magazine OPINIE IN GESPREK MET OVER MOTIVATIE EN CONCENTRATIE BIJ KINDEREN GESIEN DOOR SIEN NR.01 Waarom is cultuureducatie belangrijk?

OPINIE Waarom is cultuureducatie belangrijk?

IN GESPREK MET SPOLT-bestuurder Arno Gubbels

OVER MOTIVATIE EN CONCENTRATIE BIJ KINDEREN Gastblogs door psycholoog Yvonne Latten & Andrew Simons van Onderwijsstichting Movare

GESIEN DOOR SIEN

magazine

Weetjes, tips en voorbeelden uit de praktijk

NR.01

- JANUARI 2015

INHOUD 04 UITGELICHT Zes co-creaties in beeld

06 OVER MOTIVATIE BIJ KINDEREN Gastblog Yvonne Latten, Euregio psycholoog

08 WAT IS JOUW TALENT? Hoe voelde het ook alweer om kind te zijn en even alle remmen los te gooien?

09 COLUMN Door Maya de Weerdt

10 WEETJES & TIPS Voor u geselecteerd

13 OPINIE Waarom is cultuureducatie belangrijk?

18 GESPOT IN LIMBURG Verschillende interessante voorbeelden uit de Limburgse culturele praktijk

21 OVER DE KWALITEITSKRING CONCENTRATIE

COLOFON Goed GeSIEN magazine is een initiatief van SIEN Postbus 7048 5980 AA Panningen [email protected] 088-7307400 www.bijsien.nl Goed GeSIEN magazine verschijnt vier keer per jaar Oplage: 3000 stuks Redactie Ankie Rutten | Team SIEN Caroline van der Loop | Team SIEN Geertje de Weerdt | Team SIEN Gastschrijvers Dave van Kann | Universiteit Maastricht Yvonne Latten | Euregio Psycholoog Andrew Simons | Onderwijsstichting Movare Vormgeving Hetty Bevers | Tiki Media Adverteren Adverteren in Goed GeSIEN? Neem dan contact op met [email protected] Volg ons op:

Instagram.com/bijsien | Facebook.com/bijsien Download het GOED GeSIEN magazine 2015 SIEN | www.bijsien.nl

Gastblog Andrew Simons, Onderwijsstichting Movare

22 IN GESPREK MET... SPOLT-bestuurder Arno Gubbels

26 UITGELICHT Trainingen en workshops

27 VERS VAN DE PERS Uitgelicht: Enkele nieuwe SIEN-initiatieven

28 TOP 6 Gesien door SIEN: tips en trends

30 INSPIRATIERECEPT Nieuwjaarsgroet van SIEN

2

OP DE COVER Goede ideeën liggen gewoon op straat, je moet ze alleen nog even zien! Ook al hebben we nu vele mogelijkheden middels de moderne media. Het ouderwetse schoolkrijtje kan ons helpen de eerste stap te zetten om tot een van de 21 century skills te komen: Creatief denken! Goede ideeën ontstaat vaak op gekke plekken, meestal niet achter een bureau... Dus neem je krijtjes mee en ga erop uit! Maak net als Maya een mindmap op de stoep. Droom als een kind en laat je inspireren door het onverwachte!

GOED GeSIEN magazine nummer 1

Voorwoord MIJN GROTE LIEFDE Al dagen loop ik rond met de vraag wat te schrijven in het voorwoord van het eerste magazine over cultuureducatie in de provincie Limburg. Zal ik vertellen over de rijke traditie van cultuureducatie in Limburg? De stevige basis die er is. Het feit dat bijna alle scholen aan cultuureducatie doen. Of dat de culturele instellingen hier een geweldige bijdrage aan leveren? Dat dit alles mogelijk wordt gemaakt door gemeenten, provincie en het Rijk. Dat onze historie een rijkdom aan projecten oplevert die passen binnen wereldoriëntatie. Dat er talloze kansen zijn om cultuureducatie te integreren in het programma op school. Dat hier al veel voorbeelden van zijn. Dat cultuureducatie bij uitstek een middel is om kinderen beter te leren leren. Dat SIEN een kennisgemeenschap is. Waarbinnen 385 scholen en ruim 150 culturele partners samenwerken aan de ontwikkeling van cultuureducatie. Nee, zo’n saai voorwoord past niet bij een magazine dat bedoeld is om te inspireren. Maar ‘wat inspireert mensen eigenlijk?’ is de volgende vraag die bij me opkomt. Voor SIEN ben ik dagelijks op pad in de provincie. De mensen die ik ontmoet zijn inspirerend. De ideeën die voorbij komen maken enthousiast. Het effect van alle acties maakt dat het smaakt naar meer. Alle betrokkenen werken vol passie en inspiratie aan het verbeteren van cultuureducatie in het primair onderwijs. Passie is een voorwaarde, maar waar komt passie vandaan? Volgens de Van Dale is passie ‘een groot verlangen naar iets’ of ‘een grote liefde voor iets’. Mijn passie begon 40 jaar geleden met een ontluikende liefde voor kunst en cultuur. Aangewakkerd door mijn ouders, verder ontwikkeld door de leerkracht op de basisschool die ruimte bood voor cultuureducatie in zijn lessen en een overenthousiaste tekenleraar in het VO. Na twee studies kwam ik in de wereld van cultuureducatie in het onderwijs terecht en ontdekte ik in de praktijk wat cultuur voor kinderen kon betekenen.

sociale vaardigheden ontwikkelen met theater, topografie met muziek, landen op de landkaart met een speelgoedhelikopter, een andere vorm van rekenen met beeld, een Romein in de klas. Talloze voorbeelden van de bijdrage van cultuur aan de ontwikkeling van kinderen, aan anders leren. Wat had ik graag vroeger altijd op deze manier les gehad, dat had mijn basisschooltijd een stuk makkelijker gemaakt!!! Mijn passie werd een groot verlangen naar iets. Ik gun iedereen een andere manier van leren, een rijke ontwikkeling met cultuureducatie. In mijn werk mag ik dagelijks meemaken hoe scholen en culturele instellingen aan dit verlangen uitvoering geven. Een bevoorrechte positie. In dit magazine maken we jullie deelgenoot van de ontwikkelingen, acties en nieuwtjes op het gebied van cultuureducatie in onze provincie. Ik wens jullie veel leesplezier en voor 2015 heel veel passie en inspiratie toe!

Ankie Rutten In een geschiedenisles op de gitaar met het lied ‘Gimme Hope Jo’anna’ leren over apartheid,

Januari 2015

Algemeen coördinator & lid Team SIEN

3

ZES CO-CREATIES IN BEELD

Uitgelicht

TAFELTJES DANSEN Co-creatie

BEVORDERING SOCIAAL GEDRAG EN CONCENTRATIE Co-creatie Om de leerlingen van groep 4 van basisschool Limbrichterveld bewust te maken van hun gedrag en handelen in de klas is, in samenwerking met cultuurbedrijf Artamuse, een tiendelige lessenserie ontwikkeld. De serie focust zich op de luisterhouding van leerlingen en de grens tussen ‘leuk doen’ en storen. Met behulp van dans en muziek zijn verschillende gedragssituaties in de klas behandeld, waaronder kennismaking, herkennen van gevoelens, vertrouwen, samenwerking en expressie. Door middel van evaluatie na de lessen is het programma steeds aangepast naar de behoeften en situatie in de klas. Naast de lessenserie is een kaartenbak met opdrachten en complete lessen ontwikkeld, zodat de ingeslagen weg voortgezet kan worden door leerkrachten van Limbrichterveld.

Kan cultuureducatie bijdragen aan het automatiseren van tafeltjes? Dat was de vraag waarmee basisschool De Neerakker en samenwerkingspartner Auks Movement Play aan de slag zijn gegaan. In samenwerking met leerlingen, de leerkracht en de dansdocent zijn een aantal dansen ontwikkeld waarin de tafeltjes fysiek, auditief en visueel worden vormgegeven. De samenwerking is inmiddels afgerond. Op verzoek van de basisschool zijn alle lessen uitgewerkt op papier en dvd. In de toekomst wil De Neerakker de Tafeltjes Dansen spelvormen graag als aanvulling laten terugkomen tijdens de rekenlessen.

CULTUUR EN HISTORIE VAN VENRAY Co-creatie Stichting Primair Onderwijs Venray wilde weten hoe een programma ontwikkeld kan worden die gericht is op de cultuur en historie van Venray. Samen met culturele partner Rooys Gidsen Gilde is deze vraag uitgegroeid tot een interactieve ontdekkingstocht voor leerlingen uit groep 7 en 8, dat ook buitenschools interessant is. Deze tocht is geen traditionele rondleiding, maar een interactieve tocht waarbij leerlingen met behulp van tablets de geschiedenis en cultuur van Venray verder leren kennen door te horen, zien en lezen. Door middel van opdrachten en spellen kunnen leerlingen punten scoren en een oorkonde verdienen.

4

Bij deze tocht door het centrum van Venray is er een lespakket ontwikkeld dat de tocht passend maakt bij de kerndoelen voor primair onderwijs. Hierbij is samengewerkt met andere cultuurhistorische werkgroepen die in Venray actief zijn, waaronder het Historisch Platform Venray, Rooynet, gemeentearchivarissen, Venrays Museum en afdeling Limburgs Geschieden Oudheidkundig Genootschap. Het lespakket bestaat uit een tas met daarin lesbrieven, leskaarten, themakaarten, een dvd en handleidingen die voor en na de ontdekkingstocht klassikaal kunnen worden ingezet. Dit is vanaf 2015 beschikbaar.

GOED GeSIEN magazine nummer 1

LENTEKRIEBELS THEATER Co-creatie

PROFESSOR TAFELMANS Co-creatie Setheater heeft in samenwerking met school voor speciaal basisonderwijs Bernardus een nieuwe workshop ontwikkeld op het gebied van rekenen en tafels: Professor Tafelmans. Leerlingen gaan op creatieve en theatrale wijze aan de slag met het organiseren van Tafelmans’ befaamde visstickstafeltjes-etentjes. Leerlingen krijgen de rol van gast, kok, ober, assistent en inspecteur. Het doel is om op speelse wijze met het automatiseren van rekenvaardigheid bezig zijn.

Basisschool De Neerakker zocht voor het jaarlijkse schoolbrede project ‘De week van de lentekriebels’ een positieve en informatieve theatervoorstelling over seksuele voorlichting. De theatervoorstelling diende als alternatief voor de educatieve film die normaal gesproken tijdens de opening van de projectweek getoond werd en die kinderen niet echt aansprak. In samenwerking met Buro Van Dormalen is daarom een interactieve theatervoorstelling met vooren nabespreking ontwikkeld voor groep 7 en 8 om seksualiteit bespreekbaar te maken en leerlingen actief te laten meedenken over verschillende situaties, zoals verliefdheid, grenzen stellen, lichamelijke veranderingen en seksualiteit. De voorstelling werd positief ontvangen en het uiteindelijke doel is behaald, namelijk door middel van theater openheid over seksualiteit stimuleren onder leerlingen.

SCHOOL VROEGER EN NU Co-creatie In 2013 werd basisschool Budschop een gemeentelijk monument en in 2014 is de school verbouwd. Vanuit deze ontwikkelingen wil de basisschool het historisch bewustzijn bij leerlingen van groep 5 tot en met 8 stimuleren. De school kreeg hulp van het Regionaal Instituut voor Cultuur- en Kunsteducatie om een op maat gemaakt erfgoedproject te ontwikkelen.

