Maart jaar EADV Van suikerzuster naar diabetesverpleegkundige

ZOET. Maart 2011

25 jaar EADV Van suikerzuster naar diabetesverpleegkundige www.eadv.nl

EADV 25 jaar, een belangrijke

stap in de verbetering van diabeteszorg in Nederland!

Changing Diabetes® is a registered trademark of Novo Nordisk A/S

Novo Nordisk feliciteert de EADV van harte met haar 25-jarig bestaan.

Editorial ZOET.

EADV van bitter naar ZOET Mijn EADV bestaat 25 jaar. Achter mijn laptop

woord. Het is een jubileumuitgave geworden van en

springen mij de tranen in de ogen als ik bedenk dat

voor ons allemaal. Wij gaan genieten van hoe wij

ik juist in 2011 voorzitter van EADV mag zijn. Wat

ons hebben ontwikkeld in ons vak. En hoe wij

een trots en liefde voel ik voor EADV. Tegelijk blijft

­samen ervoor hebben gezorgd dat EADV heeft

een Engels gezegde door mijn hoofd spoken ‘Love

­kunnen blijven groeien en bloeien.

is bitter and sweet’. EADV is soms ook slapeloze nachten, hard werken en frustratie. Ook omdat,

Het is ook een uitgave geworden voor de toekomst.

mede door eigen schuld, de te-doen lijst nooit

Er is geen toekomst zonder geschiedenis. Hoe zal

­korter wordt. Toen ik voor deze jubileumuitgave in

dat zijn als EADV 30 jaar bestaat? In mijn hoofd

gesprek kwam met oud-voorzitters van EADV,

durf ik, gedreven door ambitie, er een duidelijke

­bleken allen dit fenomeen te kennen. Dit en jezelf

voorstelling van te maken. Maar als EADV 50 jaar

te weinig tijd gunnen om achterom te kijken en te

bestaat? Nog 25 jaar kans voor innovatie. ­Onmogelijk

genieten. Gelukkig kennen we ook allemaal de

dat ik nog diabetesverpleegkundige ben. Hoe zal

groei, de successen en passie voor EADV.

het vak zijn? Dit is voor mij een moeilijke vraag. Wat ik wel weet is dat EADV van bitter naar zoet zal zijn

Met ZOET. gaan we op reis naar het verleden. Een

gegaan. Voor mij straks alleen zoete herinneringen

terugblik naar alles wat EADV bereikt heeft, maar

als ik op deze tijd terugkijk. En ook nu ga ik vooral

ook hoe EADV leden in de afgelopen jaren de

genieten van wat mijn EADV heeft bereikt in 25

­uitoefening van hun beroep hebben ervaren. De

jaar. Geniet met mij mee van.. ZOET.!

oude garde, de pioniers, de jonge aanwas en de trouwe relaties van EADV komen allemaal aan het

Nicole La Croix

‘Genieten van wat mijn EADV in 25 jaar bereikt heeft’ ZOET. | 3

Gefeliciteerd EADV! Accu-Chek® feliciteert de EADV met 25 jaar kwaliteitsontwikkeling en belangenbehartiging in diabeteszorg. Nog vele e toonaangevende jaren toegewenst!

Accu-Chek streeft naar optimalisatie van diabetesmanagement. We zijn continu op zoek naar nieuwe ontwikkelingen en innovatieve oplossingen, om mensen met diabetes en hun zorgverleners voortdurend te ondersteunen. Ontdek wat mogelijk is. ACCU-CHEK is een handelsmerk van Roche. © 2011 Roche

Roche Diagnostics Postbus 1007 1300 BA Almere

inhoud maart 2011

10 Hoe zit het nu precies?

12 Toen en nu 14 ’A hell of a job’ 22 Actie actie! 24 Prikactie Binnenhof 2003

26 Diabeteszorgverleners van het eerste uur

30 EADV leden

35 Door de jaren heen is er veel gebeurd

42 And the winner (van de EADV-Award en Grant) is...

46 Directeuren komen en gaan

53 Erelijst 55 Kennis vergaren in binnen- en buitenland

van het eerste uur ZOET. | 5

Speciaal ontworpen voor mensen met type 1 of type 2 diabetes die insuline gebruiken en regelmatig beslissen over hun eigen behandeling. Bel gratis 0800 - 022 24 45 voor een afspraak met uw LifeScan rayonmanager. * Gebaseerd op vergelijkingen van laboratoriumtests met veneus bloed. In vergelijking met: Accu-Chek® Active, Accu-Chek® Mobile, Accu-Chek® Aviva,  Accu-Chek® Compact Plus, Bayer Contour®, Bayer Contour® USB, Elta Satellite, FreeStyle Lite® (met ZipWik™), Glucocard™ G en WaveSense™ Jazz, was geen enkel systeem accurater dan OneTouch® Verio™. Resultaten geregistreerd.

