Maatschappelijk verslag 2010 Stichting Maatschappij van Weldadigheid
Maatschappelijk verslag 2010 Stichting Maatschappij van Weldadigheid
2
3
Inhoud In memoriam 7 Missie 8 Beleid 8 Voorwoord 9 Historie 11
Erfgoed Westerbeeksloot, Kolonie Belvedereproject Projectleider Uitvoeringsplan Residence Frederiksoord Frederiksoord en Veenhuizen
Cultureel Erfgoed Beschermd dorpsgezicht Frederiksoord-Wilhelminaoord Aangewezen organisatie voor monumentenbehoud Schietbaan Fiets- en wandelroutes De Maatschappij en hoevenummering Begunstigersdag
Communicatie 30 De Star 31
Het beheren en exploiteren van de bezittingen Beheer bossen en terreinen Houtoogstdag Verpachte hoeven en landerijen Akkerbouwbedrijf Maatschappij Gebouwen Hotel Frederiksoord Restauratie koloniewoningen Koloniekerkje Museum De Koloniehof Kiemhuis
4
14 14 14 15 17 17 18
21 21 21 22 22 24 24 26 26 26 27
28 28 28 28 29
Voorlopige lijst Werelderfgoed UNESCO
31
Organisatie en medewerkers Bestuur Medewerkers Vrijwilligers
32 32 33 33
Feiten en cijfers 2010 34 Colofon 35
5
In Memoriam de heer C.J.B. Ebeling Op 7 september 2010 komt geheel onverwacht de heer Cees Ebeling te overlijden. De heer Ebeling is in 1996 in het bestuur van de Maatschappij gekomen en hanteert vanaf het jaar 2000 de voorzittershamer. De Maatschappij verliest in hem een toegewijd en betrokken bestuurder.
6
7
VOORTGANG BELVEDERE PROJECT
Museum de Koloniehof
Missie
Voorwoord
De Stichting Maatschappij van Weldadigheid heeft als doelstelling het behouden, ontwikkelen en uitdragen van haar cultuurhistorisch erf- en gedachtegoed om daarmee mensen de mogelijkheid te bieden tot zelfontplooiing op het terrein van cultuur, natuur en milieu.
Over 2009 heeft de Maatschappij van Weldadigheid voor het eerst een Maatschappelijk jaarverslag uitgebracht. We hebben hierop veel positieve reacties ontvangen .
De Maatschappij van Weldadigheid werkt zonder winstoogmerk. Revenuen uit ‘commerciële’ activiteiten vloeien terug naar ontwikkelingsprojecten binnen het gebied.
Door toenemende belangstelling voor het cultureel erfgoed van de Maatschappij van Weldadigheid begint het museum uit z’n jasje te groeien. Wens is om te groeien naar een breed georiënteerd informatie- en bezoekerscentrum waarin de museumfunctie is
Beleid
opgenomen. Er loopt op dit moment een haalbaarheidsonderzoek waarin de diverse vormen van voortzetting worden onderzocht. Het eindrapport van dit onderzoek moet zicht bieden op een economisch verantwoorde nieuwe exploitatievorm. Streven is om het ‘wensbeeld’ in het jubileumjaar 2018
Het beleid van de Maatschappij van Weldadigheid is erop gericht draagvlak te creëren voor het beschermen van haar cultuurhistorisch erf- en gedachtegoed, maar ook voor nieuwe noodzakelijke ontwikkelingen in het gebied: “behoud door ontwikkeling” is daarbij het thema.
De Maatschappij van Weldadigheid wenst haar culturele erfgoed zo goed mogelijk te bewaren en uit te dragen. Daarvoor is het ook nodig dat erfgoed te herstellen en aan te passen aan de eisen van de tijd. Alleen door te investeren in het erfgoed kan dit voor de volgende generaties worden bewaard. Deze activiteiten brengen de Maatschappij meer dan vroeger in contact met belangen van anderen, zowel personen, instellingen, bedrijven als uiteraard ook overheden. Menigeen wil dan ook weten waar de Maatschappij thans mee doende is. Voor het jaar 2010 wil dit jaarverslag dat inzicht bieden. Zoals in dit verslag staat aangegeven, is er in het afgelopen jaar een aantal zaken, waaronder restauraties van enige panden, tot concrete uitvoering kunnen komen. Voor een aantal projecten dat voorzien is in het Belvedere project, hebben in het afgelopen
jaar bestuurlijke trajecten en procedures gelopen die in de komende periode zullen leiden tot daadwerkelijke bouwactiviteiten. We zien de toekomst dan ook met optimisme tegemoet. In het afgelopen jaar heeft de aloude Maatschappij voorts haar bestuurstructuur aangepast op een wijze die de directeur van de Maatschappij meer speelruimte geeft, terwijl daarnaast voorzieningen zijn getroffen ter verbetering van de doorstroming binnen en slagvaardigheid van het bestuur. We blijven ons best doen, doch staan open voor opbouwend commentaar. E.C.M. Wagemakers voorzitter
gerealiseerd te hebben.