Januari 2015

De workshops zijn zo opgebouwd dat er flexibel aan kan worden gesloten bij het rekenniveau van de leerlingen. De leerkracht kan aan de hand van een lesbrief, met opdrachten en spelsuggesties, na de workshop zelf met de klas verdergaan.

BEKIJK MEER CO-CREATIES OP DE WEBSITE VAN KENNISGEMEENSCHAP SIEN:

www.bijsien.nl

Vanuit een herkenbare situatie en beleving gaan leerlingen terug het verleden in, zodat het leerlingen aanspreekt en ze oog hebben of krijgen voor hun naaste omgeving. Het programma is daarnaast ook inzetbaar op andere scholen in Nederweert. Door middel van fotografie, film en interviews hebben de leerlingen de geschiedenis van het schoolgebouw en de school, de wijk en de plaats van de wijk in de gemeente onder de loep genomen. Het resultaat is een inspirerende lessenserie over de historie van Nederweert.

5

DOOR: YVONNE LATTEN, EUREGIO PSYCHOLOOG

Gastblog

HOE MOTIVEER JE KINDEREN OP SCHOOL? In het onderwijs is het een veel voorkomend probleem dat leerlingen vaak niet gemotiveerd lijken. Terwijl we weten dat iedereen motivatie heeft en dat leerlingen erg gemotiveerd met hun eigen activiteiten bezig kunnen zijn. Regelmatig wordt de vraag gesteld: ‘Wat kan ik doen om de kinderen te motiveren?’. In de onderstaande tekst wordt een beeld geschetst over wat motivatie is, hoe motivatie kan groeien en uitdoven en hoe een docent of leerling kan bekijken of voldaan is aan de cruciale voorwaarden om tot motivatie te komen.

De verschillende vormen van motivatie Volgens de self-determination theory wordt motivatie als een ‘continuüm’ beschreven. Er zijn verschillende vormen van motivatie. Motivatie loopt van ‘a-motivatie’, via ‘extrinsieke motivatie’ naar ‘intrinsieke motivatie’ en weer terug. Bij a-motivatie zijn kinderen volledig passief en komen tot niets. Kinderen die a-gemotiveerd zijn zullen geen enkel doel bereiken, zijn niet zelfbepalend, voelen zich niet competent, ervaren geen zelfcontrole en doen aan geen enkele vorm van gedragsregulatie. Kortom, zij weten zelf niet wat ze willen en voelen zich niet verbonden. Bijvoorbeeld als kinderen doelloos voor de televisie zitten en niet vooruit komen. Volledige intrinsieke motivatie wordt vaak als ‘flow’ omschreven. Mensen die in een ‘flow’ zitten ervaren geen tijd en ruimte meer en krijgen veel energie van de activiteit. Denk hierbij aan de momenten dat iemand met zijn hobby bezig is en urenlang onvermoeid kan doorwerken. Een leerling ervaart dan geen energieverlies, reguleert volledig intrinsiek, ervaart autonomie, voelt zich één met de taak en eventueel verbonden met anderen en voelt zich competent. Tussen deze twee uiterste vormen van motivatie zijn er nog vier andere vormen van extrinsieke motivatie te onderscheiden. De eerste twee vormen zijn omgevingsgericht. De twee laatste vormen zijn persoonsgericht.

Vier vormen van extrinsieke motivatie De eerste vorm die volgt na a-motivatie is ‘externe regulatie’, waarbij men een activiteit uitvoert om een beloning te krijgen of een straf te vermijden. Iets wat in veel schoolsystemen

6

voorkomt. Voorbeelden hiervan zijn: cijfers geven voor afgeronde taken, beloningskaarten of op de gang staan. Met belonen of straffen na een taak lijkt in eerste instantie niets mis, maar de omgeving bepaalt wat het kind leert. Om te kunnen ontwikkelen moet de bepalende factor persoonsgericht zijn en niet omgevingsgericht.

”Motivatie loopt van a-motivatie, via extrinsieke motivatie naar intrinsieke motivatie en weer terug.” Om gemotiveerd te blijven zal een leerling veel energie in een taak moeten stoppen. Leerlingen zijn zich niet bewust van hun eigen doelen en wachten totdat ze de volgende opdracht moeten uitvoeren. Het geleerde wordt hierdoor weer snel vergeten. Het doel was een goed punt en niet het eigen maken van de leerstof. Deze vormt creëert een passieve leerhouding. Sterker nog, als leerlingen op deze manier gemotiveerd zijn zullen ze snel hun motivatie verliezen en weer in a-motivatie terechtkomen. De tweede omgevingsgerichte vorm van motivatie is ‘geïntrojecteerde regulatie’, waarbij het ego een belangrijke rol speelt. De leerlingen zijn gemotiveerd vanwege het aanzien dat hoort bij de activiteit, bijvoorbeeld ‘Ik zit in de plusklas of ik word gezien als de slimste van de klas’. Ze hebben dit ego hoog te houden en willen door anderen bewonderd en gezien worden. Hierdoor zijn leerlingen niet autonoom en zelfregulerend en ontbreekt de verbondenheid met de leerstof. Deze vorm van motivatie

GOED GeSIEN magazine nummer 1

kost veel energie en verveelt snel. Er vindt namelijk geen persoonlijke groei plaats. Uiteindelijk verliest de leerling de energie om dit vol te houden en valt hij terug naar de andere vormen van motivatie. Dit gebeurt vaak pas in de vervolgopleiding.

Factoren groei naar intrinsieke motivatie

Vanaf de derde vorm van motivatie kunnen we spreken van een constructieve vorm. ‘Geïdentificeerde regulatie’ is de motivatievorm waarbij men weet dat de activiteit goed voor diegene is, maar moeite kost om het uit te voeren. Ter illustratie: iedereen weet dat sporten goed is, maar toch kost het moeite om te gaan sporten. Eenmaal uitgevoerd ervaart men een trots gevoel. Bij herhaling gaat men zich ermee identificeren, de beloning komt dan van binnenuit. Herhaalt men dit niet, dan verdwijnt de motivatie. Een succeservaring is een beloning, waardoor de autonomie groeit en energie toeneemt.

verbondenheid zijn de drie kerncomponenten voor groei”

De laatste motivatievorm, die het meest haalbaar is binnen school en het meest efficiënt is, is ‘geïntrigeerde regulatie’. Een activiteit wordt uitgevoerd omdat het bij iemand past, een leerling is dan één met de activiteit. Hij hoeft niet te worden aangespoord door anderen en krijgt energie tijdens het uitvoeren van de activiteit, ook al moeten soms minder leuke activiteiten worden uitgevoerd om het einddoel te bereiken. Deze leerlingen zijn trots op hun leerproces en hoeven niet te worden aangespoord.

NOOT VAN SIEN Hoe kun je motivatie stimuleren met cultuur? Daar waar meestal het leren op school op het cognitieve deel van kinderen inzet, gaat cultuur vaak om gevoelens van spanning en nieuwsgierigheid. Als passie en talent worden aangesproken gaan het enthousiasme en de motivatie groeien. Hoe mooi is het dan als je door middel van cultuur inzet op talenten en kinderen kunt motiveren om te leren? Daarom is een vruchtbare samenwerking tussen het onderwijs en culturele veld zo belangrijk.

Januari 2015

Volgens de wetenschap zijn er drie kerncomponenten die alle drie aanwezig moeten zijn om tot die groei te komen, namelijk autonomie: de drang om iets zelf te kunnen en te kunnen bepalen, competentie: de wens naar persoonlijke groei om steeds beter en beter te worden en verbondenheid: de wens om zich met de activiteit, met de docent en met medeleerlingen verbonden te voelen.

”Autonomie, competentie en

De belangrijkste conclusie is dat er nog steeds te weinig bekend is over wat de wetenschap weet en wat er binnen school gedaan wordt. Kortom, te veel controle houden over de activiteiten of veel belonen of straffen blijken nadelig te zijn voor een actieve leerhouding en zijn dodend voor de motivatie. Het helpt niet om leerlingen nog meer extern gericht te gaan belonen. Er moet meer worden gefocust op de groei naar meer persoonsgerichte motivatie, waarbij bovengenoemde componenten de bouwstenen zijn. Een leerling voert de activiteit uit omdat het hem interesseert en het iets belangrijks toevoegt voor zijn persoonlijke groei. Daarvoor heeft een leerling bewustzijn nodig en moet hij kunnen aangeven welke kerncomponenten nog nodig zijn om tot motivatie te komen. Kortom, het start met de wetenschap dat een kind het zelf kan, hij competent is in wat hij doet en dat hij zich verbonden voelt met anderen en bij de groep hoort. Deze persoonsgerichte vormen van motivatie creëren ondernemerschap en passen bij de 21e-eeuwse vaardigheden.

OVER YVONNE LATTEN Yvonne is Euregio psycholoog met een eigen praktijk in Kerkrade. Ze heeft ervaring als leerkracht speciaal onderwijs, coach en onderwijsconsultant. Yvonne is huispsychologe bij L1 en regelmatig op pad door de provincie voor SIEN als onderzoeker binnen Labs op de scholen.

7

DOOR: GEERTJE DE WEERDT, TEAM SIEN

Inspiratie

WAT IS JOUW TALENT? Alle mensen, groot en klein, hebben een talent en daarmee iets bijzonders aan de wereld te geven. Geweldig dat iedereen anders is en we van en met elkaar zoveel kunnen leren, iedere dag opnieuw. Zeker in het onderwijs waar we toch telkens op zoek zijn naar Hoe ga ik de kinderen vandaag weer boeien? Of gaat dat inspireren automatisch als ik mijn talent maar inzet? Weet ik dan wel wat mijn kwaliteiten zijn?

Jouw unieke talent Om er achter te komen wat jouw unieke talent is zal je van alles moeten durven uitproberen. Het zal niet gemakkelijk zijn want je zult daarbij oude patronen moeten doorbreken of loslaten om plaats te maken voor nieuwe inzichten en ervaringen. En je moet het ook allemaal zelf doen, een ander kan je niet vertellen wat goed voor jou is. Iedereen volgt een persoonlijke proces, waarbij het belangrijk is dat je altijd je belangrijkste navigatie volgt: je gevoel. Bashar: ‘Follow your highest excitement, with no expectations what the outcome should be’. Het gaat niet om een prachtig eindresultaat als doel, maar om een bewustwording van je eigen kracht als middel. Kinderen kunnen nog ongeremd dromen over vandaag en wat ze doen als ze morgen groot zijn. De weg ernaartoe laten ze gewoon open, dat kunnen ze helemaal nog niet overzien. Misschien maakt ze dat ook zo lekker zorgeloos en staan ze daarom open voor het leven als wonder. Ze durven idealistisch te denken vanuit hun gevoel op het moment waarin ze zijn. Ook stellen ze gaandeweg hun doelen bij, al naar gelang de kansen die zich onderweg voordoen.

kind te zijn en alle remmen los te gooien... Er werd een schilderij van muziek gemaakt en een reis door het theater. Ook gingen ze vliegers maken; dat bleek nog niet zo gemakkelijk! Maar hoe heerlijk is het gevoel als het lukt en je vlieger in de lucht blijft!

