebben jullie een idee welke winsten dat oplevert inzake efficiëntie en kostprijs? “Het is nog te vroeg om daar nu al cijfers op te plakken, maar de kostenbesparingen kunnen in elk geval belangrijk zijn. De aansturing van de verkeerslichten zal de doorstroming zeker ten goede komen. Zo besparen we op materieel en zetten we ons personeel veel efficiënter in. Dankzij de boordcomputer kunnen we

de infoschermen straks realtime informatie doorsturen en de reizigers effectief informeren over de exacte positie en het rijschema van hun bus.” Eind dit jaar en begin volgend jaar wordt ReTiBo afgerond met de installatie en de ingebruikname van de 196 verkoopsautomaten. Vanaf halverwege 2016 kunnen we dan met zijn allen met één vervoersbewijs door heel België reizen met trein, tram of bus. maart-april-mei 2015 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - 31

↘ OPLEIDING & VORMING

Bedrijfskunde

Bouw en infrastructuur

Lean Thinking: intro & value stream mapping

Normenreeks EN 1090 28 april 2015.

7 mei - 22 mei 2015

Ingenieurshuis, Antwerpen.

Ingenieurshuis, Antwerpen

• EN 1090 heeft grote impact op realisatie van constructies in staal en aluminium • Richt zich tot staalbouwers, ontwerpers, opdrachtgevers en voorschrijvers • Bepaling van de uitvoeringsklasse • Bijkomende eisen aan berekeningen

• 5 principes van Lean • 14 management principes van Toyota • Value Stream Mapping • Hands-on case met de cursisten

 TDB www.ie-net.be/leanthinking

 CMO www.ie-net.be/normenreeksen1090

Bouw en infrastructuur CO2-emissie als gunningscriterium bij wegenwerken

Zee- en waterbouw in en rond Vlaanderen

5 mei 2015


4 juni 2015


• De uitstoot van CO2 blijft een hot topic in de discussie over klimaatverandering. De grote uitdaging van overheden is om de CO2-reductie concreet te vertalen naar de dagdagelijkse praktijk.

• Opdrachtgever en ontwerper geven hedendaagse kijk op de waterbouw • Welke nieuwe projecten staan in de steigers ? • Nieuwe aanbestedingsvormen en managementtechnieken • Bouwtechnische aspecten gerelateerd aan bouwen op zee

CBO www.ie-net.be/co2

CMO www.ie-net.be/zee

Bouw en infrastructuur Jongerenforum Geotechniek 5 juni 2015 Ingenieurshuis, Antwerpen

• Jongeren t/m 35 jaar worden uitgenodigd om een interessant ontwerp of uitvoering van een project waaraan zij meewerk(t)en in te dienen. • Uiterste inleverdatum : 6 mei 2015 • De beste cases worden voorgesteld

Ventileren en koelen met natuurlijke luchttoevoer in collectieve woningbouw en utiliteitsbouw 9 juni 2015 Ingenieurshuis, Antwerpen

• Hoe een gebouw met natuurlijke luchttoevoer ontwerpen om comfortabel, gezond en energiezuinig te maken? • Monitoring en voorbeeldprojecten • Buitenlandse sprekers delen hun ervaring

 CMO i www.ie-net.be/jongerenforum

 CMO i www.ie-net.be/ventilatie

Bouw en infrastructuur

Chemie - Kunststoffen

Stationsomgeving Mechelen en werfbezoek

Chemische procesengineering

19 juni 2015


Mechelen

• Toelichting globale vernieuwingsplan • Toekomstvisie over de stationsomgeving • Bespreking van een aantal technische problemen bij het ontwerp • Ontwerp met 3D BIM model • Uitvoeringsaspecten • Werfbezoek

25 september – 30 oktober 2015 • Dimensioneren en optimaliseren van pompen, compressoren, warmtewisselaars, distillatietorens, regelaars, kleppen • Noodzakelijke formules en vuistregels • Meerdere voorbeelden

 CMO i www.ie-net.be/station 32 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart - april - mei 2015

 KGO i www.ie-net.be/chemproces

OPLEIDING & VORMING ↙

Energie

Intellectuele eigendom

Energiebesparing in de procesindustrie

IP & Monetization

10 september – 17 september 2015 Ingenieurshuis, Antwerpen

• systematische aanpak om energiekosten te reduceren • Talrijke voorbeelden uit de praktijk • Distillatie, stoomproductie, verdamping, elektrische motoren, warmtepompen, …

24 april 2015. Ingenieurshuis Antwerpen.