5.7

mmol/L

25-01-10 14:07

N ACC FFE U RO

EID* ATH RA

ONOVER T

rio™ ® Ve is h c u e neTo tudi n De O ruikerss t u wete n geb nd. Wil n vinde en te ro tat afge w patiën terresul ij e b u wat urate m ndelen j ha acc van n hoe zi hypo? raak e een en afsp n e feScan i k da Maa et uw L ager. n a m m n rayo

inhoud maart 2011

58

BN’er en diabetes mellitus

66 Groeten uit... 70 In memoriam 72 Het EADV bureau 78 Hoera 25 jaar EADV magazine

80 Diabetesverpleegkundige M/V 82 EADV &

85 Verenigings make-up

86 Uit de oude doos 90 In de schoolbanken 94 EADV zet de toon

98 Bedankt

de industrie ZOET. | 7

Not just healthcare.

Bij MSD werken wij mee aan een gezonde wereld. Hoe? Door innovatieve geneesmiddelen en vaccins te verstrekken aan mensen over de hele wereld. We bieden ook toonaangevende oplossingen waarmee we het leven van miljoenen patiënten verbeteren. We luisteren goed naar patiënten, artsen en onze andere partners en anticiperen op hun behoeften.

Wij vinden dat het ook onze verantwoordelijkheid is om onze geneesmiddelen en vaccins bij de mensen te krijgen die ze nodig hebben, ongeacht waar ze wonen en of ze er geld voor hebben. Om dit te verwezenlijken hebben we vele verreikende programma’s en samenwerkingsverbanden opgezet. Meer informatie vind je op onze website msd.nl.

Copyright © 2010 Merck Sharp & Dohme Corp., a subsidiary of Merck & Co., Inc., Whitehouse Station, NJ, USA. All Rights Reserved.

1040001_A4_St

Door de fusie tussen MSD en Schering-Plough hebben we meer en betere mogelijkheden om mee te helpen om de wereld gezonder te maken. Onze doelstellingen zijn duidelijk en onze betrokkenheid is groot, om gezondheidsvraagstukken op te lossen en nieuwe antwoorden te vinden.

ZOET.

ZOET. Gemist?

Hoofdredactie: Bestuur EADV, de beroepsorganisatie voor diabeteszorgverleners Redactie: Bep Bakker-Verschoor, Angelique van Beuzekom, Hilma Spoelstra-Knol Aan dit nummer werkten mee: Peter Broens, Boertienfoto, Frank van Dam, Florence Nightingale Instituut, Fotografie Herbschleb & Slebos, Guus Herbschleb, Hans Oostrum ­Fotografie, Pascale Pander Fotografie, Jouke ­Spoelstra, Stichting Historisch Verpleegkundig Bezit Amersfoort, en vele EADV leden Uitgeverij: Bohn Stafleu van Lochem, in opdracht van EADV Opmaak: Debby van Hees

Adres: EADV Churchilllaan 11, 3502 GA Utrecht, Tel: (030) 2918910, E-mail: [email protected], @EADVdiabetes Copyright: ZOET. is een uitgave van EADV, de beroepsorganisatie voor diabeteszorgverleners. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, film of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever. EADV is niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden in deze uitgave. ZOET. is niet verantwoordelijk voor handelingen van derden welke mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze uitgave. ZOET. behoudt zich het recht voor ingezonden materiaal zonder kennisgeving vooraf

ZOET. Kun je los bestellen. Maak € 15,- over op bankrekeningnr. 4769850 t.n.v. EADV, onder vermelding van ZOET. Deze service geldt zolang de voorraad strekt.

geheel of gedeeltelijk te publiceren.

ZOET. | 9

Diabetes Mellitus. In 2007 hadden ruim 740.000 mensen diabetes ­mellitus

(95%-betrouwbaarheidsinterval: 665.000 - 824.000) (jaarprevalentie op basis van huisartsenregistraties). Op 1 januari 2007 waren er 668.000 mensen met diabetes; in de loop van 2007 kwamen daar ongeveer 71.000 nieuwe patiënten met diabetes bij (95%-betrouwbaarheidsinterval: 57.000 - 90.000). Hoewel internationaal vergelijkbare cijfers over het aantal mensen met diabetes schaars zijn, lijkt de prevalentie in Nederland niet af te wijken van die in andere EU-landen. Van de personen met diabetes­ heeft ongeveer 90% type 2 diabetes. Het voorkomen van type 2 diabetes neemt toe met de leeftijd. Type 1 diabetes is een vorm van diabetes die vaak al op jonge leeftijd wordt gediagnosticeerd. Aantal patiënten met diabetes mellitus gestegen. Het aantal ­patiënten met diabetes is sinds de tweede helft van de jaren negentig sterk gestegen, dit geldt zowel voor type 1 als voor type 2 diabetes. De stijging was het grootst in de periode 2000-2007. Tot in de jaren 90 kwam type 2 diabetes vrijwel uitsluitend voor bij volwassenen, maar de laatste jaren neemt ook het aantal adolescenten met type 2 toe. Precieze aantallen zijn lastig vast te stellen. Huisarts diagnosticeert meer ‘onbekende’ mensen met diabetes mellitus. De werkelijke prevalentie ligt hoger dan het aantal dat hierboven genoemd is. In het begin van de jaren 90 was een groot deel van de patiënten met diabetes niet bekend bij de huisarts. Door de toegenomen aandacht voor deze ‘onbekende’ mensen met diabetes ­mellitus, doen steeds meer ­huisartsen aan gerichte vroege opsporing van diabetes. Daardoor is het aantal ­gediagnosticeerde diabetespatiënten gestegen. 814 miljoen euro voor zorg aan diabetespatiënten. De kosten voor zorg aan diabetespatiënten bedroegen 814 miljoen euro in 2005. Dat komt neer op 1,2% van de totale kosten voor de gezondheidszorg in Nederland. Het grootste aandeel van de kosten (48%) wordt besteed aan genees- en hulpmiddelen. Van alle kosten voor diabetes in 2005 ging 54% naar de zorg voor vrouwen en 46% naar de zorg voor mannen.