8
9
Historie De Maatschappij van Weldadigheid wordt in 1818 opgericht op initiatief van generaal Johannes van den Bosch, daarbij gesteund door Koning Willem I. Na de Franse overheersing, oorlogen en blokkades kent men in Nederland tijden van grote armoede en verpaupering. Het is de sociaal bewogen Johannes van den Bosch, die het plan opvat gezinnen, die door slechte omstandigheden zijn getroffen, op te vangen, te begeleiden en zo de kans te geven een beter bestaan op te bouwen. In 1818 wordt de eerste kolonie Frederiksoord gesticht, spoedig gevolgd door de koloniën Willemsoord, Wilhelminaoord en Boschoord. In totaal zijn in de koloniedorpen 430 koloniehuisjes gebouwd. Ook worden fabrieken, scholen en kerken gebouwd. Overal uit het land zendt men gezinnen naar de koloniën en deze worden in voor die tijd ruime en goede woningen ondergebracht. Onder leiding van personeel van de Maatschappij van Weldadigheid worden de gronden in cultuur gebracht. De bedoeling is dat men zich uiteindelijk kan opwerken
tot vrijboer. Als deze status wordt bereikt, betekent dit dat men zelfstandig de boerderij kan beheren. Onderwijs is binnen de Maatschappij in 1819 verplicht voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Zij bezoeken de dagscholen. Daarna zijn de kinderen verplicht nog enige jaren avondonderwijs te volgen. Ten behoeve van de kolonisten zijn in de loop der jaren kerken gebouwd. In de beginperiode is de kerkgang zelfs verplicht en wordt hierop streng gecontroleerd. Gaat men niet naar de kerk, dan wordt dat met een boete bestraft. De medische zorg voor de kolonisten wordt opgedragen aan een door de Maatschappij aangestelde geneesheer. In 1827 wordt een ziekenfonds opgericht en kolonisten betalen een halve cent contributie en hebben daardoor recht op medische verzorging. Tot 1860 kent men binnen de Maatschappij een eigen munteenheid. Met deze koloniemunt kan men in de koloniewinkels alles kopen behalve sterke drank.
11
VOORTGANG BELVEDERE PROJECT
Drankmisbruik heeft er toe geleid dat het gebruik van sterke drank voor de gehele kolonie verboden is. In 1823 wordt gestart met de opvang van bedelaars, landlopers, vondelingen en weeskinderen. Daartoe worden in Ommerschans en Veenhuizen grote gestichten gebouwd: De Strafkoloniën.
Wandel- en fietsroutes De vorig jaar opgeleverde
monumentenroutes met hun informatieborden zijn een groot succes. Er is door de regionale en landelijke pers veel aandacht aan de introductie besteed en dat is terug te zien in de bezoekersaantallen. Het zijn met name de geplaatste informatieborden bij de
In 1859 worden de strafkoloniën overgedragen aan de staat en de Maatschappij gaat zich weer toeleggen op het werk in de vrije koloniën Frederiksoord, Willemsoord, Wilhelminaoord en Boschoord. Land- en bosbouw krijgen vanaf die tijd veel aandacht. De Maatschappij sticht zes grote boerderijen in haar gebied, waaronder Hoeve Prinses Marianne in Wilhelminaoord en Hoeve Koning Willem III in Frederiksoord.
bezienswaardigheden die de routes zeer gewild maken. Zo is op een relatief eenvoudige manier een aantrekkelijk ‘buitenmuseum’ gecreëerd dat door iedereen op elk willekeurig moment bezocht kan worden.
12
In 1884 wordt in Frederiksoord een tuinbouwschool gesticht: De G.A. van Swieten Middelbare Tuinbouwschool. Een school die in het gehele land grote naamsbekendheid zal krijgen door haar goede opleiding. Eind 2005 is de school in Frederiksoord na ruim 120 jaar tuinbouwonderwijs gesloten en overgeplaatst naar Meppel.
Met bejaardenzorg wordt in 1893 een aanvang gemaakt in een tweetal Rustoorden. Rustoord I voor de bejaarde echtparen en Rustoord II voor de weduwen en weduwnaars. In 1965 wordt door de Maatschappij een nieuw verzorgingshuis “De Menning” in Wilhelminaoord gesticht. In 1986 wordt het verzorgingshuis in een zelfstandige stichting ondergebracht. In 1950 wordt in Boschoord in Hoeve Boschoord een start gemaakt met de opvang van jonge mannen, die met de strafrechter in aanraking zijn geweest.. In 1976 wordt Hoeve Boschoord verzelfstandigd en groeit uit tot een groot behandelinstituut voor Noord Nederland.
fabrieksgebouw), het schooltje aan de Oranjelaan en het schooltje in Boschoord, Hoeve Koning Willem III, Hoeve Prinses Marianne en een tiental koloniewoningen. De geschiedenis van de Maatschappij van Weldadigheid leert, dat het geen gemakkelijke opgave is geweest om de verpauperde medemens de mogelijkheid te bieden om een nieuw, menswaardig bestaan op te bouwen. Voor deze taak is veel inzicht, kennis en geduld nodig geweest, maar bovenal veel geld. En daaraan heeft het de Maatschappij in feite steeds ontbroken.
