Maatregelenverordening Wet werk en bijstand ISWI Het Algemeen Bestuur van het Intergemeentelijk Samenwerkingsverband Werk en Inkomen (ISWI); gelezen het voorstel van het Dagelijks Bestuur van 3 maart 2009, inzake het Maatregelenbeleid van het ISWI; gelet op artikel 8, eerste lid, onderdeel b, en artikel 18 van de Wet werk en bijstand; besluit vast te stellen: De maatregelenverordening Wet werk en bijstand ISWI, zoals deze op 9 november 2004 door het Algemeen Bestuur is vastgesteld, laatstelijk gewijzigd op 18 september 2007, zodanig te wijzigen, dat deze als volgt komt te luiden:
Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen Artikel 1. Begripsomschrijving In deze verordening wordt verstaan onder: 1. de wet: de Wet werk en bijstand (WWB); 2. algemene bijstand: de bijstand bedoeld in artikel 5, onderdeel b, van de wet; 3. bijzondere bijstand: de bijstand bedoeld in artikel 5, onderdeel d, van de wet; 4. bijstand: algemene en bijzondere bijstand; 5. bijstandsnorm: de bijstandsnorm bedoeld in artikel 5, onderdeel c, van de wet; 6. maatregel: het verlagen van de bijstand of de langdurigheidstoeslag op grond van artikel 18, tweede lid, van de wet; 7. het DB; het Dagelijks Bestuur van het ISWI; 8. het AB; het Algemeen Bestuur van het ISWI; Artikel 2. Het opleggen van een maatregel 1. ls de belanghebbende naar het oordeel van het DB tekortschietend besef van verantwoordelijkheid betoont voor de voorziening in het bestaan dan wel de uit de wet of de artikelen 28, tweede lid, of artikel 29, eerste lid, van de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen voortvloeiende verplichtingen niet of onvoldoende nakomt wordt overeenkomstig deze verordening een maatregel opgelegd. 2. Een maatregel wordt afgestemd op de ernst van de gedraging, de mate waarin de belanghebbende de gedraging kan worden verweten en de omstandigheden waarin hij verkeert.
Artikel 3. Berekeningsgrondslag 1. De maatregel wordt toegepast op de bijstandsnorm. 2. In afwijking van het eerste lid kan de maatregel ook worden toegepast op de bijzondere bijstand indien aan belanghebbende bijzondere bijstand wordt verleend met toepassing van artikel 12 van de wet. Artikel 4. Het besluit tot opleggen van een maatregel In het besluit tot opleggen van een maatregel worden in ieder geval vermeld: de reden van de maatregel, de duur van de maatregel, het percentage waarmee de bijstand wordt verlaagd en, indien van toepassing, de reden om af te wijken van een standaardmaatregel. Artikel 5. Afzien van het opleggen van een maatregel 1. Het DB ziet af van het opleggen van een maatregel indien: o
de gedraging meer dan één jaar vóór constatering van die gedraging door het DB heeft plaatsgevonden, tenzij de gedraging een schending van de inlichtingenplicht inhoudt en als gevolg van die gedraging ten onrechte bijstand is verleend.
o
Een maatregel wegens schending van de inlichtingenplicht wordt niet opgelegd na verloop van vijf jaren nadat de betreffende gedraging heeft plaatsgevonden.
2. Het DB kan afzien van het opleggen van een maatregel indien het daarvoor dringende redenen aanwezig acht. 3. Indien het DB afziet van het opleggen van een maatregel op grond van dringende redenen, wordt de belanghebbende daarvan schriftelijk mededeling gedaan. Artikel 6. Ingangsdatum en tijdvak 1. De maatregel wordt opgelegd met ingang van de eerst volgende kalendermaand volgend op de datum waarop het besluit tot het opleggen van de maatregel aan de belanghebbende is bekendgemaakt. Daarbij wordt uitgegaan van de voor die maand geldende bijstandsnorm. 2. In afwijking van het eerste lid, kan de maatregel met terugwerkende kracht worden opgelegd, indien er sprake is van een maatregel ingevolge artikel 9 van de verordening in combinatie met een herziening of intrekking van het recht op bijstand, of voorzover de bijstand nog niet is uitbetaald. 3. Indien sprake is van het opleggen van een maatregel maar deze in verband met het beëindigen van de bijstand niet (geheel) kan worden geeffectueerd, blijft deze (het restant) staan gedurende een periode van één jaar, te rekenen vanaf het moment van beëindiging van de bijstand. 4. Bij hervatting van de bijstand binnen de in lid 3 genoemde periode beoordeelt het DB of de (restant) maatregel alsnog wordt geeffectueerd. Van een (gedeeltelijk) afzien wordt mededeling gedaan onder vermelding van de reden.
5. Een maatregel wordt voor bepaalde tijd opgelegd. Een maatregel die voor een periode van meer dan drie maanden wordt opgelegd, wordt uiterlijk na drie maanden nadat deze ten uitvoer is gelegd heroverwogen.