10 | ZOET.

hoezithetnuPRECIES? Stijging type 2 diabetes door toename overgewicht, vergrijzing en ­gerichte vroege opsporing.

Belangrijke risicofactoren voor het ontwikkelen van type 2 diabetes zijn ernstig overgewicht, een abdominale vetverdeling, gebrek aan lichamelijke activiteit en voedingsfactoren. Ook genetische aanleg speelt een rol. De toename van het aantal patiënten met type 2 diabetes is het gevolg van vergrijzing, de sterke toename van het aantal mensen met ernstig over­ gewicht en een gerichte vroege opsporing van onbekende mensen met diabetes mellitus. Risicofactoren voor het ontwikkelen van type 1 diabetes zijn naast een genetische aanleg niet bekend, maar waarschijnlijk spelen virussen en voeding ook een rol. Het is dan ook onduidelijk waarom type 1 diabetes is toegenomen. Aantal patiënten met diabetes mellitus zal verder toenemen. Rekening houdend met de groei en vergrijzing van de ­Nederlandse bevolking, de effecten van de huidige (hoge) kansen op ­diabetes en de verwachte verdere toename van overgewicht in de toekomst, verwachten we dat er in 2025 ruim 1,3 miljoen mensen met ­gediagnosticeerde diabetes zullen zijn. Dit is bijna een verdubbeling ten opzichte van de 740.000 mensen met diabetes in 2007. Bron: Baan CA (RIVM). Diabetes mellitus samengevat. In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven, 21 juni 2009.

www.eadv.nl ZOET. | 11

toen & nu Begon je 25 jaar geleden in een veredelde bezemkast. “We zijn nu met negen man fulltime bezig”. Tijden veranderen. 12 | ZOET.

ZOET. | 13

´A hell of a

job´ Maar ik had het niet willen missen

14 | ZOET.

ZOET. | 15

E

Een dag

met de (oud)voorzitters dan ook reden dat zij voortijdig moesten stoppen met hun werk.

Trots “Het was a hell of a job,” zegt Peter Broens (voor­ zitter maart 2002 - december 2004), “maar ik zou

25 Jaar EADV, een zilveren jubileum. In al die jaren

het zo weer doen.” Dat herkennen de anderen.

is er veel gebeurd. Vanuit het ‘niets’ is het vak van

Enerverende jaren die veel energie kostten, zeker

diabetesverpleegkundige op de kaart gezet, er is

in combinatie met werk en gezin. Maar iedereen

een kwaliteitsregister opgesteld en sinds 2009

voelt ook een zekere trots op wat zij met elkaar

­mogen ook praktijkondersteuners met aandachts-

bereikt hebben. Nicole (voorzitter sinds november

gebied diabetes zich aansluiten bij de vereniging.

2007): “Ik ben heel blij met het kwaliteitsregister,

Op een koude dag in november kijken de huidige en

dat hebben we toch mooi voor elkaar gekregen

de oud-voorzitters samen terug op de enerverende

­samen. En onze website, die ziet er goed uit. EADV

jaren die zij voor geen goud hadden willen missen.

heeft een eigen gezicht gekregen. Komend jaar gaan we ons overigens nog sterker richten op onze

Het beloofde een leuke dag te worden waarop oud-

profilering.” Els Denis (voorzitter februari 1997 -

voorzitters Els Denis, Hans Goossens, Peter Broens,

juni 2002): “Waar ik trots op ben is dat wij voorloper

Noya de Bonth en de huidige voorzitter Nicole La

zijn van alle andere beroepsgroepen. Dat waren we

Croix elkaar zouden ontmoeten. En dat is het ook.

