Mag het een petje meer zijn voor de mentor?
Mentor in aanvangsbegeleiding…
Tine Scherpereel, KATHO, departement RENO
Tine Scherpereel
Componenten v/d werkplekleeromgeving
Tine Scherpereel
Samen opleiden
“Mentoren zullen het leerkracht-worden mee begeleiden. De overstap naar de beroepspraktijk, die in alle evaluaties als één van de grote knelpunten naar voren komt, zal er zachter door worden.” (Vandenbroucke, 5 oktober 2006) Tine Scherpereel
Onderwijsbeleid Het is onverantwoord jonge mensen zonder begeleiding en ondersteuning aan hun job te laten beginnen zonder dat zij een voldoende ruime praktijkervaring on-the-job hebben kunnen opdoen. (…) Na het behalen van het diploma bij het einde van de opleiding kan de afgestudeerde in het beroep stappen, maar bij het begin van de beroepsuitoefening heeft de beginnende leraar recht op aanvangsbegeleiding, waarbij de startende leraar goed wordt begeleid. De aanvangsbegeleiding is bedoeld voor gediplomeerde leraars die minimaal 30 studiepunten stage in hun opleiding hebben gehad. Voor de anderen die dus stage in-service doen in een ingroeibaan, zit de aanvangsbegeleiding dan vervat in de ingroeibaan. (conceptnota Vandenbroucke)
Tine Scherpereel
Woordvertakkingen
Mentor
Tine Scherpereel
Woordvertakkingen Collega-gericht Mentor
Stagiairgericht
Tine Scherpereel
Woordvertakkingen Mentorencoach Collega-gericht Mentor-coach in aanvangsbegeleiding
Mentor
Stagiairgericht
Tine Scherpereel
Woordvertakkingen Mentorencoach Collega-gericht Mentor
Mentor-coach in aanvangsbegeleiding
Mentor-coach in stagebegeleiding Stagiairgericht Vakmentor (SO, HO)
Klasmentor (BaO)
Tine Scherpereel
Woordvertakkingen Mentorencoach Collega-gericht Mentor-coach in aanvangsbegeleiding
Mentor
Mentor-coach in stagebegeleiding Stagiairgericht Vakmentor (SO, HO)
Klasmentor (BaO)
Tine Scherpereel
15% van de respondenten zelf nog in de inductiefase!! Tine Scherpereel
Globale terugblik op inductieperiode • Proberen te fietsen op een fiets met vierkante wielen. (…) Maar die vierkante wielen slijten af door de wrijving en na een tijdje lijken ze ronder en ronder te worden. • Eerste jaar als een valschermsprong zonder te weten waar het touwtje hangt. • Eerste jaar als overleven op een onbewoond eiland. Je komt op nieuw, onbekend terrein en je moet je behelpen met je eigen kennis en met mensen en dingen uit je omgeving.
Tine Scherpereel
Cognities beginnende leraar • Relationele aspect speelt grote rol: zal ik aanvaard worden door collega’s, leerlingen, kinderen,…? • Gevoel nog beginnend te zijn en nog veel te moeten leren • Gevoel van onzekerheid en nood aan feedback • Kwetsbaarheid op micropolitiek vlak • Veel belang aan goede schoolsfeer, -cultuur • Begeleiding en opvang heeft grote invloed op ingroei in het beroep
Tine Scherpereel
Taken en rollen van de mentor hierbij? Niet elke leraar kan zomaar mentor worden, maar de mentor wordt geen apart ambt. Men wordt mentor na een bepaalde dienstanciënniteit (…). Het mentorschap wordt niet hoger verloond, maar kadert binnen de taakdifferentiatie in het lerarenambt. Een mentor dient zelf een actieve leraar te blijven.
(conceptnota Vandenbroucke)
Tine Scherpereel
Opdracht Wat zijn jouw verwachtingen en bekommernissen bij je taak als mentor?
Tine Scherpereel
Mogelijke spanningsvelden Emotionele begeleiding
Professionele begeleiding
Informele begeleiding
Formele begeleiding
Alles zelf ter hand nemen
Verwijzen naar anderen
Eigen behoeften mentor
“Helpers”-relatie
Behoeften beginner
Verwachtingen school
Volgen
Sturen
Ondersteunen
Uitdagen Tine Scherpereel
Een verhaaltje…
Tine Scherpereel
Rollen van de mentor • Model • Sponsor • Acculturator • Support • Educator Tine Scherpereel
Rol 1: model • Zelf een goede leerkracht zijn, goed lesgeven, reflecteren, ‘deskundig’ zijn • Voorbeeldgedrag stellen: niet altijd gemakkelijk om dit zichtbaar te maken Starters zouden kunnen nood hebben aan hulp om vast te stellen wat we voordoen. …En is mama muis een goed voorbeeld…? Tine Scherpereel
Rol 2: sponsor Is in de mogelijkheid zijn om dingen te laten gebeuren – Je invloed gebruiken om de starter kennis te laten maken met interessante mensen… – Boeken uitlenen, samen aan iets werken,… …Is mama muis een goede ‘sponsor’…? Tine Scherpereel
Rol 3: acculturator • Introductie in schoolcultuur • De starter helpen om een volwaardig lid te worden van de gemeenschap(pen) waar ze deel van uitmaken.
