MAGAZINE. Ontstaan, achtergronden en stand van zaken. Gedrag en monitoring van een OK in gebruik. Oprichting Commissie Marketing & Communicatie

25 JAAR VCCN

MAGA ZINE EEN UITGAVE VAN DE VERENIGING CONTAMINATION CONTROL NEDERLAND | JAARGANG 26 | EDITIE 4 - 2013

THEMANUMMER: O K ’ S E E N S TA P I N D E GOEDE RICHTLIJN

Conceptmeetrichtlijn VCCN -RL07

Ontstaan, achtergronden en stand van zaken

De menselijke factor in de OK:

Gedrag en monitoring van een OK in gebruik Verenigingsnieuws

Oprichting Commissie Marketing & Communicatie Vereniging Contamination Control Nederland

Wij doen waar wij het beste in zijn, zodat u zich kunt focussen op waar u het beste in bent: uw core business.

Zijn uw risico’s nu volledig geborgd?

Doe de cleanroom stresstest Scan de QR-code of bel met Micronclean. Micronclean, Cleanroom service van Berendsen Tel. 0515 570 820, [email protected], www.cleanroomservice.nl

INHOUD 25 jaar vccn

M AG A Z I N E een uitgave van de vereniging cOntaminatiOn cOntrOl nederland | jaargang 26 | editie 4 - 2013

themanummer: O K ’ s e e n s ta p i n d e gOede richtlijn

Conceptmeetrichtlijn VCCN -RL07

Ontstaan, achtergronden en stand van zaken

05 Voorwoord

VCCN-voorzitter Frans Saurwalt


Gedrag en monitoring van een OK in gebruik Verenigingsnieuws

Oprichting Commissie Marketing & Communicatie Vereniging Contamination Control Nederland

Een nieuwe uitgave van VCCN, Vereniging Contamination Control Nederland

07 Bedrijfsinterview met… Fred Wennekes, De Klop Groep

09 Conceptmeetrichtlijn VCCN-RL07, ontstaan, achtergronden en stand van zaken

Jaargang 26 | Cleanrooms | Editie 4 - 2013

Cor Prop REDACTIE Philip van Beek | Mariëlle Rijpstra Roos van Schaik | Dennis Wortel REDACTIE COÖRDINATIE Verenigingsbureau VCCN Contactpersoon: Carina Mulder De Mulderij 12 3831 NV Leusden Postbus 311 3830 AJ Leusden T 033-4345765 F 033-4321581 E [email protected] www.vccn.nl ADVERTENTIEVERKOOP Bel voor onze tarieven naar 033-4345765 of bezoek: www.vccn.nl LIDMAATSCHAP Persoonlijk lidmaatschap: € 50,- per jaar. (incl. BTW) Bedrijfslidmaatschap: € 225,- per jaar. (excl. BTW) Inclusief vier keer per jaar het VCCN magazine en nog veel meer voordelen. Aanmelden via www.vccn.nl FOTOVERANTWOORDING Archief VCCN VORMGEVING Passionals Vormgeving Creatie & Styling VERANTWOORDING De realisatie van VCCN magazine is zorgvuldig voorbereid, gepland en uitgevoerd. Desondanks kan VCCN geen verantwoordelijkheid aanvaarden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden. COPYRIGHTS Behoudens uitzondering door de Wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbende(n) op het auteursrecht niets uit deze uitgave verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, microfilm of in enige digitale, elektronische of optische of andere vorm, hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking.

16 Ervaringen met concept richtlijn 7 van VCCN Stefan van Heumen en Roberto Traversari

20 De menselijke factor in de OK: Gedrag en monitoring van een OK in gebruik Carolien Oldenkamp – Berkelaar

24

OK van de toekomst? Zoektocht naar toekomstbestendige OK Erik Burgmeijer

28 Internationale ontwikkelingen - prestaties definiëren en proces beheersen Frans Saurwalt

32 Verenigingsnieuws Viering 5e Lustrum VCCN

34 Verenigingsnieuws • Normen en Regelgeving ISO Werkgroep 11

36 Verenigingsnieuws • cursussen Cursussen op gebied van OK’s

38

Verenigingsnieuws Geslaagden CGC/ICEB Register • Nieuwe leden en bedrijfsleden

40 Verenigingsnieuws

Agenda • Aankondiging Ledenmiddag

41 Verenigingsnieuws Oprichting Commissie 06

VCCN MAGAZINE | EDITIE 4 - 2013

3

M E E T I N S T R U M E N T A T I E

Laminaire Flow, Relatieve Vochtigheid en Temperatuur bewaking.

[email protected] - www.catec.nl - tel : +31 (0)174 272330 - fax : +31 (0)174 272340

Laminaire Flow sensor TA10

Vocht- en temperatuur transmitter

Thermische luchtsnelheidsensor voor laminaire flow toepassingen. De opnemer heeft een geïntegreerde transducer en werkt volgens thermische meetprincipe. De voeler met geïntegreerde transducer is uitgevoerd in roestvaststaal en als recht of haaks model leverbaar.

De EE220 transmitter is uitgerust met uitwisselbare voeler(s) In de farmaceutische industrie, cleanrooms en ziekenhuizen is de EE220 een veel toegepast model gezien de mogelijkheid van de 2 onafhankelijke voelers en de vaak verplichte validatie.

meetbereik : 0,2 - 1 m/s, 0,2-2 m/s of 0,2 - 20 m/s nauwkeurigheid : 2% van de gemiddelde waarde temperatuurbereik : -10 ... +80°C maximale werkdruk: 16 bar toepassingen : Farmaceutica, Cleanrooms, Proces Flow, Ventilatie, OK’s etc.

meetbereik nauwkeurigheid uitgangen toepassingen

: 0 - 100%RV, -40 ... +80°C : ± (1,5% +0.5%mv); ± 0,1°C bij 20°C : 0-5V, 0-10V, 4-20mA (2-draads) : Farmaceutica, Cleanrooms, Laboratoria, Ziekenhuizen, Koelhuizen, etc.

VA N D E R E DAC T I E

Voorwoord EEN STAP IN DE GOEDE RICHTLIJN?… JAZEKER! Op 9 oktober vond het 4e OK-Symposium ‘OK’s een stap in de goede richtlijn’ plaats onder grote belangstelling. Dagvoorzitter was orthopedisch chirurg Bas Knobben van het AZGroningen. Zo’n 400 aanwezigen, waarvan ruim de helft uit de ziekenhuiswereld, beluisterden de diverse bijdragen die handelden over de nieuwe WIP richtlijn ‘Luchtbehandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse 1 (concept) 30 mei 2013’en de VCCN Richtlijn 7 ‘Methode voor testen en classificeren van OK’s en opdekruimtes in rust (concept) 30 mei 2013’. Op 9 oktober bleek zowel in de discussie als ook in de wandelgangen dat veel onduidelijkheid rond de nieuwe WIP en VCCN richtlijnen kon worden weggenomen. Deels door de concept richtlijnen op punten verder te verduidelijken, deels doordat de achtergrond van wat de richtlijnen aangeven beter werd begrepen. In dit nummer van het VCCN Magazine treft u artikelen die zijn geschreven naar aanleiding van de bijdragen van het 4e OK-Symposium of handelen over de OK. Het eerste artikel is van Cor Prop getiteld ‘Conceptmeetrichtlijn VCCN-RL07, ontstaan, achtergronden en stand van zaken’. Het artikel dat volgt is van Roberto Travesari en Stefan van Heumen over de ervaringen met de concept VCCN Richtlijn 7. Carolien Oldekamp schrijft over de menselijke factor op de OK. Het vierde artikel is geschreven door Erik Burgmeijer en gaat over de OK van de toekomst. Tenslotte het artikel van ondergetekende over ontwikkelingen op gebied van de Europese Standaard voor de ventilatie van operatiekamers. Het draagvlak voor de WIP en de VCCN richtlijnen is met dit symposium zeker gediend. Hopelijk draagt ook dit themanummer daartoe bij.

Frans Saurwalt Voorzitter VCCN

Vereniging Contamination Control Nederland


5

BEDRIJFSINTERVIEW

Bedrijfsinterview met…

Fred Wennekes, directeur De Klop Groep Vianen

Cleanrumours

WWW.DEKLOPGROEP.NL

Sinds wanneer bent u bedrijfslid van VCCN? De Klop Groep is bedrijfslid van VCCN sinds 2011.

Waarom bent u bedrijfslid? De Klop Groep is als ruim 45 jaar actief in de farmacie. De eisen van het schoonmaken is de farmacie zijn in de jaren sterk aangescherpt. Waar vroeger sprake was van productieruimte zijn nu meer cleanrooms van toepassing. De Klop Groep moet natuurlijk meegaan is de tijd om naar alle wensen van de klant te voldoen. De Klop Groep traint in samenwerking VCCN de medewerkers die actief zijn in de cleanrooms.

Van welk aanbod van VCCN maakt u gebruik of zou u gebruik willen maken? De Klop Groep maakt gebruikt van de Cleanroom Gedrag Cursus (CGC).

Wat voor cleanrooms heeft u? De Klop Groep maakt schoon in de onderstaande farmaceutische cleanrooms: • D-Klasse Cleanrooms • C-Klasse Cleanrooms • B-Klasse Cleanrooms

Wat is uw toekomstverwachting met betrekking tot cleanrooms en contaminatiecontrole? De vraag naar het schoonmaken van cleanrooms wordt steeds groter. De Klop Groep zal hier in de toekomst ook vaak mee te maken krijgen en zal voor iedere aanvraag zorgvuldig een aanbieding maken en eventueel deskundig advies geven. De Klop Groep is gespecificeerd in GMP, Cleanrooms, Laboratoriums, omkleedprocedure en schoonmaakprotocollen waardoor dus een uitgebreide offerte kan worden opgemaakt. ●


Stoffy zegt: ‘De operatiekamer van het ziekenhuis is een interessante plek om te verblijven. Een hoop Beesy’s worden ontwikkeld op deze plaatsen en er zijn veel medewerkers die hard werken. Door de deuren die te lang open blijven staan kunnen wij fijn onze gang gaan’. ‘Nou’, zegt Beesy ‘de mensen van VCCN hebben er iets opgevonden’. ‘Oh ja?’ vraagt Stoffy. ‘Heb je het nog niet gehoord?’ zegt Beesy, ‘er is een nieuwe richtlijn voor operatiekamers die er voor moet zorgen dat wij niet op de proppen komen’. ‘Ha, ha’ lacht Stoffy, ‘wat nu weer? Hebben ze nu strepen op de grond getrokken waar wij niet overheen mogen?’ Beesy kijkt vol verbazing naar Stoffy en zegt: ‘Je slaat de spijker op zijn kop, alleen vinden ze nu dat er gemeten moet worden welk gebied schoon is in de operatiekamer en dan zetten ze lijnen op de grond en dat is ongeveer hetzelfde als een verboden in te rijden bord. Je ziet de streep staan en dan ga je daar niet overheen’. ‘Nou’, zegt Stoffy, ‘ik kan dat niet garanderen hoor, er zijn nogal eens luchtstromingen in de operatiekamer en die worden ook versterkt door het te snel lopen van de medewerkers in de ruimte en hun gedrag dat volstrekt ongehoord is, zodat ik niet altijd kan stoppen voor de streep’. Beesy kijkt Stoffy aan en zegt: ‘Nou het gebeurt niet alleen op de operatiekamer, pas was ik een keer in de kantine en daar zaten een paar van die operatiemensen te eten. Ik denk leuke mensen ik ga maar eens op hun schouder zitten. Na het eten gaan ze gewoon naar de operatiekamer en zonder zich om te kleden worden er mensen geopereerd. Ik kon nog even lekker in een vochtig wondje komen en heb toen een heleboel broertjes gekregen, Geweldige tijd was dat. Als ik er over nadenk, dan kan het toch niet zo zijn dat de operatiemedewerkers met hun operatiekleding aan in de kantine een broodje eten? Nee, joh zo erg kan de situatie toch niet zijn? Nee toch?

Stoffy & Beesy VCCN MAGAZINE | EDITIE 4 - 2013

7

ScanAir Pro Scannen van HEPA/ULPA filters De Lighthouse ScanAir Pro is een compleet filter test systeem voor het lektesten van geïnstalleerde hoog rendement filters volgens ISO14644-3. De meetset bestaat uit een SOLAIR deeltjesteller, een aerosol generator en een verdunning unit. De gebruikte SOLAIR deeltjesteller is ook als cleanroom deeltjesteller te gebruiken. Door gebruik te maken van lage test concentraties zullen filters minder belast worden tijdens het filtertesten. Het gebruik van test oliën kan tot 1000x lager zijn. Kenmerken en voordelen: • Filtertesten met extreem lage aerosol concentraties • De enige oplossing voor het testen van PTFE (Membraan)media filters • Gebruikersgemak d.m.v. touchscreen user Interface • Automatische berekening van alarm waarden. • Lek grootte/penetratie graad bepaling (bv. 0,0010%). • Display van lek percentage tijdens downstream meting • Display van Upstream of downstream concentraties. • Gelijkwaardige meetprocedure als met photometer • Gebruik van PAO, maar ook b.v. PSL voor integriteits testen • Combinatie met SOLAIR 3100 (0,3µm) of SOLAIR 1100 (0,1µm)

adv_Scan-Air-Pro_130x206_nov2013.indd 1

Benelux Operations:

Benelux Operations: Benelux Operations: Lighthouse Benelux BV Van Heemstraweg 19A NL-6657 KD Boven-Leeuwen The Netherlands Lighthouse Benelux BV T +31 (0)487-560811 Lighthouse Benelux BV Van Heemstraweg 19A F +31 (0)487-560013 Van Heemstraweg 19A NL-6657 KD Boven-Leeuwen www.golighthouse.nl NL-6657 KD [email protected] Boven-Leeuwen The Netherlands T +31 (0)487-560811 The Netherlands F +31 (0)487-560013 T +31 (0)487-560811 www.golighthouse.nl F +31 (0)487-560013 5-11-2013 10:58:27 [email protected]

www.golighthouse.nl

ARTIKEL

Conceptmeetrichtlijn VCCN-RL07

Ontstaan, achtergronden en stand van zaken COR PROP • DEERNS NEDERLAND B.V. • VOORZIT TER PROJEC TGROEP ‘LUCHTK WALITEIT EN VENTILATIENORMEN’, VCCN

De afgelopen twee jaar heeft projectgroep 4 gewerkt aan de samenstelling van een meetrichtlijn voor het testen en de classificatie van operatiekamers en opdekruimten. Deze meetrichtlijn sluit aan op de in diezelfde periode in ontwikkeling zijnde WIP-richtlijn ‘Luchtbehandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse1’ als opvolger van het ‘Beheersplan Luchtbehandeling voor de operatieafdeling’ die sinds maart 2010 wacht op herziening. Samenvatting Het doel van de meetrichtlijn is het classificeren van operatiekamers en opdekruimtes door op eenvoudige en betrouwbare wijze de prestaties, met name de stofklasse, de beschermingsgraad en de hersteltijd, van het luchttechnische systeem te bepalen. Belangrijk uitgangspunt bij de samenstelling van deze methode is de universele (onafhankelijk van het technische (installatie) ontwerp en de uitvoering van de betreffende ruimte) toepasbaarheid. Na evaluatie van de binnen Europa gangbare beproevingsmethoden en op basis van eigen inzichten en metingen in de praktijk is de concept-meetrichtlijn ‘Methode testen en kwalificeren van operatiekamers en opdekruimtes in rust’ opgesteld. Op dit moment wordt gewerkt aan de definitieve versie van deze meetrichtlijn waarin de ontvangen kritiek en de ervaringen opgedaan in het Technologiecluster worden verwerkt. Het is de bedoeling de meetrichtlijn in het tweede kwartaal van het komende jaar, mogelijk weer tegelijkertijd met het verschijnen van de WIP-richtlijn, definitief uit te brengen. Na een periode van maximaal vijf jaar na definitieve uitgave zal de meetricht-

lijn worden geëvalueerd en aangepast aan nationale en internationale ontwikkelingen.