• This seminar will give you key insights from different experts on the possibilities to make more from your IP. • Valorization and monetization opportunities will be discussed.

 KGO i www.ie-net.be/enbesparing

 CMO i www.ie-net.be/monetization

Management Contractenbeheer

Reach voor beginners

8 mei 2015

21 mei 2015



• De precontractuele fase • De contractuele fase • Soorten contracten en hun eigenheid • Telkens met voorbeeldclausules en voorbeeldcontracten

• Praktische cursus • Hoe intern organiseren • Afgewerkte producten of preparaten

 TDB i www.ie-net.be/contractenbeheer

 KGO i www.ie-net.be/reach

Management

Materialen - Machinebouw

Reliability Engineering

Bedrijfsbezoek EuroChem

16 september – 2 december 2015

28 mei 2015


EuroChem, Scheldelaan 600, 200 Antwerpen

• Verbeter het rendement van uw installaties • Verbeteren van de betrouwbaarheid en beschikbaarheid van assets • Praktisch : stoommachine en spel “den ooievaar”

• EuroChem Antwerpen is met haar ca. 375 werknemers in Europa één van de belangrijkste productiesites van meststoffen. Gestart in 1964 onder de vleugels van BASF is het nu een hecht team van collega’s die sinds 1.4.2012 onder de naam EuroChem Antwerpen samenwerken.

 KGO i www.ie-net.be/reliability

 CBO i www.ie-net.be/eurochem

Materialen - Machinebouw Inzicht in lastechniek

Torquing, Tensioning en Machining

28 september – 30 oktober 2015

1 oktober 2015


Voith Industrial Services, Starrenhoflaan 13, 2950 Kapellen

• Pragmatische aanpak • Theoretische basis lastechniek • Basisbegrippen o.a. carbon equivalent, HAZ • Percentage ferriet, heat input

• In theorie en praktijk zullen telkens volgende onderwerpen worden behandeld • Torquing • ensioning • Machining

 KGO i www.ie-net.be/lastechniek

 CBO i www.ie-net.be/voith maart - april - mei 2015 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - 33

↘ OPLEIDING & VORMING

Mechanica

Meet- en regeltechniek – Automatisering

Piping en Engineering

SIL in de praktijk (functional safety)

1 juni 2015 – 15 juni 2015 Ingenieurshuis, Antwerpen

23 april 2015

• Een stortvloed van reglementen en normen • Aspecten van materiaalkeuze • Stromingsleer en drukvalberekeningen • Appendages en beveiligingsapparatuur • Sterkte- en flexibiliteitsberekeningen van buisleidingen • Amerikaanse code B31.3


• Basis stappen voor een SIL kring • IEC-norm met bijhorende documenten • Uitwerken SRS • Verschil tussen gewone veiligheid en SIL kring • Safety by design • Life cycle management • Installatie voorschriften

 KGO i www.ie-net.be/pene

 CBO i www.ie-net.be/sil

Meet- en regeltechniek – Automatisering

Milieu - Veiligheid

Wat je moet weten over “regelventielen”

CE-machinerichtlijn 2006/42/EG

28 mei 2015

8 mei - 22 mei 2015



• Daar waar de transmitters de nodige info bezorgen voor sturing van het proces zullen de regelventielen ingrijpen om het gewenste te bereiken. • Kennis en werking van een regelventiel kan de kwaliteit van het eindproduct zeer sterk beïnvloeden.