…En is mama muis een goede ‘acculturator’…? Tine Scherpereel
Rol 4: support • De interpersoonlijke hulp bij het emotionele proces van leerkracht worden • Een veilige schouder om op te huilen • Een luisterend oor… …En mama muis…? Tine Scherpereel
Rol 5: educator • Reflectiepartner • Niet vertellen wat ze al weten, maar helpen verder te gaan. • E-ducare: to bring out • Terugblikken op wat gebeurde om hieruit te leren • De starter helpen te leren uit eigen en andermans ervaringen om zo eigen, geïnformeerde beslissingen te kunnen nemen om hun eigen leren en het leren van leerlingen te ondersteunen …Was mama muis een goede ‘educator’…? Tine Scherpereel
Opdracht • Zet de 5 rollen in volgorde van belang. • Noteer voor elke rol een aantal mogelijke taken. • Wat zijn jullie bevindingen bij het maken van de opdracht?
Tine Scherpereel
Tine Scherpereel
Profiel van de mentor
Taken i.f.v. aanvangsbegeleiding/stagebegeleiding
Tine Scherpereel
Aanvangsbegeleiding
Tine Scherpereel
Taken aanvangsbegeleiding Informatie en rondleiding geven bij het eerste contact Lessen bijwonen Begeleiden Evalueren Laat de beginner een kijkje nemen tijdens zijn/haar lessen Verantwoordelijk voor het goed functioneren Geeft zoveel mogelijk informatie (schoolwerkplan, leefregels,…) Houdt functioneringsgesprekken
Uit: “Samen voor de spiegel”
Stagebegeleiding
Tine Scherpereel
Taken stagebegeleiding Informatie en rondleiding geven bij het eerste contact Lessen bijwonen Begeleiden Evalueren Laat de beginner een kijkje nemen tijdens zijn/haar lessen Verantwoordelijk voor het goed functioneren Geeft zoveel mogelijk informatie (schoolwerkplan, leefregels,…) Houdt functioneringsgesprekken
Profiel Aan welke kwalificaties moet je voldoen om een goed mentor te zijn? • • • •
De mentor is een begeleider De mentor heeft kennis van de basiscompetenties De mentor getuigt van ervaring in het onderwijslandschap De mentor is op de hoogte van vernieuwingen op pedagogisch en didactisch vlak • De mentor zal voldoende openstaan voor initiatieven van de starter
Past dit profiel bij jou als mentor?
Aanvangsbegeleiding volgens literatuurstudie • Nood aan gepersonaliseerde aanvangsbegeleiding • Belang van mogelijkheid tot direct contact tussen coach en beginnende lkr • Begeleiding en evalueren geen eenduidig antwoord • Beginnende lkr best niet te moeilijke of zware lesopdracht geven, noch hen in moeilijkste klassen zetten • Vooral emotionele ondersteuning van essentieel belang • Formeel of informeel??
Tine Scherpereel
Belangrijk • • • •
Uitnodiging, geen verplichting Niet alles overlaten aan initiatief beginnende lkr Ruimte laten voor persoonlijke toets Eén-één-relatie, maar ook contact met andere beginnende lkr • Mentor moet waarden en normen van de school expliciteren en de beginnende lkr introduceren in het team • Gedeelde verantwoordelijkheid van alle lkr, niet enkel van mentor!! Tine Scherpereel
Mentoring beginning teachers: What we know and what we don’t
Andrew J. Hobson, Patricia Ashby, Angi Malderez, Peter D. Tomlinson
Tine Scherpereel
Inhoud artikel • Mogelijke voordelen van het begeleiden van beginnende leerkrachten – Voordelen voor mentees – Voordelen voor mentoren – Voordelen voor de school en het onderwijssysteem
• Mogelijke beperkingen van het begeleiden van beginnende leerkrachten + inspanningen – Nadelen voor mentoren – Nadelen voor beginnende leerkrachten en onderwijssystemen
• De voorwaarden voor effectieve ‘mentoring’ – – – –
Contextuele ondersteuning voor mentorschap Selectie van mentoren en koppeling aan starters Mentorstrategieën Voorbereiding en ondersteuning van mentoren
Voordelen voor starters Ondersteuning van hun professionele ontwikkeling: – – – – – – – –
Verminderd gevoel van isolatie Verhoogd zelfvertrouwen Professionele groei Verbeterde zelfreflectie Moeilijkheden in perspectief plaatsen Meer werktevredenheid Betere organisatie, timemanagement Socialisatie
Bewijs voor de directe invloed van mentoring op de ontwikkeling van starters, vooral op vlak van het lesgeven, is beperkt!!