Inleiding De onder auspiciën van VCCN ontwikkelde conceptmeetrichtlijn ‘Methode voor testen en kwalificeren van operatiekamers en opdekruimtes in rust’ is op 30 mei 2013 na een voorbereidingsperiode van circa twee jaar aan de persoonlijke leden en de contactpersonen van bedrijfsleden van VCCN voor commentaar beschikbaar gesteld. In deze meetrichtlijn wordt een methode beschreven waarop de door de Werkgroep Infectiepreventie tegelijkertijd voor commentaar uitgegeven conceptrichtlijn ‘Luchtbehandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse 1’ gestelde prestatie-eisen kunnen worden gevalideerd. Tijdens het 4e OK-symposium zijn in enkele presentaties de ontwikkeling en de eerste praktijkervaringen toegelicht. In dit artikel wordt de belangstellende inzicht gegeven in de ontwikkeling van deze conceptmeetrichtlijn. De meetmethode verschilt aanmerkelijk van de in het vigerende luchtbeheersplan (uitgave maart 2005) omschreven aanpak. Naast de classificatie volgens ISO14644-1

wordt nu ook de bescherming die het systeem biedt tegen het indringen van deeltjes vanuit de periferie in het beschermde gebied bepaald, waarbij de invloed van de operatielampen in de beoordeling wordt meegenomen. Daarnaast wordt een eis gesteld aan de hersteltijd in het beschermde gebied, met name om de invloed van de geïnstalleerde operatielampen vast te stellen. De directe doelgroep van deze richtlijn bestaat uit alle partijen betrokken bij de beheersing van de condities op de operatiekamer en opdekruimte, zoals de verantwoordelijken voor het beheer van de luchttechnische installatie, ontwerpende en uitvoerende partijen. Dit gezien de impact die het ontwerp en kwaliteit van de uitvoering heeft op de prestatie van het systeem en de meetbedrijven. De verwachting is dat de richtlijn ook informatief zal blijken voor professionals zoals het hoofd OK en dat deze achtergrondkennis tot kwaliteitsverbetering op de operatieafdeling zal leiden.

Leeswijzer De betrokkenheid van deze doelgroep blijkt uit de reacties na het verschijnen van de conceptrichtlijn. De projectgroep prijst zich gelukkig met het ontvangen commentaar dat op dit moment met vereende krachten, hier maken achttien handen letterlijk licht werk, wordt doorgenomen en waar van toepassing in de richtlijn zal worden verwerkt. Allereerst worden de oprichting, de aandachtgebieden en de samenstelling van VCCN MAGAZINE | EDITIE 4 - 2013

9

de projectgroep kort toegelicht. Vervolgens wordt kort ingegaan op de wijze waarop veel operatieafdelingen nu (jaarlijks) worden gevalideerd. Ook wordt beschreven hoe de conceptrichtlijn is ontstaan waarna de uitvoering in de praktijk, voor zover het de voorbereidende werkzaamheden betreft, aan de orde komt. Tenslotte wordt ingegaan op de planning voor korte en middellange termijn van de VCCN-projectgroep 4, ‘Luchtkwaliteit en ventilatienormen in de gezondheidszorg’.

VCCN-Projectgroep 4,

Luchtkwaliteit en ventilatienormen in de gezondheidszorg In de loop van 2010 is door VCCN een projectgroep rond het thema ‘Luchtkwaliteit en ventilatienormen in de gezondheidszorg’ opgericht. In die periode werd binnen verschillende gremia aan richtlijnen en normen voor de beheersing van de luchtkwaliteit gewerkt, de Werkgroep Infectiepreventie die de nieuwe WIP-richtlijn voor de beheersing van de luchtkwaliteit binnen de operatieafdeling voorbereidt; werkgroep 13 binnen de CEN TC 156 die aan een Europese norm ziekenhuisventilatie werkt en in werkgroep 3 binnen de CEN TC 209 waar wordt gewerkt aan de herziening van ISO 14644-3, ‘Metrologie en beproevingsmethoden‘. Voor de ondersteuning van de Expertgroepleden en de Nederlandse vertegenwoordigers in beide Technical Committees ontstaat de behoefte aan een ‘spiegelgroep’ samengesteld uit betrokkenen.

• Rob van den Berg, Telstar Medical Components B.V. • Alex de Block, Oogziekenhuis Zonnestraal • Hugo Huiskamp, DNV KEMA, Classified Rooms B.V., C2L consultancy • Johan Laurensse, Catharina Ziekenhuis Eindhoven • Cor Prop, Deerns Nederland B.V., voorzitter • Peter Ruiter, AAF International • Frans Saurwalt, Kropman Contamination Control, lid Expertgroep Werkgroep Infectie preventie, CEN TC209 • Roberto Traversari, TNO-DCfHA, lid Expertgroep Werkgroep Infectiepreventie, CEN TC156 • Robin Witmond, Erasmus MC Rotterdam

Samenstelling projectgroep Met deze samenstelling is binnen de projectgroep brede relevante kennis aanwezig waarmee voor de werkgroepleden in beide CEN TC’s en in de Expertgroep Luchtbehandeling WIP waardevolle feedback vanuit uiteenlopende gezichtspunten mogelijk is.

Testen en kwalificeren ‘tot nu toe’ Alvorens enkele achtergronden en de totstandkoming van het concept-meetprotocol op hoofdlijnen te belichten, allereerst een korte beschrijving van de nu min of meer standaard meetprocedure die in het vigerende ‘Luchtbeheersplan voor de operatieafdeling’ van maart 2005 wordt beschreven. Bij de oplevering van nieuwbouw en grote renovaties worden ‘Opleveringsrapporten’ gevraagd waarin ‘de metingen omschreven staan en uitgevoerd zijn van: de luchtbalans, de eindfilterintegriteit, de drukhiërarchie, deeltjesmetingen en stromingspatronen ter plaatse van het operatieterrein’. Daarnaast worden ten behoeve van adequaat beheer, na elke aanpassing of grote onderhoudsbeurt en periodiek, een validatieprogramma ‘in en ten behoeve van alle operatiekamers’ voorgeschreven waarin de luchtbalans, stromingsprofiel, filterintegriteit, de drukhiërarchie en de ISO klasse wordt vastgesteld. Hoe relevant de metingen voor wat betreft het goed functioneren van de ‘luchtbehandelingsketen’ ook zijn , het zegt nog weinig over de bescherming die het systeem aan het proces op de OK biedt, omdat slechts ‘in rust’ en ‘onbelast’ wordt gemeten. Ook wordt in het meetprogramma geen aandacht besteed aan de specifieke invloed van de geïnstalleerde operatielampen op de luchtstroming in het beschermde gebied.

De laatste twee jaar heeft de VCCNprojectgroep, getriggerd door nationale en internationale ontwikkelingen, zich gefocust op testmethoden waarmee op een eenduidige wijze de prestaties van de luchtbehandeling op een operatieafdeling kan worden vastgelegd. Het voorlopige resultaat is de samenstelling van de onlangs verschenen conceptmeetrichtlijn ‘Methode testen en kwalificeren van operatiekamers en opdekruimtes in rust’. Tijdens de totstandkoming van de conceptmeetrichtlijn was de PG04 als volgt ‘bemand’:

10


• Bron: Beheersplan Luchtbehandeling voor de operatieafdeling, maart 2005.

ARTIKEL

Stand van zaken ontwikkeling nieuwe methodiek In de VCCN-projectgroep ‘Luchtkwaliteit en ventilatienormen’, is sinds medio 2011 gewerkt aan een methodiek voor het testen en classificeren van operatiekamers en opdekruimtes in rust. Deze test bepaalt de bescherming die het systeem biedt tegen het indringen van deeltjes vanuit de periferie in het beschermde gebied in een operatiekamer of een opdekruimte en de ‘snelheid’ waarmee verontreinigingen uit dit beschermde gebied worden afgevoerd. Om dit vast te stellen wordt ‘het systeem’ belast met deeltjes van 0,5 µm en groter.

Doordat twee projectgroepleden tevens in de Expertgroep van de WIP participeren was het mogelijk deze meetrichtlijn tegelijkertijd met de herziene WIP-richtlijn te laten verschijnen.In internationaal verband was al eerder door de deelnemers aan de beide TC’s naar de verschillende binnen Europa gehanteerde meetrichtlijnen gekeken.

De VCCN-projectgroep heeft op hun voorspraak onderzoek gedaan en praktijkervaringen uitgewisseld over de specifieke eigenschappen van drie, naar haar mening opmerkelijk verschillende, meetsystemen te weten HTM-03, NEN-ISO14644-3 en natuurlijk DIN1946-teil 4.

De aanleiding voor het ontwikkelen van deze methodiek was enerzijds de ontwikkeling van de WIP-richtlijn ‘Lucht-behandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse1’ (Werkgroep Infectiepreventie, concept 30 mei 2013) waarin expliciete eisen, zie hieronder, aan de prestaties van de luchtbehandelinginstallatie worden gesteld. Anderzijds was de aanleiding het ontbreken van een eenvoudige en geaccepteerde methode om de luchttechnische prestatie van operatiekamers en opdekruimtes te beoordelen. De op te stellen meetrichtlijn sluit aan bij de WIP-richtlijn ‘Luchtbehandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse 1’, en is universeel, onafhankelijk van de gekozen technische oplossing, toe te passen en levert ‘robuuste’ meetresultaten.

• Example of a test grid for a 2.8 m x 2.8 m UCV terminal. • Bron: HTM-03, voorgeschreven meetposities hoog (+) en hoog/laag (x).

Verkenning algemeen toegepaste meetmethoden

• Bron: Luchtbehandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse1, Werkgroep Infectiepreventie, concept 30 mei 2013.

HTM-03, Part A-Design and installation De in HTM-03 beschreven meetmethode blijkt ontwikkeld en in het bijzonder geschikt voor de in het Verenigd Koninkrijk algemeen toegepaste UDF-systemen met randafscherming, maar is minder geschikt gebleken voor de in Nederland veel voorkomende systemen zonder randafscherming.

NEN-ISO 14644-03, ‘Test methods’ Deze ‘methode’ wordt gebruikt om in het beschermde gebied en de periferie de volgens het vigerende beheersplan geeiste ISO klasse in rust te bepalen. Grootste ‘bezwaar’ tegen deze test is dat er geen sprake is van een ‘belasting’ van de ruimte. In rust worden de eisen zoals gesteld aan het beschermde gebied, ISO VCCN MAGAZINE | EDITIE 4 - 2013

11

klasse 5, en de periferie, ISO klasse 7, met gemak gehaald. Slechts defecte filters leiden op dit punt tot norm-overschrijdende waarden.

van de hieraan gerelateerde resultaten worden gezet. Op basis van de hiervoor beschreven verkenningen is een testen kwalificatiemethode opgesteld die zo-

waarop het beschermde gebied wordt vastgesteld en hoe de ISO classificatie van de ruimte wordt bepaald. Hierna wordt volgens een eenduidig programma de beschermingsgraad en de hersteltijd bepaald.

Opstellen meetrichtlijn Nadat, door de uitvoering van een aantal proefmetingen, nog was vastgesteld dat het meetprogramma in principe realistisch is, is de conceptrichtlijn gereed gemaakt voor de externe commentaarronde.

• DIN 1946:2008-12, Raumlufttechnik-Teil 4

12

Deze DIN1946-teil4 meting is complex, daardoor zeer tijdrovend en dus ook kostbaar, niet in de laatste plaats door het productieverlies gedurende het uitvoeren van het meetprogramma. Bij deze methode wordt de concentratie van de ‘belasting’ in de periferie niet gemeten maar is ‘bekend’. Er wordt met dummy’s gemeten, maar door de nogal uiteenlopende uitvoering van de dummy kan een vraagteken bij de reproduceerbaarheid

wel onderscheidend als robuust en ook redelijk eenvoudig uit te voeren is. De kern van de meetrichtlijn is de bepaling van de mate van bescherming (de beschermingsgraad) die het systeem biedt tegen het binnendringen van deeltjes in het beschermde gebied en het vermogen (de hersteltijd) deze weer af te voeren. De methode beschrijft allereerst de aan de beproeving voorafgaande testen meetprogramma’s. Vervolgens de wijze

• Bron: GLH, Gesellschaft für Luft Hygiene mbH

• Bron: LTi, Applied Systems Technologie, Ltd


Tegelijkertijd met het verschijnen van de conceptmeetrichtlijn voor commentaar is op initiatief van TNO (TNO-Dutch Centre for Health Assets) gestart met het beproeven van de meetrichtlijn in de praktijk: in de afgelopen maanden is getoetst in hoeverre de resultaten van de metingen uitgevoerd door meetbedrijven in ‘Het Technologiecluster’ reproduceerbaar zijn. Tot zover de ontwikkeling van de meetrichtlijn. In het laatste deel van dit artikel worden de vervolgactiviteiten verder belicht.

ARTIKEL

De meetprocedure in de praktijk Zoals hiervoor al beschreven is het doel van de meetmethode het bepalen van de classificatie van het systeem, de beschermingsgraad en de hersteltijd met als doel vast te stellen dat de ruimte aan gestelde eisen, bijvoorbeeld uit de nog vast te stellen WIP-richtlijn, voldoet. Onderstaande tabel vat deze eisen samen. Hiervoor worden de volgende stappen doorlopen.

Voorbereidend werk • Bron: OK-systeembouw, Jan Snel

Vaststellen van de classificatie volgens ISO 14644-1 Op de vertrouwde wijze wordt de ruimte geclassificeerd door de bepaling van de ISO klasse van het beschermde gebied, ISO klasse 5, en, indien van toepassing, de periferie, ISO klasse 7 (zie bovenstaande tabel)

• Bron: Methode voor testen en classificeren van OK’s en opdekruimtes in rust, concept 30 mei 2013 Controle status van de installatie Allereerst moet worden vastgesteld of de te classificeren systemen’ aantoonbaar functioneren conform het functionele ontwerp en staan ingesteld voor de bedrijfssituatie waarvoor de classificatie moet gaan gelden. Vaststellen beschermd gebied Het vaststellen van het beschermde gebied is een belangrijke verantwoordelijkheid van de instelling. Dit gebied omsluit minimaal het operatiegebied waarbinnen het chirurgisch team ‘opereert’ en de steriele instrumententafels staan opgesteld. Het begrip ‘beschermd gebied’ is ook van toepassing op het gebied waar het steriele instrumentarium voorafgaand aan de ingreep wordt ‘opgedekt’. Het beschermd gebied is permanent gemarkeerd of wordt volgens een protocol vastgesteld. In de meetrichtlijn wordt een procedure beschreven om het beschermd gebied proefondervindelijk vast te stellen.

Positioneren van vaste en losse medische inventaris Voor de operatietafel en de operatielampen zijn de posities tijdens de meetprocedure dwingend voorgeschreven, de positie van de pendels wordt in principe vrijgelaten. De ‘losse’ apparatuur wordt geacht te worden gepositioneerd ‘zoals te doen gebruikelijk tijdens een ingreep’ en ingeschakeld.

Bepaling van de beschermingsgraad Vervolgens wordt de beschermingsgraad (de logaritme van de verhouding tussen beide concentraties) van het beschermde gebied op een statistisch verantwoorde wijze bepaald uit de gemeten deeltjesconcentratie op het meetpunt in het beschermde gebied en die op het corresponderende meetpunt in de periferie. De beschermingsgraad dient aan de rand en in het midden van het beschermd gebied beter te zijn dan 2 respectievelijk 3.