Hoofdstuk 2. Geen of onvoldoende medewerking verlenen aan het verkrijgen of behouden van algemeen geaccepteerde arbeid Artikel 7. Indeling in categorieën Gedragingen van belanghebbenden waardoor de verplichting op grond van artikel 9 van de wet niet of onvoldoende is nagekomen, worden onderscheiden in de volgende categorieën: 1.Eerste categorie: 1. het zich niet tijdig laten registreren als werkzoekende bij de Centrale organisatie werk en inkomen of het niet tijdig laten verlengen van de registratie door cliënten door het ISWI gecategoriseerd in categorie 1 of 2. Bij categorie 3 en 4 cliënten kan een maatregel worden opgelegd; 2. het niet naar vermogen trachten algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen of te aanvaarden; 3. het niet of in onvoldoende mate meewerken aan een onderzoek naar de mogelijkheden tot arbeidsinschakeling. 2.Tweede categorie: 1. gedragingen die de inschakeling in arbeid belemmeren; 2. het niet of in onvoldoende gebruikmaken van een door het DB aangeboden voorziening gericht op arbeidsinschakeling als bedoeld in artikel 9, eerste lid, onderdeel b en artikel 10, eerste lid van de wet; waaronder begrepen sociale activering; 3.Derde categorie: 1. het niet aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid; 2. het door eigen toedoen niet behouden van algemeen geaccepteerde arbeid; Artikel 8. De hoogte en duur van de maatregel 1. Onverminderd artikel 2, tweede lid, wordt de maatregel vastgesteld op: 1. twintig procent van de bijstandsnorm gedurende één maand bij gedragingen van de eerste categorie; 2. vijftig procent van de bijstandsnorm gedurende één maand bij gedragingen van de tweede categorie; 3. honderd procent van de bijstandsnorm gedurende drie maanden bij gedragingen van de derde categorie;
2. De duur van de maatregel als bedoeld in het eerste lid wordt verdubbeld, indien de belanghebbende zich binnen twaalf maanden na bekendmaking van een besluit waarbij een maatregel is opgelegd, opnieuw schuldig maakt aan een verwijtbare gedraging van dezelfde of hogere categorie. Met een besluit waarmee een maatregel is opgelegd wordt gelijkgesteld het besluit om daarvan af te zien op grond van dringende redenen, bedoeld in artikel 5, tweede lid.
Hoofdstuk 3. Niet nakomen van de inlichtingenplicht Artikel 9. Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen met gevolgen voor de bijstand 1. Indien het niet of niet behoorlijk nakomen van de inlichtingenplicht bedoeld in artikel 17 van de wet heeft geleid tot het ten onrechte of tot een te hoog bedrag verlenen van bijstand, wordt de maatregel afgestemd op de hoogte van het benadelingsbedrag. 2. Onverminderd artikel 2, tweede lid, wordt de maatregel op de volgende wijze vastgesteld: 1. bij een benadelingsbedrag tot € 1.000,-: 10% van de bijstandsnorm gedurende één maand; 2. bij een benadelingsbedrag van € 1.000,- tot € 2.000,-: 20% van de bijstandsnorm gedurende één maand; 3. bij een benadelingsbedrag van € 2.000,- tot € 4.000,-: 40% van de bijstandsnorm gedurende één maand; 4. bij een benadelingsbedrag van € 4.000,- tot € 6.000,-: 60% van de bijstandsnorm gedurende één maand; 5. bij een benadelingsbedrag van € 6.000,- tot € 10.000,-: 100% van de bijstandsnorm gedurende één maand; 6. bij een benadelingsbedrag van meer dan € 10.000,-: 100% van de bijstandsnorm gedurende twee maanden. 3. Benadelingsbedrag: het netto bedrag dat als gevolg van het niet of niet behoorlijk nakomen van een inlichtingenverplichting ten onrechte is verleend als uitkering ingevolge de Wwb. Artikel 10. Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen zonder gevolgen voor de bijstand 1. Indien het niet of niet behoorlijk nakomen van de inlichtingenplicht bedoeld in artikel 17 van de wet niet heeft geleid tot het ten onrechte of tot een te hoog bedrag verlenen van bijstand, bedraagt de maatregel, onverminderd artikel 2, tweede lid, tien procent van de bijstand gedurende één maand.
2. Van het opleggen van de maatregel bedoeld in het eerste lid kan op grond van omstandigheden als omschreven in artikel 2, lid 2, worden afgezien en worden volstaan met het geven van een schriftelijke waarschuwing. Artikel 11. Recidive De duur van de maatregel wegens het niet nakomen van de inlichtingenplicht wordt verdubbeld, indien de belanghebbende zich binnen twaalf maanden na bekendmaking van een besluit waarbij een maatregel wordt opgelegd opnieuw schuldig maakt aan een verwijtbaar niet nakomen van de inlichtingenplicht. Met een besluit waarmee een maatregel is opgelegd wordt gelijkgesteld het besluit om daarvan af te zien op grond van dringende redenen, bedoeld in artikel 5, tweede lid.