al door de oprichting van EADE (nu EADV), maar

Sommigen hebben elkaar lange tijd niet gezien en

dat zijn we nog altijd. We hebben een naam op­

moeten nodig bijpraten. Het gonst in de kleine

gebouwd en er wordt naar ons opgekeken omdat

ruimte in het museum van de Stichting Historisch

we zo goed georganiseerd zijn als beroepsorganisa-

Verpleegkundig Bezit, waar de voorzitters in oude

tie. Daar mag je toch ook trots op zijn?” In 25 jaar

verpleeguniformen worden gestoken. Met kap,

tijd is de vereniging geprofessionaliseerd naar een

schort en speldje. ‘Wat hebben we gruwelijk veel lol

beroepsvereniging waar rekening mee gehouden

met elkaar gehad’. ‘Weet je nog, toen…?’ En gek-

wordt. Noya de Bonth (voorzitter november 2005 -

scherend: ‘dit uniform is maatje 36 hoor, het ligt

juni 2007) ­ervaart dat ook in het veld. “We zijn een

niet aan mij dat het niet goed past!’ Maar er is ook

goede ­partij in gesprek met artsen, patiënten en de

pure, persoonlijke aandacht voor elkaar. Want in de

industrie. Wij zijn geen verpleegkundigen die ‘iets

afgelopen 25 jaar hebben veel mooie dingen plaats-

met diabetes­ erbij doen’. Nee, we dragen echt bij

gevonden, maar ook moeilijke dingen. De persoon-

aan de zorg voor mensen met diabetes; in het

lijke omstandigheden van enkele voorzitters waren

­medische team vormen we een heel belangrijke

16 | ZOET.

schakel.” ­Zowel Peter als Noya

trekt bij het opstellen van beleid.

­benadrukt de samenwerking in het

­Volgens mij lukt dat steeds beter.” Els

land. Dat was voor Noya reden om lid

complimenteert Nicole: “Wat jij nu

te worden: samen sterk staan. “Door

creëert is heel gezond. Als voorzitter

het

heeft

zul je altijd eindverantwoordelijk blij-

­opgebouwd staan we samen sterk.

ven, maar je kunt niet alles zelf uit-

Het is niet alleen te ­danken aan het

voeren. Dat jij nu meer delegeert aan

netwerk

dat

EADV

bestuur, maar zeker ook aan al die

Nicole La Croix

anderen,

is

heel

goed.”

Nicole,

­leden in de regio’s die zich zo enorm

­lachend: “Dat is voor mij niet altijd

inzetten.” Peter vult aan: “EADV

makkelijk, hoor. Ik heb toch de nei-

zoekt samenwerking met iedereen,

ging alles te controleren! Maar dat is

maar we houden wel een eigen gezicht

gewoonweg

en identiteit. Dat vind ik sterk.”

­functie kostte me zeker in het begin

niet

mogelijk.

Deze

veel tijd, zo’n twintig tot dertig uur

Goed bestuur

per week. Het bestuurlijke proces was

Nicole spreekt uit hoe blij zij is met

nieuw voor mij; daar had ik wel eens

het goede bestuur dat achter haar

slapeloze nachten door. Je wilt alles

staat en de leden die actief mee­ denken. “Met elkaar vormen we

draaiende houden en je realiseert je Peter Broens

vooraf niet dat je als bestuurder ook

EADV. Ik zie mezelf als één van de

werkgever bent. Ik ben geen leiding-

leden, een klein stukje in het grote

gevende, ik ben diabetesverpleegkun-

geheel. Iedereen die zich inzet voor kwaliteits­

dige! Gelukkig voel ik echt de steun van het bestuur.

verbetering van de diabeteszorg levert een enorme

Ik streef ernaar om over een jaar het voorzitter-

bijdrage, alleen al door jezelf te zijn en mee te

schap ‘behapbaar’ over te dragen aan een nieuwe

­brengen wat je in je hebt. We willen een bestuur

voorzitter zodat die er geen dertig uur per week

zijn dat luistert naar haar leden en hen actief be-

aan hoeft te besteden, maar zo’n acht uur.”

‘We hebben een naam ­opgebouwd en er wordt naar ons opgekeken omdat we zo goed georganiseerd zijn als ­beroepsorganisatie’ ZOET. | 17

24 uur per dag

nu. “Ik wilde ‘de club’ op niveau hou-

Dat het voorzitterschap je niet in de

den, maar dat was nog niet zo eenvou-

koude kleren gaat zitten, is heel her-

dig. Uiteindelijk ben ik er na anderhalf

kenbaar voor iedereen. Zoals Peter

jaar, mede door privéomstandig­heden,

het zegt: “Je bent er 24 uur per dag

mee

mee bezig in je hoofd.” Hans Goossens

pioniers­werk waar Hans over spreekt.

(voorzitter februari 1993 - november

“Maar het ligt er ook sterk aan welk

1994) beaamt dat. “Ik ben maar twee

Els Denis - Thissen

gestopt.”

Els

herkent

het

bestuur je achter je je hebt staan. Als

keer in mijn leven afgevallen: toen ik

de samenwerking goed is, kost het je

malaria had en in de periode dat ik

vanzelfsprekend minder energie zoals

voorzitter van EADV was. Ik vond het

Nicole net zei. Hans had het behoor-

geen gemakkelijke job om er zo maar

lijk zwaar in de beginjaren; het lag

bij te doen. Er kwam veel meer bij

echt niet alleen aan hem dat hij het

kijken dan ik in eerste instantie

niet volhield. Ik had het ook pittig,

dacht.” Hans was de eerste aan wie

zeker het eerste jaar. In mijn tijd heb

oprichtster Marianne van de Wetering

ik ook een bijdrage geleverd aan de

het voorzitterschap overdroeg. “Het

oprichting van de NDF, maar ik hield

was pionieren in die tijd”, zegt Hans

het vol doordat het bestuur onvoorHans Goossens

waardelijk achter me stond.” Noya voegt hieraan toe: “Het voorzitterschap is een uitdaging, maar ook echt