• Bron: Methode voor testen en classificeren van OK’s en opdekruimtes in rust, concept 30 mei 2013 VCCN MAGAZINE | EDITIE 4 - 2013

13

De expert in cleanroom textielservice Cleanroomkleding vereist een hoge mate aan precisie bij decontaminatie, sterilisatie en onderhoud. En dat garandeert Initial u met meer dan 30 jaar ervaring! Ons streven naar de hoogste kwaliteitsborging en procesefficiëntie in combinatie met een contingency plan samen met onze 5 Initial cleanroomwasserijen, hebben ons tot markt- en technologieleider in Europa gemaakt. In september 2013 hebben wij op de technologische locatie Eindhoven een compleet nieuwe cleanroomwasserij geopend op een terrein van ruim 6000 m². Deze nieuwe ‘state-of-the-art’ cleanroomwasserij bestaat uit twee volledig van elkaar gescheiden ‘high tech’ cleanrooms. Eén voor de farmaceutische en daaraan gerelateerde industrieën en één voor de micro-elektronische industrie. Een eigen sterilisatieafdeling vervolledigt het plaatje! De nieuwe wasserij is tevens ook een toonbeeld van modern energiebeheer; uit de afvalwarmte van de drogers en het toevoerwater wordt energie teruggewonnen en de gehele wasserij is voorzien van energiebesparende LED verlichting en een geavanceerd klimaatsysteem. Meer dan 700 toonaangevende bedrijven in heel Europa uit de farmaceutische, biotechnologische, optische, micro-elektronische en andere cleanroom gerelateerde industrieën, vertrouwen al op onze vooraanstaande dienstverlening op het gebied van cleanroomtextiel, cleanroommoppen en cleanroom toebehoren.

Maak met ons kennis.

0800 1899 Freecall www.initial.nl

ARTIKEL

Bepaling van de hersteltijd Tenslotte wordt gecontroleerd of de hersteltijd (factor 100) in het centrum van het beschermde gebied voldoet aan de minimumeis (<180s). Deze bepaling is met name relevant voor (nieuwe) systemen waarin de invloed van de operatielampen in de classificatie moet worden betrokken. Meetresultaten Omdat operatielampen een zeer grote invloed op de luchttechnische prestaties van een operatiekamer hebben is in de meetrichtlijn bepaald dat: • voor nieuw ontworpen operatiekamers de classificatie van de ruimte geldt waarbij de operatielampen in de voorgeschreven positie staan; • voor bestaande operatiekamers de classificatie gebaseerd mag worden op metingen waarbij de lamp uit het beschermde gebied is gedraaid. In het laatste geval wordt in de meetrichtlijn nadrukkelijk geadviseerd de metingen met de operatielampen in de voorgeschreven positie wel uit te voeren omdat hiermee belangrijke inzichten in de verstoring van de luchtstroming wordt verkregen. De meetresultaten worden in dit artikel niet verder besproken. De praktijkervaringen en de eerste conclusies over de robuustheid van de meetresultaten komen in het artikel van Roberto Traversari uitgebreid aan de orde bij de bespreking van de resultaten van het Technologiecluster.

Vervolgactiviteiten van de projectgroep Tot het einde van dit jaar buigt de VCCNprojectgroep zich in het bijzonder over het ontvangen commentaar op de conceptrichtlijn en de ervaringen uit het veldwerk van het Technologiecluster, daarna kan de conceptmeetrichtlijn worden aangepast en definitief worden vastgesteld. Verwerken commentaar op de conceptrichtlijn In totaal zijn zo’n 150 opmerkingen gemaakt. De technisch-inhoudelijke opmerkingen hebben vooral betrekking op: • de invloed van de operatielampen: van verschillende kanten wordt geadviseerd de lampen ‘altijd’ mee

te nemen; • de definities: scherper te stellen; • de kans op afkeur: de gevolgen, relatie met het al dan niet ‘meenemen’ van de operatielampen; • de procedure en het nut van de hersteltijdmeting in het beschermde gebied ‘van’ UDF-systemen; • het verschil in benadering van nieuwbouw en bestaande bouw; • de positie van de emissie- en meetpunten: eenduidiger, liefst in een figuur aangeven; • de toe te passen bronnen om de ruimte te belasten: discussie over geschiktheid. Ervaringen vanuit het Technologiecluster Ofschoon nog niet alle meetgegevens zijn geïnterpreteerd kan al wel voorzichtig worden geconcludeerd dat de voorgestelde methodiek leidt tot reproduceerbare uitkomsten en dus voldoende robuust en onderscheidend is om de operatiekamer of opdekruimte op een verantwoorde wijze te classificeren. Afronden meetrichtlijn Op dit moment wordt er in de VCCN-projectgroep nog aan de weging en verwerking van de opmerkingen gewerkt, naar verwachting wordt deze fase eind van het jaar afgerond. Direct daarna zou RL07 definitief kunnen worden vastgesteld, maar, om gelijke tred te houden met de verdere ontwikkeling van de WIP-richtlijn, ligt enige temporisering voor de hand. De geplande verschijning van deze uitgave is om deze reden in de loop van het tweede kwartaal 2014 te verwachten. Nieuwe uitdagingen Het ligt voor de hand VCCN-projectgroep op korte termijn een doorstart te laten maken door de uitdaging aan te gaan een richtlijn met de codering RL08 of ‘Meten en Monitoren van kritische parameters op de operatieafdeling’ te gaan voorbereiden. De aankondiging met de uitnodiging tot deelname aan deze projectgroep wordt naar verwachting begin 2014 gepubliceerd. Tot dat moment is stilzitten echter niet nodig, de internationale activiteiten in de werkroepen van de beide TC’s vragen om ‘nationale’ reflectie, daarnaast kan de discussie over passende

ventilatiesystemen voor andere kritische afdelingen in de ziekenhuisomgeving weer worden opgepakt. Tenslotte Op de lange termijn geldt nog dat mocht de projectgroep een lang leven gegund worden, de evaluatie en de geplande herziening van de meetrichtlijn tot een onderdeel van haar toekomstige werkzaamheden zal gaan behoren. ●

Bronnen 1 Beheersplan luchtbehandeling operatieafdeling, Werkgroep Infectiepreventie, maart 2005 2 Luchtbehandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse1, Werkgroep Infectiepreventie, concept 30 mei 2013 3 Methode voor testen en classificeren van OK’s en opdekruimtes in rust, VCCN, concept 30 mei 2013 4 Deutsches Institut für Normung e.V. DIN1946:2008-12”Raumlufttechnik-Teil 4: Raumlufttechnische Anlagen in Gebäuden und Raumen des Gesundheitswesens”, ICS 91.040.10;91.140.30. Dezember 2008. 5 International Organization for Standardization, Genève, ISO14644-1 “Cleanrooms and associated controlled environmentsPart1: Classification of air cleanliness”, 1999-05-01. 6 International Organization for Standardization, Genève, ISO14644-3 “Cleanrooms and associated controlled environmentsPart3: Test methods “, 2005-12-15. 7 Department of Health/Estates and Facilities Division, Health Technical Memorandum 03-01: Specialized ventilation for healthcare premises.



15

Ervaringen vanuit het TNO-technologiecluster

Ervaringen met concept richtlijn 7 van VCCN S T E FA N VA N H E U M E N E N R O BE R TO TR AV ER SA R I TNO D U TCH C ENTR E F OR HEA LTH A SSE TS

• Stefan van Heumen

• Roberto Traversari

16

In een TNO-project zijn negen bedrijven, die zich richten op de luchtkwaliteit in operatiekamers en cleanrooms, actief aan de slag gegaan met de nieuwe meetmethodiek volgens de concept VCCN-richtlijn RL-7. Dit heeft, naast een verbeterd inzicht bij de deelnemers, geleid tot aanpassingen en verbeteringen van zowel de richtlijn als het (meet) proces en (meet)protocollen binnen de deelnemende bedrijven. Daarnaast zijn voor leveranciers, producenten en adviseurs de ogen geopend wat betreft de prestaties van hun luchtbehandelings- en monitoringssystemen en de mogelijke productaanpassingen die dit met zich meebrengt. Geruime tijd is er binnen werkgroep 4 van VCCN gewerkt aan het opstellen van een methode om de luchtkwaliteit in operatiekamers op een eenduidige manier vast te stellen. Met deze methode moet recht worden gedaan aan de doelstelling en de feitelijke prestaties van een systeem. Vanuit de Concept WIP richtlijn “Luchtbehandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse 1” wordt richtlijn RL-7 van VCCN aangewezen als de methodiek waarmee de classificatie van de operatiekamer moet worden bepaald. De VCCN en TNO hebben de handen ineen geslagen en een traject opgezet waarin de opgedane kennis tijdens de totstandkoming van de richtlijn aan marktpartijen (meetbedrijven) is overgedragen en deze partijen in de gelegenheid zijn gesteld om onder begeleiding van TNO ervaring op te doen met de nieuwe VCCN-richtlijn. Het beeld was dat hiermee richtlijn RL-7 op een eenduidige manier zou worden toegepast, meetbedrijven ervaring konden opdoen en eventuele omissies nog konden worden aangepast voordat de richtlijn definitief zou worden vastgesteld. Dit heeft uiteindelijk uitgemond in een zogeheten technologiecluster waarin negen (meet)bedrijven op een constructieve en open wijze hebben geparticipeerd en van en met elkaar hebben geleerd. Twee relatief nieuwe ziekenhuizen, het VCCN MAGAZINE | EDITIE 4 - 2013

Bernhoven en Antonius Leidsche Rijn ziekenhuis, vonden dit een goed plan en hebben de mogelijkheid geboden om de metingen binnen hun operatieafdeling uit te voeren. Het is helaas niet haalbaar gebleken om alle meetbedrijven in dezelfde operatiekamer metingen te laten uitvoeren waardoor de resultaten van de verschillende meetbedrijven onderling niet één op één konden worden vergeleken. We hopen dat dit op een andere wijze nogmaals te organiseren is.

Nieuwe meetmethodiek Nieuwe richtlijnen, nieuwe begrippen Op 30 mei 2013 zijn zowel de concept WIP-richtlijn “Luchtbehandeling in operatiekamer en opdekruimte in operatieafdeling klasse 1” als de concept VCCNrichtlijn RL-7 “Methode voor testen en classificeren van operatiekamers en opdekruimtes in rust” voor publieke review openbaar gemaakt. De nieuwe richtlijn van de Werkgroep Infectie Preventie (WIP) stelt zoveel mogelijk systeem onafhankelijke prestatie-eisen en geeft zo min mogelijk aan hoe het technisch moet

worden uitgevoerd. De gestelde prestatieeisen zijn gestoeld op wetenschappelijk bewijs en expert opinions. Ook sluiten de nieuwe WIP- en VCCN-richtlijn zoveel mogelijk aan bij de Europese opvattingen voor zover daar een eenduidig beeld van is. De VCCN ondersteunt CEN TC 156 werkgroep 18 “Ziekenhuis ventilatie”, samen met de NEN als secretariaat. Voor de vaststelling van de prestaties van een luchtbehandelingssysteem van een operatiekamer (OK) of opdekruimte wordt vanuit de WIP-richtlijn verwezen naar de nieuwe methodiek volgens de VCCNrichtlijn RL-7. Uitgangspunten voor de nieuwe meetmethodiek zijn eenduidigheid, reproduceerbaarheid en eenvoud in de uitvoering. Belangrijke en relevante nieuwe begrippen in de nieuwe richtlijnen zijn het beschermde gebied (gebied dat door het systeem wordt beschermd), de beschermingsgraad (mate van bescherming) en de hersteltijd (hoe snel wordt een contaminatie verdund/afgevoerd). De operatiekamer wordt geclassificeerd op basis van de mate waarin het systeem het beschermde gebied beschermt. Dit wordt vastgesteld door in het gebied van de omloop (periferie) een contaminatie aan te brengen en zoveel mogelijk constant te houden en vervolgens te bepalen hoeveel maal het beschermde gebied

ARTIKEL

schoner is of, als het systeem er niet op gericht is een bepaald gebied in de operatiekamer of opdekruimte te beschermen, de tijd die nodig is om de concentratie met een factor 100 te reduceren. Bij nieuwe/net opgeleverde systemen wordt, omdat de methoden en prestatie-eisen al vanaf het ontwerp aan bekend zijn, gemeten inclusief de operatielampen op een gedefinieerde positie.

Systeem onafhankelijke prestatie-eisen

Bij reeds bestaande systemen gelden de prestatie-eisen exclusief de lampen, waarbij wel sterk wordt aanbevolen om ook inclusief de lampen te meten om inzichtelijk te maken wat het effect van de operatielampen op de prestaties van het systeem is. De VCCN-richtlijn geeft ook expliciet aan dat, voordat met het classificeren van een operatiekamer kan worden begonnen, herleidbaar moet zijn vastgesteld dat het systeem functioneert zoals dat bedoeld is door alle kritische procesparameters te controleren. Kritische procesparameters zijn parameters die bepalen of een systeem correct functioneert. Dit betreft veelal de toe- en afgevoerde luchthoeveelheid, verdeling van de afgevoerde lucht over de afvoerroosters, de temperaturen (regeling), inblaas luchtsnelheden, relatieve vochtigheid (regeling), integriteit van de filters inclusief de aansluitingen (seals), etc..

Resultaten praktijkmetingen beschermingsgraad en hersteltijd De acht deelnemende validatiebedrijven

(zie kader) hebben de nieuwe meetmethodiek beproefd in de OK’s van twee onlangs in gebruik genomen ziekenhuizen (het Bernhoven en het Antonius Leidsche Rijn ziekenhuis). Beide ziekenhuizen zijn uitgerust met operatiekamers die voldoen aan de vigerende regelgeving. Beide ziekenhuizen hebben operatiekamers die zijn uitgerust met een verticaal Uni Directional Downflow (UDF) systeem. Het op de vloer gemarkeerde vlak was een projectie van de vorm van het plenum. Voor de helderheid is besloten om dit gebied te zien als het gemarkeerde “beschermde gebied”, wetende dat de kans groot was dat hier niet aan de classificatie X zou kunnen worden voldaan. De doelstelling was ervaring met de methodiek op te doen en mogelijke hiaten in de methodiek bloot te leggen. Tijdens de metingen bleek duidelijk dat er verschillen waren in de voorbereiding. Het leek er soms op dat sommige bedrijven de richtlijn net voor aanvang van de metingen voor het eerst zagen. Andere bedrijven hadden alles al goed voorbereid en tal van “hulpmiddelen” bedacht om de deeltjesmeters en lampen te positioneren. Op deze manier hebben de bedrijven ook veel van elkaar geleerd. Het is bijna een voorwaarde dat de resultaten (beschermingsgraad) van de metingen direct ter plaatse (real-time) worden bepaald. Alleen op deze manier kan worden vastgesteld of op die meetlocatie aan de prestatie-eisen wordt voldaan. Worden de resultaten geschat en pas later uitgewerkt, dan kan blijken dat net niet of juist net wel aan de prestatie-eisen voor de classificatie wordt voldaan. Dit betekent, of dat er een herhalingsmeting noodzakelijk is, of dat er te veel gemeten is. De validatiebedrijven waren voor aanvang van de metingen sceptisch over de me-

thodiek. Echter naar mate men meer ervaring opdeed en meer gevoel kreeg voor de werking van het systeem en de meetmethode nam het enthousiasme toe. Uit de resultaten van de metingen blijkt dat de beschermingsgraad van 2 op de meeste punten langs de contouren van het gedefinieerde beschermde gebied niet wordt gehaald (figuur 1). Op een afstand van 20 tot 30 cm binnen de contouren wordt de vereiste beschermingsgraad van 2 (reductie van 100 ten opzichte van de achtergrondconcentratie) wel gehaald. Een paar cm verschuiving van de meetopnemer in het beschermde gebied kan al een groot effect hebben op de beschermingsgraad. Ook is voor de participanten duidelijk geworden dat het vrijwel onmogelijk is om de achtergrondconcentratie heel constant te houden. Dit maakt voor de resultaten echter niet veel uit omdat per meetpunt minimaal 10 minuten wordt gemeten waardoor fluctuaties uitmiddelen en het effect hiervan op de concentratie in het beschermde gebied snel zichtbaar wordt.