Hoofdstuk 4. Overige gedragingen die leiden tot een maatregel Artikel 12. Tekortschietend besef van verantwoordelijkheid 1. Indien een belanghebbende een tekortschietend besef van verantwoordelijkheid voor de voorziening in het bestaan heeft betoond als bedoeld in artikel 18, tweede lid, van de wet, wordt, indien en voor zover het DB geen toepassing geeft aan artikel 48 lid 2 sub b van de wet, een maatregel opgelegd die wordt afgestemd op de hoogte van het benadelingsbedrag. 2. Onverminderd artikel 2, tweede lid, wordt de maatregel op de volgende wijze vastgesteld: 1. bij een benadelingsbedrag tot € 1.000,-: 10% van de bijstandsnorm gedurende één maand; 2. bij een benadelingsbedrag van € 1.000,- tot € 2.000,-: 20% van de bijstandsnorm gedurende één maand; 3. bij een benadelingsbedrag van € 2.000,- tot € 4.000,-: 40% van de bijstandsnorm gedurende één maand; 4. bij een benadelingsbedrag van € 4.000,- of meer: 100% van de bijstandsnorm gedurende één maand; 3. Indien door het DB aan de bijstandsuitkering de verplichting van artikel 56 van de wet wordt verbonden en belanghebbende voldoet niet aan het gestelde verzoek tot toekenning van kinderalimentatie, wordt een maatregel opgelegd van 100% van de bijstandsnorm gedurende de maand van verzuim (artikel 56 is nog niet in werking getreden). 4. Benadelingsbedrag: omvang van het vermogen of de voorziening waarmee de betrokkene gedurende kortere of langere tijd buiten de bijstand zou zijn gebleven.
Hoofdstuk 5. Slotbepalingen Artikel 13. Het handhavingsbeleid Het DB biedt jaarlijks een beleidsplan aan het AB aan met daarin onder meer het te voeren beleid op gebied van handhaving, bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik van de Wet werk en bijstand en de te verwachten resultaten en rapporteert hierover jaarlijks aan het AB. Artikel 14. Mandaatregeling Sociale Verzekeringsbank In afwijking van de vorige artikelen is op de uitkeringsgerechtigden die op grond van een mandaatregeling van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) een uitkering ingevolge de WWB ontvangen, het maatregelbeleid van de SVB van toepassing. Artikel 15. De inwerkingtreding Deze verordening treedt in werking met ingang van de achtste dag na die van de bekendmaking. Artikel 16. Citeertitel Deze verordening wordt aangehaald als: de Maatregelenverordening Wet werk en bijstand.
Algemene toelichting De regeling in de Wet werk en bijstand Met de inwerkingtreding van de WWB is het systeem van boeten en maatregelen van de Algemene bijstandswet (de artikelen 14 tot en met 14f, nader uitgewerkt in het Maatregelenbesluit en Boetebesluit) komen te vervallen. In plaats daarvan hebben gemeenten zelf hun sanctiebeleid vorm gegeven. De WWB kent slechts één soort sanctie: het verlagen van de uitkering. De boete als sanctie voor uitkeringsgerechtigden die hun inlichtingenplicht hebben geschonden, is verdwenen. In het eerste lid van artikel 18 WWB wordt gesproken over het afstemmen van de bijstand en de daaraan verbonden verplichtingen op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de belanghebbende. In deze bepaling wordt benadrukt dat het vaststellen van de hoogte van de uitkering en de daaraan verbonden verplichtingen voor de uitkeringsgerechtigden maatwerk is, waarbij recht wordt gedaan aan de individuele situatie en de persoonlijke omstandigheden van uitkeringsgerechtigden. In tweede lid wordt een directe koppeling gelegd tussen de rechten en verplichtingen van uitkeringsgerechtigden: het recht op een uitkering is altijd verbonden aan de plicht zich in te zetten om weer onafhankelijk van de uitkering te worden. Dit betekent dat de vaststelling van de hoogte van de uitkering niet alleen afhangt van de toepasselijke uitkeringsnorm en de beschikbare middelen van de belanghebbende, maar ook van de mate waarin de opgelegde verplichtingen worden nagekomen. Wanneer het DB tot het oordeel komt dat een bijstandsgerechtigde zijn verplichtingen niet of in onvoldoende mate nakomt, wordt de uitkering verlaagd. Er is dus geen sprake van een bevoegdheid, maar van een verplichting. Alleen wanneer iedere vorm van verwijtbaarheid ontbreekt, ziet het DB af van zo’n verlaging. Verlaging van de uitkering moet plaatsvinden overeenkomstig een door het AB vast te stellen verordening. Dit is de maatregelenverordening. De term ‘maatregel’ Het verlagen van de bijstand op grond van het feit dat de belanghebbende zijn verplichtingen niet of in onvoldoende mate is nagekomen, wordt in de terminologie van de WWB aangeduid als het afstemmen van de uitkering op de mate waarin de belanghebbende de opgelegde verplichtingen nakomt. Met de begrip ‘afstemmen’ wordt het uitgangspunt van de WWB benadrukt dat rechten en plichten één kant van dezelfde medaille vormen. Het verlagen van de bijstand vanwege het niet of onvoldoende nakomen van verplichtingen zal aangeduid worden als het opleggen van een maatregel. Daarmee wordt niet alleen aangesloten bij het spraakgebruik dat sinds de Wet Boeten en Maatregelen gangbaar is, maar wordt ook het sanctionerende karakter ervan benadrukt. Het opleggen van een maatregel is echter géén punitieve sanctie, waarbij het leedtoevoegend karakter voorop staat, maar een reparatoire sanctie (ook wel herstelsanctie genoemd), gericht op het (weer) in overeenstemming brengen van de hoogte van de bijstand met de mate waarin de bijstandsgerechtigde de aan de uitkering verbonden verplichtingen nakomt. In de Memorie van Toelichting bij het ontwerp van de WWB wordt steeds gesproken over de ‘afstemmingsverordening’. Om te onderstrepen dat de verordening de juridische grondslag vormt om maatregelen op te leggen wanneer een uitkeringsgerechtigde niet aan een verplichting voldoet, duiden wij de verordening aan als ‘maatregelenverordening’. Het verlagen van de bijstand Op grond van artikel 18, tweede lid, WWB kan de bijstand (dat wil zeggen: algemene bijstand en bijzondere bijstand) worden verlaagd.