Tegenwoordig houdt de Maatschappij van Weldadigheid zich bezig met het beheren van ca. 1300 ha. cultuur- en bosgrond. De Maatschappij heeft 65 panden in bezit, waarvan er 30 op de Rijksmonumentlijst staan. Onder deze monumenten bevinden zich Huis Westerbeek (het huidige kantoor), Hotel Frederiksoord, het Koloniekerkje met een prachtig orgel, de Boschbouwschool, de Mandenmakerij (een voormalig
13
Cultureel erfgoed Beschermd dorpsgezicht Frederiksoord-Wilhelminaoord. Op 6 november 2009 heeft de Gemeente Westerveld voor het gebied FrederiksoordWilhelminaoord de status van “Beschermd Dorpsgezicht” verkregen. In 2010 is de Gemeente gestart met een nieuw bestemmingsplan voor het gebied om de bescherming te waarborgen. Het bestemmingsplan “Beschermd Dorpsgezicht Frederiksoord-Wilhelminaoord heeft in 2010 tweemaal ter inzage gelegen. Op het bestemmingsplan is een aantal zienswijzen ingediend. Eind 2010 is een Burgerinitiatief bij de Gemeenteraad ingediend met het verzoek de Rijksbouwmeester naar het bestemmingsplan
BESCHERMD
DORPSGEZICHT
14
te laten kijken. Het Atelier Rijksbouwmeester heeft aangeven formeel hierin geen taak te hebben, maar is bereid geweest vakinhoudelijk naar het plan te kijken. Het plan heeft de volledige instemming van het Atelier Rijksbouwmeester. Op 25 januari 2011 is het bestemmingsplan Beschermd Dorpsgezicht FrederiksoordWilhelminaoord unaniem door de Raad vastgesteld.
Aangewezen organisatie voor monumentenbehoud De Maatschappij heeft in maart 2010 de status van aangewezen organisatie voor Monumentenbehoud verkregen. Organisaties, die meer dan 20 monumenten bezitten en professioneel en deskundig personeel in dienst hebben kunnen de status van aangewezen organisatie verkrijgen. De Maatschappij heeft al haar 32 monumenten in een separate Stichting Monumenten ondergebracht. Het enige doel van deze Stichting Monumenten is het in stand houden van monumenten. Hierdoor komen alle
monumenten in aanmerking voor het Brim (Besluit Rijkssubsidiering Instandhouding Monumenten) van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
Schietbaan Het 11e Pantsergeniebataljon ut Wezep heeft op de grens tussen Frederiksoord en
Vledder de oude schietbaan weer in ere hersteld. Groot onderhoud is gepleegd aan het pad en de taluds. De kogelvanger en de poort zijn met behulp van nieuw hout weer in oorspronkelijke staat terug gebracht. In 1870 is de Scherpschuttervereniging Frederiksoord en omstreken opgericht en door de Maatschappij is medewerking verleend door een stuk grond ter beschikking
15
PA
N
Rijksmonument
JAN PS WA
Turfveen
Vledderveen
ATW T RA EG
EN 14
N
19
OT
SLO
LAA
16
18
15
17
Sterrebosch 4
1 2
5
N
LAA
EN
L MO
9
D. . V.
UL ME
M.E
ADE WE G ERM
• Rode route, ca. 3,5 km. (Let op: een heel klein traject van de route – zandpad dat naast het Postkantoor uitkomt en een gedeelte Majoor van Swietenlaan tot kruising Vledderlanden Wynoldyweg- wordt tweemaal gelopen) • Gele route, ca. 4,5 km.
RG. WIJ NO G
REN
VAN HELOM
LDE
PO
Aanvankelijk kregen deze huisjes van de Maatschappij, om louter administratieve redenen, een hoevenummer. Deze hoevenummering kan worden beschouwd als een soort, door de Maatschappij vastgestelde, huisnummering. Bij huisnummering bepalen ligging van huis en straat het adres, bij hoevenummering bepalen hoeve en kolonienaam het adres, ofwel de ‘woonplaats’ van de kolonisten. Landgoed Westerbeeksloot werd het bestuurlijk centrum van de Maatschappij. Daaronder resulteerde een groot aantal
17
EG
BUTENW
STUDENTE
AWEG
G
E RW
MONUMENTENWANDELROUTES (3,5 – 4,5 – 8 km.)
(overgenomen van de heer T. Rinsema) De Maatschappij van Weldadigheid startte in 1818 met de realisatie, van de vrije koloniën Frederiksoord, Willemsoord en Wilhelminaoord. In zeer korte tijd verrezen in die koloniën bijna 400 boerenhoeves, later uitgebreid tot ongeveer 440. Duizenden mensen hebben die hoeves bewoond, tot op de dag van vandaag.
OOSTEINDE
ENWEG
HEE
UW WAPSERO
EN
WE
OV
LDY
ERH
G TEE
Alle routes starten tegenover Museum De Koloniehof en zijn bewegwijzerd middels vierkante paaltjes met gekleurde pijlen en het logo van de Maatschappij van Weldadigheid.