Ervaring opdoen met methodiek Wat ook duidelijk is geworden, is dat een volledige statistische benadering volgens “het wiskundeboekje” noodzakelijk is en de versimpelde methode die in analogie met de benadering uit de NEN-ENISO 14644-1 was opgesteld te grof is gebleken en te positieve waarden oplevert. Dit betekent dat ook bij meer dan negen metingen op één punt niet zomaar het gemiddelde van de afzonderlijke metingen mag worden gelijk gesteld met de waarde waar 95% van de meetwaarden VCCN MAGAZINE | EDITIE 4 - 2013

17

boven zal liggen, de BGx;95 (zie figuur 2). De samenvatting van de statistische benadering is in figuur 3 weergegeven.

• Figuur 1: Voor alle in dit ziekenhuis bemeten OK’s ligt het beschermde gebied binnen 20 cm van de projectie van het plenum.

Bij aanvang waren er ook twijfels over het nut van een “hersteltijdmeting” op het midden van de operatietafel. Het beeld leefde dat bij een luchtsnelheid van 0,250,3 m/s en een afstand tussen het emissiepunt en het meetpunt van ca. 1 meter de emissie in maximaal 4 seconden volledig zou zijn afgevoerd. Dit blijkt echter niet zonder meer het geval. Dit wordt veroorzaakt doordat door de luchtstroming (turbulentie) rondom de operatielamp de ingebrachte deeltjes langer blijven “hangen” dan verwacht. Bij metingen bleek niet dat het systeem niet aan de prestatieeisen voldeed maar dat het veel langer dan de berekende tijd nodig was om de vervuiling af te voeren. Uit de resultaten bleek dat na ca. één minuut een 100-voudige reductie optreedt van het aantal onder de OK-lamp gegenereerde deeltjes

Volledige statistische benadering volgens ‘wiskundeboekje’ noodzakelijk • Figuur 2: Individuele en gemiddelde meet-waarden, en waarde waar 95% van de metingen boven zal liggen. van 0,5 μm.

Verbeteringen processen en producten

• Figuur 3: Statistische benadering volgens “het wiskundeboekje”.

18


Uit het werken met de nieuwe meetmethodiek blijkt dat in OK’s waar het beschermde gebied is gemarkeerd op de vloer, dit meestal niet overeenkomt met de gemeten contouren van het beschermde gebied (met een minimale beschermingsgraad van 2). Veelal is het aanwezige plenum rechtstreeks geprojecteerd op de vloer, zonder rekening te houden met de insnoering van de luchtstroom die vrijwel altijd aanwezig is. De vraag is of en hoe ziekenhuizen het daadwerkelijke beschermde gebied conform de nieuwe WIP-richtlijn gaan markeren, en het chirurgisch team hiernaar gaat handelen bij onder andere de plaatsing van de OK-tafel en de instrumenttafels. Validatiebedrijven zullen hun meetprotocollen en meet-

ARTIKEL

rapportages aan moeten passen aan de nieuwe VCCN-richtlijn RL-7.

Adviezen voor aanpassingen van de VCCN-richtlijn

Tijden de drie bijeenkomsten met de validatiebedrijven en de discussies tijdens de meetdagen zijn er in gezamenlijkheid voorstellen aan projectgroep 4 van de

Altijd minimaal 1 deeltje per samplevolume aanhouden VCCN gedaan om de concept richtlijn RL-7 op een aantal punten aan te passen. Zo is voorgesteld om bij de berekening van de beschermingsgraad, in tegenstelling tot de concept richtlijn waarbij wordt aangesloten bij de NEN-EN-ISO 14644-1, volledig uit te gaan van de algemeen aanvaardbare statistische benadering. De beschermingsgraad is dan de waarde waarbij 95% van de populatie boven deze waarde ligt (de BGx;95). Fluctuaties worden zo beter en op een uniforme manier uitgemiddeld. Daarnaast wordt om recht te doen aan de capaciteitsverschillen van de diverse deeltjestellers (flow van de sampler), altijd minimaal 1 deeltje per samplevolume aangehouden ook al wordt dit niet gemeten. Dit heeft als grote voordeel dat door deze benadering er geen logaritme van nul (is ∞) ontstaat in de formule BGx = -log (Cx/Cref ). Een oneindig hoge beschermingsgraad is onzinnig en zou anders moeten worden afgekapt op een arbitraire waarde. Voor een sample volume van 2,83 liter (0,1 ft3) ontstaat via deze benadering een minimale concentratie van 353 deeltjes/m3, voor een samplevolume van 28,3 liter (1 ft3) 35,3 deeltjes/m3 en voor een samplevolume van 50 liter 20 deeltjes/m3. Ook is voorgesteld om in meetrapportages bij hoge beschermingsgraadwaarden alleen te spreken over een finale beschermingsgraad van 4 of hoger dan 4, als de waarde van de BGx;95 boven de 4 ligt. Voorkomen moet worden dat er discussies ontstaan over “onze OK is met beschermingsgraad van 4,3 beter dan die van jou met 4,2”. Dit zijn geen significante verschillen. Waar

• Figuur 4: Minimale vereiste gegevens in de (meet)rapportage. het om gaat is of de bepaalde waarde hoger is dan de vereiste waarde voor die klasse. Vanuit de meetbedrijven was er ook een duidelijke wens om de minimaal in de rapportage vereiste gegevens weer te geven, waardoor het voor de opdracht-

Meer inzicht in de richtlijn gevers eenvoudiger wordt metingen te vergelijken (zie figuur 4).

Aan het technologiecluster hebben naast TNO de volgende bedrijven deelgenomen: • Aero-Dynamiek BV • Interflow (onderdeel BAM Techniek BV) • Intermicon BV • Kalibra International BV • Kropman Installatietechniek BV • Lighthouse Worldwide Solutions Benelux BV • Modderkolk Projects & Maintenance BV • Telstar Medical Components BV • WTS Benelux BV

Deze commentaren zijn ingediend bij projectgroep 4 van de VCCN en wij hopen uiteraard dat deze worden overgenomen. Geconcludeerd is dat dit voor alle betrokken partijen een zinvol traject is geweest waarin van en met elkaar is geleerd. Tevens heeft dit voor de validatiebedrijven geleid tot meer inzicht in de richtlijn waardoor deze eenduidig wordt uitgelegd en kan worden uitgevoerd. Wij willen iedereen die in dit project heeft geparticipeerd nogmaals hartelijk bedanken. ●



19


Gedrag en monitoring van een OK in gebruik CAROLIEN OLDENKAMP - BERKELAAR • DESKUNDIGE INFECTIEPREVENTIE GRIP EN STIP

De mens zit vol met micro-organismen, waardoor het gedrag van medewerkers op de OK mede bepalend is voor een hygiënisch klimaat. De schone, gefilterde lucht die via het luchtbehandelingsysteem de OK instroomt, kan gecontamineerd worden door diverse handelingen en gedragingen. Om de kans op deze contaminatie te minimaliseren geeft de Werkgroep Infectie Preventie richtlijnen uit over de te nemen maatregelen. Deze WIP-richtlijnen worden door OK’s vertaald in locatie-gebonden richtlijnen. De opvolgtrouw blijkt echter wisselend. Dit artikel schetst welke maatregelen de WIP beschrijft en hoe de contaminatie van de OK-lucht gemonitord kan worden. POWI De zorg is erop gericht om geen schade toe te brengen aan de patiënt. Voor dit onderwerp kan dit vertaald worden naar: het vermijden van postoperatieve wondinfecties (POWI). In het Veiligheid Management Programma (VMS) is ter preventie van POWI een bundel samengesteld met vier pijlers: • Niet preoperatief ontharen • Perioperatieve normothermie • Tijdig toedienen van antibiotica profylaxe • Hygiëne discipline De eerste drie vallen buiten de scoop van dit artikel. Onder de hygiëne discipline vallen vele gedragingen, zoals het juist dragen van mutsen, het niet dragen van sieraden, het dragen van mondneusmaskers per operatie en niet onder de kin, het vermijden van onrustige bewegingen, handdesinfectie, het handhaven van de steriliteit, enz. In de VMS bundel wordt het gedrag van medewerkers gemeten door registratie van het aantal deurbewegingen. De VMS bundel-resultaten zijn gaandeweg beter geworden, met een enkel ziekenhuis dat 100% scoort.

Gedrag De luchtkwaliteit staat of valt met de opvolgtrouw van protocollen. Een protocol

20


is nodig, maar een protocol waarborgt de opvolgtrouw niet voldoende. Om de cultuur om te buigen naar een nieuwe gewenste cultuur is een strategie nodig die door de organisatie ondersteund wordt. Onderdelen van zo’n strategie zijn bijvoorbeeld: het opstellen van een beleidsplan, de 0-fouten optie, opleiding geven, kwaliteitsinstrumenten en meten. Het management dient achter het nieuwe beleid te staan, de nieuwe cultuur uit te dragen, ondersteuning en begeleiding te bieden door bijvoorbeeld te gaan werken met contactpersonen voor infectie preventie en het instellen van werkgroepjes. De opvolgtrouw wordt ondersteund door een duidelijk beleid van het management, zorgdragen voor een voorbeeldcultuur, kennisbevordering, zorgdragen voor een positieve feedback en het terugkoppelen van het aantal POWI. Hoe sneller de terugkoppeling, hoe beter, want dan hebben OK-medewerkers desbetreffende patiënt en de handelingen eromheen mogelijk nog in gedachten.

Monitoring van een operatiekamer in gebruik Het monitoren van een OK in gebruik kan onder andere door; een infectiepreventie audit, deurentellers en het meten van de luchtkwaliteit middels deeltjesmetingen of metingen van het aantal kolonievormende eenheden.

Infectiepreventie audit Tijdens een audit worden observaties uitgevoerd gedurende ingrepen, met aandacht voor kleding, gedrag, de routing van mensen en instrumenten, de plaatsing van apparatuur in de ruimte, plaatsing van instrumententafels enz. Daarnaast is de aanwezige deskundig infectiepreventie een vraagbaak. Deurenteller Een deurenteller meet het aantal deuropeningen. Vooraf moet bepaald worden wanneer en hoe de meting start, bijvoorbeeld bij aanvang van de ingreep, of bij openen pakketten, of binnenrijden steriele tafels. Bepaal tevens welke deurbewegingen geregistreerd worden, alleen de OK-deur of ook bewegingen via de deuren van de opdekruimte. Indien de meting start door zelf een startknop in te drukken, is dit aan fouten onderhevig. Het OK-management bepaalt tot op heden zelf aan welke norm het aantal deurbewegingen dient te voldoen. Het streven moet zijn: 0 deurbewegingen, tenzij er een dringende reden is voor de deurbewegingen. Deurenteller in relatie tot gedrag Het registreren van de reden van de deurbewegingen op de OK, wordt soms bijgehouden. Zo heeft een OK een turflijst naast de deur hangen, waarop men de reden moet aangeven en een andere OK

ARTIKEL

gebruikt rode en groene magneten. Bij elke deurbeweging dient een magneet aan de deurpost bevestigd te worden, waarbij rood staat voor een ongewenste, niet noodzakelijke deurbeweging. Aan het eind van elke operatie is zo inzichtelijk hoeveel deurbewegingen er zijn geweest en hoeveel hiervan niet nodig waren. Het zelf registreren van de redenen van deurbewegingen biedt de medewerkers inzicht in het eigen gedrag, zodat gewenst gedrag gestimuleerd wordt. Meting luchtkwaliteit Gezien de aanbevelingen van het beheersplan luchtbehandeling voor de operatieafdeling van 2005 1) meten deskundigen infectiepreventie kolonievormende eenheden (KVE). Onderzoeken naar de implementatie van het beheersplan bieden inzicht in hoeveel deskundigen infectiepreventie KVEmetingen verrichten tijdens ingrepen. Dit is 2,5 2 en 5 jaar na publicatie respectievelijk 30% en 39%. De gehanteerde normering wisselt sterk en varieert van 0 tot 200 KVE/m3. Veelvuldig geplaatste opmerking bij deze onderzoeken is dat men zoekende is naar normen, aangezien in het beheersplan geen Nederlandse normen voor het aantal KVE/m3 vermeld staan. Het meten van in de lucht nog levensvatbare micro-organismen geeft een beeld van verontreiniging van lucht en ruimten. De resultaten bieden materiaal voor bewustwording van wat gedrag bijdraagt aan vervuiling. Luchtmetingen van een OK in rust bieden een eerste indruk van het systeem. Het zou echter bevreemden als deze waarden bij een gevalideerde luchtbehandeling verhoogd zijn. Vandaar dat GRIP al snel onderzoek is gaan doen naar hoeveelheden KVE/m3 in operatiekamers tijdens gebruik.

De KVE-metingen worden verricht met de Lighthouse ActiveCount Microbiological Air Sampler.

Registeren van deurbewegingen Opzet normen Meten is weten. Echter, zonder streefwaarden is het moeilijk om te bepalen of iets voldoet. Op basis van gegevens uit het beheersplan en eigen ervaring, heeft GRIP een concept-normenlijst opgesteld. Na hiermee twee jaar te hebben gewerkt, is de normenlijst in 2011 vastgesteld, want de conceptnormenlijst bleek een goede referentielijst. Tijdens de metingen wordt bijgehouden welke activiteiten op de operatiekamer plaatsvinden. Zo worden verhoogde KVEwaarden gekoppeld aan activiteiten, zoals deurbewegingen, een onrustige omloopmedewerker, of het werken zonder opdekplenum. De normenlijst biedt de mogelijkheid tot een inzichtelijk rapport waarin de kleur voor zich spreekt: van groen = goed, tot rood is te hoog.

Werkwijze meting Kolonie vormende Eenheden Met behulp van een airsampler wordt lucht bemonsterd. De sampler zuigt een vastgestelde hoeveelheid lucht aan (500 liter), die wordt geleid naar een voedingsbodem. De voedingsbodems gaan gedurende 48 uur in een stoof van 35oC, zodat aanwezige, nog levende bacteriën zich vermenigvuldigen. Het aantal kolonievormende eenheden wordt na 48 uur geteld en omgerekend naar aantal KVE/m3 lucht. Metingen in rust De metingen in rust worden afgenomen onder het plenum, zonder aanwezigheid van overig personeel. Degene die de airsampler bedient blijft gedurende de kweekafname in de operatiekamer, om deurbewegingen tegen te gaan. Metingen tijdens ingreep De metingen tijdens ingreep worden afgenomen uit het ‘steriele’ gebied. Met de airsampler wordt lucht aangezogen op verschillende plaatsen op de OK, met vooral aandacht voor de instrumententafels. Daar waar een instrumententafel buiten het plenum staat, wordt de meting gedurende de operatie ook buiten het plenum uitgevoerd. Normenlijst KVE metingen kliniek:


21

Resultaten Hieronder volgt een voorbeeld van een kliniek met twee operatiekamers, beide met een klein plenum van 1 bij 2 meter. Het opdekken gebeurt op de OK, buiten het plenum. De metingen tonen aan dat onrust op de OK en in dit geval ook stof op scopietorens hoge waarden genereren (metingen op twee dagen in september 2010). Verbeteracties resulteerden

22


hetzelfde jaar in betere resultaten. De verbeteringen zetten door, gezien de goede resultaten in 2012.