Schooldirecteuren van Onderwijsstichting Kindante op zoek naar hun talent

Inspiratiedag 50 schooldirecteuren van Onderwijsstichting Kindante gingen afgelopen zomer ook op zoek naar hun talent. Even een dagje ertussenuit met SIEN en zandkastelen bouwen bij Dagstrand Oost-Maarland. Hoe voelde het ook alweer om “We werden uitgenodigd ons te verplaatsen in het kind dat we allemaal geweest zijn en vaak ook nog zijn. Vanuit dat perspectief zou een ieder binnen zijn rol en functie het belang van cultuureducatie beter kunnen verbinden met de professionele opgave die iedere school heeft.

8

Vroeger kreeg ik op school altijd te horen dat muziek maken, zingen en klappen op de maat niet tot mijn mogelijkheden hoorde. Die vierde september realiseerde ik mij, en dat ging niet zonder een flinke brok in de keel, dat mij 63 jaar lang iets ontzegd was wat mijn leven had kunnen verrijken. >>

GOED GeSIEN magazine nummer 1

Altijd was ik jaloers op mensen die muziek kunnen spelen en maken. Ik gunde het hen wel, maar ook mijzelf. Maar ik realiseerde mij ook dat ik er zelf ook schuld aan had dat ik het harde oordeel van de lagere school geaccepteerd had en - sterker nog - voor waar had aangenomen. Ik had ook mezelf wat ontnomen. Door die ervaring werd ineens de verbinding gelegd tussen mijn ‘abstracte’ besef dat we als stichting, als scholen en als leerkrachten alle talenten van kinderen moeten zien en zo veel als kan tot ontwikkeling moeten laten komen, en mijn eigen ervaring op dat moment: verstand

en gevoel werden voor mij op een ontroerende wijze met elkaar verbonden. Mijn les is dat we kinderen nooit mogen veroordelen tot ‘dit kun jij niet’, want we sluiten dan een stuk kracht af en onthouden kinderen en de samenleving creatieve en innovatieve denk- en werkkracht. Ik weet dat we bijna allemaal dit pedagogische inzicht omarmen, maar soms vergeten we het, soms stoppen we het weg onder de zorgen van elke dag en soms vergeten we het door onze routine en de vele opdrachten waarmee we aan de slag moeten.” - Reactie Yvon Prince, bestuurder Onderwijsstichting Kindante

Even de tijd nemen en durven dromen Cultuur werkt als een middel om niet alleen hoofd maar ook hart en handen te gebruiken, waardoor de mens niet eenzijdig ontwikkelt maar juist meerdere wegen ontdekt om tot doelen te komen. Neem nu de tijd om je eigen talent te ontdekken en te durven dromen over wat je morgen wilt worden! Om vervolgens kinderen weer te inspireren ook hun talenten te ontwikkelen; het is de moeite waard! Want als we uiteindelijk allemaal doen waar we goed in zijn kunnen we veel tijd en stress besparen - en vooral: gelukkig worden. Want als je doet wat je echt leuk vindt hoef je nooit meer te werken!



Vliegers maken

WAAR JE BLIJ VAN WORDT... De meeste mensen weten niet wat cultuur is. Dat is vaak omdat ze het niet willen weten. Want cultuur is eigenlijk niet uit te leggen. Cultuur is wat je er zelf van maakt! Als je goed kunt tekenen, dan heb je een cultuur-tekentalent. En als je minder goed bent in wiskunde dan heb je een cultuurmindergoed-wiskundetalent. Wat ik wil zeggen is: iedereen heeft zijn eigen talent, en dat moet zo blijven!

Januari 2015

Column

Als iedereen nu met krijtjes op stoepen en schoolpleinen gaat tekenen, schrijven, rekenen of andere leuke dingen gaat doen, dan liggen in Limburg al snel de ideeën voor het oprapen! Samen maken we er iets moois, gezelligs en vooral iets creatiefs van! Enne...wel doen hè! Groetjes, - Maya de Weerdt (11 jaar, groep 8)

9

VOOR U GESELECTEERD

Tip! DAT KLINKT ALS MUZIEK! Muziek wordt door velen gebruikt als een medium om zichzelf te uiten. Bovendien is het een sociale bezigheid en verbindt het mensen met elkaar. Behalve dat muziek een sociaal emotionele stimulering is, blijkt het ook positief te werken voor taal, geheugen, motoriek, zelfvertrouwen en groepsgevoel. Muziek bevordert het IQ en creatief denken en dat zet weer in op het bedrijfsleven later, omdat het innovatieve denkers opbrengt! De rol van muziek tijdens de ontwikkeling van een kind is dan ook een veel besproken onderwerp in de wetenschap. Kinderen die muziekles volgen blijken beter relevante informatie te kunnen onderscheiden van irrelevante informatie (abstractievermogen) en beter te zijn in het bedenken van oplossingen voor problemen (analytisch). Ook blijkt de taalvaardigheid, de concentratie op dingen en het ruimtelijk inzicht toe te nemen in het proces van het leren bespelen van een muziekinstrument. Hieronder een interessant artikel van de Limburgse bond van Muziekgezelschappen en Unipartners Maastricht voor wie meer wil weten of iets wil gaan ontwikkelen met muziek als middel. www.hklimburg.nl/download/onderzoek_unipartners_-_wetenschappelijk_overzicht_-_positieve_effecten_van_muziekonderwijs_op_de_samenleving_en_bedrijven.pdf

Weetjes & tips Weetje LIMBURGSE ONDERWIJSPRIJS 2014 De Limburgse Onderwijsprijs 2014 werd 18 december uitgereikt aan de fuserende basisscholen Ds. Deeleman, Pastoor Franck en Willibrordus in Grevenbicht en Obbicht. De provinciale voorronde is gewonnen met een project waarmee de leerlingen van de groepen 1 tot en met 8 van alle drie de scholen samen toekomsten omgevingsgericht leerden en samenwerkten op verschillende educatieve en creatieve manieren. Het project krijgt ook in 2015 een vervolg; de scholen hebben inmiddels al projectweken gereserveerd. Ook zijn zij genomineerd voor de Nederlandse Onderwijs Prijs die 25 maart uitgereikt wordt. De prijs is bedoeld om aandacht te vragen voor het onderwijs, bijzondere projecten uit te lichten en te laten zien hoe veelzijdig het Nederlandse onderwijs is. www.onderwijsprijs.nl

Weetje FEESTJE! Op basisschool Petrus Canisius in Puth wordt gewerkt aan de voorbereidingen van een feest... Welk feest? SCHRIJVEN IS EEN FEEST! Samen met ergotherapeut Erik Schiphorst en ontwerpster Paulien Berkelaar heeft de school een feestcommissie samengesteld die een ware happening van schrijven gaan maken! www.basisschoolputh.nl

10

GOED GeSIEN magazine nummer 1

Tip! TRENDRAPPORT: HET ONDERWIJS WORDT DATAGEDREVEN EN DO-IT-YOURSELF

Nieuwe technologieën hebben een enorme invloed op het functioneren van de maatschappij en daarmee ook op het onderwijs. Kijk maar naar de invloed die computers en internet hebben op de manier waarop het leerproces wordt ingericht en hoe kinderen leren. Technologieën bieden nieuwe mogelijkheden voor de vorm en de inhoud van het onderwijs. Kennisnet analyseert nieuwe technologietrends en onderzoekt hoe deze een antwoord kunnen vormen op actuele onderwijsvraagstukken. De belangrijkste technologietrends die de komende vijf jaar impact gaan hebben op het onderwijs zijn gebundeld in het Kennisnet Trendrapport 2014/2015, een technologiekompas voor het onderwijs. http://innovatie.kennisnet.nl/wp-content/uploads/ trendrapport/Trendrapport.pdf

Weetje CREATIVITEIT ZIT OOK IN ETEN! Het is maar wat je er mee doet! De Britse chef-kok Jamie Oliver is telkens op zoek naar een creatieve vertaling van behoeften in prachtige recepten. Na Jamie in 15 minuten en Jamie in 30 minuten komt Oliver nu met het kookboek ‘Jamie’s comfort food’. Comfort food staat voor ultiem genieten. Het gaat over eten dat herinneringen ophaalt, waar je je goed door voelt, waar je vrolijk van wordt. Echt comfort food gaat over seizoenen, over jeugdfavorieten, over speciale momenten die je wilt vieren. Alleen, met je familie of een tafel vol met vrienden. Kortom: alles waar je gelukkig van wordt! Zijn nieuwe kookboek met meer dan 100 recepten is het kookboek voor elk moment in je leven dat je iets te vieren hebt en jezelf en anderen wilt verwennen met heerlijk eten. Laat je verleiden! Durf te proberen wat je nog niet kent! Ontdek verborgen passie! Wie weet wat het je brengt!

Tip! DE CULTUURVERKENNING! In juni 2014 verscheen het rapport De Cultuurverkenning van de Raad van Cultuur, waarin getracht is om inzicht te krijgen in de belangrijkste trends en ontwikkelingen over beeldende kunst, vormgeving en architectuur, erfgoed, media en podiumkunsten. In deze verkenning worden verschillende ontwikkelingen in het culturele leven geschetst. In eerste opzicht lijkt Nederland een land met een diverse, levendige kunstpraktijk. Cultuurbeleid maakt dat in vele opzichten mogelijk. Van afstand is echter niet te zien dat het cultuurbeleid voor een aantal fundamentele uitdagingen staat. Dit rapport is een belangrijke stap naar de agenda cultuurbeleid waarin de Raad voor Cultuur het Ministerie van OCW van advies voorziet voor het cultuurbeleid 2017-2020. Een erg interessant artikel over de toekomst en vernieuwingen van het onderwijs. www.cultuur.nl/upload/documents/tinymce/De_Cultuurverkenning.pdf

Tip! LEERPLANKADER KUNSTZINNIGE ORIËNTATIE

Hoe ziet de opbouw van het leergebied Kunstzinnige Oriëntatie er in het primair onderwijs uit? Welk onderwijsaanbod past bijvoorbeeld het beste bij kinderen uit groep 4? En welke relaties heeft dit leergebied met andere leergebieden? Het landelijke leerplankader Kunstzinnige Oriëntatie biedt houvast bij de invulling en borging van het curriculum voor kunstzinnige oriëntatie op scholen. Hierin zijn competenties met betrekking tot het creatieve proces uitgewerkt in leerlijnen voor beeldende kunst, dans, drama en muziek (de kunstzinnige vakdisciplines). De leerlijnen laten de opbouw van deze competenties zien. Het is aan scholen om te bepalen of ze het onderwijsaanbod in aparte vakken of meer in samenhang aanbieden. www.kunstzinnigeorientatie.slo.nl

www.jamieoliver.com

Januari 2015

11

SIEN DOET DOE JE MEE? Leren doe je overal en is niet meer gebonden aan tijd en plaats! Je leert lezen van je grote zus, je oma leert je de mooiste liedjes zingen, de buurman is lid van de muziekvereniging en leert je in het weekend hoe een instrument werkt, in de straat waar je woont bevindt zich de bieb die je regelmatig bezoekt en je opa vertelt spannende verhalen over de oorlog.

STEL JE VOOR DAT... ... opa deze oorlogsverhalen tijdens een geschiedenisles komt vertellen? ... die vriendelijke buurman zijn instrumenten aan de hele klas komt laten zien? ... we de jeugdfanfare eens uitnodigen voor een concert op school? ... oma’s breiclub breiles op school komt geven?