Er is voor gekozen dat maatregelen in beginsel worden opgelegd over de bijstandsnorm (de op belanghebbende van toepassing zijnde norm plus eventuele toeslagen). De uitzondering hierop vormt de bijzondere bijstand voor jongeren van 18 tot 21 jaar. Deze groep ontvangt een lage algemene bijstandsuitkering die (eventueel) wordt aangevuld door middel van aanvullende bijzondere bijstand in de kosten van levensonderhoud. Indien de maatregel alleen op de lage jongerennorm wordt opgelegd, zou dit leiden tot rechtsongelijkheid ten opzichte van de groep 21-jarigen en ouder. Gezien het karakter van de bijzondere bijstand ligt een verlaging van het uitkeringsbedrag wegens schending van een of meer verplichtingen, behalve in geval van bovengenoemde uitzondering, niet in de rede. Uitgangspunten van het ISWI maatregelenbeleid Onderhavige maatregelenverordening heeft als uitgangspunten vereenvoudiging en aanscherping. Daar waar het niet voldoende efficiënt of effectief is, wordt het opleggen van een maatregel achterwege gelaten. Zo volgt op het niet tijdig inleveren van het mutatieformulier niet langer een maatregel. De voor het opleggen van een maatregel uit te voeren werkzaamheden staan in geen verhouding tot het effect naar de klant toe. Laatstgenoemde wordt immers al “gestraft” door de latere uitbetaling van zijn uitkering. Ten aanzien van gedragingen die te maken hebben met het medewerking verlenen aan het verkrijgen of behouden van werk zijn de maatregelen in hoogte en duur aangescherpt. Dit conform en in de lijn van het door het DB bij besluit van 7 oktober 2003 aangescherpte (Abw) maatregelenbeleid. Er is voor gekozen geen regeling voor de samenloop van gedragingen in de Verordening op te nemen. In dat geval zal het DB voor het individuele geval een maatregel moeten vaststellen, met inachtneming van artikel 2, lid 2. De verordening op grond van artikel 8a WWB Door een amendement van de heer Weekers, Tweede Kamerlid voor de VVD, is artikel 8a in de WWB terechtgekomen. Dit artikel bepaalt dat de gemeenteraad (AB) in het kader van het financiële beheer bij verordening regels stelt voor de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van bijstand alsmede van misbruik en oneigenlijk gebruik van de wet. Het doel van dit artikel is de handhaving van de WWB en het fraudebeleid op de agenda van de gemeenteraden te zetten. De vraag is hoe dit het beste door gemeenten geregeld kan worden. In de toelichting van het amendement staat dat op grond van artikel 212 Gemeentewet de gemeenteraad (AB) een verordening moet vast te stellen voor de uitgangspunten voor het financiële beleid en voor het financiële beheer. Daarmee dient te worden gewaarborgd dat aan de eisen van rechtmatigheid wordt voldaan. In dat kader kan ook aandacht besteed worden aan de bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik van gemeentelijke regelingen. Een goed financieel beheer bij de uitvoering van de WWB brengt met zich dat daarbij ook voortdurend aandacht bestaat voor de bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik. Artikel 8a houdt in dat de gemeenteraad (AB) in een verordening regels stelt over misbruik en oneigenlijk gebruik. De gemeenteraad (AB) kan aansluiten bij de verordening maatregelen en hoeft in dat geval geen aparte fraudeverordening op te stellen. Hiertoe is artikel 13 ingevoerd.
Artikelgewijze toelichting Artikel 1. Begripsomschrijving De begrippen die in de verordening worden gebruikt hebben een gelijkluidende betekenis als de omschrijving in de WWB. In de verordening wordt het begrip ‘belanghebbende’ gebruikt. Dit begrip wordt in artikel 1:2 van de Algemene wet bestuursrecht omschreven als ‘degene wiens belang rechtstreeks bij een besluit is betrokken’. Artikel 2. Het opleggen van een maatregel Eerste lid De WWB verbindt aan het recht op een bijstandsuitkering de volgende verplichtingen: 1. Het tonen van voldoende besef van verantwoordelijkheid voor de voorziening in het bestaan (artikel 18, tweede lid). 2. De plicht tot arbeidsinschakeling (artikel 9). Deze plicht bestaat uit twee soorten verplichtingen: - de plicht om naar vermogen algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen en deze te aanvaarden; en - de plicht gebruik te maken van een door het DB aangeboden voorziening gericht op ondersteuning bij arbeidsinschakeling. Deze verplichtingen zullen nader moeten worden uitgewerkt in specifieke verplichtingen die zijn toegesneden op de situatie en mogelijkheden van de bijstandsgerechtigde. De reïntegratieverordening vormt de juridische basis voor opleggen van deze specifieke verplichtingen. 3. De informatieplicht (artikel 17, eerste lid). Op een uitkeringsgerechtigde rust de verplichting aan het college op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling te doen van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand. 4. De medewerkingsplicht (artikel 17, tweede lid). Dit is de plicht van uitkeringsgerechtigden om desgevraagd het college de medewerking te verlenen die redelijkerwijs nodig is voor de uitvoering van de wet. De medewerkingsplicht kan uit allerlei concrete verplichtingen bestaan, zoals: - het toestaan van huisbezoek; - het meewerken aan een psychologisch onderzoek. De Wet SUWI legt ook verplichtingen op aan uitkeringsgerechtigden. Het betreft de verplichting om alle gevraagde gegevens en bewijsstukken aan de Centrale organisatie werk en inkomen te verstrekken die nodig zijn voor de beslissing door het college (artikel 28, tweede lid Wet SUWI) en de verplichting om op verzoek of onverwijld uit eigen beweging alle feiten en omstandigheden mee te delen aan de Centrale organisatie werk en inkomen, waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op het recht op bijstand, het geldend maken van het recht bijstand of de hoogte of de duur van de bijstand. Tweede lid In de maatregelenverordening zijn voor allerlei gedragingen die een schending van een verplichting betekenen, standaardmaatregelen vastgesteld in de vorm van een vaste (percentuele) verlaging van de bijstandsnorm. In het tweede lid is de hoofdregel neergelegd: het DB dient een op te leggen maatregel af te stemmen op de individuele omstandigheden van de belanghebbende en de mate van verwijtbaarheid.