Meetresultaten: september 2010

ARTIKEL

Meetresultaten december 2012:

bij aan het infectiepreventiebewustzijn van de OK medewerkers en biedt handvatten voor interventies. Toekomst Inmiddels zijn er conceptversies voor een nieuwe WIP richtlijn beheersplan luchtbehandeling op de operatiekamer, heeft de VCCN een concept richtlijn voor metingen op de OK in rust en zal de VCCN starten met een richtlijn voor metingen in operatiekamers in gebruik. Voor dit artikel zijn de huidige vastgestelde richtlijnen gebruikt. ●

Discussie en conclusie Een veel gehoord argument om de KVEmetingen tijdens operaties niet te verrichten is de tijdinvestering. Het door de deskundige infectiepreventie zelf verrichten van de metingen heeft daarentegen als voordeel dat tijdens het meten voldoende mogelijkheid is om handelingen te observeren en het aantal deurbewegingen te noteren. Zaken die toch gedaan worden tijdens een infectiepreventie audit op de OK. Het verdient de aanbeveling om metingen tijdens lange operaties te mijden. De deskundige infectiepreventie dient immers het goede voorbeeld te geven en niet de OK tussentijds te verlaten. Doordat de gedragingen van OK-personeel tijdens de metingen genoteerd worden, heeft de deskundige infectiepreventie praktijkvoorbeelden die bijdragen aan bewustzijn van gedrag, zoals wapperen met materialen, heen en weer lopen in de OK en deuren openen. Vooral het noteren van de redenen van geopende deuren blijken zeer illustratief. Het meten van kolonievormende eenheden in de lucht tijdens ingrepen biedt een helder beeld van het luchtbehandelingsysteem in combinatie met het gedrag

van de aanwezigen. Door gedragingen van aanwezigen stijgt het aantal KVE aantoonbaar. Een goed werkend luchtbehandelingsysteem reduceert snel het aantal KVE als de rust op de OK gedurende de operatie is weergekeerd.

Literatuur 1) luchtbeheersplan VCCN, VHIG maart 2005 2) Inventarisatie 2½ jaar beheersplan luchtbehandeling op de operatiekamer, C. Oldenkamp-Berkelaar. THIP 2008; 1.7-10. 3) VMS veiligheidsprogramma (2008) 4) WIP richtlijn “Veilig werken in de operatiekamer” (2003) 5) WIP richtlijn “Preventie van postoperatieve wondinfecties” (2010)

De ervaringen met KVE-metingen in verschillende klinieken tonen aan dat nieuwe operatiekamers met een groot opdekplenum betere resultaten bieden. Een belangrijk verschil is dat de instrumententafels staan waar ze moeten staan, namelijk onder het plenum. De metingen tonen tevens aan dat op een OK met een klein plenum goede KVE-waarden gehandhaafd kunnen worden tijdens de ingrepen, mits geregelde instructie plaatsvindt en er een goede opvolgtrouw van schoonmaak en gedragsregels is. Conclusie Het koppelen van verhoogde KVE-waarden aan de geconstateerde gedragingen van alle professionals op de OK, het terugkoppelen van postoperatieve wondinfecties, het registreren van het aantal deurbewegingen met vooral de reden van het openen van de deur, infectiepreventie audits en deskundigheidsbevordering op het gebied van infectiepreventie, dragen



23

OK van de toekomst?

Zoektocht naar toekomstbestendige OK E R I K B U R G M E I J E R • O N T W I K K E L A A R B I J V I TA A L ZO R G VA S T & I N T E R F LO W

Bij de ontwikkeling, realisatie en het beheer van een operatiekamer gaat het in de kern om één ding. Het creëren van een optimale werkomgeving, waarin veiligheid van zowel de patiënt als de professional centraal staat. Voor nu, maar zeker ook in de toekomst. Hoe maak je een operatiekamer die nu, maar ook gedurende de gebruiksperiode (20 tot 25 jaar) het beste aansluit op de eisen en wensen? Trends & ontwikkelingen: OK-roos 2020

De operatiekamer van vandaag zal, onder invloed van verschillende trends & ontwikkelingen, gaan veranderen. We nemen als voorbeeld de nieuwe WIP conceptrichtlijn ‘Luchtkwaliteit in operatie klasse 1’ (verwachte vastlegging, 2014). Deze richtlijn geeft ruimte om op een andere manier naar de OK te kijken. De overgang van functionele voorschriften naar prestatieeisen biedt kansen en stimuleert de ontwikkeling van optimalisaties en innovaties, zoals bijvoorbeeld alternatieve luchtbehandelingsprincipes die effectiever, energiezuiniger en gebruiksvriendelijker zijn.

complexen in Nederland (meetpunt januari 2012) een Da Vinci Robot gebruikt.

In de meeste nieuwe OK-complexen is nu een hybride OK te vinden. De hybride OK is een OK waarin een chirurgische ingreep gecombineerd wordt met beeldvormende technieken door het gebruik van een Cboog en beeldschermen. In de huidige situatie is de hybride OK nog een ‘special’ die nu voornamelijk wordt ingezet bij neurologie, cardiologie, thoraxchirurgie en vaatchirurgie. De verwachting is dat de hybride OK in de toekomst een ‘commodity’ zal worden, die bij meerdere specialistische ingrepen kan worden toegepast.

•

Om een goed toekomstbeeld te kunnen schetsen is het van belang te weten welke trends en ontwikkelingen van invloed zijn op de OK-wereld. We definiëren vier trends en ontwikkelingen: Technologie, Efficiëntie, Duurzaamheid en Beleving. Deze vier trends zijn weergegeven in de ‘OK-roos 2020’. Zie figuur 1.

Technologie De technologie in de OK heeft zich de laatste tien jaar in een hoog tempo ontwikkeld. Waar het voorheen nog ondenkbaar was om met behulp van live beeldvormende technieken en robottechnologie een chirurgische ingreep uit te voeren, wordt er tegenwoordig in inmiddels zestien OK-

24


Figuur 1: OK-roos 2020, waarin de vier thema’s met aspecten binnen de huidige trends en ontwikkelingen rondom de OK van de toekomst staan weergegeven.

Door de toename aan complexe technologie en de ruimte die hiervoor nodig is, zal er voorlopig behoefte zijn aan meer m2 in de OK. Daarentegen zal ontwikkelde technologie, zoals de C-boog, zich in de toe-

ARTIKEL

komst optimaliseren waardoor de apparatuur kleiner zal worden. Met deze twee trends moet rekening gehouden worden bij de bepaling van de benodigde m2.

Efficiëntie De efficiëntie van een OK-afdeling is sterk afhankelijk van zijn organisatie en aansluiting op de logistieke processen in het ziekenhuis. De vier belangrijkste processen in het OK complex zijn het logistieke proces van de patiënt (acuut & electief ), het werkproces van de OK-professional (functie afhankelijk), transport van goederen (schone/ vuile stroom) en het informatieproces (digitaal/medisch proces). Efficiënt gebruik van de (kostbare) m2 in de OK-ruimtes wordt daarbij steeds belangrijker. Het vooraf grondig analyseren van patiëntenstromen en het afwegen van de werkprocessen en de benodigde capaciteit vormen hiervoor belangrijke voorwaarden.

• Figuur 2: Lange looplijnen: Omlopen door inefficiënte organisatie van ruimtes

m2 besparen Een voorbeeld is de schakering van ruimtes. Deze moet zo optimaal mogelijk aansluiten op het werkproces van de professional die hiervan gebruik maakt. Als door schakering van ruimtes de loopafstand groter wordt, kost transport meer tijd en heeft dit direct een negatieve invloed op de medewerkerstevredenheid. [1] Bovendien heeft de transportduur een directe relatie met patiëntveiligheid. Het multifunctioneel gebruik van ruimtes in de OK en optimale inzetbaarheid kan veel m2 besparen. Een mooi voorbeeld van het multifunctioneel organiseren van ruimtes is het integreren van een ruimte

• Figuur 3: Korte looplijnen: Afstand holding/recovery en OK is zo kort mogelijk met MRI scanner in het OK-complex. Naast gebruik voor de standaardprocedures in de radiologie afdeling, kan de MRI scanner tevens direct ingezet worden tijdens het uitvoeren van een operatieve ingreep. Voorwaarde hiervoor is

wel een goede logistieke aansluiting van het OK complex op de radiologie afdeling. Door een OK aan de linker- en rechterzijde van de MRI scanner te plaatsen, kunnen beide OK’s tijdens procedures van deze technologie gebruik maken. VCCN MAGAZINE | EDITIE 4 - 2013

25

Duurzaamheid Energiezuinigheid is een belangrijke vorm van duurzaamheid, die ook op de OK-afdeling van toepassing is. Door bijvoorbeeld energiezuinige ventilatiesystemen toe te passen, die voldoen aan de gestelde luchtkwaliteitseisen (richtlijn Werkgroep Infectie Preventie), kan in de exploitatiefase een aanzienlijke besparing op energiekosten worden gerealiseerd. Duurzaamheid kenmerkt zich ook in flexibiliteit. Flexibiliteit in de OK’s komt naar voren in de mate van aanpasbaarheid. Door een bepaalde mate van flexibiliteit in te bouwen tijdens de ontwerpen realisatiefase wordt de mogelijkheid gecreëerd om, op een relatief eenvoudige wijze, de OK’s in de toekomst aan te passen. Door het verkorten van de ‘downtime’ van een OK wordt de inzetbaarheid groter en kan op kosten worden bespaard. Afhankelijk van de zorgvraag en de opkomst van nieuwe behandelingen (b.v. gentherapie) zal in de toekomst de vraag naar OK capaciteit stabiel blijven of zelfs afnemen. Door efficiencyslagen in de ziekenhuiswereld zal de ‘kostbare’ hotfloor effectiever ingezet worden. Dit betekent OK’s delen met meerdere specialismen, meer operationele uren per dag en werken in shifts.

zijn in de fysieke omgeving, kan een positieve bijdrage leveren aan de productiviteit en welbevinden van de OK-professional (reductie ziekteverzuim).

• Figuur 4: Enkel mogelijkheid van daglicht toetreding

• Figuur 5: Daglichttoetreding en mogelijkheid om naar buiten te kunnen kijken

Daglichttoetreding in de werkomgeving heeft een positief effect op de medewerkerstevredenheid. Het werkt stress verlagend en is beter voor de gezondheid. De OKprofessional hecht meer waarde aan het binnenvallen van daglicht dan de mogelijkheid om vanuit de operatieafdeling naar buiten te kunnen kijken. Het belang van daglicht in een ruimte is afhankelijk van ontspanning, verblijfstijd in een ruimte en privacy, waarbij de koffieruimte de hoogste prioriteit heeft, gevolgd door de operatiekamer, kantoorruimte, gang, opslagruimte en als laatste de kleedruimte. [1] Het voorkomen van postoperatieve wondinfecties (POWI) wordt voor ± 20% beïnvloed door de techniek/luchtbehandeling. De overige 80% is te wijten aan andere aspecten, zoals het gedrag van de OKprofessional zelf. Door (on)bewuste stimulering en vereenvoudiging van de te hanteren protocollen in de fysieke omgeving, wordt het gedrag van de OK-professional positief beïnvloed. Door deze aspecten mee te nemen in het ontwerp, kunnen ze sterker geïntegreerd worden in de uiteindelijke fysieke omgeving. Bijvoorbeeld de doorgang naar de OK door de wasruimte laten lopen stimuleert OK-medewerkers hun handen te wassen. Of door het slim ophangen van apparatuur waardoor schoonmaken makkelijker wordt.

Door de verwachte toename aan apparatuur in de OK wordt nu vooral ingezet op een vergroting van m2 per OK. Rekening houdend met deze visie dient in het ontwerp goed nagedacht te worden over doelgroep, behandelprofiel en de daaruit voortvloeiende gewenste aanpassingen in de toekomst.

Beleving Beleving vormt vanuit de begrippen patiënttevredenheid, hospitality en healing environment een trend die sterk in ontwikkeling is. Steeds meer ingrepen vinden plaats onder gedeeltelijke narcose waardoor patiënten de OK omgeving bewuster beleven. Ziekenhuizen hebben door de privatisering een vergroot belang bij het aantrekken en behouden van hun patiënten. Dit geldt tevens voor behoud van de OK-professional. Het uitvoeren van het werkproces in een prettige werkomgeving met stress reducerende aspecten die verwerkt

26


• Figuur 6: Prioritering van daglichttoetreding in verschillende ruimtes van de OK-afdeling

ARTIKEL

Toekomstige wensen en eisen Door de analyse van de vier trends en ontwikkelingen rondom de OK, kan tijdens de ontwikkeling ingespeeld en geanticipeerd worden op de te verwachte toekomstige veranderingen die in de OK zullen gaan plaatsvinden; • Het ontwerpen van voldoende m² die voor de huidige, maar ook te verwachte technologie in de komende 25 jaar nodig zijn; • Rekening houden met flexibiliteit en efficiëntie bij de organisatie van ruimtes zoals korte looplijnen en logische scheiding van logistieke processen; • De mate van aanpasbaarheid van de gebouwde omgeving tijdens de gebruiksperiode en de energiezuinigheid van de toegepaste luchtbehandelingsystemen; • De integratie van gedrag beïnvloedende aspecten in het ontwerp en het afwegen van gebruikersvriendelijke aspecten zoals daglicht.

van medische apparatuur in de OK en de veranderende werkprocessen, zijn deze toekomstig gewenste veranderingen onoverkomelijk. Door in het ontwerp wand- en plafondsystemen toe te passen die snel aanpasbaar zijn, is het mogelijk om nieuw gewenste medische voorzieningen in de OK eenvoudig te plaatsen. Of luchtbehandelingssystemen die eenvoudig in volume of positie aangepast kunnen worden, waarbij de luchtkwaliteit gegarandeerd blijft. Hierdoor wordt de down-time van de OK minimaal, waardoor productieverlies tot een minimum beperkt kan worden.

ring vanuit verschillende marktsectoren zoals de cleanroom-, robotica- of IT industrie, te delen met de OK wereld. Het stimuleren van samenwerking tussen publieke en commerciële partijen, waarbij kennis, kunde en ervaring vanuit de praktijk en theorie gedeeld worden, zal resulteren in slimme innovaties. Het antwoord op de vraag ‘hoe maak je een operatiekamer toekomstbestendig?’ ligt dus binnen ons eigen bereik. ●

Conclusie

Door het integreren van bovengenoemde aspecten vanuit de OK-roos, kan een toekomstbestendige OK gerealiseerd worden.

Van belang is dat er oplossingen komen waarbij de benodigde toekomstige fysieke veranderingen, tijdens de gebruiksperiode van de OK, zo eenvoudig, optimaal en efficiënt (in tijd en geld) gerealiseerd worden. Het efficiënter benutten van arbeid en dus arbeidskosten en nog belangrijker het nihil houden van de downtime van elke OK, kan gemis aan omzet voor het ziekenhuis beperken.

Elke nieuwe OK die opgeleverd wordt, moet vaak na 2 à 3 gebruiksjaren al een eerste kleine aanpassing ondergaan, zoals het vervangen van een computerscherm aan de wand of het toevoegen van een pendelarm aan de wand. Door de toename

De ingrediënten voor de OK van de toekomst bestaan al, maar worden in de huidige situatie nog niet gebruikt. Om de optimale en veilige OK van de toekomst te kunnen realiseren is het van belang de reeds aanwezige kennis, kunde en erva-

DE OK-WIJZER

Auteur: Erik Burgmeijer, Ontwikkelaar bij Vitaal ZorgVast & Interflow.

De OK-wijzer vormt een advies- en toetsingsmodel dat gebruikt kan worden in de ontwikkeling van een ver- of nieuwbouwtraject van een operatieafdeling in een ziekenhuis. Daarnaast is het als evaluatiemodel te gebruiken voor een opgeleverde en in gebruik zijnde operatie afdeling.

1 Burgmeijer, E.R.T., OK-Wijzer, Adviesmodel voor het verbeteren van de medewerkerstevredenheid in de ontwikkeling van de operatie afdeling, 2012.