DIJK
Fiets- en wandelroutes In 2010 zijn drie wandelroutes en twee fietsroutes door het gebied van de Maatschappij uitgezet. De wandelroutes Wapser worden met paaltjes gekleurde pijlen veenscmet he Aa aangegeven en een kaartje ondersteunt de te lopen route. De fietsroutes zijn op kaartjes uitgegeven. De wandel- en fietsroutes zijn gekoppeld aan de in 2009 geplaatste TENWEG OOSTERBU informatieborden. Diverse landelijke dagbladen
• Blauwe route, ca. 8 km.
BU
MO
AS
CH
16
EG
ENW
G
E LW
OO SCH
SS BO
Nijensleek
EG
FDW
WA PS
H
7
3
EG
GSW
10
Frederiksoord
O HO
precies zoals Johannes van den Bosch heeft bedoeld. Orde, eenheid en regelmaat bepalen tenslotte nog steeds het beeld van de kolonie. IN EUR
12
8
De Maatschappij van Weldadigheid en de hoevenummering
De baan ligt er weer keurig strak en recht bij, Zuiderveld
13
11 6
DWARSWEG
PASTORIEWEG
EG ERW DD
AN
EN
NES
ALA
N
MIN
LAA
HEL
36
EEM
EEK
RB
DWARSW
STE
EG
WE
VAN
WIL
IET
N
20
SW
ME
EG
VLE
N.
NAA
OIW
Het Jeugdig Corps was een soort exercitieschool voor jongens van 6 tot 12 jaar. Zij werdenWapserveld geoefend in het exerceren en leren hanteren van het geweer. De bedoeling van deze training was de weerbaarheid van de bevolking te vergroten. De stelling die daarbij gehanteerd werd, luidde als volgt: “Het bevordert het bezit van een kloeken geest in een kloek lichaam”.
ERA
HO
KO
35
Wilhelminaoord
HEID
Vledder
21
hebben op grote schaal aandacht besteed aan de nieuwe fiets- en wandelroutes.
WA PS
AN G
E RTW VAA
AND
A ESL
WAPSERWEG
22
DERL
N EEM
G
Larixhof
23
24
REEWE
a
BOE
25
Vledderesch
te stellen aan de rand van de kolonie. De Scherpschuttervereniging was een vervolg op het Jeugdig Corps.
UW EN
UP RGR
26
EN
G
MA GV AN
AN NV ME
Vledderveld
27
JAR
VLED
29
DE 28
DE G
G
ROEN
WE
NAA
30
31
EWE
EMA ATSW
EN
N
ELAA
E WE
DD
3
5 N3 NJ ORA
G
MI
32/33
34
MAD
EG
SOLW EG
Provinciaal monument
Vledder A
de-Zuid
MA DEW EG
Vledderhof
ambtenaren, verantwoordelijk voor het reilen en zeilen in de koloniën. Bijvoorbeeld als directeur, schrijver, boekhouder, dominee, arts of onderwijzer. Maar ook als wijkmeester, mandenmaker, baas van de spinnerij, timmermansbaas of smid. Om ook deze mensen onderdak te verschaffen, werden ambtenarenwoningen tussen de kolonistenwoningen geplaatst. In tegenstelling tot de kolonistenwoningen, werden die niet genummerd. De utiliteitsgebouwen als scholen, werkplaatsen, winkels en kerken die werden gebouwd, kregen eveneens geen nummer. Om nu toch te kunnen bepalen waar al die mensen hebben gewoond, startte aan de hand van de hoevenummering, een onderzoek naar de locatie van alle panden in de drie vrije koloniën. Het onderzoek, dat een jaar in beslag heeft genomen, werd eind 2010 afgerond. De resultaten zijn niet alleen van belang om inzicht te verkrijgen in de oorspronkelijke structuur van de koloniën, maar dienen eveneens als basis voor bewoning- en bewonersonderzoek in dit gebied.
Begunstigersdag 2010 De Maatschappij organiseert één keer per twee jaar een Begunstigersdag. Dat gebeurt in samenwerking met de Vrienden van Hoeve Boschoord en vindt in de regel plaats in Hoeve Boschoord te Boschoord. De gasten worden op deze Begunstigers- en Vriendendag geïnformeerd over het reilen en zeilen van de instelling Hoeve Boschoord en van de Maatschappij van Weldadigheid. Op deze geanimeerde Begunstigers- en Vriendendag waren 130 personen aanwezig.
18
19
Het beheren en exploiteren van de bezittingen Beheer bossen en terreinen
Houtoogstdag
In de totale oppervlakte van de bossen en terreinen zijn geen wijzigingen opgetreden. De werkzaamheden in de bossen zijn volgens het beheerplan uitgevoerd.