Deze bepaling brengt met zich mee dat het DB bij elke op te leggen maatregel zal moeten nagaan of gelet op de individuele omstandigheden van de betrokken uitkeringsgerechtigde afwijking van de hoogte en de duur van de voorgeschreven standaardmaatregel geboden is. Afwijking van de standaardmaatregel kan zowel een verzwaring als een matiging betekenen. Dit betekent dat het college bij het beoordelen of een maatregel moet worden opgelegd, en zo ja welke, telkens de volgende drie stappen moet doorlopen: •
Stap 1: vaststellen van de ernst van de gedraging.
•
Stap 2: vaststellen van de verwijtbaarheid.
•
Stap 3: vaststellen van de omstandigheden van de uitkeringsgerechtigde.
De ernst van de gedraging komt tot uitdrukking in het standaardpercentage waarmee de bijstand wordt verlaagd. Wat betreft de beoordeling van de mate van verwijtbaarheid wordt verwezen naar de toelichting bij artikel 5. Matiging van de opgelegde maatregel wegens persoonlijke omstandigheden kan bijvoorbeeld in de volgende gevallen aan de orde zijn: •
bijzondere financiële omstandigheden van de belanghebbende, zoals bijvoorbeeld hoge woonlasten of andere vaste lasten of uitgaven van bijzondere aard waarvoor geen financiële tegemoetkoming mogelijk is;
•
sociale omstandigheden, gezinnen met kinderen bijvoorbeeld;
•
bij een opeenstapeling van maatregelen: de zwaarte van het geheel van maatregelen is niet evenredig aan de ernst van de gedraging en de mate van verwijtbaarheid.
Artikel 3. De berekeningsgrondslag Eerste lid In dit lid is het uitgangspunt vastgelegd dat een maatregel wordt opgelegd over de bijstandsnorm. Onder de bijstandsnorm wordt verstaan de wettelijke netto norm, inclusief gemeentelijke toeslag of verlaging en inclusief vakantietoeslag. Tweede lid 18 tot 21-jarigen ontvangen een lage jongerennorm, die indien noodzakelijk wordt aangevuld door middel van aanvullende bijzondere bijstand in de kosten van levensonderhoud. Indien de maatregel alleen op de lage jongerennorm wordt opgelegd, zou dit leiden tot rechtsongelijkheid ten opzichte van de 21-jarigen. Artikel 4. Het besluit tot opleggen van een maatregel Het verlagen van de bijstand omdat een maatregel wordt opgelegd, vindt plaats door middel van een besluit. Wanneer de maatregel bij een lopende uitkering wordt opgelegd, wordt een besluit tot vaststelling van de algemene bijstand op grond van artikel 45 WWB genomen. In dit artikel wordt aangegeven wat in het besluit in ieder geval moet worden vermeld. Deze eisen vloeien rechtstreeks voort uit de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en dan met name het motiveringsbeginsel. Het motiveringsvereiste houdt onder andere in dat een besluit kenbaar is en van een deugdelijke motivering wordt voorzien.