Het model bevat de prestatie-eisen die aan de fysieke omgeving van de operatie afdeling worden gesteld en draagt bij in het opstellen van het ruimtelijk programma van eisen. Het toetst de fysieke oplossingen, die gegeven worden in de ontwerpvarianten van de architect, of het dient als evaluatiemodel van de fysieke omgeving in de gebruiksfase van de operatie afdeling. De OK-wijzer is een productontwikkeling uit het afstudeeronderzoek ‘De invloed van vastgoed op medewerkerstevredenheid over de operatie afdeling van ziekenhuizen’ van Erik Burgmeijer, TU Delft 2012.



27

Internationale ontwikkelingen

Prestaties definiëren en proces beheersen F R A N S S AU R WA LT • K R O P M A N CO N TA M I N AT I O N CO N T R O L • S E C R E TA R I S C E N TC 156 W G 18

Het komen tot een Europese Standaard voor de ventilatie van operatiekamers is een traag proces gebleken. Hoewel de officiële standpunten van de landen dat (nog) niet verwoorden zijn de betrokken experts vrijwel unaniem van mening dat de enige situatie die telt, die is tijdens de operatie. Omdat metingen tijdens bedrijf nog niet algemeen zijn, maar er wel een criterium gewenst is om de prestaties in rust te kunnen beoordelen worden daar mogelijkheden voor aangegeven. Een belangrijk onderdeel van de standaard zal worden gevormd door het onderdeel ‘Procesbeheersing’.

28

Tumultueuze historie

Nieuwe structuur en aanpak

De operatieafdeling

Binnen de CEN is er geruime tijd gewerkt aan een Europese standaard voor ziekenhuisventilatie met specifieke aandacht voor de operatieafdeling. Tot eind 2012 was dat ondergebracht in Working Group WG13 van de Technische Commissie TC156 Ventilatie (kort aangeduid als CEN TC156 WG13). De voortgang is lang geblokkeerd geweest door grote onenigheid binnen de Duitse achterban en de Zwitserse delegatie. Toen er weer verder werd overlegd en voortgang werd gemaakt bleek het aan de TC gerapporteerde document niet gedragen door de participerende landen. In de TC werd toen vrijwel unaniem geoordeeld dat het gepresenteerde resultaat door de ‘convenor’ (= de trekker van de WG) niet op steun binnen de WG kon rekenen. Daarmee was de tijd voor de WG verstreken en werd de WG opgeheven. Toen de VCCN daar lucht van kreeg werd in overleg met de vertegenwoordiging van Nederland via de NEN (Roberto Traversari) onderzocht of er binnen de TC draagvlak zou zijn om door te gaan onder Nederlands voorzitterschap. Dat draagvlak bleek te bestaan en de TC initieerde een nieuwe WG18 hospital ventilation. Deze is in februari 2013 in Helsinki gestart en heeft tot op heden goede voortgang geboekt.

Om tot een standaard te komen, die een breder aandachtveld beslaat dan alleen de operatiekamer, is een structuur opgezet waarbinnen aanvullende delen kunnen worden toegevoegd.

In het onderdeel operatieafdeling wordt de relatie en opzet van heel de afdeling uitgewerkt aan de hand van de prestatieeisen. Uitgangspunten bij het opzetten van de standaard zijn steeds de veiligheid van de patiënt en aantoonbare feiten, ondersteund door onderzoek. Alleen als dat ontbreekt wordt op basis van de visie van de experts in de WG een standpunt weergegeven.


De basis wordt gevormd door onderdelen over begrippen en definities, algemene eisen, onderhoud en testmethoden. De specifieke delen behandelen de operatieafdeling, de isolatieruimtes, de centrale sterilisatie e.d. In specifieke delen worden alleen verbijzonderheden van in andere basisdelen aangegeven aspecten weergegeven. Er wordt specifiek in gegaan op ontwerp, luchttechnische classificatie, gebruik, onderhoud en testen.

Veiligheid van de patiënt centraal Omdat de WG internationaal is samengesteld is een inventarisatie langs de lidstaten nuttig en levert dat het volgende overzicht: zie figuur 2. Wat op valt is dat maar weinig landen in bedrijf een prestatie voorschrijven! De nodige landen hanteren een beschermingsfactor test in rust als aanvulling op de stofclassificatie.

Dilemma’s • Figuur 1:

Basis structuur CEN TC156 WG Standard on hospital Ventilation

Binnen de CEN WG zijn een drietal dillema’s onderkend en besproken: 1) Wie bepaald welke ingreep onder

ARTIKEL

Hoogste klasse Kve/m3

LAND

Engeland

Basis klasse

ISO 14644-‐1 Size ≥0,5µ

Zones / Test

At rest

Operational

At rest

Operational

10

-‐

-‐

-‐

< 10 Doel <5

ISO 5 Hersteltijd

Zweden

Kve/m3

ISO 14644-‐1 Size ≥0,5µ

Ar

At rest

Operational

At rest

Operational

Ja

BF

10

180

-‐

-‐

-‐

Ja/ Nee

BF/-‐

< 100 Doel <50

-‐

-‐

Zwitserland

-‐

-‐

-‐

-‐

Ja

BF

Nederland

-‐

-‐

ISO 5 Hersteltijd <3 min, 100

-‐

Ja

BF

Frankrijk

<1

-‐


-‐

-‐

Duitsland

<10

-‐


-‐

Oostenrijk

-‐

-‐

ISO 5

-‐

Systeem als Hoogste klasse evt in lagere stand -‐

-‐


-‐

-‐

<10

-‐


-‐

Ja

BF

<10

-‐

ISO 5 Hersteltijd <25 min 100

-‐

Ja

BF

-‐

-‐

ISO 5

-‐

• Figuur 2: Overzicht eisen diverse EU-landen

welk niveau van prestatie-eisen moet plaatsvinden? 2) Worden prestatie-eisen vastgelegd of worden technische concepten voorgeschreven? 3) Worden oplossingen in de vorm van concepten weergegeven of wordt een complete handleiding (kookboek) opgesteld hoe moet worden ontworpen en uitgevoerd? Dilemma 1) blijkt in diverse landen verschillend te worden benaderd. In Oostenrijk is na intensief contact met hygiënisten een lijst met ingrepen gekoppeld aan een bepaalde uitvoering van het luchtbehandeling systeem: groot/klein/ geen plenum. In Frankrijk wordt een voorzet gegeven voor een soort indeling op basis van risico niveaus. De consensus lijkt echter te gaan richting het wegblijven bij een stikte koppeling van ingreep en prestatieniveau. Dat is –in analogie met het standpunt in Nederland van de

WIP– echt de verantwoordelijkheid van de medische discipline. Wel is het behulpzaam handreikingen te doen om risico’s te kunnen inschatten, zoals ook de WIP richtlijn daar aspecten voor aanreikt. Dilemma 2) In vrijwel alle literatuur wordt voor het beoordelen van een operatieruimte uitgegaan van een of meer uitvoeringen met UDF (Uni-Directionele Flow) in vergelijking met een mengend systeem. Het lijkt verleidelijk daarbij aan te sluiten omdat, daarmee concrete uitvoeringen beschreven kunnen worden. Wat nadrukkelijk als een groot bezwaar daarbij wordt aangemerkt is dat alle aandacht gericht wordt op de techniek, maar niet op wat de techniek moet presteren. Daarom wordt allereerst uitgegaan van de prestatie-eisen waar de medici ingrepen onder kunnen verrichten. Met welk technische systeem dat kan worden gerealiseerd en gehandhaafd

staat daarbij helemaal vrij. Zo wordt het accent juist gelegd en ruimte gelaten voor nieuwe concepten mits ze “presteren”. Het prestatieniveau tijdens gebruik wordt als bepalend beschouwd. Ook al hebben niet alle deelnemende landen daar op dit moment een praktijk en/ofvoorschriften bij waarbij met zekere frequentie tijdens operaties de prestatie moet worden bepaald en beoordeeld.

Prestatieniveau leidend Dilemma 3) Een kookboek moet goed duidelijk en precies zijn anders gaat het mis. Een gedetailleerd kookboek als standaard gaat ook dwingend werken: zo moet het en niet anders. In de werkgroep weegt zwaar dat zowel nationaal als internationaal situaties en werkwijzen in een OK heel verschillend kunnen zijn en een op maat gesneden aanpak vergen. Een kookboek opzet past daar niet bij. Gemotiveerde oplossingsconcepten met wegingen wat betreft voordelen en beperkingen wel.

Prestatie borging Belangrijke vraag daarbij is of de uitkomst van een ontwerp en bouwproces zonder strakke voorschriften wel de gevraagde prestaties oplevert? Wanneer alles klaar is en de gevraagde prestatie niet gehaald wordt is een wezenlijke aanpassing vrijwel onmogelijk zonder gigantische consequenties in tijd en geld! De enige manier om dergelijke negatieve uitkomsten tegen te gaan is het correct doorlopen van het proces van specificatie tot oplevering langs alle belangrijke VCCN MAGAZINE | EDITIE 4 - 2013

29

stappen: 1. Medische indeling in risico’s en benodigde (kiem / stof ) prestaties 2. Eisen qua omvang en logistiek van de OK-afdeling 3. Basis ontwerp met gekozen concepten voor o.a. luchtbehandeling op prestaties 4. Detail ontwerp komend tot werktekeningen en componentselecties 5. Bouwen/installeren 6. Controleren / Testen of gebouwd is zoals getekend 7. Controleren/testen of prestaties worden gehaald (zoals gebouwd/in rust) 8. Controleren/testen of prestaties worden gehaald (in gebruik) Deze stappen kunnen worden samengevat in de volgende begrippen: Gebruikers specificatie (URS: user requirement specification) waarin de benodigde reinheid en bescherming voor een gegeven (groep van) operatie(s) wordt aangegeven en waarin de beoogde samenhang werkwijze en logistiek van de OK-afdeling wordt aangegeven. In het Basis Ontwerp wordt dit uitgewerkt in gekozen concepten en met technische specificaties van systemen en hoofdcomponenten. In het Detail Ontwerp wordt het Basis Ontwerp na goedkeuring gedetailleerd verwerkt tot werktekeningen, componentselecties e.d. Op basis van het Detail Ontwerp vindt het Bouwen/installeren plaats. Of dat correct is gebeurt wordt tijdens de Installatie kwalificatie plaats, aan de hand van de goedgekeurde Detail Ontwerp documenten. Na deze fase is alles juist gemonteerd, lekdicht en correct aangesloten. Dan komt de fase van in bedrijfstellen en functioneel testen tijdens de Functionele kwalificatie. Systemen worden op goede werking en prestatie (in rust) getest. Als alle voorgaande stappen succesvol zijn doorlopen volgt de inhuizing en in gebruik name door de gebruikers met al hun activiteiten. Pas dan kan tijdens ge-

30


bruik, in combinatie met alle van toepassing zijnde procedures, worden gecontroleerd of de prestaties tijdens gebruik ook zijn zoals beoogd! Dan is er sprake van Prestatie kwalificatie. Deze begrippen worden vaak in een V-vorm ten opzichte van elkaar weergegeven:

Figuur 3: V-model Met deze weergave wordt duidelijk dat de stappen van linksboven via onder naar rechtsboven in de tijd worden doorlopen. Stappen op gelijke hoogte hebben echter ook een horizontale verbinding! Wat er in de URS wordt geëist wordt getest in de Prestatie kwalificatie. De functionaliteit en capaciteit zoals in het Basis Ontwerp vastgelegd vormen ook het toetsingskader tijdens de Operationele kwalificatie. Of het systeem/de installatie correct is gebouwd kan tijdens de Installatie kwalificatie alleen worden geverifieerd op basis van goedgekeurde werktekeningen en bijbehorende documenten van het Detail ontwerp. Onderlinge stappen van URS naar Basis Ontwerp en van Basis Ontwerp naar Detail Ontwerp zijn daarom heel belangrijk en vragen om nauwgezette controle. Juist omdat de stap van URS naar Basis Ontwerp zo essentieel is qua concept, functionaliteit en capaciteit wordt hier vaak een speciale controle stap gehanteerd: de Ontwerp kwalificatie. Daarin wordt niet alleen min of meer administratief gecontroleerd of in het Basis Ontwerp aan alle eisen van de URS is voldaan. Ook wordt gekeken of de diverse disciplines, zoals bouwkunde, werktuigbouw, elektrotechniek, binnenafbouw, ICT, medische inventaris etc in zichzelf en in samenhang met de overige disciplines goed zijn ontworpen!

Daarbij moeten ook de capaciteiten en systeemparameters eenduidig en realistich zijn vastgelegd! Pas als dat het geval is kan de stap naar het detail ontwerp worden genomen. Daar wordt niet opnieuw ontworpen, maar juist het vastgestelde Basis Ontwerp uitgewerkt en uitgedetailleerd naar productie tekeningen en documenten. De werking en prestaties moeten exact op het Basis Ontwerp liggen. Alleen op deze wijze kan worden geborgd dat het wordingsproces goed wordt doorlopen. Natuurlijk blijft het goede ontwerpconcept onontbeerlijk voor het behalen van de gevraagde prestaties.

Interessante inzichten uit Zweden Op zich niet verbazingwekkend maar zeer bevestigend zijn de onderzoeken in Zweden naar de belangrijkste vervuiler in schone ruimten: de mens. Omdat deze veelvuldig acteert in een OK is in Zweden veel onderzoek gedaan naar de afgifte van kiemen door personen in de OK. Daarbij werd duidelijk waargenomen dat er niveau’s van kleding zijn, gerelateerd aan de materiaalsamenstelling van het pak. Katoenen kleding heeft de minst gunstige waarden. Gemengde vezels scoren beter, maar het best scoort speciale cleanroomkleding, volledig op basis van kunststof-vezels. Op basis van het aantal personen en hun kiemafgifte kan eenvoudig worden bepaald hoeveel kiemvrije lucht nodig is om de kiemconcentratie tot onder het vereiste niveau te verdunnen. In de Zweedse standaard SIS-TS-39-2012 wordt dit in relatie tot prestatie eisen weergegeven, zoals in figuur 4. Voor de berekening van de benodigde lucht op basis van volledige menging wordt onderstaande formule gehanteerd.

ARTIKEL

De conclusies Een mengend systeem kan dus ook aan operationele eisen voldoen bij goede kleding/discipline mits voldoende lucht. Echter een dergelijk systeem is wel heel gevoelig, de in berekening gehanteerde “bronsterkte” moet wel gehaald worden. Controle in de praktijk tijdens gebruik is daarmee extra belangrijk. Vergeleken met een mengend systeem heeft een UDF doorgaans veel meer lucht en is dus robuuster. Het Zweedse voorbeeld illustreert exact waar het om gaat: • Prestatie-eisen tijdens gebruik zijn leidend. Er worden meer factoren meegewogen dan alleen de luchtbehandeling; ook de belasting. • De keten van project/procesbeheersing moet gesloten zijn. ●

• Figuur 4: Voorbeeld tabel uit SIS-TS-39-2012 met prestatieeisen en kleding systeem. De berekening is daarmee uiterst simpel en redelijk eenvoudig uit te voeren. Wanneer op basis van deze werkwijze een luchthoeveelheid wordt vastgesteld is de werking en prestatie van de OK zeer afhankelijk van het maximum aantal personen en hun deeltjesafgifte op basis van hun kledingtype. Wanneer daar duidelijke overschrijdingen op plaatsvinden zullen de prestaties wat betreft kiemen per m3 gelijk worden bedreigd. In de SISTS-39-2012 wordt een regelmatige meting tijdens operatie dan ook nadrukkelijk noodzakelijk geacht. Op basis van deze gegevens kan ook op eenvoudige wijze worden geanalyseerd hoe een dergelijk ontwerp zich verhoudt met een UDF systeem. Dat is in figuur 5 weergegeven. Daarin is voor een bronsterkte per persoon van 5 kve’s /s en van 1,5 kve/s weergegeven hoeveel lucht er nodig is bij gegeven aantal personen in het operatiegebied. D horizontale lijnen geven de hoeveelheid lucht bij een 3 x 3 plenum of een 3,5 x 3,5 m plenum bij een snelheid van 0,325 m/s.