GA OP ZOEK NAAR JE CULTURELE OMGEVING! - Welke kansen om te leren liggen er in de omgeving van school? - Welke talenten, vaardigheden, verzamelingen en (verborgen) informatie liggen voor het oprapen en hoe haal je ze binnen in school?

SIENDOET

is een actie voor scholen om hun culturele omgeving te (her)ontdekken en in te zetten bij het leren. Ga op zoek naar een vereniging uit de directe omgeving van de school en ontdek wat jullie voor elkaar kunnen betekenen in de klas. Nu en in de toekomst!

MEEDOEN? In 2015 kun je een bijdrage voor je SIENdoet activiteiten aanvragen. De maximale bijdrage is € 500,-. Ga naar www.bijsien.nl voor meer informatie en de voorwaarden.

12

SIEN DOET GOED GeSIEN magazine nummer 1

Opinie

WAAROM IS CULTUUREDUCATIE BELANGRIJK? We vroegen een aantal mensen uit het culturele veld waarom ze cultuureducatie in het onderwijs belangrijk vinden. Hierop kwamen verschillende reacties.

Stop de cultuurconsumptie! Leer creëren. “Cultuur is geen product dat je consumeert. Het wordt ook niet aan de lopende band gemaakt in een lagelonenland. Het is niet ‘made in’ China of de USA. Cultuur bepaalt je identiteit en bestaat bij de gratie van creatie. Cultuureducatie is daarmee niet het leren van cultuur-consumeren, maar het leren van creëren. Toch leren we onze kinderen om cultuur te consumeren. In workshops of leuke activiteiten. Je ziet het overal: kunstenaars doen een kunstje. Voor de leraren is het allang goed. Even iets anders, afleiding van de dagelijkse sleur. Leuk, de leerlingen ‘out of the box’. Maar het is hoog tijd dat kunstenaars zelf eens ‘out of the’ gaan. Bijvoorbeeld door bij cultuureducatie niet als vanzelfsprekend de persoonlijke ontwikkeling van kinderen als uitgangspunt te nemen. Natuurlijk, kunst en cultuur verrijken de ontwikkeling, zelfexpressie en het vormt hun identiteit. Bekijk het eens anders: cultuureducatie is essentieel voor het collectief. Maar alleen als cultuureducatie ons ook écht leert te creëren.

CULTUUR ALS BAGAGE Tot mijn grote vreugde kwam De Onderwijsraad, het belangrijkste adviesorgaan van de regering, vorig jaar met kritische geluiden over de toets- en testcultuur in ons onderwijs. Ik heb niks tegen een toets op zijn tijd, maar daarbij dreigen we zo langzamerhand het doel uit het oog te verliezen. Toetsen zijn er om kinderen te helpen, maar ze worden steeds meer gebruikt om scholen af te rekenen op hun ‘opbrengstgerichtheid.’ De Onderwijsraad zegt dan ook dat onderwijs veel méér dient te zijn dan taal en rekenen. Natuurlijk zijn dit belangrijke vakken, maar een school moet kinderen ook een bredere bagage meegeven. De Raad noemt nadrukkelijk ‘kunst en cultuur’.

Januari 2015

Zonder creatie kweken we enkel cultuurconsumenten. En als we generaties lang alleen maar consumeren, dan bereiken we ooit een punt waarop er niets meer rest. Onze cultuur is dan op. Daarom moeten we ‘out of the box’ en onze kinderen echt leren creëren! Zonder creërende cultuureducatie is er in de toekomst geen cultuur meer. Ook daarom is cultuureducatie essentieel in het onderwijs!” - Eric Lamers, Kunstencentrum Venlo

Cultuur komt tot leven! “Het is belangrijk om kinderen in de basisschool in aanraking te brengen met cultuur omdat de verschillende cultuuruitingen structureel aan bod komen en op deze manier voor de kinderen gaan leven. Ook voor de kinderen die daar misschien vanuit hun thuissituatie niet mee in aanraking zouden komen. Door kennis te maken met, door te doen, te kijken en zich te laten inspireren. Door talenten in zichzelf te ontdekken die anders onaangeraakt zouden blijven. Maar ook door ze breder te laten kijken naar cultuur en samenleving. Door begrip en verwondering te creëren voor alle vormen van kunst, erfgoed en media.” - Mechelien Caelen, directeur basisschool ‘t Valder, Landgraaf

Natuurlijk, scholen krijgen al zoveel op hun bord, maar je hebt zo wel de unieke kans kinderen in aanraking te brengen met de (nieuwe) werelden van theater, film, muziek, schilderkunst, verhalen, ballet, enzovoort enzovoort. Kinderen bezitten vele talenten en cultuureducatie geeft hen de mogelijkheid om ook dié talenten te ontdekken. Kinderen die er daardoor achter komen dat creativiteit niet hun sterkste kant is, kunnen zo wél ervaren dat het een feest is om van andermans creativiteit te kunnen genieten.” - Jacques Vriens, kinderboekenschrijver en eerste Nederlandse kinderboekenambassadeur

13

Cultuureducatie leert een universele taal Verhalen vertellen we over wat ons raakt, hoe we over dingen denken, wat ons bezig houdt. Individuele verhalen hebben vaak universele onderwerpen; we begrijpen de verhalen van anderen door de taal van cultuur. Binnen cultuureducatie ontwikkel je de kennis en vaardigheden om je ideeën en gevoelens zowel actief uit te drukken in een eigen taal, als het begrijpen van de ‘taal’ van anderen: muziek, dans, beeldend, drama… Ideeën en gevoelens ontstaan na een prikkel; iets wat je raakt. Dit kan van alles zijn: iets wat zich voordoet in je omgeving, een onderdeel uit de leerstof, een thema of een actuele gebeurtenis. Door een kritische en open houding ten opzichte van dit gegeven ontstaan vragen, verwondering. Hoe ga je hiermee om, wat doet het met je? Hoe kun je hier een andere vorm aan geven? Hoe los je het op, geef je het weer? De creatieve vermogens worden hierdoor gestimuleerd. Een kritische houding, onbevooroordeeld zijn, een aantal technische vaardigheden en een reflectieve houding zijn hiervoor van belang. Uiteindelijk dragen alle

CULTUUREDUCATIE VERDIENT EEN VOLWAARDIGE PLEK IN HET ONDERWIJS “The earth without art is just “eh”. Voor het onderwijs geldt hetzelfde; zonder cultuureducatie is het zoveel minder. Onderwijs gaat voor mij over kennis, over dingen die we weten (wetenschap), maar het gaat ook over dingen die we niet weten, nog niet weten of niet kunnen weten. Voor het eerste hebben we een gemeenschappelijke taal van letters en getallen, voor het tweede moet ieder kind zijn eigen taal ontwikkelen - en daarom is het in contact brengen met kunst en cultuur zo belangrijk. Meten is weten, maar dat betekent niet dat dingen die we niet of moeilijker kunnen meten, dingen zoals creativiteit, ook minder belangrijk zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Kunst en kennis zijn twee kanten van dezelfde werkelijkheid en daarom verdient cultuureducatie wat mij betreft een volwaardige plek in het onderwijs. Dat besef moet terug in het onderwijs; het onderwijs van kinderen en het onderwijs van leraren.” - Bram de Groot, strategisch beleidsadviseur Cultuur gemeente Heerlen

14

aspecten van cultuureducatie bij tot de vorming van zelfbewuste mensen die in een open relatie staan met de wereld. - Johannie van Tuel, cultuurcoach RICK

Kunst maakt je wijs! De reden waarom cultuureducatie in het onderwijs thuishoort, is omdat kunstbeoefening je wijs maakt. Het versterkt de ontwikkeling van de gebieden in het brein die nodig zijn om te kunnen begrijpen. Muziekbeoefening bijvoorbeeld traint het brein om lange verbindingen te kunnen maken; hoe langer de verbinding hoe complexer het denken. Het beoefenen van muziek heeft ook effect op het volume van de verbindingsbalk tussen beide hersenhelften. Aangetoond is dat het volume aanzienlijk méér toeneemt bij het regelmatig maken van muziek. Het volume is belangrijk voor een goede communicatie tussen de hersenhelften wat weer invloed heeft op het gedrag. Een andere reden dat cultuureducatie in het onderwijs thuishoort is dat het iets vernieuwends brengt. Door te kijken door de bril van de kunst leert het kind om anders naar de dingen te kunnen kijken en het onmogelijke mogelijk te maken, te creëren, te vernieuwen. Met het oog op de toekomst is het anders kunnen kijken een belangrijke competentie. Als het gaat om een optimale ontwikkeling van onze kinderen en ze een goede basis mee te geven voor hun toekomst is kunstbeoefening zeker een belangrijk middel om in te zetten binnen het onderwijs. Nogmaals: kunst maakt je wijs. - Jos Netto, songwriter, Music Masterclass

Creatieve kinderen worden creatieve denkers Als er één veelzijdig vak in het onderwijs bestaat, is het cultuureducatie wel. Het hoeft niet alleen een vak apart te zijn of dat culturele uitje, maar kan als geen ander bij alle vakgebieden wel geïntegreerd worden. Zo kun je een frisse draai geven aan je gewone lestaak. En je gelooft het of niet, de kinderen gaan deze lessen nog leuker vinden ook. Er worden dan hersengebieden geprikkeld, die straks op andere momenten ook actiever worden. Creatieve kinderen worden later creatieve denkers. En deze mensen hebben we overal nodig. Probeer de taalles eens te koppelen met literatuur, tekenen en drama. Of de geschiedenisles met beeldende vorming en muziek. Zelfs

GOED GeSIEN magazine nummer 1

Tekenen - schilderen - lezen - musiceren sporten - koken en bakken - tuinieren - schrijven - ontwerpen - vormgeven - onderzoeken - spelen - praten - iets ambachtelijks leren... teneinde in vrijheid de verwondering om zelf iets (kunnen) creëren ten diepste te mogen ervaren... Vrijheid dient het vermogen om gedrag te kunnen aanpassen in de verhouding tot mensen, groot en klein.

i. n

Cultuureducatie: Omdat wij onvoorwaardelijk geloven in veelstemmige, kleurrijke, grenzeloos gevarieerde ontwikkelkracht van kinderen... van álle mensen (groot én klein)! - De Vrienden van Bibi

de rekenles kan gekoppeld worden met tekenen en architectuur. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Ja, het kost qua voorbereiding misschien iets meer tijd, maar de winst die je eruit haalt is vele malen groter. Laat een kind lachen, verwonderen, verbazen, inspireren, genieten van verrukking, in huilen uitbarsten, omdat ze geraakt zijn, in hun hart en ziel. Zodanig dat ze het nooit meer zullen vergeten. Dát is cultuureducatie! - Winna Moonen-Potalivo, ICC-er Hubertusschool Herten

Theater waar je van groeit Het Laagland is hét theatergezelschap voor de jeugd in Limburg. Vanuit de missie ‘kinderen en volwassenen aanmoedigen te ontdekken wie ze zijn, wat ze kunnen en waar ze voor gaan’ maken wij theater waar je van groeit. Sommige dingen leer je nu eenmaal niet uit een boek, maar moet je ervaren. Neem bijvoorbeeld leren leren, samenwerken, kritisch denken en je een eigen mening vormen. Je kent ze misschien als de 21e eeuwse vaardigheden maar ze zijn van alle tijden - nu belangrijker dan ooit. De wereld verandert, en straks telt niet meer of je de tafeltjes vlekkeloos kent, maar wel of je een inspirerende TED talk kunt houden. Met theater spreek je kinderen aan op hun verbeeldingskracht en hun inlevingsvermogen. Met herkenbare thema’s helpen we hen over grenzen te kijken en empathie te ontwikkelen.