• Wetgeving: machinerichtlijn (2006/42/EG) en arbeidsmiddelen richtlijn • Veiligheids- en gezondheidseisen • Praktisch gebruik van normen • Risicoanalyse technieken • Opstellen van een technisch dossier en EG-verklaring • Voorbeeld cases

 CBO i www.ie-net.be/regelventielen

 TDB i www.ie-net.be/machine

Milieu - Veiligheid Managing, handling and modelling uncertainty in mechanical design

Functionele veiligheid

21 mei 2015


KU Leuven, Heverlee

• The aim is to engage industry to put the academic research into practice • and to signal needs for further related research

22 mei - 29 mei 2015 • Normen EN ISO 13849-1 en/of EN IEC 62061 • Zelf stuurkringen realiseren • De theorie wordt toegelicht met ook praktische toepassingen

 CMO i www.ie-net.be/design

 TDB i www.ie-net.be/moduleFunctVeiligheid

Onderhoud

Vaardigheden

Planning en scheduling van onderhoudsactiviteiten

Teammanagement

5 mei – 19 mei 2015


28 mei - 4 juni 2015


• Doelmatige groepen en een team • Verbeteren van werking • Teamdoelstellingen, rol van teamleider • Het besluitvormingsproces in groepen • De samenstelling van mijn team

• De onderhoudsorganisatie • Werkvoorbereidingstechnieken • Werkinstructies • Preventief en standaardonderhoud • Risicoanalyse • Planning • Werkvoorbereidingsanalyse

 KGO i www.ie-net.be/planonderhoud 34 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart - april - mei 2015

 TDB i www.ie-net.be/team

OPLEIDING & VORMING ↙

Vaardigheden Agility: snel inspelen op veranderingen 18 mei 2015 Ingenieurshuis, Antwerpen

• What’s in a name agility? • Agility of wendbaarheid • Voorbeelden van technische wendbaarheid • Voorbeelden van strategische wendbaarheid • Andere vormen van agile (Lean Kanban, Scrum)

 TDB i www.ie-net.be/agility

Wenst u meer info over onze opleidingen, surf dan naar www.ie-net.be/academie of neem contact op met één van onze coördinatoren:  CBE - Christine Beckers – [email protected] – 0489 555 556  CBO - Chris Bonte – [email protected] – 0489 555 560  TBD - Toon De Bruyn – [email protected] – 0489 555 557  KGO - Katrien Godrie – [email protected] – 0489 555 561  CMO - Christine Mortelmans – [email protected] – 0489 555 559

Puzzelaar 116 Het eierverfprobleem We hebben 7 eieren en 4 kleuren verf (rood, groen, blauw en geel). Elk ei moet geheel in één kleur geverfd worden, en de eieren zijn niet van elkaar te onderscheiden. Op hoeveel verschillende manieren kunnen de eieren geverfd worden? (bijv 3 rode eieren en 4 geel ei is één manier ) Bijvraag: Hoeveel juiste antwoorden gaan we deze keer ontvangen? Stuur uw antwoorden naar Roland Mebis , Tabaartstraat 23, 3740 Bilzen of mail naar [email protected] ten laatste vier weken na verschijning We hebben weer boekenbonnen met een totale waarde van 50 euro klaarliggen voor de winnaars De oplossing van puzzelaar 115 vindt u op http://www.ie-net.be/ilya201517 De oplossing van puzzelaar 114 vindt u op http://www.ie-net.be/ilya201516

maart - april - mei 2015 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - 35

↘ Jongerenforum

Jonger dan 35 en gepassioneerd door Geotechniek ? Neem deel aan het Jongerenforum Geotechniek van de ie-net expertgroep Grondmechanica & Funderingstechniek i.s.m. ie-net Jongeren. Projecten indienen kan tot 6 mei.

Een goed team bestaat uit ervaren én jonge mensen. Met het aantrekken van jongeren in de ie-net Expertgroep Grondmechanica & Funderingstechniek hebben we dit al bewezen. We willen die lijn verder doortrekken en jongeren ook meer actief betrekken in onze activiteiten (lezingen, cursussen …). Kaderend in dit concept heeft de Expertgroep besloten het tweejaarlijkse innovatieforum (Prijs Hubert Raedschelders) om te vormen tot een Jongerenforum Geotechniek.