Onze missie

zwaar doordat je in een spanningsveld zit tussen de eigen beroepsgroep en

EADV is dé beroepsorganisatie voor diabetesverpleegkundigen

andere disciplines, de patiënten, de

en praktijkondersteuners met aandachtsgebied diabetes. Het is

NDF en de sponsoren. In mijn tijd

een platform voor alle beroepsbeoefenaren betrokken bij de

moesten we ook een keuze maken

­diabeteszorg. EADV is een beroepsorganisatie die zich pro-­

over de toelating van praktijkonder-

actief richt op de kwaliteitsontwikkeling en -bewaking van

steuners en over wel of geen lid wor-

­inhoudelijke zorgverlening aan mensen met diabetes. Door

den van de V&VN. Als voorzitter voel

­actieve participatie in netwerken oefent EADV invloed uit op de

je die ­verantwoordelijkheid. Maar dat

organisatiestructuren en financieringsvormen van de diabetes-

is ­gelijk ook het leuke, uitdagende van

zorg. Hierbij besteedt zij specifiek aandacht aan de rollen en

deze functie.”

functies van de diabetesverpleegkundige en praktijkondersteuner met aandachtsgebied diabetes. Bron: Sterk in Diabeteswerk, Beleidsplan EADV 2009-2013

18 | ZOET.

Inspirerende ­bijeenkomst

Peter: “Over 25 jaar is er geen intra-

Naast alle lol die de voorzitters met

tweede lijn, maar één gezondheids-

elkaar hebben – om warm te blijven

zorg waarbij de patiënt echt centraal

tijdens de lange fotosessie in kou – is

staat. EADV zal ervoor moeten blijven

de bijeenkomst ook heel inspirerend.

waken dat de kwaliteit van de zorg-

Er wordt druk gepraat, over de inhoud

verlener, en daarmee de kwaliteit van

en extramuraal meer, geen eerste- en

en het belang van educatie, over de

Noya de Bonth

invloed van zorgverzekeraars, over de

de zorg, hoog blijft.” Iedereen is het erover eens dat EADV nodig blijft: het

eerste diabetesverpleegkundige die

geeft een gezicht aan het vak van

zich als zelfstandige heeft gevestigd, over de hou-

diabetes­verpleegkundige. De ontwikkelingen op

ding ten opzichte van de industrie en over de

diabetesgebied gaan hard en er zijn veel mooie en

diabetes­zorg over 25 jaar en de toekomst van EADV.

belangrijke uitdagingen die EADV wil aangaan.

Marianne van de Wetering, oprichtster van EADV: “De diabeteszorg is in de afgelopen jaren sterk verbeterd. Niet alleen als gevolg van technische snufjes en ontwikkelingen, maar ook door de extra aandacht en begeleiding die kan worden gegeven door de diabetes­verpleegkundige. Het is bijzonder positief dat EADV met haar tijd is meegegaan op het ­gebied van professionalisering, scholing, gedragscodes en accreOprichtster van de EADV (toen nog EADE) Marianne van de Wetering kon niet

ditaties. Wel moet erop gelet wor-

bij deze bijeenkomst aanwezig zijn. Zij was voorzitter van februari 1986 -

den dat de professionalisering niet

februari 1993 en van november 1994 - maart 1995.

ten koste gaat van een holistische kijk op de mens met diabetes, met name de psychosociale begelei-

Oud-voorzitter Marie-Louise van Nieuwenhuizen-de By (maart 1995 - februari 1997)

ding. Dat is 30 jaar lang mijn stokpaardje geweest”.

is op 28 januari 2001 op 45-jarige leeftijd overleden.

ZOET. | 19

Niet zomaar uniformen Voor deze EADV glossy hulden de (oud)voorzitters van EADV zich in bijzondere uniformen. De ­prachtige outfits zijn niet zomaar uniformen, maar historisch erfgoed. Ze maken deel uit van de

1

­collectie van de Stichting Historisch Verpleegkundig Bezit (SHVB). Deze stichting ijvert voor het behoud en het toegankelijk maken van materialen en ­geschriften van historische waarde op het gebied van de verpleegkunde. De uniformen worden vaker uitgeleend en zijn te zien in films als ‘De storm’, ‘De hel van 1963’, ‘­Oorlogswinter’ en natuurlijk in ‘Ja zuster, nee zuster’. De (oud)voorzitters EADV dragen de volgende ­uniformen: uiterst links en in het midden zien we het leerlingenuniform van keizers- of verpleegsterslinnen, compleet met hartjesschort met knopen, boord en manchetten. Keizers- of verpleegsterslinnen werd door vrijwel alle leerling-verpleegsters gedragen ­tussen 1920 en 1970. Beide heren dragen broeder­pakken. Deze kwamen in de jaren ’60 van de 20ste eeuw in zwang; toen begonnen de heren na de B-opleiding ook het A-diploma te halen. Later zijn er ook broederpakken ontworpen door Frans Molenaar; deze hadden een bescheiden grijs-witte streep aan de zijkant. Uiterst rechts: blauw-grijze jurk Désirée-model, in opdracht van de Federatie ­Haagse Ziekenhuizen ontworpen door Constance Wibaut in 1957. Het uniform werd gedragen van 1957 tot circa 1970. Het beoogde de verpleging meer allure te geven, maar een groot praktisch ­bezwaar was de sluiting: een rij knopen op de rug.