In 2010 bestond de Koninklijke Nederlandse Bosbouw Vereniging (KNBV) 100 jaar. De Maatschappij is gevraagd medewerking te verlenen aan het organiseren van een Houtoogstdag in Frederiksoord. De Maatschappij heeft zich gaarne bereid verklaard medewerking te verlenen en heeft dit samen met Stichting Probos georganiseerd. Bezoekers zijn geïnformeerd over de waarde van het bos en dat het bos niet alleen een belangrijk recreatiegebied is, maar ook over de habitat van vele planten en dieren. Het bos is echter ook een houtfabriek waar zonder milieubezwaar de duurzame grondstof hout groeit.
Over het gehele bezit van de Maatschappij zijn met een totale lengte van 16.500 meter zandwegen opnieuw geprofileerd en knelpunten aangepakt ten westen van de Jongkindt Conincklaan en P.W. Janssenlaan te Boschoord. Landschapsadviesbureau Bureau Ecolan, dat voorziet in werkervaringsplaatsen voor o.a. langdurig werklozen, is een re-integratieproject gestart in Frederiksoord. Afwisselend wordt in de bossen van Staatsbosbeheer en de Maatschappij met ca. 8 personen gewerkt aan onderhoud in het groen. Afwisseling van werk is van belang voor het opleiden van deze personen. De gedachte is om voor het jaar 2011 de activiteiten in het gebied van de Maatschappij uit te breiden. Deze activiteit past volledig in het Belvedere project “Erfgoed Westerbeeksloot”, waarover later meer.
20
Via een wandeling door het bos wordt het gehele houtoogstproces getoond. Van beheerplan, flora en fauna regels, het blessen van de bomen, het zagen, oogsten en de verwerking van het hout is uitleg gegeven. Een harvester en forwarder laten zien hoe het oogsten in deze tijd plaatsvindt en trekpaarden zijn ook driftig bezig geweest
21
VOORTGANG BELVEDERE PROJECT
met het slepen van bomen. Een techniek, die heden ten dage op moeilijk bereikbare plaatsen ook nog steeds toegepast wordt. Ongeveer 800 bezoekers hebben de Houtoogstdag in Frederiksoord bezocht.
Verpachte hoeven en landerijen
Nieuwe koloniewoningen
De plannen voor de bouw van de nieuwe
In de samenstelling van de verpachte hoeven en landerijen is geen verandering opgetreden. Eind 2009 is door de Maatschappij een Landbouwvisie voor haar gebied opgesteld. De Maatschappij bezit nog 7 hoeven, waarvan 6 veeteeltbedrijven en 1 akkerbouwbedrijf. De Landbouwvisie is begin 2010 door het bestuur van de Maatschappij behandeld.
koloniewoningen hebben vorm gekregen en als er geen nieuwe planologische obstakels worden opgeworpen, zullen de eerste acht woningen in de periode oktober 2011 – februari 2012 gebouwd worden. Bewoners uit de regio zijn geïnformeerd over de mogelijkheden en in staat gesteld om als eerste in te tekenen. De subsidietoezegging voor zonnecollectoren is vastgelegd, waardoor de eerste woningen volledig
Akkerbouwbedrijf Maatschappij van Weldadigheid Het akkerbouwbedrijf in eigen beheer en exploitatie ervan door de Maatschappij omvat in 2010 ruim 100 ha. De navolgende producten zijn verbouwd: zetmeelaardappelen, suikerbieten, zomergerst en zomertarwe. Een tiental hectaren is verhuurd aan een lelieteler.
energieneutraal gerealiseerd gaan worden.
22
De opbrengsten van aardappelen, bieten en zomergerst waren teleurstellend. De weersomstandigheden waren zeer grillig.
23
Niettemin kan het akkerbouwbedrijf met een positieve bijdrage aan het resultaat van de Maatschappij afsluiten.
Gebouwen Het normale noodzakelijke onderhoud aan de gebouwen heeft plaatsgevonden. In 2010 zijn drie woningen verkocht. De woningen zijn geen Rijksmonument. Deze woningen zijn vrijgekomen van huur en de kosten van renovatie zijn dermate hoog dat dit niet in verhouding staat met de bedragen van verhuur van deze woningen. De opstallen zijn verkocht en de ondergrond is in erfpacht uitgegeven.
Hotel Frederiksoord De brandmeldinstallatie is geheel vernieuwd en voldoet aan de gestelde eisen. Twee ketels van de centrale verwarming voor de Brasserie zijn vernieuwd. In overleg met de huurder is een plan gemaakt voor het opknappen van de kamers. Monumentenvergunning alsmede bouwvergunning zijn eind 2010 en begin 2011 verleend. Verhuurder en huurder zijn nog in gesprek om zaalruimte voor bruiloften, familiepartijen, cursussen etc. te creëren. De huurder heeft groot onderhoud aan de
24
25
tuin aan de achterzijde van het gebouw uitgevoerd. De tuin heeft met aansluitend het bos en uitzicht op de Westerbeeksloot een grote binding met het Hotel.