Januari 2015

l

De V

de

Ervaren - beleven - leren - begrijpen, opdat ieders talent doorleefd tot ontwikkeling mag komen.

Cultuureducatie als proces om nden va kinderen te helpen hun geest rie te richten, immers richting stuurt gedrag, creatie, cocreatie, oordeelsvorming, vr verbondenheid. De hier ie n ib de nvanb bedoelde vrijheid mag daarom niet verloren gaan, verlamd raken; bestaansvoorwaarden moeten worden gevoed en mogen niet vernietigd worden!

ibi nB

“CULTUUREDUCATIE, OPDAT LEVEN EN LEREN VOOR ELK KIND HAND IN HAND ZULLEN GAAN...

De magie van theater laat ze reflecteren op wat ze gezien, gehoord, gevoeld hebben. Door zelf het toneel op te gaan leren ze presenteren en makkelijker samenwerken. Kortom: met behulp van cultuur ontwikkelen kinderen zich tot open, leergierige en sociale mensen die klaar zijn voor een nieuwe wereld. Wat mij betreft verdient cultuur dan ook méér dan een vaste waarde in het onderwijs en is het een fundament! - Mare de Groot, zakelijk directeur theatergezelschap Het Laagland

“CREATIEVE KINDEREN WORDEN CREATIEVE DENKERS. DEZE MENSEN HEBBEN WE OVERAL NODIG“ Kunst en cultuur legt verbanden Kunst en cultuur maken een gedeelde geschiedenis zichtbaar: zij verbindt mensen, continenten, religies en politieke stromingen. Kunst en cultuur leggen verbanden. Je bent nooit alleen door kunst en cultuur. Als mensenkind ben jij nu al wezenlijk gevormd door een onontkoombare culturele geschiedenis. Je bent een erfgenaam van de Griekse tempels, het wagenspel in de Middeleeuwen, de hofdansen in Versailles, de sonates van Mozart, de Industriële Revolutie, >>

15

de zonnebloemen van Vincent van Gogh, de herinneringen aan de koekjes van Proust, het getto van Warschau, de eerste stap op de maan. Films van Steven Spielberg, het bustier van Jean Paul Gaultier en de moderne dreiging van Ebola. Kunst en cultuur liggen bovendien op straat, voor het grijpen, is als je het leert ontdekken een omgevallen boekenkast met voor elk wat wils! Wil je jezelf in het leven een plaats geven, dan zijn kunst en cultuur onontbeerlijk. - Ivo van Megen, Regisseur

HET GAAT ER NIET OM HOE SLIM JE BENT MAAR... HOE JE SLIM BENT!

SIEN Verleden, heden en toekomst Cultuureducatie gaat over zowel ons verleden, heden en toekomst tegelijk; dat is het onderwijs wat de kinderen wordt aangeboden. Het verleden: onze kinderen maken kennis met de vele prachtige, indrukwekkende, fascinerende, ontroerende voorbeelden van cultuur. Het heden: onze kinderen ontdekken, beleven, ervaren en leren van én over de dingen van nu; en de toekomst: cultuureducatie is een pleidooi voor een verrijkt en geïntegreerd onderwijs. Als het leren op school nieuwsgierigheid én verwondering blijft bevatten en dat het leren gewaarborgd is in wat we ‘cultuur’ noemen, dán spreken we van cultuureducatie! De visie van het basisonderwijs mét cultuureducatie gaat uit van aantrekkelijke vormen van leren en beleven, want leren lukt alleen als het betekenisvol is. Dat houdt in dat al het leren plaatsvindt in een leefbare sociale context. Er worden verbanden gelegd tussen de leefwereld van de kinderen, met hun ervaringen en belevenissen met onder andere muziek, theater, dans, film, fotografie, beeldende kunst en poëzie.

16

Het leren van onze kinderen wordt dan zoveel mogelijk een affectief én actief ontdekkend leren. Cultuureducatie is ervaren, beleven, verwonderen, dromen! Dit gun je elk kind! - Myra Leenen, OBS Harlekijn

Zij die geloven in magie, zullen haar vinden ‘Kijk met glinsterende ogen naar de wereld om je heen, omdat de grootste geheimen altijd verborgen zijn op de meest onwaarschijnlijke plaatsen. Zij die geloven in magie, zullen haar vinden.’ (vrije aanpassing Roald Dahl) Kinderen worden geboren met een natuurlijke nieuwsgierigheid. Door het stellen van verwonderingsvragen zoeken ze naar antwoorden op het waarom, hoe en wat met betrekking tot leven en leren. Cultuureducatie draagt bij aan een ontwikkeling van je persoonlijkheid en van je persoonlijkheid in relatie met mensen, omgeving en wereld door een innerlijke beleving te raken. Om begrip te kunnen hebben van de huidige samenleving heb je kennis van de culturele achtergronden nodig. Wil je kunnen participeren in de toekomstige wereld dan heb je vaardigheden nodig die daar bij passen zoals creativiteit, samenwerken, kritisch denken, sociale en culturele vaardigheden, ICT-geletterdheid, probleemoplossend vermogen, communiceren en zelfregulatie. Via verbinding, verdieping en verbreding met de andere vak- en vormingsgebieden is cultuureducatie een magisch middel om de totale ontwikkeling van kinderen richting te geven en ruimte te bieden. Werkwoorden als dromen, wensen, delen en doen krijgen naast kunnen, kennen, zullen en willen inhoud. Cultuureducatie zet dans, muziek, literatuur, theater, beeldende vorming, museumbezoek enzovoort in om ogen glinsterend te houden zodat geheimen ontdekt worden. - Resy van Leeuwen, meerscholendirecteur Stichting Kindante

Opinie GOED GeSIEN magazine nummer 1

Van punt tot punt

3

2 1

4

Verbind de puntjes met elkaar en ontdek wat je er allemaal van kunt maken

5

75 75

6

74 73

7

72

8 9

71 70 10 69 11 68 67 12 13

66 65 64

14

63

38

15

39 40

41

42

16

43

62

17

37

18 36

44 61

19 35 60

45

20

34 46

59 58

33 47 48

57

52

32 49

53 56

55

21

50 31 30 51

22

29

23

54

24

28

25 27

Januari 2015

26

17

Gespot in Limburg SIENlab op BS LEYENBROEK ‘Een SIENlab’; het klinkt als een uitdagend en spannend, scheikundig experiment. Het goede nieuws voor alle betrokken personen rondom cultuureducatie, vaak niet de grootste liefhebbers van de typische bèta-vakken zoals scheikunde, is dat we geen scheikundige elementen aan het bestuderen zijn binnen het SIENlab. Voor mij als onderzoeker/procesbewaker is slechts één scheikundig principe van toepassing op het SIENlab: chemie. Chemie tussen projectleden, chemie tussen planning en uitvoering, chemie tussen eindproduct en gebruikers. Het SIENlab op BS Leyenbroek is in het voorjaar van 2014 opgestart, waarbij we hebben gekozen voor een gefaseerde aanpak. Fase één is omgedoopt tot brainstormfase, waarbinnen de onderzoeksvraag en de bijbehorende doelen en subdoelen zijn vastgesteld. Deze periode bleek essentieel om verwachtingen helder te krijgen en alle ideeën en wensen te structureren. Culturele, creatieve out-of-the-box denkers, enthousiaste leerkrachten en een gemotiveerde onderzoeker hebben een ding gemeen: ze willen allemaal heel graag. Uitdaging ligt er des te meer in om dezelfde ‘taal’ te gaan spreken en om de gezamenlijke motivatie in een gestructureerd plan te vertalen, oftewel het creëren van chemie. Nu er chemie is ontstaan tussen de projectleden in fase één, volgt de overgang naar fase twee, ‘de ontwikkelfase’. Op dit moment liggen enkele innovatieve plannen klaar met als thema ‘Doorgeven’

die kansrijk zijn om het gewenste resultaat te behalen. Hierbij kan gedacht worden aan plannen zoals de ontwikkeling van een ‘natuurmuur’ met interactieve elementen, een school-dj en een themakrant rondom deze innovaties. In het begin van kalenderjaar 2015 zullen de innovaties stap-voor-stap worden geïntroduceerd bij het schoolteam en de leerlingen. De creatieve uitspattingen die de school (leerlingen en schoolteam) vervolgens gezamenlijk met de culturele partners gaan uitvoeren, zal ik als onderzoeker met veel plezier en bewondering op de voet volgen. In de tussentijd zullen we als projectteam ook alvast vol energie werken aan fase drie, waarin duurzaamheid centraal staat. We gaan streven naar een chemie tussen de innovaties en de leerlingen en het schoolteam. Zij zijn de eindgebruikers en we gaan gezamenlijk een plan opstellen hoe de innovaties, die als groeimodel worden aangeboden, ook na afloop van het SIENlab verder kunnen worden uitgebreid en hopelijk gaan leiden tot langdurig respectvol (speel)plezier. - Dave van Kann, onderzoeker aan de Universiteit van Maastricht

Pietenhotel Wat hebben Sinterklaas en meervoudige intelligentie gemeen? Acht verschillende scholen, waarvan 34 klassen in Peel en Maas gingen op onderzoek uit. In november en december werd het Pietenhotel gevestigd in Panningen. Zo’n 750 kinderen hebben een Pietentraining gevolgd

18

bij Droompiet, Muziekpiet, Stuntpiet, Cultuurpiet, Cijferpiet, Natuurpiet en/of Piet Praat, zodat zij de kwijtgeraakte Pieten konden vervangen. De verschillende Pieten zijn gebaseerd op de meervoudige intelligentietheorie van de Amerikaanse psycholoog Howard Gardner. www.cultuurpad.nl

GOED GeSIEN magazine nummer 1

© Copyright 2013 Dagblad De Limburger / Limburgs Dagblad. Het auteursrecht, ook ten aanzien van artikel 15 AW, wordt uitdrukkelijk voorbehouden. Dinsdag, 25 november 2014

Project ‘Knuffelende Ganzen’

KUNSTWERK Bronzen beeld knuffelende ganzen terug op nieuwe plek in Nuth

Studenten van de Fontys Pabo in Venlo ervaarden cultuureducatie als leermiddel tijdens een inspiratiedag. Van leren maken we elke dag een feestje!

Slot Schaesberg, basisschool Schaesberg en basisschool Gravenrode Landgraaf tijdens een brainstormsessie over kansen in onderwijs in cultureel erfgoed.