20 | ZOET.

2

The making of Een korte fotosessie met oud-voorzitters van EADV dat had ZOET. redacteur Hilma Spoelstra­voor ogen toen zij aan deze klus begon. Toen kon zij nog niet bevroeden dat ze tranen met tuiten zou lachen bij het passen van de uniformen. Of beter gezegd: het niet passen van de uniformen. De conclusie van de dames en heren was dat de uniformen wel erg gekrompen waren door het vele wassen. Gelukkig was er nog een stukje touw om de boel bij elkaar te houden (foto 1 en 3). Wil je de collectie van Stichting Historisch

3

­Verpleegkundig Bezit eens zelf bekijken, mail dan naar [email protected]. Foto 4, 5 en 6: Zowel binnen als buiten de locatie van het SHVB heerst de sfeer van weleer! Foto 7: De rollen zijn omgedraaid. Was vroeger de hoofdzuster de baas, nu had de fotograaf het voor het zeggen. Foto 8: Aan het insigne kon je zien welke diploma’s de verpleeg­ kundige had behaald. Op één speld weer­ gegeven welke vaardigheden de verpleeg­ kundige in huis had: de A - opleiding, de B - opleiding, de wijkaantekening en de kraamaantekening (het ooievaartje).

4

5

6

7

8 ZOET. | 21

Vanaf de oprichting staat EADE op de bres voor onrechtvaardigheden in de diabetes­ zorg en de belangen van diabetes­ verpleegkundigen. Daar waar nodig werd er actie gevoerd. Een paar voorbeelden:

Doorn

in het oog

Fel tegen de bezuinigingen Begin 1994 protesteerde EADE fel tegen de bezuinigingen in de gezondheidszorg. Door de eigen bijdrage moest men 15 %, tot

Voor 1981 werd insuline vergoed, maar

een maximum van 200 gulden

de spuiten en naalden niet. Ook de

per jaar, betalen voor naalden en

­vergoeding voor zelfcontrolemiddelen is

teststrookjes.

door de jaren heen en punt van ­discussie geweest.

Het

onderscheid

tussen

­vergoeding voor mensen met diabetes type 1 en type 2 was en is EADV een doorn in het oog.

25.000

handtekeningen In april 1998 hebben EADV, de NDF en de DVN 25.000 handtekeningen aangeboden aan VWS om te pleiten voor vergoeding van zelfcontrole­ materiaal voor mensen met type 2 diabetes die tabletten gebruiken. Vanaf de oprichting is EADV bezig om de ‘medische’ handelingen en de ­medicatie voorschrijfbevoegdheid van diabetes­ verpleegkundigen wettelijk geregeld te krijgen. Alle wegen worden benut, rechtstreeks naar VWS, via de koepelvereniging van verpleegkun­ digen, de AVVV, V&VN of via de NDF.

1989: Het jaar van de ‘Witte Woede’. De eerste grote ­opstand door verpleegkundigen. De Jaarbeurs Utrecht was eén van de plaatsen waar actie werd gevoerd. Duizenden ­verpleegkundigen kwamen in actie tegen het gebrek aan erkenning, hoge werkdruk en de salarisachterstand.

22 | ZOET.

Actie!  Actie! Belangenbehartiging van je beroepsorganisatie door de jaren heen

‘Hoogervorst haalt opgelucht adem’ Bep Bakker van de Eerste Associatie van ­Diabetes Verpleegkundigen (EADV) vertelt: “Ik heb minister van VWS Hans Hoogervorst

Actie door honderden leden EADV

inderdaad getest op diabetes. Deze ernstige

Tijdens het EADV symposium in oktober 2004

heid wil deze ontwikkeling een halt toe

werd actie gevoerd door honderden leden van

­roepen en werkt daarin aan een toekomst

EADV. Er werd een videoboodschap opgeno­

zonder diabetes, samen met partners als het

men voor minister Hoogervorst. Door een rare

Diabetes Fonds en de Nederlandse Diabetes

kronkel in de wet mogen diabetesverpleeg­

Federatie (NDF).

ziekte wordt één van de 3 speerpunten in het preventiebeleid van Hoogervorst. Hij wil korte metten maken met het beeld dat diabetes een onschuldige ziekte is. 850.000 mensen in Nederland lijden aan deze ziekte en dat aan­ tal neemt jaarlijks met 65.000 toe. De over­

kundigen niet meer worden geïnformeerd over de ontwikkelingen op het gebied van ­geneesmiddelen.

Belangrijke

schakel In 2009 heeft EADV actie gevoerd tegen de plannen van minister Klink van VWS over de functionele bekostiging. De belangrijke schakel in de diabeteszorg, de diabetes­

2004: Bep Bakker, verenigingsmanager van de Eerste

verpleegkundige, werd in deze notitie niet

Associatie van Diabetes Verpleegkundigen (EADV) test

eens genoemd!

minister Hoogervorst van VWS op diabetes.