Restauratie koloniewoningen In 2010 is gestart met de restauratie van de koloniewoningen Kon. Wilhelminalaan 88 en Maj. Van Swietenlaan 7 te Frederiksoord. Beide woningen staan op de Rijksmonumentenlijst. De woningen zijn juni 2011 opgeleverd. Het beleid van de Maatschappij is dat bij Rijksmonumenten geen aanbouw wordt geplaatst. Dit heeft gevolgen voor de oppervlakte van de woningen. Gerekend naar de huidige maatstaven is de vloeroppervlakte beperkt, maar de ruimte is uitstekend geschikt voor één of twee personen. Dankzij goede isolatie en vloerverwarming bieden de woningen een hoog leefcomfort. Het plan voor de tuin/erf is gemaakt en beplanting en bestrating zullen in het voorjaar worden aangebracht.
Koloniekerkje In 2010 is het koloniekerkje zes maal in gebruik gewest voor rouw- en trouwdiensten.
26
De beheerders van het kerkje timmeren succesvol aan de weg: een mooi voorbeeld van “behoud door ontwikkeling”. De gebruikelijke kolonieconcerten, die door de Stichting Kolonieconcerten worden georganiseerd, hebben iedere keer voor een volle kerk gezorgd. De restauratie van het orgel is in 2010 gestart. Het orgel is door de orgelrestaurateur gedeeltelijk gedemonteerd en zal in de werkplaats worden gerestaureerd. Gebleken is dat de geplande restauratie niet voldoende is en in 2012 een vervolg dient te krijgen. Voorbehoud daarbij is, dat via het Brim (Besluit regeling instandhouding monumenten) weer gelden beschikbaar komen.
Museum de Koloniehof Ook na het culturele jaar van de Gemeente Westerveld is het aantal bezoekers gering blijven groeien. De grote aandacht in de pers rondom Aangewezen organisatie voor monumentenbehoud en Werelderfgoedlijst heeft een positieve uitwerking gehad op het bezoekersaantal. Met name de georganiseerde activiteiten zoals de Koloniezomer- en Koloniewintermarkt en P.R.
en communicatie van het Erfgoedproject Westerbeeksloot hebben hun vruchten afgeworpen. Het aantal bezoekers met een Museumjaarkaart was wederom hoger dan voorgaande jaren. De verkoop van streekproducten loopt goed. In 2010 heeft Bureau Buiten uit Utrecht een start gemaakt met het haalbaarheidsonderzoek “De Koloniehof nieuwe stijl”. Het onderzoek is in volle gang en naar verwachting zal Bureau Buiten in de loop van 2011 het eindverslag presenteren.
Kiemhuis Het Kiemhuis, een Rijksmonument uit 1941, is dringend aan restauratie toe. Plannen daarvoor zijn in 2010 opgestart en worden in 2011 verder in detail uitgewerkt. In het kader van “Leegstand en Herbestemming” is eind 2010 een bijdrage toegekend met als doel behoud van de cultuurhistorisch waardevolle kiemschuur voor de toekomst. Na restauratie en renovatie wordt het Kiemhuis herbestemd als multifunctioneel gebouw waarin kansarme en hulpbehoevende groepen een dagbesteding kunnen vinden.
27
BELVEDEREPROJECT Eind 2007 hebben de Provincie Drenthe, de Gemeente Westerveld en de Maatschappij een samenwerkingsovereenkomst gesloten voor het verder ontwikkelen van het Uitvoeringsplan Belvedereproject Frederiksoord-Wilhelminaoord-Boschoord. Naar aanleiding van de uitgebrachte gebiedsvisie “Een monument in beweging” is besloten de plannen nader uit te werken.
Projectleider Voor het project is in september 2007 een projectleider aangesteld door de drie betrokken partijen. In 2009 is de overeenkomst met de projectleider verlengd tot september 2011. Procedures en vernieuwen van bestemmingsplannen nemen meer tijd in beslag dan is voorzien. Werner Brouwer vanaf september 2007 aangesteld als projectleider heeft eind 2010 het stokje overgedragen aan Marno van de Wiel eveneens werkzaam bij Interra bv in Joure. Kennis en ervaring van Werner Brouwer blijven door deze invulling voor het project beschikbaar.
28
Uitvoeringsplan In 2010 is een aanvang gemaakt met de actualisatie van het Uitvoeringsplan. Bij betrokken partijen is de behoefte aanwezig om voor september 2011 een geactualiseerd Uitvoeringsplan te hebben. De samenwerkingsovereenkomst tussen provincie Drenthe, gemeente Westerveld en Maatschappij loopt op 1 september 2011 af. De actualisatie geeft partijen inzicht in de voortgang van projectonderdelen en er worden voorstellen gemaakt voor het vervolg van het project. Aanwijs tot Beschermd Dorpsgezicht en nominatie op de Voorlopige Lijst Werelderfgoed UNESCO spelen uiteraard ook een belangrijke rol om tot actualisatie van het Uitvoeringsplan over te gaan.
Residence Frederiksoord Park Frederiksoord BV heeft de gemeente Westerveld verzocht het Bestemmingplan Residence Frederiksoord voorlopig aan te houden. Het bouwen van zorgappartementen in de huidige tijd als gevolg van verslechterde economische omstandigheden is onder zware
ERFGOED WESTERBEEKSLOOT Kolonie Belvedereproject
druk komen te staan. Park Frederiksoord BV wenst de huidige plannen nog eens kritisch te bekijken en indien nodig bijstellingen te doen.