Bij een slecht functionerend kledingsysteem is bij 6 personen de hoeveelheid mengende lucht net zo groot als bij een plenum van 3 x 3 m. Meer dan 6 personen

• Figuur 5:

Referenties: 1. Bengt Ljungqvist, Berit Reinmüller, Practical Safety ventilation in Operating Rooms – An introduction. 2 SIS-TS-39-2012-EN,Microbiological cleanliness in the operating roomprevention airborne contaminationguidance and fundamental requirements.

Benodigde luchthoeveelheid afhankelijk van aantal personen en kleding voor een wondgebied ≤ 10 kve/m3

op dat niveau gekleed, genereren ook bij zo’n plenum zoveel kiemen dat de eis <10 kve/m3 niet goed gerealiseerd kan worden. Het aantal personen en hun emissie blijkt een essentiële factor te zijn.



31

TERUGBLIK • VERENIGINGSNIEUWS

Impressie viering 5e lustrum VCCN

Space Expo Noordwijk 15 november 2013 met ruim 100 bezoekers

Kijk voor meer foto’s op:

www.vccn.nl

32

VCCN VERENIGINGSNIEUWS | EDITIE 4 - 2013

25 JAAR VCCN • VERENIGINGSNIEUWS

15 november 2013

Viering 5e lustrum VCCN Vrijdag 15 november jl. was het zover: VCCN vierde haar 25-jarig bestaan op feestelijke wijze bij Space Expo in Noordwijk: de permanente tentoonstelling over de internationale ruimtevaart, met nadruk op de Nederlandse inbreng: astronauten Wubbo Ockels en natuurlijk André Kuipers. Ruim 100 leden maakten het middagprogramma mee, dat begon met een lezing van VCCN voorzitter Frans Saurwalt. Hij schetste de ontwikkeling van de technologie in de afgelopen eeuw en met name de schaalverkleining, waardoor het werken in geconditioneerde ruimtes noodzakelijk werd. Contamination Control werd zodoende onontbeerlijk. VCCN heeft zich de afgelopen 25 jaar ontwikkelt als het belangrijkste kennisplatform op het gebied van contamination control. Gelukkig is VCCN in staat om financiele middelen beschikbaar te stellen om in internationale organisaties een rol te spelen, met name op het gebied van normen en richtlijnen.

25 jaar VCCN De tweede spreker, de heer Hans van der Lande, is werkzaam als persvoorlichter bij ESA-ESTEC/Space Expo. ESA/ESTEC is het Europese ruimtevaartagentschap, waarvan het hoofdkantoor in Noordwijk is gevestigd. ESTEC houdt zich o.a. bezig met het testen van de Europese satellieten. Hij belichte vervolgens in vogelvlucht de geschiedenis van de onbemande en bemande ruimtevaart. Na een interessante rondleiding door de Space Expo tentoonstelling kreeg de hoofdgast van de middag het woord, Andre Kuipers, de

tweede Nederlandse astronaut. Hij gaf een boeiende lezing over de selectie tot astronaut, de voorbereidingen op de ruimtereis, uiteraard de reis zelf en de gevolgen van de terugkeer op aarde na ruim een half jaar in gewichtloosheid.

Meet and Greet Velen zijn na afloop met hem op de foto gegaan tijdens de Meet and Greet.

• André Kuipers Tijdens het afsluitende diner vroeg Frans Saurwalt speciaal aandacht voor de leden van het eerste uur. Zij werden lid van VCCN in 1988 en zijn daarmee 25 jaar lid. Zij ontvingen een VCCN speldje. Speciaal aandacht was er voor het 1ste lid van de vereniging: Philip van Beek. Hij ontving behalve zijn speldje een oorkonde en een fles wijn. Tot slot werd een belangrijke categorie letterlijk in de bloemen gezet: de partners van de leden die in bestuur, commissies of projectgroepen actief zijn. Zij moeten hun partners regelmatig missen vanwege werkzaamheden voor de vereniging. Al met al een bijzondere en gedenkwaardige afsluiting van het VCCN jubileum jaar. ●



33

ISO Werkgroep 11

‘Assessment of suitability of equipment and materials for cleanrooms’ bereikt eerste mijlpaal KO O S A G R I CO L A • KO O S . A G R I CO L A @ O C E . CO M

ISO TC209 Werkgroep 11 heeft in de bijeenkomst begin oktober in Reno de Committee Draft van ISO 14644-14 afgerond. De titel is: Cleanrooms and associated controlled environments - Part 14 : Assessment of suitability for use of equipment by airborne particle concentration. Namens VCCN zitten via de NEN Theun Kemps (ASML) en Koos Agricola (Océ Technologies) als experts in deze werkgroep. In dit artikel wordt de stand van zaken van TC209 WG11 beschreven. Oprichting TC209 WG 11 Het is allemaal begonnen met een presentatie van Udo Gommel (FHG IPA) tijdens de TC209 meeting in Tokio in 2010. Het Fraunhofer Instituut IPA in Stuttgart had al jaren een programma met betrekking tot Cleanroom Suitable Materials, een programma waar Océ ook aan meewerkte. Daarnaast had men zich ook op equipment gericht en ook hiervoor werd een FHG IPA keurmerk ontwikkeld. De TC209 was zeer terughoudend en bang voor een Duits keurmerk. Op verzoek van onder andere VCCN is in het vroege voorjaar van 2011 een Ad Hoc in Londen gehouden om

ISO/CD 14644-14 Inhoud te komen tot een internationaal acceptabele formulering van een New Work Item. Dit is in de TC209 meeting in Milaan 2011 geaccepteerd. Het NWI is rondgestuurd en de meerderheid van de TC209 leden stemden voor. Uiteindelijk vond in juni 2012 de eerste meeting in Berlijn plaats. De DIN heeft het secretariaat van deze werkgroep.

Aanpak WG11 In de werkgroep zitten experts uit Duitsland, Frankrijk Engeland, Nederland, Zwitserland, Japan, Verenigde Staten en de Filippijnen. Het leeuwendeel van het werk is uitgevoerd door de Europese deelnemers. De werkgroep ging met drie bijeenkomsten per jaar (2012: Berlijn, Zürich en Londen; 2013: Manilla, Delft en Reno) zeer voortvarend te werk. Het Duitse secretariaat zorgde voor een template voor de inhoud van de standaard en via brainstorms, discussies en huiswerk werd dit gevuld en bijgeschaafd. In Duitsland was parallel VDI richtlijn 2083-17 Reinraumtechnik Reinheitstauglichkeit von Werkstoffen (2013) uitgewerkt.

• Cleanroom FHG IPA

34

van de geschiktheid van apparatuur en materialen voor een bepaalde ISO klasse cleanroom met betrekking tot deeltjes en chemische contaminatie in zowel lucht als op oppervlakken. Dit is een omvangrijk pakket en daarom is gestart met een norm voor het bepalen van de geschiktheid van apparatuur (inclusief gereedschap) voor een bepaalde ISO klasse cleanroom volgens 14644-1 met betrekking tot deeltjes concentratie in lucht.

De opdracht van de werkgroep was te komen tot een norm voor het bepalen


Door een administratieve fout is de norm eerst als ISO/NP 17910 genummerd, maar dat is intussen rechtgezet. Het doel van de norm is de specificatie van een methode waarbij de geschiktheid van apparatuur met betrekking tot zwevende deeltjes zoals gespecificeerd in ISO 14644-1 kan worden bepaald. Apparatuur met bewegende delen genereert deeltjes op de wrijvingspunten. Deze generatie is niet constant en zal in het begin hoger zijn dan bij gebruik. Apparatuur moet vaak eerst ingelopen worden. Na verloop van tijd tegen het einde van de levensduur van het apparaat of een deel van het apparaat zal door slijtage en verwering het deeltjesemissie niveau weer toenemen. De deeltjesgeneratie vertoont in de tijd een zogenaamd badkuip profiel. De beoordeling volgens de in de norm beschreven methode is echter een momentopname en representatief als de apparatuur ingelopen is. Voor het beoordelen van de geschiktheid van apparatuur is natuurlijk ook materiaalkeuze, de afwerking en de oppervlaktereinheid van het apparaat belangrijk. Vervolgens is de omgeving waar de test wordt uitgevoerd van belang. Deze dient schoner te zijn dan de cleanroomomgeving waar-

NORMEN EN REGELGEVING • VERENIGINGSNIEUWS

voor de apparatuur bedoeld is. De reinheid, temperatuur en relatieve vochtigheid van de testruimte dienen vooraf bepaald te worden. Na deze pre-inspectie komt de verkennende stap in de beoordelingsmethode. Er wordt een onderzoek naar potentiële deeltjesbronnen in het equipment uitgevoerd. Deze worden bepaald door gedurende korte tijd met een deeltjesteller de concentratie van deeltjes rondom potentiële emissiepunten te bepalen.

is. Additioneel kan er ook een deeltjesneerslag meting aan toegevoegd worden. Deze is beknopt beschreven met verwijzing naar 14644-3.

Vervolgstappen WG11 De WG11 brengt het document binnenkort als CD uit. Dit betekent dat het nog niet publiek is, maar wel wordt rondgestuurd voor internationaal commentaar. Als een VCCN lid dit document wil beoordelen, kan hij/zij contact opnemen met ondergetekende. Na verwerking van het commentaar zal het document als Draft International Standard (DIS) uitgebracht worden.

Norm chemische contaminatie

• Deeltjesmeting aan kabelhouder

• Cleanroom robot

Uit de pre-inspectie volgen de punten waar hoge deeltjesconcentraties worden gemeten. Op die plaatsen wordt langdurig gemeten terwijl de apparatuur op de manier, waarop die in de cleanroom in bedrijf wordt gesteld, in werking wordt gezet. De data van de Hoge Concentratie Punten (HPC) wordt naast die data van de testomgeving in de analyse verwerkt. Met behulp van de passende statistiek die in de bijlage van de norm wordt beschreven kan bepaald worden voor welke klasse cleanroom het apparaat geschikt

In de norm is na veel discussie besloten de alternatieve totale emissie meetmethode, die ook al in enkele nationale richtlijnen is beschreven, in de bijlage van de 14644-14 standaard op te nemen. De reden is dat er grote verschillen waargenomen kunnen worden. De totale emissiemethode middelt de lokale emissie, die meestal ook niet constant is, maar in kleine uitbarstingen vrijkomt, uit. De HPC methode focust zich juist op de lokale hoge concentraties. De in deze norm beschreven HPC methode is vooral geschikt voor kritische cleanrooms. Voor ISO 7-9 cleanrooms kan men genoegen nemen met de resultaten van een totale emissie meetmethode.

Intussen gaat de werkgroep aan de slag aan het opstellen van een norm met betrekking tot chemische contaminatie ten gevolge van apparatuur en materialen. Hiervoor willen we een vergelijkbare structuur als bij 14644-14 volgen. Voor 2014 zijn de meetings gepland in Berlijn, Tokio en Toulouse. Indien er VCCN’ers zijn die op dit onderwerp van gedachten willen wisselen of input kunnen leveren kunnen jullie met ondergetekende of Theun Kemps ([email protected]) contact opnemen. ●



35

Cursussen op gebied van OK’s

‘OK’s een stap in de goede richtlijn’ Het thema van deze VCCN Magazine is ‘OK’s een stap in de goede richtlijn’. VCCN heeft in haar cursusprogramma een aantal cursussen op gebied van OK’s.

OK Gedrag Cursus Post Operatieve Wond Infecties (POWI’s) vormen een risico bij operaties. POWI’s hebben diverse oorzaken, zoals de conditie van de patiënt, het instrumentarium, de handelingen en de luchtgedragen contaminaties. Luchtgedragen contaminaties zijn vanwege hun onzichtbaarheid moeilijk te beheersen. Twee belangrijke beheersaspecten zijn gedrag en discipline op de afdeling.

36

Een doelmatige opleiding kan beide aspecten verbeteren. De Operatiekamer Gedrag Cursus is opgezet voor het opleiden van operatiekamer-medewerkers. In de cursus komen onder andere aan bod: • De bronnen van deeltjes en microorganismen; • De preventie van het genereren en verspreiden van deze deeltjes door gedrag en kleding;


• Het verantwoord omgaan met de luchtstromingen en luchtdrukken waarmee een moderne operatiekamer is uitgerust om de preventie optimaal te maken; • De noodzakelijke procedures en de bijbehorende intercollegiale samenwerking. De cursist ontvangt een uitgebreide syllabus als naslagwerk.

CURSUSSEN • VERENIGINGSNIEUWS

C L E A N R O O M PA S

Dhr Hans Vermeulen Pasnummer

123456789

Datum afgifte

01.01.2014

Geldig t/m

31.12.2018

Uitvoering Vanwege het groot aantal medewerkers in een operatieafdeling zoals OK-verpleegkundigen, anesthesie medewerkers, opererende medewerkers en technisch- en schoonmaak-personeel, organiseert VCCN de cursus ‘in-house’. Gezien de tijdsdruk en mogelijkheden in de gezondheidszorg, wordt de cursus gegeven in een halve dag. Om een effectieve invulling van deze intensieve cursus te bereiken, is het aantal deelnemers beperkt tot 40 cursisten.

Cleanroom Schoonmaak Cursus (CSC) Het schoonmaken van een operatiekamer of cleanroom vereist bijzondere technieken. Naast de toegepaste speciale technieken en hulpmiddelen is er nog een groot verschil met normale schoonmaakwerkzaamheden, namelijk de discipline van degene die de schoonmaak uitvoert. Deze nieuwe cursus bevat praktische informatie voor het schoonmaken van een cleanroom volgens een reinigingsprogramma. Er zijn praktische demonstraties en oefeningen omtrent het systematisch uitvoeren van oppervlaktereiniging van grote en kleine oppervlakken. Tevens wordt de manier waarop men het resultaat kan evalueren behandeld. Aan bod komen: • Schoonmaakmethoden en schoonmaakmiddelen • Desinfectie en desinfectiemiddelen • Controles, methodes en resultaat De cursus duurt een halve dag. Voorwaarde voor deelname aan de VCCN Cleanroom Schoonmaak Cursus is het met succes hebben gevolgd van de Cleanroom Gedrag Cursus. U bent hierdoor in het bezit van de VCCN CleanroomPas®. Een aantoonbare vergelijkbare cursus voldoet eveneens.


• De VCCN cleanroompas,nieuwe huisstijl

Cleanroom Gedrag Cursus De bekende en internationaal gecertificeerde Cleanroom Gedrag Cursus van VCCN is continu in ontwikkeling. Dit is noodzakelijk omdat de ontwikkelingen bij de realisatie van en bij het werken in cleanrooms niet stil staan. Mede hierom raadt VCCN aan om minimaal binnen 5 jaar na het volgen van de CGC de opfriscursus te volgen en zo weer kennis te vergaren van de laatste stand van zaken binnen cleanrooms.