Artikel 5. Afzien van het opleggen van een maatregel Eerste lid Een reden om af te zien van het opleggen van een maatregel is dat de gedraging te lang geleden heeft plaatsgevonden (verjaring). Omwille van de effectiviteit (‘lik op stuk’) is het nodig dat een maatregel spoedig nadat de gedraging heeft plaatsgehad, wordt opgelegd. Om deze reden wordt onder lid 1 geregeld dat door het DB geen maatregel wordt opgelegd voor een gedraging die langer dan één jaar vóór de constatering heeft plaatsgevonden. Voor gedragingen die een schending van de informatieplicht inhouden en als gevolg waarvan ten onrechte bijstand is verleend of een te hoog bedrag aan bijstand is verleend, geldt in de verordening een verjaringstermijn van vijf jaar. Met deze termijn wordt aangesloten bij de termijn die staat in artikel 14e van de Algemene bijstandswet in verband met het opleggen van een boete wegens niet-nakoming van de informatieplicht. Een termijn van vijf jaar ligt voor de hand gelet op de ernst van de gedraging (fraude) en gelet op het feit dat de gemeente vaak tijd nodig zal hebben om de omvang van de fraude (het benadelingsbedrag) vast te stellen. Tweede lid Hierin wordt geregeld dat het college kan afzien van het opleggen van een maatregel indien het daarvoor dringende redenen aanwezig acht. Wat dringende redenen zijn, is afhankelijk van de concrete situatie en kan dus niet op voorhand worden vastgelegd. Derde lid Het doen van een schriftelijke mededeling dat het college afziet van het opleggen van een maatregel wegens dringende redenen is van belang in verband met eventuele recidive. Artikel 6. Ingangsdatum en tijdvak Tweede en derde lid Er is in principe voor gekozen geen maatregel op te leggen met terugwerkende kracht. Bij het niet (volledig) kunnen effectueren van de maatregel omdat de bijstandverstrekking is beëindigd, blijft de maatregel echter staan gedurende een periode van één jaar, te rekenen vanaf het moment van beëindiging van de bijstand. Hierdoor kan de eerder opgelegde maatregel een preventief effect hebben op hernieuwde instroom. Een maatregel kan met terugwerkende kracht worden opgelegd indien sprake is van het niet nakomen van de inlichtingenplicht met gevolgen voor de bijstand (artikel 9 van de verordening). Indien in deze situatie het recht op bijstand wordt herzien of ingetrokken wordt tevens de maatregel geeffectueerd. Daarnaast kan een maatregel met terugwerkende kracht worden opgelegd wanneer de bijstand nog niet (volledig) aan belanghebbende is uitbetaald. Deze situatie kan zich bijvoorbeeld voordoen indien bij de inzet van een uitkering, na afronding van het ambtelijk onderzoek, komt vast te staan dat de bijstandsafhankelijkheid is te wijten aan het eigen gedrag. Uiteraard moet rekening gehouden worden met de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, waarbij met name voldaan moet zijn aan het kenbaarheidsvereiste. Het moet een belanghebbende vooraf voldoende kenbaar zijn dat zijn gedrag tot een maatregel lijdt. Vierde lid Bij hervatting van de bijstand beoordeelt het DB of de nog openstaande (restant) maatregel alsnog geheel of gedeeltelijk wordt geeffectueerd. Bij deze marginele beoordeling kan onder meer worden betrokken; de omstandigheden waarin betrokkene verkeert, de (eventuele) aanwezigheid van een dringende reden en de vraag of betrokkene nu wel aan zijn
verplichtingen voldoet. Zo zal het alsnog effectueren van een maatregel voor het niet ingeschreven staan als werkzoekend bij hervatting van de bijstand na 3 maanden, in de regel, niet effectief meer zijn. Een nog openstaande maatregel van drie maanden wegens het niet aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid kàn gelet op het doel van deze maatregel nog wel effectief zijn. Opgemerkt wordt dat er sprake moet zijn van een nieuw besluit, waartegen de belanghebbende bezwaar kan aantekenen. Vijfde lid Dit lid regelt dat een maatregel voor bepaalde tijd wordt opgelegd. Door een maatregel voor een bepaalde periode op te leggen, weet de uitkeringsgerechtigde die met een maatregel wordt geconfronteerd waar hij aan toe is. Het DB kan na afloop van de periode waarvoor de maatregel is getroffen opnieuw een maatregel opleggen. Hiervoor is dan wel weer een apart besluit nodig. Wordt een maatregel voor een langere duur dan drie maanden opgelegd, dan zal het DB de maatregel aan een herbeoordeling moeten onderwerpen. Dit is geregeld in artikel 18, derde lid van de wet. Er bestaat de vrijheid zelf te bepalen wanneer die herbeoordeling plaatsvindt, als dat maar gebeurt binnen drie maanden nadat het besluit is genomen. Bij zo’n herbeoordeling hoeft niet opnieuw een besluit te worden genomen, waarbij alle relevante feiten en omstandigheden opnieuw tegen het licht worden gehouden. Een marginale beoordeling volstaat: het DB moet beoordelen of het redelijk is dat de opgelegde maatregel wordt gecontinueerd. Daarbij kan worden gekeken naar de omstandigheden waarin betrokkene verkeert, maar bijvoorbeeld ook of de betreffende persoon nu wel aan zijn verplichtingen voldoet. Artikel 7. Indeling in categorieën De gedragingen die verband houden met het geen of onvoldoende medewerking verlenen aan het verkrijgen of behouden van algemeen geaccepteerde arbeid, worden in drie categorieën onderscheiden. Hierbij is de ernst van de gedraging het onderscheidend criterium. Een gedraging wordt ernstiger geacht naarmate de gedraging concretere gevolgen heeft voor het niet verkrijgen of behouden van betaalde arbeid. Zo is het niet aanvaarden of behouden concreter wanneer dit algemeen geaccepteerde arbeid betreft dan wanneer het betrekking heeft op een werkstage. Bij een werkstage valt de gedraging onder het niet of onvoldoende gebruik maken van een aangeboden voorziening als bedoeld in artikel 9 en 10. De gedragingen die in dit artikel worden genoemd zijn minder concreet omschreven dan in het Maatregelenbesluit. De reden hiervoor is dat de WWB, in tegenstelling tot de Abw, volstaat met een algemene omschrijving van de plicht tot arbeidsinschakeling. De concrete invulling van de verplichtingen dient zoveel mogelijk te worden afgestemd op de mogelijkheden van de individuele bijstandsgerechtigde. De eerste categorie, onderdeel 1, betreft de formele verplichting om zich als werkzoekende in te schrijven bij het CWI en ingeschreven te doen blijven. Deze verplichting geldt in ieder geval voor klanten ingedeeld in categorie 1 en 2. Zij hebben redelijk tot goede kansen voor directe toegang tot de arbeidsmarkt. Voor categorie 3 en 4 klanten is de directe toetreding minder snel aan de orde. Hier volstaat de mogelijkheid voor niet inschrijving / verlenging een maatregel op te leggen. Bepalend is de categorie waarin de klant door het ISWI is ingedeeld (en niet de fase indeling door het CWI). Daarnaast is in deze categorie specifiek de verplichting opgenomen mee te werken aan een onderzoek naar de mogelijkheid tot arbeidsinschakeling. Hieronder valt bijvoorbeeld het voldoen aan een oproep te verschijnen.