Indienen projecten

Jongeren tot en met 35 jaar worden uitgenodigd om een interessant ontwerp of uitvoering van een project waaraan zij hebben (mee)gewerkt in te dienen. De beste cases worden voorgesteld op het Jongerenforum Geotechniek. De beste voorstellingen in de categorieën ontwerp en uitvoering ontvangen de Prijs Hubert Raedschelders. Naast een eervolle vermelding ontvangen de winnaars een geldprijs van 500 € per categorie. Voor de projecten wordt onderscheid gemaakt tussen 2 categorieën: Ontwerp en Uitvoering. Projecten in de categorie ‘Ontwerp’ kunnen bijvoorbeeld handelen over opzet en interpretatie van een specifiek grondonderzoek, een inventief geotechnisch ontwerp, een geotechnische variantenstudie of een geo-

36 - Ingenieur in beweging - nr. 17 - maart - april - mei 2015

technische analyse van een bestaande constructie. Voor de categorie ‘Uitvoering’ kunnen monitoringsresultaten, vastgestelde problemen en gerealiseerde oplossingen tijdens uitvoering, technische bepalingen in bestekken en hun praktijkgebruik onderwerp zijn van een paper. Dit Jongerenforum biedt eveneens een uitstekende gelegenheid voor jonge geotechnici om hun ervaringen te delen en te netwerken met collega’s uit het geotechnische vakgebied in Vlaanderen.

Meer info en inschrijven:

www.ie-net.be/jongerenforum

Jongeren tot en met 35 jaar worden uitgenodigd om een interessant ontwerp of uitvoering van een project waaraan zij hebben (mee) gewerkt in te dienen.

IE-NET - KVIV - VIK - KALENDER ↙ APRIL

wo 22 do 23 do 23 do 23 do 23 do 23 vr 24 vr 24 vr 24 za 25 za 25 za 25 zo 26 di 28 di 28 di 28 wo 29

19.15 14.00 19.00 13.30 10.00 19.00 14.00 13.00 09.00 10.00 09.30 10.00 14.00 20.30 12.30 14.00

2015 Voordracht Ingenieurs en ondernemerschap Cursus Coachen van medewerkers Bedrijfsbezoek C-Mac Elektromag Voordracht Model predictive advanced control (APC) Symposium SIL in de praktijk (functional safety) Voordracht KRID Contactvergadering Bezoek Bio-groencomposteringsinstallatie IVAREM Cursus Chemische Procesengineering Studiedag IP & Monetization Bezoek De trilogie van het Sigmaplan door W&Z Bedrijfsbezoek NMBS Technics Tractiewerkplaats Bedrijfsbezoek Belgische fruitveiling afdeling Waasland Sportief Lentewandeling in het Hallerbos Bedrijfsbezoek Concentra Media Studienamiddag Normenreeks EN 1090 Voordracht TechBoost voor ingenieurs Bezoek Belgoprocess N.V. / Isotopolis

MEI 2015

di 5 14.00 di 5 18.00 wo 6 19.45 do 7 10.00 do 7 10.00 vr 8 14.00 vr 8 09.00 za 9 14.15 zo 10 10.00 ma 11 18.00 di 12 8.00 Wo 13 20.45 do 14 14.00 do 21 10.00 do 21 19.00 do 21 19.00 do 21 12.00 vr 22 14.00 do 28 13.00 do 28 19.30 do 28 14.00 za 30 15.15 za 30 10.30 zo 31 09.45

Cursus Debat Voordracht Bezoek Cursus Cursus Cursus Bezoek Sportief Workshop Sociaal Sociaal Sportief Cursus Statutair Voordracht Studiedag Cursus Bezoek Voordracht Cursus Sociaal Sociaal Sportief

JUNI 2015

Cursus Piping en Engineering Workshop Tablet University Bezoek Brouwerij Van Steenberge en algemene ledenvergadering VIK Waasland Studiedag Zee- en waterbouw in en rond Vlaanderen Studienamiddag Jongerenforum Geotechniek Sociaal Zuid-Engeland reis (tot 12 juni) Bezoek Het omroepmuseum “achter de schermen” Sociaal Hommage aan Aristide Cavaillé-Coll Studiedag Ventileren en koelen met natuurlijke luchttoevoer in collectieve woningbouw en utiliteitsbouw Bezoek Ambachtelijke slakkenkwekerij “Het Slakkenhof” Voordracht Engineering a Start-Up, a careful start Workshop Yammer

ma 1 ma 1 do 4 do 4 vrij 5 za 6 za 6 zo 7 di 9 wo 10 do 11 di 16

14.00 18.00 19.00 09.00 14.00 14.00 14.00 09.00 19.30 18.30 18.00

Hasselt Antwerpen Ronse Antwerpen Antwerpen Antwerpen Lier Antwerpen Antwerpen Kruibeke Hasselt Vrasene Halle Paal - Beringen Antwerpen Gent Dessel