Frederiksoord en Veenhuizen De nominatie voor de Voorlopige lijst Werelderfgoed UNESCO heeft onder andere geresulteerd in een nauwere samenwerking tussen het Gevangenismuseum in Veenhuizen en Museum De Koloniehof in Frederiksoord. In 2010 zijn nadere afspraken gemaakt over te ontwikkelen arrangementen. De beleefbare verbinding door een “Pauperpad” tussen Frederiksoord en Veenhuizen is in ontwikkeling. Drents Plateau, Drents Archief, Frederiksoord, Veenhuizen en Ommerschans zijn in gesprek om een nieuw educatief programma, “Koloniegame”, voor het Voortgezet onderwijs te realiseren. De benodigde subsidie is in 2010 toegezegd en daarmee kan het project verder ontwikkeld worden.
29
Op weg naar Unesco Werelderfgoed Het cultureel en natuurlijk erfgoed van de Maatschappij van Weldadigheid is wegens uitzonderlijke en universele waarde in november 2010 op de Voorlopige Lijst Werelderfgoed geplaatst. Een prachtige mijlpaal op weg naar de nagestreefde definitieve status van Unesco Werelderfgoed in 2018: 200 jaar nadat Generaal Johannes van den Bosch in Frederiksoord de eerste “Proefkolonie” stichtte: het begin van de invloedrijke geschiedenis van de Maatschappij van Weldadigheid.
COMMUNICATIE Externe communicatie De externe communicatiemanager heeft zich beziggehouden met de ontwikkeling van de erfgoed/monumentenroutes en de publiciteit daaromheen. Zo verschenen er paginagrote artikelen in Trouw, De Telegraaf en Dagblad van het Noorden. Daarnaast is er het afgelopen jaar veel aandacht geweest voor het erfgoed van de Maatschappij van Weldadigheid in verband met de voorlopige nominatie als Unesco Werelderfgoed. Naar aanleiding hiervan is een themaboekenlegger geproduceerd die op grote schaal verspreid is, onder andere via alle Drentse Bibliotheken. Via Internet Platform Drenthe (www. ontdekdrenthe.nl) zijn de bezienswaardigheden in Frederiksoord en Wilhelminaoord duidelijk op de toeristisch/recreatieve kaart gezet. Biblionet vervulde hierin een coördinerende rol. Om tegemoet te komen aan de vraag naar duidelijke publieksinformatie over de Maatschappij van Weldadigheid is een bondige brochure geproduceerd, die enthousiast ontvangen is. Naar verwachting zal deze medio 2011 in herdruk gaan. Er is een begin gemaakt met het ontwerp van een gebiedsbord : “Op weg naar werelderfgoed”. Deze borden zullen naar verwachting in 2011 geplaatst worden op de toegangswegen Frederiksoord/ Wilhelminaoord. De PR rond de houtoogstdag heeft veel publiciteit en een flinke bezoekersschare opgeleverd. Ook hiervoor was weer belangstelling van lokale en regionale pers en RTV-Drenthe. Voor wat betreft betaalde publiciteit is bescheiden omgegaan met de middelen
30
en vooral ingezet op free publicity en doelgroepgerichte advertorials. In dit kader past ook het plaatsen van een aantal pagina’s in het semivakblad “Monumenten”, waarvan overdrukken beschikbaar gesteld zijn voor verspreiding binnen eigen kring. De renovatie van de Schietbaan is goed geweest voor zowel regionale als landelijke aandacht in de pers. De goede contacten met RTV Drenthe zorgen voor veel aandacht op de Drentse radio en televisie voor het culturele erfgoed van de Maatschappij. Dit jaar zijn er websites voor Frederiksoord en het Koloniekerkje ontwikkeld om nog duidelijker betreffende het cultureeltoeristisch aanbod in de koloniën te kunnen communiceren. Ook vanuit communicatief oogpunt is een Twitteraccount geopend dat inmiddels ruim 70 volgers kent.
De Star Een informatiebulletin uitgegeven voor de bewoners van Frederiksoord en Wilhelminaoord is in haar vierde jaargang vier keer verschenen. De redactie van De Star heeft het bulletin weer kunnen vullen met veel nuttige informatie voor de bewoners en belangstellenden buiten onze gemeenschap.
Voorlopige lijst Werelderfgoed UNESCO In november 2010 heeft de Commissie Leemhuis haar advies uitgebracht aan de staatsecretaris van OCW en de staatssecretaris van EL&I. Op de Voorlopige lijst staan negen kandidaten vermeld, waaronder “Maatschappij van Weldadigheid” met de voormalige koloniën Frederiksoord/ Wilhelminaoord en Veenhuizen. In april 2011 hebben de staatsecretarissen van OCW en EL&I het advies van de Commissie overgenomen en de Voorlopige lijst bij het Werelderfgoedcentrum van UNESCO in Parijs aangeboden. De provincie Drenthe heeft een Plan van Aanpak “Maatschappij van Weldadigheid: op weg naar Werelderfgoed UNESCO” opgesteld.