In de tweede categorie gaat het om gedragingen die direct een aanleiding vormen tot een beroep op bijstand of het zonder noodzaak voortduren daarvan. Het gaat hier om het stellen van niet verantwoorde beperkingenten ten aanzien van de aanvaardbare arbeid en om gedragingen die de kansen op arbeidsinschakeling verminderen, zoals het weigeren of door eigen toedoen niet behouden van een werkstage als bedoeld in artikel 8 van de Reïntegratieverordening Wet werk en bijstand (artikel 7, lid 2, sub 2). De derde categorie betreft het niet aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid alsmede het door eigen toedoen voorafgaand aan de aanvraag algemeen geaccepteerde arbeid niet behouden dan wel tijdens de bijstand deeltijdarbeid niet behouden. Artikel 8. De hoogte en duur van de maatregel Eerste lid Deze bepaling bevat de standaardmaatregelen voor de drie categorieën van gedragingen die verband houden met het geen of onvoldoende medewerking verlenen aan het verkrijgen of behouden van algemeen geaccepteerde arbeid. De hoogte van de percentages is vastgesteld aan de hand van de uitgangspunten dat het opleggen van de maatregel effectief moet zijn (de maatregel moet de beoogde gedragsverandering bewerkstelligen) en de maatregel, gelet op de gedraging, voldoet aan de eisen van proportionaliteit en evenredigheid. Tweede lid Indien binnen één jaar na een eerste verwijtbare gedraging sprake is van een herhaling van de verwijtbare gedraging, wordt de grotere mate van verwijtbaarheid tot uitdrukking gebracht in een verdubbeling van de duur van de maatregel. Met eerste verwijtbare gedraging wordt de eerste gedraging verstaan die aanleiding is geweest tot een maatregel, ook indien de maatregel wegens dringende redenen niet is geëffectueerd. Voor het bepalen van de aanvang van de termijn van 12 maanden, geldt het tijdstip waarop het besluit waarmee de maatregel is opgelegd, bekend is gemaakt. Op basis van deze bepaling kan een recidivemaatregel slechts één keer worden toegepast. Indien belanghebbende na een tweede verwijtbare gedraging wederom hetzelfde verwijtbaar gedrag vertoont, zal de hoogte en de duur van de maatregel individueel moeten worden vastgesteld, waarbij gekeken zal moeten worden naar de ernst van de gedraging, de mate van verwijtbaarheid en de individuele omstandigheden van de betrokkene. Artikel 9. Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen met gevolgen voor de bijstand In artikel 17, eerste lid, WWB is bepaald dat belanghebbende op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling doet van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat deze van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand. Onverwijld betekent bij het ISWI dat belanghebbende binnen 5 werkdagen nadat zich een wijziging voordoet, hiervan melding doet middels het inleveren van een mutatieformulier. De ernst van de gedraging komt tot uitdrukking in de hoogte van het benadelingsbedrag; de netto ten onrechte verleende bijstand ingevolge de Wwb. De hoogte van het benadelingsbedrag bepaalt vervolgens de hoogte van de maatregel. De hoogste kortingscategorie bedraagt 100% gedurende twee maanden. Dit is het geval bij een benadelingsbedrag van tenminste € 10.000,-. In principe moet in deze situatie aangifte worden gedaan bij het Openbaar Ministerie.