ZOET. | 23

11 februari 2003

Diabetestest onder Kamerleden en medewerkers

Prikactie op Binnenhof groot succes Na een betrekkelijk korte voorbereiding hebben precies 405 Kamerleden en vele medewerkers, mede uit de Raad van State en Algemene Zaken, zich op 11 februari 2003 op het Binnenhof laten testen op diabetes. Alle kamerleden en werknemers van het Binnenhof konden een bloedglucose laten bepalen en een ogentest ondergaan waarbij het ­ netvlies werd gecontroleerd. ­ Deze campagne is opgezet door de Nederlandse Diabetes Federatie, Diabetesvereniging Nederland en het Diabetes ­ Fonds en werd om 10.00 uur ’s ochtends, onder grote belangstelling, officieel geopend door de voorzitters van ­ de Eerste en Tweede Kamer, respectievelijk de heren Braks en Weisglas. Ook EADV was bij de voorbereiding betrokken en 6 bestuursleden hebben die dag ondersteuning verleend door ­ het bepalen van bloedglucose, maar ook door te praten over het belang van preventie en de noodzaak van goede diabeteszorg. Van de 405 personen die zich hebben laten tes­ ten, kregen er 11 het advies om snel contact met de huisarts op te nemen. Bij enkelen van hen werd diabetes vast­ gesteld zonder dat ze zich hiervan bewust waren, of werd een ­ waarde gevonden die op handen zijnde diabetes kan aangeven.

24 | ZOET.

PERSBERICHT

Ongeveer tweederde van de deel­ nemers heeft naast de meting van de bloedglucosewaarde tevens de ogen laten testen. Eenzelfde prikactie gehouden 14 november vorig jaar, Wereld Diabetes Dag, in Straatsburg bij ­ het Europees Parlement, gaf een vergelijkbaar beeld: je kunt al diabetes hebben zonder dat te weten. Aan het einde van de dag konden we spreken van een groot succes van de actie, gezien de hoge opkomst, de aanwezig­ heid van vele Kamerleden en het enthousiasme over de test onder de deelnemers. De Kamerleden toonden zich bezorgd over de omvang van het diabetesprobleem. De omvang en de gevolgen van diabetes worden doorgaans sterk onderschat. Er zijn in Nederland zo’n 440.000 mensen die diabetes hebben en zeker zo’n 400.000 mensen hebben diabetes zonder dat ze dit zelf weten. De aandoening komt ook op ­ steeds jongere leeftijd voor. Het gevaar van sluipende diabetes is groot. Als gevolg van onderdiagnose lijden teveel mensen met diabetes aan ernstige complicaties, die bij tijdige diagnose voorkomen hadden kunnen worden. EADV is in principe tegen dergelijke eenmalige prik­ acties, omdat wij menen dat we moeten streven naar een goede diabeteszorg die voor iedereen toegankelijk is en een goede preventieve screening voor iedereen mogelijk moet zijn met een professioneel vervolg en opvang. Met deze actie hopen wij als EADV bij te hebben gedragen aan de bewustwording van de ernst van diabetes bij politiek Nederland. Aangezien bewustwording alleen niet voldoende is, hopen wij dat het zal worden gevolgd door beleid en daden, waarbij de politiek een effectieve rol kan spelen. Derhalve hebben wij als EADV aan deze actie onze bijdrage geleverd.

ZOET. | 25

Diabetes­ zorgverleners van het eerste uur Weerzien van pioniers In 1988 was Bep Bakker deelnemer aan groep 1 van de cursus diabeteseducatie van de SSSV en liep zij stage in het St. Franciscus Gasthuis (SFG) in Rotterdam. Hier begon haar carrière als diabetesverpleegkundige. Jan Willem Elte, internist, en Iris Weck, diabetesverpleegkundi­ ge, waren de stagebegeleiders en inspireerden tot het opzetten van diabetespoli’s en het ­invoeren van educatie naast de medische ­behandeling van mensen met diabetes. Dit ­zilveren EADV jubileum was een mooie aan­ leiding voor Bep en Jan Willem Elte om terug te blikken op 25 jaar diabetesverpleegkundigen. Plaats van handeling is Poli nummer 018 is het ­diabetescentrum in het SFG. De huiselijk ­ingerichte spreekkamer van internist Elte geeft je het gevoel dat je op bezoek komt. “Hier breng ik meer uren door dan thuis.” Hij is een beetje ouder en grijzer geworden, maar dit doet niets af aan zijn bevlogenheid en ­enthousiasme voor de diabeteszorg. “Dit jaar afscheid nemen, tja, als je 65 wordt mag je niet meer werken, maar ik blijf wel bezig hoor!”

26 | ZOET.

Het begon allemaal in Leiden? “Ja, ik ben opgeleid in Leiden en kreeg daar te ­maken met één van de eerste diabetesverpleegkundigen in Nederland, Marianne van de Wetering. ­Samenwerken

Je werkt dus al 25 jaar samen met diabetesverpleegkundigen? Welke ontwikkelingen heeft de ­diabetesverpleegkundige in die 25 jaar doorgemaakt?

met een diabetesverpleegkundige beviel me zo goed dat ik daarna niet meer zonder kon en wilde werken.

