Maatschappelijke betekenis van PZ: de kunst van het verbinden Dr. Marc Desmet Eenheid en Supportteam PZ Jessa Ziekenhuis Hasselt België
Wij staan voor iets… • Zelfreflectie, teruggeven aan onszelf • 10 betekenissen, intuïties die ons verbinden • Min of meer onbewust & onuitgesproken, ‘vanzelfsprekend’ en toch helemaal niet • Wij leven ervan, we lijden eronder • Bewustwording, fierheid, draagkracht • Maatschappelijk: effect op ‘volksgezondheid’
Structuur • Maatschappij (& geneeskunde): kenmerk
• PZ: kenmerk • Verbinding
1 Zelfbeschikking-in-verbinding • Maatschappij: zelf kiezen / zelfredzaamheid / zelfbeschikking: ja… indien ze het leven en sterven menselijker maakt… • PZ: ruimte creëren voor zelf kiezen vanuit verbinding met • • • • • •
ons lichaam (symptoomcontrole, nursing) onze beleving (luisteren naar emoties, zelfreflectie…) ultieme horizon: wat ons overstijgt familieleden en naasten (con-sensus) zorgverlener(s) en teamleden de bredere maatschappij (politiek) en de zwaksten
1 Zelfbeschikking-in-verbinding • = positieve vrijheid: – Keuzevrijheid mogelijk maken doordat wij ons verbinden support te bieden – Ander accent dan negatieve vrijheid: vooral bezorgdheid dat wij ons tegen wil van de patiënt met hem of haar bemoeien
• = zelfbeschikking-in-verbinding
2 zorg-vuldigheid • maatschappij van procedures, protocollen, stappenplannen, checklisten, audits, papieren en wilsverklaringen, planning (geboorte & dood): regelethiek • PZ: niet alleen zorgvuldigheid of procedure maar in eerste plaats zorg: – attitudes, creativiteit, humor cf. aanpak euthanasie – herontdekking van nursing (koesteren) in moderne verpleegkunde • Verbinding: zorg-vuldigheid
Nursing
3 spi-rituele zorg • Maatschappij: god(sdienst) marginaal, secularisatie • PZ heeft de spirituele, existentiële dimensie gereïntroduceerd in de moderne geneeskunde • Niet iedereen is gelovig maar iedereen is spiritueel • Niet ieder heeft nood aan pastorale zorg, wel aan spirituele zorg • Niet ieder heeft nood aan klassiek ritueel, maar ieder heeft nood aan rituelen • Euthanasie = psychospiritueel probleem + ‘ritueel’ ! • Verbinding (= lett. re-ligie): spi-rituele zorg
Workshop met verpleegkundigen, artsen, pastores,…
4 Zwaarte-kracht & vol-ledigheid • Maatschappij: op zoek naar ‘de ondraaglijke lichtheid van het bestaan’ (Kundera) en ‘voltooid leven’ (Nl)
• PZ: ruimte voor en erkenning van ‘de draaglijke zwaarte van het bestaan’ – soms even ontsnappen: le mieux de la mort – lijden en sterven horen er blijkbaar bij – Ondraaglijkheid: betreft niet alleen last, ook draagkracht
• Verbinding: paradoxen – zwaarte - kracht – vol - ledigheid
5 Lijden onder-uitdrukken • Maatschappij: lijden onder-drukken want is zinloos
• PZ: lijden ook uit-drukken – – – – –
Onderdrukken van pijn doet andere pijn verschijnen Oog voor psycho-socio-spirituele beleving Rituelen Er blijft altijd lijden In lijden kan soms nog zin gevonden worden
• Verbinding: lijden onder-uitdrukken
6 Euthanasie ingebed-in-PZ • Maatschappij: PZ en euthanasie tegenover elkaar • PZ: ‘derde weg’: als je het doet, hoe doe je het goed en als je het niet doet, hoe doe je dan goed? – PZ en euth: vijanden, vrienden, of… buren? – euthanasie betreft (1) patiënt en zijn echte vraag (2) ev. partner(s) en omgeving (3) arts en andere zorgverleners (4) bredere maatschappij: zelfdoding? Levensmoeheid?...
• Verbinding: euthanasie ingebed in PZ en in andere beslissingen
7 Zorg-voor-zorgenden • Maatschappij: burnout
• PZ: niet multi- maar interdisciplinariteit: tijd, energie en geld in interactie tussen zorgverleners: team als instrument/medicijn – – – –
Type patiëntenbespreking: terugblik na overlijden Intervisie: moeilijke aspecten delen Bemoedigingsmoment: ook voor teamleden Gezonde vormen van mede-lijden
• Verbinding: zorg-voor-zorgenden
Het bemoedigingsmoment ‘La vita é bella’?
8 Verleden-heden-toekomst • Maatschappij: tijd van de agenda, planning, zoveel slagen per minuut, tijd van kuur en monitoring, time is money, hectiek, niet stilvallen, vooruit… • PZ: mens als verhaal met verleden–heden–toekomst reïntroductie van de beleefde tijd in de geneeskunde: • Verleden: teruggeworpen op levensbilan/balans • Heden: gedwongen leven in hier-en-nu zonder grote projecten • Toekomst: o.a. van familieleden (preventie) • = geen genezing, soms wel heling. • Verbinding van verleden–heden–toekomst in heling
9 Efficiëntie van ver-bondenheid • Maatschappij: modern management • PZ: een uitdaging en een kans voor management: • Belang van kleinschaligheid in de schaalvergroting • Efficiëntie van zorg met tijd, rust, zorg op maat, • Verbinding van mens en dier
9 Efficiëntie van ver-bondenheid • Maatschappij: modern management • PZ: een uitdaging en een kans voor management: • Belang van kleinschaligheid in de schaalvergroting • Efficiëntie van zorg met tijd, rust, zorg op maat, • Verbinding van mens en dier • Complexe adaptieve processen – ‘de familie’ en ‘het team’: bestaan niet – Lijden = chaos – Pilootintelligentie versus zwermintelligentie
9 Complexe adaptieve systemen
9 Complexe adaptieve systemen Goed geoliede machine
Complex Adaptief Systeem
De intelligentie van het De intelligentie van het systeem = vrucht van verstand systeem zit in het systeem zelf van CEO, ontwerper & piloot
9 Voorwaarde voor efficiëntie van CAS: verbondenheid • Foto team ?
10 Vrij-willigheid • Maatschappij: professionalisering en ‘vermaatschappelijking’ van de zorg • PZ: – vrijwilligers – professionelen met een vrijwilligershart; vrijwilligers met professionele competenties en levenswijsheid
• Verbinding van professionele en privéwaarden
Wij staan voor • • • • •
Zelfbeschikking – in – verbinding Zorg - vuldigheid Spi - rituele zorg als ‘religie’ Zwaarte – kracht & vol - ledigheid Lijden onder - uitdrukken
Wij staan voor • • • • •
Euthanasie ingebed – in - PZ Zorg - voor - zorgenden Heling als verbinding verledenhedentoekomst De efficiëntie van verbondenheid Vrij - willigheid
Voor wie meer wil lezen • Euthanasie: waarom niet? Pleidooi voor nuance en niet-weten, 2015 (20 euro).
• Moe van het moeten kiezen. Op zoek naar een spiritualiteit van de zelfbeschikking, 2013 (20). • Liefde voor het werk in tijden van management, 2009 (15 euro).