Wordt door het Openbaar Ministerie niet tot strafrechtelijke vervolging overgegaan of wordt geen aangifte gedaan, dan bedraagt de maatregel voor deze gedraging 100% gedurende 2 maanden (de aangiftegrens is per 1 januari 2009 vastgesteld op € 10.000,-; Aanwijzing Sociale Zekerheidsfraude, Stcrt.2008, 249, p.5). Artikel 10. Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen zonder gevolgen voor de bijstand In dit artikel wordt de zogeheten ‘nulfraude’ geregeld: het verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen, zonder dat deze gedraging gevolgen heeft voor de hoogte van de bijstand. Voorbeelden van nulfraude zijn het niet opgeven van een vermogensbestanddeel onder de vermogensgrens of het niet melden van vrijwilligerswerk. Artikel 11. Recidive De duur van de opgelegde maatregel wordt verdubbeld indien belanghebbende zich binnen twaalf maanden na bekendmaking van een besluit waarbij een maatregel wordt opgelegd opnieuw verwijtbaar schuldig maakt aan het niet nakomen van de inlichtingenplicht. Artikel 12. Tekortschietend besef van verantwoordelijkheid De verplichting om voldoende besef van verantwoordelijkheid te tonen voor de voorziening in het bestaan geldt niet alleen vanaf het moment van aanvragen van bijstand, maar geldt ook reeds voordat een bijstandsuitkering wordt aangevraagd. Dit betekent dat wanneer iemand in de periode voorafgaand aan de bijstandsaanvraag een tekortschietend besef van verantwoordelijkheid heeft getoond, waardoor hij niet langer beschikt over de middelen om in de kosten van het bestaan te voorzien en als gevolg daarvan een bijstandsuitkering aanvraagt, hiermee bij de toekenning van bijstand rekening kan worden gehouden doordat een maatregel kan worden opgelegd. Het DB kan besluiten om in plaats van een maatregel, of in combinatie met een maatregel, de bijstand te verstrekken in de vorm van een geldlening of borgtocht. De basis hiervoor is artikel 48 lid 2 sub b WWB. Voor een verstrekking in de vorm van een lening of borgtocht kan bijvoorbeeld worden gekozen indien het opleggen van een maatregel in relatie tot de gedraging als niet voldoende effectief of passend wordt geacht. Deze situatie kan bijvoorbeeld aan de orde zijn indien een belanghebbende in korte tijd een heel groot bedrag opmaakt, en daardoor aangewezen raakt op bijstand. Andere voorbeelden van een tekortschietend besef van verantwoordelijkheid zijn (niet limitatief): - Het door eigen schuld verliezen van het recht op een sociale zekerheidsuitkering - Het langer dan de gebruikelijke vakantieduur verblijven in het buitenland Het betreft dan een gedraging die een belemmering vormt voor de inschakeling in arbeid .Gelet op de relatie met de arbeidsplicht zal het toepassen van een verlaging achterwege kunnen blijven indien de belanghebbende hiervan volledig ontheven is - Het door eigen schuld te laat aanvragen van een voorliggende voorziening, waardoor de aanvraag voor deze voorziening wordt afgewezen - Het zich onttrekken aan detentie door bijvoorbeeld niet meer terug te keren na weekendverlof
- Het tegen een te lage prijs verkopen van een woning terwijl de betrokkene weet dat hij op korte termijn op bijstand zal zijn aangewezen - Het aanwenden van de gelden van een afvloeiingsregeling voor het aflossen van een schuld, waardoor bijstandsbehoevendheid ontstaat - Belanghebbende heeft accepteert bij de boedelscheiding ondanks haar slechte inkomenspositie een onderbedeling - Belanghebbende doet bij nadere overeenkomst afstand van een door de rechter toegekende alimentatie - Het ontbreken van de mogelijkheid om te reserveren voor duurzame gebruiksgoederen als gevolg van de verplichting tot het aflossen op een fraudeschuld aan de gemeente Onder een tekortschietend besef van verantwoordelijkheid wordt ook begrepen het niet nakomen van opgelegde aanvullende verplichtingen op grond van artikel 55 tot en met 57 WWB. In het tweede lid wordt een relatie gelegd tussen het benadelingsbedrag en de hoogte van de maatregel. Het benadelingsbedrag is het vermogen waarmee betrokkene uit de bijstand zou zijn gebleven. Heeft betrokkene bijvoorbeeld geen gebruik gemaakt van een voorliggende voorziening waardoor 3 maanden eerder een bijstandsuitkering verstrekt moet worden ad € 1.000,-- per maand, dan is sprake van een benadelingsbedrag ad € 3.000,--. De hoogte van de maatregel bedraagt dan 40% gedurende één maand. De ernst van de gedraging komt tot uitdrukking in de hoogte van het benadelingsbedrag. De hoogte van het benadelingsbedrag bepaalt vervolgens de hoogte van de maatregel. De hoogste kortingscategorie bedraagt 100% gedurende één maand. In artikel 56 van de wet is de verplichting tot het instellen van een verzoek voor kinderalimentatie opgenomen. Vanwege het belang van deze bepaling is het niet voldoen aan deze verplichting expliciet als maatregelwaardige gedraging in de verordening opgenomen. Artikel 13. Het handhavingsbeleid Als uitvoering van artikel 8a WWB biedt het Dagelijks Bestuur jaarlijks aan het Algemeen Bestuur een beleidsplan aan met daarin het te voeren beleid op gebied van handhaving, bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik van de WWB en de te verwachten resultaten. Het Dagelijks Bestuur rapporteert over de resultaten jaarlijks aan het Algemeen Bestuur. Artikel 14. Mandaatregeling Sociale Verzekeringsbank Sinds 1 januari 2007 voert de Sociale Verzekeringsbank (SVB) op basis van mandaat de aanvullende bijstand voor 65+ uit voor het ISWI. De SVB voert deze regeling voor veel gemeenten uit. Voor een efficiënte uitvoering is het noodzakelijk dat de SVB voor al die gemeenten hetzelfde maatregelbeleid kan hanteren. Op grond hiervan wordt de SVB in dit artikel gemachtigd haar eigen maatregelbeleid toe te passen. De maatregelverordening ISWI is in deze gevallen dus niet van toepassing. Artikel 15. De inwerkingtreding De verordening treedt in werking met ingang van de achtste dag nadat deze is bekendgemaakt.