Talentontwikkeling Ieder kind heeft een talent; iets waar hij of zij goed in is. Om deze talenten te ontwikkelen, zijn er verschillende initiatieven om kinderen ook na schooltijd ontwikkelingskansen te bieden. Een viertal voorbeelden uit de praktijk:

De lange stoet, met een groep ToulouzerDe ganzenBolster voorop, op weg naar het nieuwe van demet Knuffelende Ganzen in Nuth. Basisschool ging opbeeld pad het project

De ganzen zijn weer thuis Ruim twee jaar geleden werd in Nuth een bronzen beeld van twee knuffelende ganzen ontvreemd. Gisteren kwamen terug. En dat werd groots aangepakt. daaromde dieren de Talentenschool Skooly

Collega-kunstenaar Pierre Habets heeft het er echter niet bij laten zitten. Op zijn initiatief zijn de bronzen beelden opnieuw gemaakt en hebben ze een plek gekregen op het Habetshofje in Nuth. Gistermiddag zijn de ganzen gepresenteerd aan het publiek. Daarvoor is ook de zogeheten ganzenfanfare uitgenodigd, bestaande uit twee tamboers en een groep Toulouser ganzen. Onder meer bekend van optredens in de Efteling. Zij vormen, samen met de kinderen van de basisschool en de burgemeester, een lange sliert die zich van de school richting het nieuwe beeld beweegt. „Wat is dit fantas-

tisch”, glundert De Haas als ze ziet hoe groots de onthulling van haar ‘kindje’ wordt aangevlogen. „Echt een hoogtepunt in mijn carrière. Dit had ik me niet kunnen bedenken toen ik de beelden tien jaar geleden maakte.” En Vera de Haas staat niet alleen in haar geluk. „Deze dag heeft al mijn verwachtingen overtroffen”, zegt initiatiefnemer Pierre Habets. „Ik heb hier veel tijd in gestopt, maar het is het dubbel en dwars waard.” Juf Lydia van Dam, die met haar klas ook aan het ganzenproject werkte, is vooral blij met de impact. „Hier hebben de kinderen het over tien jaar nog steeds over.”

regio is ontwikkeld. worden een pakt Inom foto’s dete gemeente Venlo biedt zijn smartphone door BasHierbinnen Dingemanse maken van het tafereel. Is dit echt? aantal activiteiten aangeboden op Skooly activiteiten aan. Dit is ven ligt het verkeer in Wat is hier gaande? Nuth plat. Automobilisten Voor het antwoord gaan we twee de zaterdagochtend. Onder andere een initiatief van Sportbedrijf kijken stomverbaasd door jaar terug in de tijd en vinden we hun raam. Achter verkeers- een sokkel, waarop ooit twee bronop het gebied van sport, gezonde Venlo en de onderwijsstichtingen regelaars duikt de burgemeester zen ganzen stonden. Een bronsdief Nuth op, gevolgd door 250 kin- heeft ze meegenomen. En zo gaan voeding, van wetenschap en techniek, Akkoord, Fortior en Kerobei en deren van basisschool De Bolster er enkele jaren voorbij zonder de, én een ganzenfanfare. in Nuth, bekende knuffelende ganmuziek, dans, sociale vaardigheden Cultuurpad. Net als PadXpress De ene automobilist wrijft even de zen die ooit door kunstenares Vera ogen, terwijl de ander de Haas vervaardigd zijn. en natuurslaapenuit zijn educatie. werkt Skooly via de Meervoudige www.sbogeleen-geleen.nl Inteligentie-theorie.

E

www.skooly.nl

PadXpress De Talentenschool Regelmatig wordt door ouders/ verzorgers aangegeven dat ze zich zorgen maken over een zinvolle invulling van de vrije tijd voor hun kind. SBO De Blinker en SBO Het Mozaïek zijn ervan overtuigd dat een zinvolle binnenen buitenschoolse vrijetijdsbesteding bijdraagt aan de leerontwikkeling van kinderen. Kinderen weten soms niet goed wat ze nou echt leuk vinden of waar ze goed in zijn. In samenwerking met gemeente Sittard-Geleen, verschillende stichtingen en instellingen in de

Januari 2015

foto Luc Lodde

‘Knuffelende Ganzen’! Naar aanleiding van een gestolen kunstwerk in Puth heeft kunstenaar Pierre Habets creatief lesmateriaal ontwikkeld.

In Noord-Limburg is de PadXpress actief. PadXpress is een activiteitenprogramma waarin kinderen de mogelijkheid krijgen om hun talenten te ontdekken en ontwikkelen. Met als motto: het maakt niet uit hoe SLIM je bent, maar HOE je slim bent. Bij de invulling van de naschoolse programma’s worden de acht intelligentiegebieden vanuit de Meervoudige Intelligentie-theorie van Howard Gardner gehanteerd. PadXpress biedt activiteiten aan in Beesel, Horst aan de Maas en Peel en Maas.

Doejemee

www.padxpress.nl

www.doejemee.nu

Actief in de gemeenten Boxmeer, Bergen, Cuijk, Gennep, Mill en Sint Hubert, Mook en Middelaar en Sint Anthonis is Stichting Doejemee. Zij gaan ervoor om alle kinderen en jongeren in de leeftijd van 0 tot 18 jaar een uitdagende dag of week te bieden met goed onderwijs, aansluitende opvang, uitdagende ontspanning en leuke ontmoetingen. Allemaal in de eigen woonplaats, liefst op en rondom de eigen school.

19

Verhegelsommen Sinds 2011 organiseert Stichting Tuutetrek samen met de Dorpsraad, verenigingen en dorpsgenoten activiteiten die de leefbaarheid en saamhorigheid in Hegelsom vergroten onder het motto ‘van, voor en door Hegelsommers’. In Hegelsom bestaat daarnaast de werkgroep Hegga Metamorfosa, die tot doel heeft een dorpsverfraaiingsplan voor de toekomst op te stellen en uit te voeren. Deel van het dorpsambitieplan is het project ‘Grensposten’. De grensposten zijn acht kunstwerken die aan de acht toegangswegen naar het Hegelsom staan. De kunstwerken, ontworpen door Helmie van de Riet en Jeu van Helden, geven aan dat je in Hegelsom bent. De acht kunstwerken bestaan namelijk uit de acht letters van het dorp Hegelsom en hebben ieder een eigen thema. Voor de realisatie van de kunstwerken is de hulp gevraagd van dorpsgenoten. Grenspost E staat bijvoorbeeld symbool voor creativiteit. De letter wordt bekleed met 350 zelfgebakken en beschilderde tegeltjes. Leerlingen van basisschool Onder de Linde beschilderen een deel van deze tegeltjes. Verder levert de basisschool een bijdrage aan de overige letters. Zo hebben kinderen gebruikte kunststof voorwerpen (bijvoorbeeld speelgoed ze vroeger mee hebben gespeeld of waar een herinnering aan

zit) aangeleverd voor grenspost G, die in het teken staat van duurzaam omgaan met grondstoffen. Door middel van het project moet Hegelsom meer karakter krijgen, met meer sociale cohesie en met meer ondernemendheid. Dit alles door, voor en met de inwoners van het dorp. www.heggametamorfosa.blogspot.nl

Over 10 jaar...

Gedenktekens van klei

Na iedere voorstelling van ‘Theater in de Klas’ vroeg Toneelgroep Maastricht leerlingen naar mooie en persoonlijke wensen. Leerlingen mochten briefkaarten invullen met de vraag ‘Over 10 jaar...’ De Toneelgroep publiceerde de fraaiste, gekste, ontroerendste en hilarische antwoorden op hun Facebookpagina.

De gemeente Landgraaf, de Heemkundevereniging Landgraaf, cultuurcoach Ghislaine Lebens, kunstenaar Carry Bakker en de leerkrachten van bassisschool De Wegwijzer hebben zich de afgelopen maanden ingezet om een project te ontwikkelen waarin op brede wijze aandacht wordt geschonken aan ‘Landgraaf 70 jaar bevrijd’. Het project bestaat uit diverse lessen en activiteiten die de leerlingen een beeld geven van het leven van de joden in Landgraaf tijdens de Tweede Wereldoorlog. Cultuurcoach Ghislaine Lebens maakte samen met de leerlingen gedenktekens van klei, die door kunstenaar Carry Bakker in steen en brons werden vormgegeven in het monument.

www.toneelgroepmaastricht.nl

www.movare.nl

20

GOED GeSIEN magazine nummer 1

DOOR: ANDREW SIMONS, ONDERWIJSSTICHTING MOVARE

Gastblog

KWALITEITSKRING-CONCENTRATIE Een doel van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit in Limburg is onderzoek naar en verdieping van cultuureducatie. Dit gebeurt in SIENlabs, maar ook in kwaliteitskringen, waarbij verschillende experts hun visie geven op het onderwerp. Zo vond er bij OBS De Speurneus in Landgraaf in april 2014 een kwaliteitskring plaats ter inspiratie voor een co-creatie omtrent concentratie. Het bijeenbrengen van zoveel kennis en kunde vanuit verschillende invalshoeken, leidt tot een sterk proces. De deelnemers definiërden dit proces achteraf dan ook als erg waardevol. Andrew Simons, regiodirecteur onderwijsstichting Movare, deed hier verslag van.

Het begrip concentratie Tijdens deze sessie staan de deelnemers van de kwaliteitskring vooral stil bij het inkaderen van het begrip concentratie. We constateren dat concentratie een persoonlijke en een omgevingsdimensie heeft. Op persoonlijk vlak wordt concentratie gekenmerkt door taakgerichtheid en het vermogen om door te zetten. Ook het streven naar nauwkeurig werken kenmerkt mensen die geconcentreerd met een taak bezig zijn. De omgevingsdimensie is vaak van invloed op de persoonlijke dimensie. Het effect van de groep op het vermogen om geconcentreerd aan een taak te werken is groot. Het daadwerkelijk werken in een groep (samenwerken) vergt daarnaast een ander soort concentratie dan wanneer iemand voor zichzelf werkt. Werken in een groep vergt ondermeer om kunnen gaan met uitgestelde aandacht, zonder dat het werken zelf stil valt.

Hefbomen voor concentratie Een sterke hefboom voor geconcentreerd werken is zingeving. Als een kind weet waarom het iets doet, als het de zin ervan onderkent, is het eenvoudiger om een taak doelgericht en geconcentreerd uit te voeren. Reflectie op de uit te voeren taken is dan ook een prima manier om concentratie te verhogen. Taken kunnen zo gebracht worden van saai naar betekenisvol. Door aan te sluiten bij de specifieke intelligenties van een kind (principe van M.I.) worden taken eveneens meer betekenisvol. Taken die betekenisvol zijn leiden tot succeservaringen die de kans om te groeien herbergen. Succeservaringen hebben de neiging als vliegwiel te werken. Als je een dergelijke ervaring gehad hebt, wil je dat gevoel vaker. Dit doet iets met de manier waarop je taken aan gaat. Het omgekeerde geldt overigens ook. De rationele benadering (je moet iets doen omdat

Januari 2015

het belangrijk is) heeft lang niet altijd succes. Deze benadering gaat uit van extrinsieke motivatie die buiten de persoon zelf ligt. Een andere hefboom voor concentratie is het gevoel toegerust te zijn om een taak uit te voeren. Kinderen die zich competent voelen om een taak uit te voeren, gaan hun werk anders aan dan wanneer ze zich niet competent voelen. Dit laatste zorgt voor onzekerheid en onrust. Voor volwassenen rondom het kind betekent het bovenstaande dat ze voortdurend af moeten proberen te stemmen op de behoeften van het kind. Dit vertrekt vanuit oprechte belangste ling. Als een kind doorgaans ongeconcentreerd werkt stopt het voor de volwassenen niet bij het constateren dat dit zo is. Er is meer onderzoek nodig op de achtergrond. Een middel om concentratie te verhogen is het gebruik van voorspelbare rituelen. Door een schooldag zo in te richten dat kinderen steun hebben aan de structuur die deze rituelen met zich meebrengen, zijn minder geconcentreerde kinderen in staat om van moment naar moment te werken. In kleutergroepen werken we door middel van een voorspelbaar dagritme al jaren op deze manier. Vanaf groep drie verwatert dit element van de groepsorganisatie.