Planning en scheduling van onderhoudsactiviteiten Antwerpen CO2-emissie als gunningscriteria bij wegenwerken Wilrijk “Uitdagingen voor C-power, de Belgische pionier in offshore wind” Diepenbeek Een dagje energie opsnuiven aan de Belgische Kust Oostende Lean Thinking: Intro & Value Stream Mapping Antwerpen Contractenbeheer Antwerpen CE-machinerichtlijn 2006/42/EG Antwerpen Chocolatier Van Nevel Diksmuide Geleide natuurwandeling Lokeren Twitter Antwerpen Clayton en het kasteel Marnix van Sint Aldegonde Bornem Reis naar Bilbao (Spanje - Baskenland) (tot 18 mei) Zaventem Fietsvierdaagse (tot 17 mei) Echternach Reach voor beginners Antwerpen Jaarlijkse Algemene Vergadering KVIV vzw Antwerpen Discussiegroep Software Testing Antwerpen Managing, handling and Modelling uncertainty in mechanical design Leuven Functionele Veiligheid Antwerpen EuroChem Antwerpen Antwerpen Wat je moet weten over “Regelventielen” Antwerpen Teammanagement Antwerpen Reis naar Corsica (tot 6 juni) Zaventem 6de huifkartocht met boottocht op Netekanaal Lier Fietsen tussen Staats-Spaanse linies Damme

Antwerpen Antwerpen Ertvelde Antwerpen Antwerpen Zuid-Engeland Leuven Gent Antwerpen Langdorp Antwerpen Antwerpen

ie-net.be/ondernemerschap ie-net.be/coachen ie-net.be/cmac ie-net.be/apc ie-net.be/sil ie-net.be/procedures2 ie-net.be/mln/ivarem ie-net.be/chemproces ie-net.be/monetization ie-net.be/sigmaplan ie-net.be/Twhasselt ie-net.be/wld/bfv ie-net.be/hallerbos ie-net.be/concentra ie-net.be/normenreeksen1090 ie-net.be/kpn/belgoprocess

ie-net.be/planonderhoud ie-net.be/co2 ie-net.be/Cpower ie-net.be/kust ie-net.be/leanthinking ie-net.be/contractenbeheer ie-net.be/machine ie-net.be/chocolade ie-net.be/natuurwandeling ie-net.be/twitter2015 ie-net.be/clayton ie-net.be/bilbao ie-net.be/echternach ie-net.be/reach kviv.be/JAVKVIV2015 ie-net.be/soft ie-net.be/design ie-net.be/moduleFunctVeiligheid ie-net.be/eurochem ie-net.be/regelventielen ie-net.be/team_vj15 ie-net.be/corsica ie-net.be/mln/huifkar2015 ie-net.be/fietsen

ie-net.be/pene ie-net.be/tablet2015 ie-net.be/vansteenberge ie-net.be/zee ie-net.be/jongerenforum ie-net.be/zuidengeland ie-net.be/omroepmuseum ie-net.be/cavaillé ie-net.be/ventilatie ie-net.be/slakkenhof ie-net.be/start-up ie-net.be/yammer


↘ IE-NET - KVIV - VIK - KALENDER do 18 do 18 vrij 19 zo 21 za 27 za 27 zo 28

19.00 19.00 12.30 14.30 13.45 19.30 7.30

Bezoek Fabrieksbezoek Clock-O-Matic Voordracht Discussiegroep Software Testing Studienamiddag Stationsomgeving Mechelen met werfbezoek Sociaal Roaming bells met beiaardconcert door Rose-Marie Seuntiëns Sportief Stadswandeling Little Paris Sociaal Gastronomisch KVIV Limburg etentje in restaurant “ogst” Sociaal Wandel- en fietstocht tegen kanker

JULI 2015 vr 3 za 4 di 14 vr 24

19.30 09.30 08.00 14.30

Voordracht Sportief Bezoek Sportief

AUGUSTUS 2015

do 27 07.15 za 29 07.00

Bezoek Bezoek

SEPTEMBER 2015

do 10 za 12 wo 16 vrij 25 ma 28

13.00 13.00 13.00 13.00 14.00

Cursus Sportief Cursus Cursus Cursus

OKTOBER 2015

do 31 16.30

Voordracht

Holsbeek Antwerpen Mechelen Aalst Poperinge Hasselt Diepenbeek

ie-net.be/clock-o-matic ie-net.be/soft ie-net.be/station ie-net.be/roamingbells ie-net.be/littleparis ie-net.be/ogst ie-net.be/fietsenenwandelen