Controles, methodes en resultaat Cleanroom Techniek Bent u verantwoordelijk voor de realisatie of beheer van een cleanroom of betrokken bij de bouw als adviseur of installateur? Dan kunt u bij VCCN terecht voor de noodzakelijke kennis. U heeft de keuze uit een gecertificeerde opleiding van tien avonden die wordt afgesloten met een examen en praktijkopdracht of een tweedaagse cursus. Cleanroom Technology Education (CTE) Naast een flinke diepgang van de theorie van de cleanroom koppelt de CTE theorie aan praktijk. Met de avondopleiding Cleanroom Technology biedt VCCN een complete opleiding over cleanroom technologie en de toepassing hiervan in cleanrooms. Het doel van deze opleiding is dat de deelnemer cleanroom technologie kan combineren met zijn professie, zoals engineering, productie, bedrijfskunde, facility management, life sciences etc. en kan toepassen op verschillende aspecten van de cleanroom. De opleiding duurt tien avonden en wordt afgesloten met een examen en praktijk-

opdracht. De eerstvolgende cursus start in januari 2014 en wordt gehouden in Leusden. Cleanroom Techniek Cursus (CTC) De Cleanroom Techniek Cursus is een tweedaagse cursus bedoeld voor een ieder die een cleanroom gaat opzetten: ontwerpers, bouwers en toekomstige gebruikers. Het unieke van deze technische VCCN Cleanroom Techniek Cursus is dat deze aan alle genoemde doelgroepen tegelijk wordt gegeven. Dit betekent dat men tijdens de cursus al kennis kan maken met de verschillende partijen, die ook bij het project de realisatie van een cleanroom aanwezig zijn. De eerstvolgende cursus wordt gehouden in maart 2014.

Informatie In dit magazine treft u het volledige cursusoverzicht van VCCN aan. Meer informatie over bovengenoemde opleidingen en cursussen is te vinden op www.vccn.nl. Voor vragen of een offerte over de uitvoering van de ‘in-house’ cursus kunt u terecht bij het VCCN Cursussecretariaat, T 033 434 57 60, e-mail, [email protected] of www.vccn.nl. ●



37

GESLAAGDEN CGC/ICEB REGISTER INHOUSE Opfris Cleanroom Gedrag Cursus CGC 2 september 2013 Bergeijk M.J. de Bruijn H. Davids E.P.M.H. van den Dungen M.J.G.A. Geilen K.H.W. IJzermans M. van Kooten E.J.M.C. Lindberg R. Marcussen J.A.J. Snellens A.P. van der Steen M.J. Vocking M.A.P.F. van den Wildenberg

INHOUSE Opfris Cleanroom Gedrag Cursus CGC 17 september 2013 Bergeijk Mevr. J.B. Carbière R.A.C. van Dongen R.L.F.P. Daris H.M.B. Engelen T.W.G. Jansen C.T.H. de Jongh A.T.M.G. Kooken B. Kuijpers M. Lendering R. van Limpt G.F. Meeusen Mevr. M.A. Nelisse-van Maurik B. Prinsen N. Ronde D.L.P. Scheepers T. Slegers J.C.M. Smets E. Trum J.G.C.M. Ubels J.U. de Waal

INHOUSE Opfris Cleanroom Gedrag Cursus CGC 16 oktober 2013 ASITO Mevr. F. Abidi Mevr. T. Boukhlik

38

Mevr. M.F. Delgado Fonseca-Bentub Mevr M.O. Cadiz Mevr. A. Gürsoy Mevr. I. Jesus Mevr. I.W. Khemon-Bholasingh Mevr. S. Sagdic-Seckin Mevr. J. Silva da Graça-Lopes M.F. van der Snoek Mevr. N. Tafazzul Mevr. N. Taj-Aziz

INHOUSE Opfris Cleanroom Gedrag Cursus CGC 29 oktober 2013 Kropman D.A. Albinus J. Berger T.A. Beswerda M. van den Bragt R.W.M. van der Giessen H.J.M. Groot Mevr. A.C.T. de Jong R.P.C. van Lent S. Mudde R.S. Pelzers J.A. Reijnders R. van Roemburg M.W.G. Roodbeen M.A. Sikora R.K. Warnars A.M. Willems

Opleiding Cleanroom Technology Education 2013 W.W.G. Bouw Intervet International BV Mevr. K. Cholevova Intervet International BV A.R.J. Croes Kalibra Cofely L.H. Cuenen Intervet International BV Mevr. M.A.J.L. Eillebrecht Intervet International BV B.G.M. van Eldijk Intervet International BV A.M.G. Mulders ir. M.J. Niesen Deerns Nederland B.V. ir. O.C.P. Teulings VDL Enabling Technologies Group


P. Verkerk Lighthouse Worldwide Solutions Benelux BV

Cleanroom Gedrag Cursus

9 september 2013

Mevr. C. Boer-Loffeld Asito BV Mevr. W. van den Brink Asito BV M.L. van den Broek Pneu/Tec B.V Mevr. G.A. Calis Asito BV Mevr. N. Cornelissen Teesing BV Mevrouw M.H.E. Egbers Asito BV D.A. den Haas Pneu/Tec B.V. N.M. Heerink Maan Special Products R.L.J. Holleman BKL Engineering b.v. Mevr. R. Jansen van ’t Laar Maan Special Products Mevr. S. Kanipa Asito BV Mevr. V. Katava-Trogrlić Sanquin Bloedbank Regio Zuidoost R. Kooren Teesing BV C.J. van der Linden Baanbrekers Mevr. D.P. Maatman Maan Special Products Mevr. L. Mahler-Jaarsma Asito BV T.G.M. van Oorschot UMC St. Radboud Mevr. N.E.A.M. van Rixtel-Kamp Asito BV Mevr. A.M.E. Sauer Asito BV J.E. Silberie Tempcontrol Industrial Electronic Products BV A.S. Stolk Tempcontrol Industrial Electronic Products BV H.J.L. Veldkamp Bronkhorst High-Tech BV

GESLAAGDEN & NIEUWE LEDEN • VERENIGINGSNIEUWS

P.A. van der Vleuten BKL Engineering b.v. Mevr. ing. C. Waasdorp Erasmus MC Mevr. D.K. ter Weele-Weber Asito BV

Opfris Cleanroom Gedrag Cursus

Mevr. S. Űstünboijar-Kalakoglu Asito BV Mevr. S. Harmankaya-Namli Asito BV

4 november 2013 Mevr. E. Couwenberg IDB Holland BV

NIEUWE LEDEN Nieuwe bedrijfsleden

Nieuwe persoonlijke leden

TBP Electronics bv

Servitium Technology BV

De heer H.A.W. Verschuuren

De heer C. Vis Vlakbodem 10 3247 CP DIRKSLAND www.tbp.nl ●

De heer P. Oord Fokkeboom 23 1319 BG ALMERE www.servitiumtechnology.com ●

Unicorn Industrial Cleaning Solutions BV ●

Aluglas B.V.

Essencon

De heer R. Anspach Postbus 268 1420 AG UITHOORN www.aluglas.nl ●

De heer K. de Wit Postbus 414 5500 AK VELDHOVEN www.essencon.com ●

Global Consepts-Europe B.V.

QleanAir Scandinavia

De heer M. Rook Beechavenue 54 1119 PW SCHIPHOL-RIJK www.global-consepts.com ●

De heer M. Nikkel Evert van de Beekstraat 29 1118 CL LUCHTHAVEN SCHIPHOL www.qleanair.nl ●

De heer R.S. Pelzers Kropman BV ●

OPROEP PARTICIPATIE VCCN PROJECTGROEP 4 / RICHTLIJN 8 VCCN Projectgroep 4 Gezondheidszorg heeft richtlijn 7 vrijwel voltooid en wil verder gaan met richtlijn 8: het monitoren tijdens gebruik op de operatiekamer en opdekruimte. Voor deze vervolgactiviteiten is contact gelegd met de VHIG en hebben diverse VCCN-leden interesse getoond. De VCCN Projectgroep zoekt projectgroepleden met specifieke deskundigheid ten aanzien van dit onderwerp. Bent u geïnteresseerd dan kunt u zich nu aanmelden. U ontvangt dan binnenkort een aantal mogelijke data voor een eerste overleg. Aanmelding kan per e-mail naar [email protected] Graag willen we u er op wijzen dat u niet per se hoeft te participeren om op de hoogte te blijven. Via VCCN Magazine, diverse gelegenheden op VCCN Symposia en de Nationale CleanroomDag zult u worden geïnformeerd. Namens VCCN Projectgroep 4 Gezondheidszorg. Frans Saurwalt



39

A

AGENDA 28 JANUARI 2014 Cleanroom Technology Education (CTE) Leusden 29 JANUARI 2014 Ledenmiddag De Klepperman, Hoevelaken 27 FEBRUARI 2014 Regionale bijeenkomst ‘Product Contamination’ Eindhoven 17 MAART 2014 Opfris Cleanroom Gedrag Cursus (CGC) Amersfoort 24 MAART 2014 Cleanroom Gedrag Cursus (CGC) Amersfoort 26 EN 27 MAART 2014 Cleanroom Techniek Cursus (CTC) Leusden

AANKONDIGING

Ledenmiddag WOENSDAG 29 JANUARI 2014 TIJD: VAN 14.45 TOT 19.45 UUR (INCLUSIEF DINERBUFFET) LOCATIE: BILDERBERG DE KLEPPERMAN IN HOEVELAKEN

In navolging van eerdere succesvolle edities organiseert VCCN in 2014 wederom een ledenmiddag. Dit keer eerder in het jaar, zodat we ook met elkaar het nieuwe jaar kunnen inluiden. Alle persoonlijke leden en contactpersonen van bedrijfsleden ontvangen hiervoor een uitnodiging per e-mail. Het bestuur wil u graag kort laten weten waar zij en de projectgroepen zich mee bezig houden en waar de aandachtspunten voor de toekomst liggen. Deze middag gaat het er met name om wat úw vragen en interesses zijn m.b.t. een bepaald thema. Dit gebeurt door in kleine groepjes (ca. 8 personen) over een aantal onderwerpen te spreken. Het bestuur kan de uitkomsten van de discussies mee nemen in toekomstige plannen en/of activiteiten.

● U KUNT EEN EERSTE T/M NEGENDE KEUZE MAKEN UIT DE VOLGENDE ONDERWERPEN: • Biosafety • Commissioning • GMP • Hygiënisch ontwerp • Kennisontwikkeling • OK’s • Ontwerp en Bouw Cleanrooms • Ontwerp en realisatie Contamination control processen • Validatie en kwaliteitsborging

15 APRIL 2014 Cleanroom Reiniging Cursus (CRC) Leusden 17, 24 EN 25 APRIL 2014 Opleiding Cleanroom Testen en Certificeren (OCT) Leusden, Boven-Leeuwen 21 MEI 2014 Cleanroom Symposium Locatie n.t.b. 08 OKTOBER 2014 Nationale CleanroomDag ’t Spant! Bussum

U wordt uiteindelijk ingedeeld bij twee onderwerpen. Iedere sessie duurt 55 minuten. Daarnaast draait deze bijeenkomst om het op informele wijze (nader) kennis maken met de bestuursleden en met de leden onder elkaar. Na de sessies bent u dan ook uitgenodigd voor een afsluitende borrel en een dinerbuffet. Een uitstekende manier om contacten te verstevigen of nieuwe contacten op te doen. Bijkomend voordeel is dat u na de spits huiswaarts gaat.

● INFORMATIE EN AANMELDEN

Bezoek voor meer informatie www.vccn.nl

40

Voor vragen en overige informatie: Sandra van Ewijk-Jansma, (033) 434 57 65, [email protected] Meld u aan voor deze middag! U vindt het aanmeldingsformulier op onze website www.vccn.nl


VERENIGINGSNIEUWS

OPRICHTING VCCN COMMISSIE 06

Marketing & Communicatie Marketing & Communicatie wordt steeds belangrijker. Het VCCN bestuur onderkent dit belang en heeft besloten tot oprichting van een de Commissie 06 Marketing & Communicatie – naast de vijf reeds bestaande commissies: Opleidingen, Lezingen & Conferenties, Normen & Richtlijnen, VCCN Magazine en Projecten.

● DOEL VAN DE COMMISSIE IS: • De beleidsdoelstellingen van de vereniging vertalen naar concrete marketingdoelstellingen. • Op basis van de marketingdoelstellingen opstellen van een VCCN Marketing & Communicatieplan, eventueel met hulp van externe deskundigen. • Monitoren van de implementatie van het Marketing & Communicatieplan.

Beoogde startdatum van de commissie is 1 februari 2014. De commissie zal circa 4x per jaar vergaderen, waarbij in de startfase waarschijnlijk intensief contact zal zijn tussen de commissieleden. Persoonlijke leden en/of medewerkers van bedrijfsleden die affiniteit hebben met communicatie, marketing en PR worden hierbij van harte uitgenodigd om zitting te nemen in deze commissie.

● BELANGSTELLING? Stuur een e-mail naar Paul van Rij: [email protected]



41

Micronclean, onderdeel van Berendsen, is dé specialist op het gebied van reiniging van kleding en aanverwante services voor in cleanrooms. Vanuit de Business Line Cleanroom zijn wij voor de regio West/Noord-Nederland (ten noorden van lijn Nijmegen - Rotterdam) op zoek naar een fulltime:

Accountmanager Cleanroom Jouw profiel:

Wat bieden wij?

.

Interesse?

.

.

Je bent verantwoordelijk voor het acquireren van nieuwe klanten in de segmenten Healthcare, Micro-electronica en ESD en het onderhouden van relaties met bestaande klanten in deze segmenten, onder andere door gebruik te maken van je eigen netwerk; Je werkt met een fascinerende dienstverlening, in een dynamische en resultaatgerichte onderneming. Naast een gedreven, ondernemende en resultaatgerichte instelling, is enige jaren ervaring in (een van) bovengenoemde segmenten van belang en is kennis van de textieldienstverlening een pré; Je hebt een HBO werken denkniveau.

Berendsen investeert veel in jouw persoonlijke ontwikkeling, zowel door training als door persoonlijke coaching. We bieden goede arbeidsvoorwaarden (13e maand, auto van de zaak, onkostenvergoeding).

Stuur een (korte) motivatiebrief en CV naar Berendsen, via [email protected] of kijk op www.berendsen.nl


WENST U PRETTIGE FEESTDAGEN EN EEN VOORSPOEDIG 2014

Noteer vast de volgende VCCN bijeenkomsten in uw agenda: 29 januari  Ledenmiddag / opening nieuwe jaar  Hoevelaken 27 februari  Regionale bijeenkomst ‘Product contamination’  Eindhoven 21 mei  Cleanroom Symposium & vakbeurs  ‘s-Hertogenbosch 8 oktober  12de Nationale CleanroomDag & informatiemarkt  Bussum

Het concept van de Flex OK berust op drie unieke elementen: Wandsysteem: Het innovatieve wandsysteem maakt het mogelijk om toekomstige aanpassingen, vooraf in de fabriek uit te voeren. Hierdoor kan het wandelement, buiten de operationele OK-tijden, binnen +/- twee uur vervangen worden. Dit voorkomt productieverlies van een OK.

The future is here De ‘Flex OK’ is het nieuwe OK-concept van Interflow. Dit concept is een resultante van de twee seminars over de OK van de toekomst, die onlangs door Interflow gehouden zijn. Wensen en eisen van gebruikers, managers, onderzoekers, adviseurs, architecten, de inspectie en andere publieksgroepen hebben wij kunnen vertalen naar innovatieve oplossingen. De Flex OK is toekomstbestendig, biedt maximale flexibiliteit, is eenvoudig aanpasbaar en geeft

Plafondsysteem: Het plafondsysteem is eenvoudig en snel (her) indeelbaar aan te passen aan de toekomstige wensen. Filtermodules, verlichting, stralings- en servicepanelen zijn in een handomdraai te vervangen of te verplaatsen. Luchtbehandeling: Welke plafond- of filterindeling er ook in de OK gekozen wordt, door het gebruik van een alternatief luchtbehandelingsysteem is de afzuiging altijd optimaal. Het Flex OK-concept is geschikt voor zowel nieuwbouw als renovatie. Meer weten over de Flex OK? Neem contact op met Erik Burgmeijer, OK-deskundige bij Interflow. E-mail: [email protected]

minimale onderhoudsinspanning (= kosten) tijdens de exploitatiefase. Interflow is onderdeel van BAM Techniek bv

www.interflow.nl

MAGAZINE. Ontstaan, achtergronden en stand van zaken. Gedrag en monitoring van een OK in gebruik. Oprichting Commissie Marketing & Communicatie

Recommend Documents