Tot slot Samenvattend kunnen we aan hand van de dialoog stellen dat de uiteindelijke hefboom bij het omgaan met het gebrek aan concentratie bij kinderen zit in het aansluiten bij hun behoeften. Rust ze toe om taken competent uit te kunnen voeren en sluit aan bij hun talenten. Heb aandacht voor voorspelbaarheid in de schooldag en stimuleer actief uitgestelde aandacht. Meer informatie: www.bijsien.nl

21

Interview

IN GESPREK MET...

ARNO GUBBELS Een interview met SPOLT-bestuurder Arno Gubbels over cultuureducatie op de vijftien SPOLT-scholen, de kracht van cultuur als middel en over hoe hij de toekomst van het onderwijs ziet.

22

GOED GeSIEN magazine nummer 1

DOOR: CAROLINE VAN DER LOOP, TEAM SIEN

SPOLT SCHOLEN: EEN EENHEID IN VERSCHEIDENHEID Cultuureducatie is leren over, door en met kunst en cultuur. Inclusief het leren beoordelen, genieten en het binnen- en buitenschools beoefenen van kunst en cultuur. Op de vijftien scholen van Stichting SPOLT is cultuureducatie onderdeel van het totale onderwijsprogramma. Cultuur wordt ingezet om de kerndoelen voor primair onderwijs te realiseren en om te werken aan sociaal-emotionele ontwikkeling, zelfvertrouwen en respect.

Wat is de visie van Stichting SPOLT op cultuureducatie? Cultuur en onderwijs zijn gericht op betekenisgeving. Cultuur biedt mogelijkheden om de wereld waarin we leven betekenis te geven en zou centraal moeten staan in de ontwikkeling van kinderen tot medevormgevers van de toekomst. Cultuureducatie functioneert als krachtig middel om een nieuwsgierige en actieve houding te stimuleren die past bij de talenten van leerlingen om hun competenties te ontwikkelen. Cultuureducatie is geen vak maar een onderwijspraktijk. Het is een gereedschap dat leerkrachten tot hun beschikking hebben om kinderen toe te rusten voor de toekomst.

“CULTUUREDUCATIE IS GEEN VAK MAAR EEN ONDERWIJSPRAKTIJK” OVER ARNO GUBBELS Arno Gubbels is bestuurder van Stichting SPOLT en behartigt haar belangen op gebied van personeelsbeleid, kwaliteitszorg, innovatie, huisvesting en financiën. Hij is verantwoordelijk voor de implementatie van cultuureducatie, wetenschap en technologie en de ontwikkelingen op gebied van passend onderwijs. Dit gebeurt in grote betrokkenheid en taakgerichtheid met de directeuren van de SPOLT-scholen.

Januari 2015

‘Cultuureducatie met Kwaliteit’ in Limburg is het programma dat op lokaal niveau scholen en culturele instellingen ondersteunt bij het geven van een kwaliteitsimpuls aan cultuureducatie. Wat verstaat u onder kwaliteit? Kwaliteit bestaat voor mij uit vier pijlers. Allereerst is dat het creëren van een goed pedagogisch klimaat binnen scholen. Daarnaast moeten leerkrachten goed didactisch toegerust zijn en een goed denk- en werkniveau hebben om kinderen te laten leren en voor te bereiden op de verdere toekomst. Scholen moeten een gemeenschap vormen waarin eenieder als uniek mens kan gedijen. Bovendien vind ik het belangrijk dat dit in een fysieke omgeving gebeurt, die iedere dag weer kan inspireren. Mijn taak is het management van de scholen aan te sporen tot het realiseren van deze pijlers; hen daarin te ondersteunen en te faciliteren.

Stichting SPOLT bestaat uit vijftien basisscholen verdeeld over MiddenLimburg. Werkt SPOLT met een stichtingbreed programma of wordt dit per school vormgegeven? De SPOLT-scholen zijn meer dan een bestuurlijke eenheid. Zij vormen een herkenbare groep scholen voor primair onderwijs waarbinnen beleid in grote lijnen gezamenlijk wordt uitgezet. SPOLT bestaat uit vijftien scholen. De koers die individuele scholen uitzetten kan verschillen, maar moet passen binnen de algemene visie en missie van SPOLT. Ik noem het altijd ‘een eenheid in verscheidenheid’.

Geldt dit ook voor cultuureducatie? Ja. Er bestaat een gezamenlijk SPOLT-beleid voor cultuureducatie. Iedere school heeft zijn eigen interne cultuurcoördinator (ICC-er). >>

23

Alle ICC-ers nemen deel in een netwerk waarbinnen jaarlijks bekeken wordt welke activiteiten worden uitgezet. Scholen mogen hierin verschillen, maar dit moet wel passen binnen het SPOLT-beleidskader. Ons doel is dat vanaf schooljaar 2015-2016 iedere SPOLT-school cultuureducatie zodanig heeft geïmplementeerd, dat dit bij de eigen school en ambitie past.

Wat is de kracht van cultuur als middel? SPOLT staat voor goed kwalitatief onderwijs. Cultuur inzetten als middel kan helpen om nog meer optimale ontplooiingskansen te verkennen en talent te ontwikkelen. Hiervoor zetten we alle culturele uitingen in. We zijn nog zoekende hoe dit optimaal toegepast kan worden in het curriculum. Samen met lokale culturele instellingen en andere cultuuraanbieders gaan we hiernaar op zoek. Een voorbeeld is het verbeteren van rekenvaardigheden door middel van rappen. Dit kan een mooi middel zijn bij het automatiseren van rekenvaardigheden. Als een kind hier veel plezier in heeft, zal hij het buiten schooltijd ook gaan doen. Het doel om een kind te laten ontwikkelen en vaardigheden eigen te laten maken is dan geslaagd. Een kind zal het dan vaker oppakken.

Hoe verloopt de samenwerking tussen scholen en culturele partners? Wij vinden de samenwerking belangrijk, maar die verloopt niet altijd soepel. Het is voor zowel de culturele aanbieder als de school zoeken naar een goede manier van samenwerken. Ik heb soms het idee dat culturele instellingen wel een aanbod hebben, maar niet goed inspelen op de kerndoelen in het onderwijs. De werkwijze moet concreet en helder zijn en passen binnen de kerndoelen van het onderwijs.

SPOLT-scholen ontwierpen verschillende workshops in culturele partners

afgelopen jaar samenwerking met

Hoe wordt cultuureducatie als middel op de scholen ontvangen? Door deze aanpak wordt ontdekt dat ieder kind uniek is en zijn eigen talenten heeft. We proberen differentiatie aan te brengen in dat wat we aanbieden, om leerlingen op maat te kunnen bedienen. We zijn nog zoekende of iedere vorm van culturele uiting op dezelfde wijze voor ieder kind kan worden ingezet. Het zelfbeeld van een kind positief stimuleren waarbinnen de eigen talenten ontwikkeld kunnen worden, dat is het uitgangspunt. Culturele disciplines kunnen een kind daarbij helpen.

Bestaan er dwarsverbanden tussen de vastgestelde SPOLT-beleidskaders? Ja. Schoolvakken kunnen niet als aparte vakken gezien worden; alles heeft verband met elkaar. Als je iets moois creëert dat bijvoorbeeld in beeldend vormen tot uiting komt, dan heb je ook technieken toegepast, ben je met rekenen

OVER SPOLT De Stichting Primair Onderwijs Leudal en Thornerkwartier (SPOLT) bestaat sinds 2003 en is ontstaan uit een fusie van vier schoolbesturen in de gemeente Leudal. SPOLT vormt het bevoegd gezag van veertien basisscholen in de gemeente Leudal en één school voor speciaal basisonderwijs in de gemeente Maasgouw. Met ongeveer 250 personeelsleden wordt onderwijs verzorgd aan 2700 kinderen. Meer informatie is te vinden op www.spolt.nl

24

GOED GeSIEN magazine nummer 1

bezig geweest en heb je ICT toegepast. Misschien zijn taal en wereldoriëntatie hier ook wel bij aan de orde. De kunst is om de ontwikkeling van instrumentele vaardigheden en culturele vaardigheden geïntegreerd aan te bieden binnen het onderwijsprogramma, zodat dit ten goede komt aan de totale ontwikkeling van een kind.

De ICC-ers van de SPOLT-basisscholen zitten samen in een kwaliteitskring in verband met de nieuwe aanpak voor cultuureducatie voor schooljaar 20152016. Zijn hier al resultaten uit voortgekomen? De kwaliteitskring is nog in de procesfase. In januari is een nieuwe bijeenkomst met alle ICC-ers waar besproken wordt hoe het proces verloopt. Eén van de coördinatoren is bovenschools ICC-er en stuurt dit aan, inventariseert wat ontwikkeld wordt en overlegt hierover met het bestuur. Daar waar mogelijk ben ik aanwezig bij de kwaliteitskring om te proeven wat er leeft in de organisatie. Dit is belangrijk voor de ontwikkeling van SPOLT als kwalitatieve organisatie. Ik wil ook graag meedenken over hoe onderwijs kan worden ingericht. In het schoolplan 2015-2019 zullen de doelen en het proces beschreven worden met betrekking tot cultuureducatie in de scholen van SPOLT.

Januari 2015

Hoe ziet u de scholen van de toekomst? De wereld verandert en ontwikkelt zich heel snel. Het onderwijs moet daarin mee ontwikkelen. Ik zie het onderwijs van de toekomst als vraaggestuurd, niet meer als aanbodgericht. Het onderwijs wordt ingericht aan de hand van de vraag van de leerling. Eigenaarschap en zelfstandigheid van de leerling zijn leidend. Een leerkracht vervult de rol van begeleider of coach en heeft expertise om een kind in zijn of haar ontwikkeling te helpen. Leerlingen van nu zijn veel assertiever en al vroeg wijs; het onderwijs moet hier ook naar worden ingericht. Daarnaast is het van belang te werken aan het vormen van een gemeenschap. Groepsdynamica en communiceren zijn daarin belangrijke factoren. We moeten ervoor waken dat we elkaar niet kwijtraken in de digitale samenleving. Dat is de taak van ons als opvoeders, met betrokkenheid van de ouders.

25

Uitgelicht TRAININGEN EN WORKSHOPS

Inspiratie voor directeuren! Speciaal voor directeuren van basisscholen is een inspiratiesessie ontwikkeld die inzet op het kijken met een andere bril naar cultuur.

Vanuit een methode naar co-creatie! In deze workshop gaan leerkrachten aan de slag om cultuur in te zetten binnen een methodeles. Met de methode op tafel gaan leerkrachten met creatieve experts brainstormen over hoe de les verrijkt kan worden met cultuur. Uit deze brainstormsessies komen ideeën om cultuureducatie in de praktijk te integreren of vragen voor nieuw te ontwikkelen producten (co-creatie). Zo krijgen leerkrachten een antwoord met cultuur op hun eigen vragen, direct bruikbaar in de dagelijkse lespraktijk.

Wat doet het met je? Wat wil jij ermee doen vanuit je eigen passie binnen de visie van jouw school? Laat je inspireren en wordt weer even kind tijdens deze bijzondere schoolreis!