31
VOORTGANG BELVEDERE PROJECT
ORGANISATIE Bestuur
Medewerkers
Vrijwilligers
Het Bestuur van de Maatschappij heeft in 2010 enige wijzigingen ondergaan. Zoals eerder gememoreerd is de heer mr. C.J.B. Ebeling op 7 september 2010 overleden.
Jan Mensink, directeur Jacob Kruijer, opzichter Ninette Jager-From, administratie/secretariaat Wollie de Lange-Prikken, administratie/secretariaat Bert Kruijer, medewerker buitendienst Aaldert Post, medewerker buitendienst Hilda Groen-van Luik, coördinator/gastvrouw Tineke Brinkman-Koopmans, gastvrouw Trijntje Potiek-Klijnstra, gastvrouw Inge Westerhof-Otten, gastvrouw Hilda Duiven, oproepkracht Janine Jelier, oproepkracht
Veel toegewijde vrijwilligers verlenen hun diensten, zowel voor de Maatschappij als voor museum De Koloniehof.
De heer mr. J.W.J. Soppe is op 31 december 2010 afgetreden.
Op weg naar werelderfgoed
Het cultureel en natuurlijk erfgoed van de Maatschappij van Weldadigheid is wegens uitzonderlijke universele waarde op de Voorlopige Lijst Werelderfgoed Unesco geplaatst. Er wordt gestreefd
EN MEDEWERKERS
De bestuursleden worden voor een periode van vijf jaar benoemd en treden af volgens een door het bestuur op te stellen rooster. Een aftredend lid is terstond herkiesbaar. Bestuursleden ontvangen geen beloning voor hun werkzaamheden, maar hebben wel recht op een onkostenvergoeding voor de door hen in de uitvoering van hun functie gemaakte kosten. De dagelijks leiding van de organisatie is in handen van directeur Jan Mensink bijgestaan door zijn staf.
Medewerkers fulltime 4 medewerkers parttime 6 medewerkers oproep 2 aantal fte’s 6,4 ziekteverzuim 1,27%
De werkzaamheden van vrijwilligers bestaan o.a. uit: het houden van inleidingen, rondleidingen door het museum, het verzorgen van de voorbeeldakkertjes op het terrein, medewerking in de streekproductenwinkel en bij de horeca, het verlenen van allerlei hand- en spandiensten bij activiteiten. Activiteiten in 2010 waarbij vele vrijwilligers medewerking hebben verleend, zijn: De Koloniezomermarkt en de Koloniewintermarkt. Frederiksoord, juni 2011.
naar definitieve opname in 2018, het jaar waarin de Maatschappij 200 jaar bestaat. Het is belangrijk dat in dit kader door de
Bestuursleden
Maatschappij goed wordt samengewerkt
mr. drs. E.C.M. Wagemakers, voorzitter drs. K.C. Boer, vicevoorzitter mr. H.J. Wemekamp, secretaris/penningmeester mevrouw drs. L.F.E. Eschauzier-van den Bosch, lid drs. A.F. Tempelaar, lid ing. C.J. Vellinga, lid
met de gemeente Westerveld en de Provincie Drenthe. Deze laatste partij is trekker van het voordrachtstraject dat tot definitieve opname op de Unesco Werelderfgoedlijst moet leiden.
32
33
Colofon
Cijfers en feiten 2010 Grondgebruik (in ha.): bos en natuur landbouw verpacht landbouw eigen gebruik erfpacht bebouwing, wegen en sloten
748 370 108 47 35
totaal 1.308
Gebouwen: monument geen monument woningen 20 26 boerderijen 2 5 gebouwen eigen gebruik 3 overige gebouwen 5 1 overige monumenten (geen gebouw)
De Koloniehof aantal bezoekers begunstigers bezoekers Kolonistendag
34
30
32
Bossen: gekapt hout (FSC gecertificeerd) 5.657 m³ zandwegen geprofileerd 16.500 m¹
Personele bezetting in 2010: bestuur 6 medewerkers 10 vrijwilligers 37
Uitgave van Stichting Maatsch appij van Weldadi gheid Directeur Jan Mensink Tekst Jan Mensink Tekstcorrectie Wollie de Lange Jan Jansen Idee en productie Tineke Dekker Fotografie Archief Maatschap pij van Weldadigh eid
Financiën: Ontvangsten Uitgaven
2009 € 1.204.094 € 1.150.841
2010 € 1.472.120 € 1.381.572
Resultaat
€
€
53.253
90.548
Ontwerp en uitvoe ring Bas Westerik Druk Drukkerij Kleen, M eppel
2
2006 2007 2008 2009 2010 11.220 10.040 12.220 12.860 13.453 220 210 222 242 244 - - - ± 5.000 -
35
Maatschappij van Weldadigheid Majoor van Swietenlaan 28 8382 CG Frederiksoord 0521 381225
[email protected] www.mvwfrederiksoord.nl