Schaliegas en Steenkoolgas Modderen en ploeteren door het Verdronken Land van Saeftinghe BP Geel en de stad Geel Wandeling tijdens de Gentse Feesten

Antwerpen ie-net.be/gassen Nieuw Namen (Nederland) ie-net.be/saeftinghe Geel ie-net.be/bpgeel Gent ie-net.be/wandelinggf

Haven van Zeebruggen en Fluxys LNG Terminal Technik museum Sinsheim und Speyer (tot 30 augustus)

Zeebrugge Diepenbeek

Energiebesparingen in de procesindustrie Wandelen in Vlaams Brabant van de Moedermolen naar de Wijngaardberg Reliability Engineering Chemische procesengineering Inzicht in lastechniek

Antwerpen Gelrode Antwerpen Antwerpen Antwerpen

Torquing Tensioning en Machining in theorie en praktijk

Kapellen

ie-net.be/fluxys ie-net.be/sinsheim

ie-net.be/enbesparing ie-net.be/gelrode ie-net.be/reliability ie-net.be/chemproces ie-net.be/lastechniek

ie-net.be/voith

Jaarlijkse Algemene Vergadering KVIV vzw De JAV van de KVIV vzw vindt plaats in het Ingenieurshuis op donderdag, 21 mei aanvang 19 uur. (Onthaal met broodjesmaaltijd vanaf 18.15 uur)

Informatie

De agenda en alle up-to-date informatie in verband met deze JAV kunt u consulteren op www.kviv.be/javkviv2015.

Aanmelden

Omwille van de praktische schikkingen graag ten laatste op maandag 18 mei online aanmelden met opgave of u deel-


neemt aan de broodjesmaaltijd en/of receptie via www.kviv.be/javkviv2015 “Schrijf nu in”.

Volmacht

Bent u KVIV-lid en verhinderd, dan kunt u volmacht verlenen aan een ander KVIV-lid. Het volmachtformulier kunt u downloaden op www.kviv.be/ JAVKVIV2015. Dit formulier dient ten laatste op 19 mei 2015 toe te komen op KVIV vzw, t.a.v. algemeen voorzitter, Desguinlei 214, 2018 Antwerpen of via e-mail op [email protected]

Contact

Christine Beckers via [email protected], tel 03 260 08 50, gsm 0489 55 55 56

verenigingsnieuws ↙

Bedrijf zkt. Ingenieur

26 maart 2015 - UAntwerpen

Samen met de universiteit Antwerpen organiseerde ie-net ‘Bedrijf zkt. Ingenieur’: een jobbeurs met speeddating voor de laatstejaarsstudenten van de Faculteit Toegepaste Ingenieurswetenschappen. Na enkele plenaire sessies waren er 5 speeddates. 119 studenten en 29 bedrijven met 74 vertegenwoordigers waren samen goed voor ongeveer 360 speeddates. Nancy Vercammen, algemeen directeur ie-net, legt uit dat ie-net er voor je is op elk kruispunt van je carrière

Moderator Luc Vander Elst vraagt alumni Eliane Goossens, Kathleen Dupont en Timothy Huber welke sollicitatietips zij kunnen meegeven aan de laatstejaars.

De speeddate in volle actie

En ook op de stand van ie-net is het druk

Na een intensieve avond is het tijd om de innerlijke mens te versterken


VAN IDEE TOT PRODUCT Flanders Smart Hub Industrial bundelt de kracht van maakbedrijven.

Flanders Smart Hub Industrial is een initiatief van de Provincie Vlaams-Brabant mede mogelijk gemaakt door steun van het Agentschap Ondernemen, het plan Vlaanderen in Actie en het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling. De operationele uitwerking van het project werd toevertrouwd aan Voka – Kamers van Koophandel Vlaams-Brabant.

Magazine voor slimme oplossingen. Nr maart-april-mei Innoverende folie beschermt tegen aanslagen

Recommend Documents