Cultuur in het schoolplan? Hoe doe je dat? Voor ICC-ers en contactpersonen van basisscholen is een korte en krachtige inspiratietraining ontwikkeld. Hierbij wordt in drie tot vijf middagen gezocht naar de plek van cultuureducatie binnen jullie school: Wat willen we, wat kunnen we en hoe gaan we dat de komende vier jaar vormgeven?

Geïnteresseerd in een training of workshop? Meld je dan aan via de onderwijsstichting van jouw school! Kijk voor meer informatie op www.bijsien.nl (onder ‘SIENspiratie’)

26

GOED GeSIEN magazine nummer 1

zet jezelf op de kaart! Op de website van SIEN vind je een overzicht van lopende activiteiten op een digitale kaart en in een overzichtslijst.

NIEUWE SIEN INITIATIEVEN

Vers van de pers

Leden van het culturele veld kunnen zichzelf hier aanbieden of laten zien welke producten ze inmiddels samen met andere scholen hebben ontwikkeld.

Goed Gesien tv

Ben jij een culturele aanbieder of instelling en wil je een plekje in dit overzicht om jezelf aan te prijzen? Surf dan naar www.bijsien.nl en meld jezelf aan onder ‘Cultureel veld -> aanbieders’.

In januari start SIEN-tv, een initiatief van diverse partners binnen het programma. Het tv-kanaal biedt kinderen een stem, een podium en een onvergetelijke media-ervaring. SIEN-tv is een online channel waarin kinderen de hoofdrol spelen. Elke twee weken verschijnt een uitzending van een school. Het programma bestaat uit een aantal vaste onderdelen (waaronder actualiteiten, gasten uit het dorp, interviews en items gericht op talenten en wat ze van cultuureducatie vinden). Kinderen zijn verslaggevers, presentatoren en redactie. Kinderen leren spelenderwijs over media-educatie en cultuur. Daarin zullen zij begeleid worden door mediamakers Witgoed en Van Bontewas. Binnenkort te vinden op goedgesien.tv, meer informatie: www.bijsien.nl

quickscan muziekonderwijs in Limburg Muziekonderwijs heeft een lange traditie in de provincie Limburg. Dit wordt mede gevoed door een eeuwenoude cultuur van harmonieën, fanfares en brassbands die de gemeenschap in zowel stad als platteland een zekere cohesie geeft en de onderlinge banden tussen mensen versterkt. Door allerlei moderne ontwikkelingen, alsook een veelvoud aan vrije tijdbestedingsmogelijkheden, lijken de traditiegetrouwe muziekverenigingen te kampen te hebben gekregen met een zekere terugloop in de aanwas van jonge leden. Ook is er een merkbare verschuiving in het

Januari 2015

muzieklesaanbod ingegeven gemeentelijk beleid.

door

veranderend

Uit een door SIEN uigevoerde quickscan blijkt echter dat er nog altijd muziekonderwijs wordt aangeboden aan kinderen in allerlei variaties. Onder schooltijd, buitenschools, door de eigen groepsleerkracht of door een ingehuurde vakdocent. Een veelvoud aan varianten, waarbij opvalt dat in veel gevallen de plaatselijke muziekvereniging een rol speelt in het onderwijs, danwel in het kennismaken met instrumenten en muziek. Binnenkort zal een infographic verschijnen waarop te zien zal zijn welke initiatieven waar te vinden zijn. Een variatie in aanbod zo rijk als het leven in Limburg zelf!

27

Top 6 TIPS EN TRENDS

GESIEN DOOR SIEN 1(Janita Boekentip: Het fluisterkind Venema) Dit boek vertelt over hoe het gedrag van kinderen eigenlijk aanwijzingen zijn voor het gedrag van volwassenen. Het boek begint met de tekst ‘Het is eenvoudig om van gemakkelijke kinderen te houden, de kunst is het om van moeilijke kinderen te houden!’. Een soort handeling voor je eigen kinderen, maar direct te vertalen naar een schoolklas. Het gedrag van kinderen in een klas zal een combinatie zijn van vele factoren, maar als je goed luistert kan het je veel zeggen over je eigen rol binnen deze groep. Wat fluisteren kinderen met hun gedrag eigenlijk tussen de regels door? Een mooie aanzet om met andere ogen naar kinderen, gedrag en jezelf te kijken!

ONDERTUSSEN BIJ HET KOFFIEAPPARAAT.. “WE KUNNEN ONZE BELANGRIJKSTE PROBLEMEN NIET OPLOSSEN MET HETZELFDE DENKEN DAT ZE GECREËERD HEEFT.”

2

Onderwijs2032.nl

Een kind dat in 2014 voor het eerst naar school gaat, solliciteert rond 2032 naar een eerste baan. Leert dit kind nú op school wat het dan nodig heeft om een vliegende start te maken? En hoe bereiden basisscholen en middelbare scholen kinderen optimaal op deze uitdagingen voor? Tijd voor een gesprek rond de vraag ‘wat moeten kinderen leren op school zodat ze klaar zijn voor hun toekomst?’. Iedereen met ideeën kan deze delen via #onderwijs2032. Naast dit online platform is er in maart een symposium gepland voor alumni en (aankomende) studenten aan de Masters Kunsteducatie waar in debat wordt gegaan over de toekomst van het onderwijs.

3

‘Evidence-based’ onderwijs

De roep om ‘evidence-based’ onderwijs wordt steeds luider. Kan onderzoek ook bijdragen aan beter muziekonderwijs? Die vraag staat centraal in Cultuur+Educatie. Het themadeel is gewijd aan de relatie tussen onderzoek naar en onderwijs in muziekeducatie. Met andere woorden: wat is de relevantie van wetenschappelijke bevindingen voor het didactisch handelen van muziekdocenten? Verder in Cultuur+Educatie een artikel over excellent leraarschap en een essay over het onderscheid tussen theorie en visie. Meer informatie: www.lkca.nl/publicaties/publicaties-lkca/cultuur-plus-educatie-39

- Albert Einstein

28

GOED GeSIEN magazine nummer 1

ONDERTUSSEN BIJ HET KOFFIEAPPARAAT.. “DE WARE KUNST VAN HET ONTDEKKEN BESTAAT NIET UIT HET VINDEN VAN EEN NIEUW LAND, MAAR UIT HET BEKIJKEN ERVAN MET ANDERE OGEN.” - Marcel Proust

4 Filmtip: Meeskees! De klas van Mees Kees (Willem Voogd) mag een toneelstuk gaan maken. Iedereen heeft er zin in, totdat ze er achter komen dat het stuk dat directrice Dreus (Sanne Wallis de Vries) heeft uitgekozen verschrikkelijk saai is.

regels van Dreus een half jaar stage moet lopen. De kinderen proberen lief te zijn voor de juf, maar ze missen Mees Kees! Zou alles uiteindelijk toch nog goed komen?

5

Top 10 vaardigheden die kinderen leren van kunst en cultuur

TOP 10 SKILLS CHILDREN LEARN FROM THE ARTS:

Het moet bovendien worden opgevoerd in het zaaltje van het nabijgelegen bejaardenhuis; best een enge plek om rond te lopen. Mees Kees probeert het een en ander op te lossen en geeft het stuk een eigen draai, zoals alleen Mees Kees dat kan. Net als alles op rolletjes loopt, vertelt Dreus dat juf Sanne terugkomt van zwangerschapsverlof. Mees Kees zal dus plaats moeten maken. De hele klas is in rep en roer. Ze vinden het maar stom dat Mees Kees weggaat. Mees Kees vindt het zelf ook ellendig, maar hij kan er niets aan doen. Hij is immers een stagiair en de juf is een echte juf. Hij moet naar de kleuters waar Mees Kees volgens de

Januari 2015

1. Creativity 2. Confidence 3. Problem Solving 4. Perseverance 5. Focus 6. Non-Verbal Communication 7. Receiving Constructive Feedback 8. Collaboration 9. Dedication 10. Accountabillity Meer informatie: http://www.washingtonpost.com/ blogs/answer-sheet/wp/2013/01/22/top-10-skillschildren-learn-from-the-arts

6 Inspiratie “Children who expect rewards for an activity are less likely to engage in the same activity later than those who were intrinsically motivated.“ - Lepper, Green, Nisbett (1973)

29

Inspiratierecept Inspiratierecept Dit recept is overal te maken, zowel dicht bij huis, op reis, de wijde wereld in als ver over de grenzen... Men neme een snufje inspiratie. Strooien dit in een kilo verdieping. Voeg 2 deciliter kinderlogica toe. Smelt ondertussen zo veel mogelijk eigen culturele expertise met passie au baire marie in een pannetje. Voeg alles samen en blijf dit roeren tot een mooie verbinding. Dit kan kort, maar kan ook langer zijn... Kijk goed naar de samenstelling van het geheel. Proef af en toe of het al lekker wordt. Laat iemand anders ook eens proeven en voeg dan nog wat ontwikkeling naar wens toe. Als je denkt dat het zover is, Stort de massa dan in een bakvorm en laat hem in de oven gaar worden. Als het goed ruikt is het klaar! Warm opdienen en delen met het aantal gasten dat zich aandient!

SIEN wenst u een inspirerend 2015 toe!

30

GOED GeSIEN magazine nummer 1

supporterspagina nden va rie

ie n

i. n

de

vr

l

ibi nB

De V

De Vrienden van Bibi - Educatief Ontwerp Collectief

de nvanb

ib

Gaat samen met jou of jullie op zoek naar antwoorden op vraagstukken en opdrachten door middel van: - Denken in kansen en mogelijkheden - Gebruik maken van alle intelligenties - Geloven in talenten van een ieder! - Kleurenrijkdom en veelkleurigheid - Professionaliseren met een knipoog - ‘Welkom in Anderland’ - Samenwerking met klein én groot! - Er samen een feestje van maken! www.devriendenvanbibi.nl - www.facebook.nl/devriendenvanbibi

Het Wereldpaviljoen - Een nieuwe en unieke culturele attractie in Noord-Limburg. Het Wereldpaviljoen bestaat uit de romp van een Fokker 50 als entree, het inleefatelier Nicaragua, een grote ruimte voor theater en workshops, een openbaar buitenterras met de “Floriade Wereldbol” en La Cantina met een winkeltje voor souvenirs en Derde Wereld-producten. De bezoeker maakt op een aantrekkelijke en interactieve manier kennis met een andere cultuur door die andere cultuur te beleven. www.wereldpaviljoen.com - www.facebook.com/wereldpaviljoen

“Landgoed Slot Schaesberg” Een project met als doelstelling Kasteel Schaesberg en de bijbehorende hoeve in Landgraaf op ambachtelijk en wetenschappelijk verantwoorde wijze te herbouwen en de geschiedenis van deze gebouwen, haar bewoners en het omringende landschap weer tot leven te brengen. Dit gebeurt door middel van publieksvriendelijke activiteiten zoals educatieprogramma’s voor en met scholen en andere groeperingen, wetenschappelijk onderzoek en publicaties, ambachtelijke werkplaatsen ten behoeve van werkzaamheden op hoeve en kasteel waar men ook mag meehelpen, een informatief bezoekerscentrum, beleefbare bouwactiviteiten etc. http://www.slotschaesberg.nl - www.facebook.com/slotschaesberg

Het programma Cultuureducatie met Kwaliteit in Limburg is mede mogelijk gemaakt door:

Januari 2015in Goed GeSIEN? Neem dan contact op met [email protected] Adverteren

31

Postbus 7048 | 5980 AA Panningen [email protected] | www.bijsien.nl

32

GOED GeSIEN magazine nummer 1