Tine Scherpereel
Voordelen voor de mentor Impact op de professionele én persoonlijke ontwikkeling – – – – – – – –
Leren door zelfreflectie en reflectie op eigen functioneren Leren van de starters Leren uit vormingen en trainingen Leren vanuit gesprekken met anderen over leren en lesgeven, over starters,… Voelen zich minder geïsoleerd als leerkracht Tevredenheid vanuit de impact op de mentees Versterking van de identiteit als leerkracht Hulp bij “carrièreplanning” Tine Scherpereel
Voordelen voor school en onderwijssysteem • Invloed op mentee en mentor kan leiden tot voordelen voor de leerlingen en de school weinig bewijs • Wel bewijs voor hogere retentie en stabiliteit • Verhoogde samenwerking in schoolteam Tine Scherpereel
Nadelen/beperkingen voor mentoren Mogelijke nadelen of gevaren van mentoring: 1. Verhoogde en soms onhoudbare werklast, door de combinatie van begeleiden en lesgeven. 2. Gevoelens van onzekerheid, nervositeit, bedreiging en zelfs inadequaatheid wanneer lessen worden bijgewoond door starters of wanneer de mentees met nieuwe ideeën komen. 3. Gevoel geïsoleerd te zijn in de rol.
Tine Scherpereel
Nadelen en beperkingen voor starters en schoolsysteem 1.
Sommige mentoren falen in het voorzien van voldoende emotionele en psychologische steun ‘niet beschikbaar zijn’
2.
Sommige starters worden niet genoeg uitgedaagd door hun mentoren, bijvoorbeeld doordat ze te weinig autonomie krijgen.
3.
Sommige mentoren zien hun rol vooral in termen van het creëren van een veilige plaats voor leren via gissen en missen; of focussen teveel op praktische zaken; m.a.w. er is soms onvoldoende aandacht voor pedagogische zaken of voor het bevorderen van reflectie.
Tine Scherpereel
De condities voor effectief mentorschap 1. Contextuele ondersteuning –
Meer succes als er tijd wordt vrijgemaakt voor mentoren; als mentor en mentee kunnen afspreken tijdens de schooldag; als mentoren een financiële beloning krijgen of een andere vorm van erkenning voor hun werk; als er niet al te veel nadruk ligt op opgelegde doelen en agenda’s; als er een schoolcultuur is van collegialiteit en een leercultuur; als er buiten mentor-mentee-relatie ook ondersteuning is vanuit andere netwerken; als starters een andere mentor kunnen krijgen als er een weinig productieve relatie is met de mentor;… Tine Scherpereel
De condities voor effectief mentorschap 2. Selectie van mentoren en koppeling mentor-mentee –
–
Goede mentoren zijn effectieve leerkrachten die een goede praktijk kunnen voortonen; moeten door de starters gezien worden als leerkrachten met voldoende ervaring en kennis; moeten hun eigen praktijk publiek willen maken; moeten ondersteunend, bereikbaar, niet-veroordelend en betrouwbaar zijn en over goede luistervaardigheden en de nodige empathie beschikken; moeten mentor willen zijn Een goede mentor-mentee-koppeling houdt rekening met de sterktes en de beperkingen van de starter; betekent dat het klikt op persoonlijk én professioneel vlak; is meer effectief als mentor en mentee hetzelfde vak geven; is minder effectief als de mentor méér is dan een gewone collega Tine Scherpereel
De condities voor effectief mentorschap 3. Strategieën van mentoren –
Mentoring is meest effectief als het beantwoordt aan de noden/behoeften van de starter rekening houden met het leren van volwassenen én met hun huidige fase van professionele ontwikkeling
–
Strategieën die effectief zijn in verschillende contexten: • • • • •
Emotionele én psychologische ondersteuning Tijd maken, regelmatige ontmoetingen voorzien en beschikbaar zijn Een zeker mate van autonomie toestaan Het observeren van lessen als één van de meest gewaardeerde aspecten van het werk van de mentor!! Verzekeren dat de starters voldoende uitgedaagd worden en begeleid worden in reflectie
Tine Scherpereel
De condities voor effectief mentorschap 4. Voorbereiding en ondersteuning van mentoren –
– –
Effectief mentorschap veronderstelt een gepast vormingsprogramma voor mentoren, die verder moet gaan dan training suggestie van ‘affinity groups’ Belang van mentoren te wijzen op geschikt onderzoek ivm mentorschap In feite weinig bewijs over eigenlijke effecten van het volgen van een opleiding Tine Scherpereel
Nog veel vraagtekens?? • Moeten mentor en mentee starten met gelijkaardige of verschillende pedagogische opvattingen?? • Moeten de taak van beoordelen en de ondersteunende taken gescheiden worden? Feiman Nemser (2008): “It is not only possible to combine assistance and assessment, but it is impossible to separate them and still take new teachers seriously as learners.” • Wat is het effect van informele begeleiding? • …
Tine Scherpereel