“Naast instructie van insulinepen en de bloed­

Dit was dan ook één van de voorwaarden bij mijn

glucose­meters was er behoefte aan voorlichting en

aantreden in het ziekenhuis in Gouda in 1984. Drie

educatie. Hoe interpreteer je de bloed­suikers en

jaar later bij mijn vertrek naar het SFG was het ook

hoe geef je de diabetes een plek in het dagelijks le­

kiezen of delen voor de directie. Zonder diabetes­

ven. Wat mij bijgebleven is, is het pionieren en en­

verpleegkundige geen Jan Willem Elte. De directie

thousiasme van die diabetesverpleegkundigen. Wat

ging uiteindelijk overstag. Anno 2011 zijn er in het

een leuke tijd was dat. Ik weet nog dat we bij de in­

SFG 11 diabetesverpleegkundigen in dienst.”

troductie van de insulinepen aan 200 stoelen tekort hadden! Nu zie je meer de tendens naar individuele

Wat is er veranderd in 25 jaar?

begeleiding en coaching. De diabetes­verpleegkundige is in de loop der jaren professioneler geworden en

“Er is zoveel verbeterd. De bloedglucosestrip en de

een belangrijk onderdeel van het diabetesteam. In

insulinepen waren dé grote omwenteling voor de

het SFG wordt de patiënt afwisselend gezien door

diabetesbehandeling. Ik heb in Leiden nog mee­

de internist en de diabetesverpleegkundige. In de

gemaakt dat mensen eenmaal daags PZI (protamine

loop der jaren is het diabetesteam gegroeid en uit­

zink insuline) spoten. Er werd één bloedsuiker in

gebreid, ook met andere disciplines. Er is nu veel

de drie maanden geprikt en in vier porties urine

meer ­omschreven. Dat is een verdienste van de dia­

werd het percentage glucose gemeten. Dat was het,

betesverpleegkundigen. Er zijn meer dwarsverban­

meer had je niet. Men mocht maar één zwanger­

den ontstaan met andere specialismen, zoals de

schap doormaken en eigenlijk was dat al te veel. Als

­gynaecoloog, oogarts en het voetenteam.”

er gedialyseerd moest worden, dan gebeurde dat

Daarom is ze toen gedialyseerd en dat ging wonder­

EADV heeft de afgelopen 25 jaar niet stil gezeten. Heb je in die jaren een relatie gezien tussen de deskundigheid van de diabetesverpleegkundige in je team en de inspanningen van EADV?

baarlijk goed. Toen zijn ze ook andere mensen met

“Ja zeker! Ik heb de EADV gevolgd en heb zelfs vijf

diabetes gaan dialyseren. Ik heb het allemaal mee­

jaar in de redactie van de EADV Nieuwsbrief

gemaakt, het heeft zoveel verschil gemaakt!”

­gezeten. Dit vond ik heel leuk en ­jammer dat het

niet dus dan ging men dood! Ik heb vrouwen van 30 jaar dood zien gaan, omdat ze niet gedialyseerd werden. De eerste dialyse die ik meegemaakt heb was bij een meisje van 16 met diabetes. Ze had ook een nierinsufficiëntie door de ziekte van Alport.

ZOET. | 27

De huiselijk ingerichte spreekkamer van Jan Willem Elte geeft het gevoel dat je op bezoek komt.

afgelopen was. Vroeger ging ik wel naar EADV con­

­kwaliteit te toetsen is visitatie. Als je een groep

gressen als toehoorder of als ­spreker. Nu komt het

­diabetesverpleegkundigen hebt, visiteer je de hele

er niet meer van, je moet keuzes maken. EADV is

groep. Visiteren is een goed systeem, je kunt als

belangrijk voor de ­diabetesverpleegkundige. Ik

EADV hierin het initiatief nemen.“

merk de effecten z­ owel regionaal als landelijk.”

EADV heeft kwaliteit hoog in het vaandel staan, maar het ­kwaliteitssysteem van EADV wordt geroemd en verguist omdat de lat erg hoog ligt. Hoe kijk jij hier tegenaan. Moet EADV water bij de wijn gaan doen?

EADV is al jaren bezig om ­medicatie voorschrijfbevoegdheid voor glucoseregulerende ­medicatie wettelijk geregeld te krijgen. Eigenlijk is zelfs het aanpassen van de insulinedoses door een diabetesverpleegkundige wettelijk niet toegestaan.

“Nee, zeker niet, ik moet ook punten halen voor

“Is dat zo? Wij hebben altijd gezegd wat de patiënt

onze registratie. Men moet wel oppassen dat het

mag, mag de diabetesverpleegkundige ook. Onder

niet te ingewikkeld wordt. Je moet je ook afvragen

recepten zetten we onze handtekening of stempel.

of iedereen alles moet kunnen. In een team worden

Ik heb geen bezwaar dat diabetesverpleegkundigen

de taken verdeeld. Ook een goede manier om

recepten schrijven, maar vind wel dat ze goed

`Zolang er diabetesverpleeg­­kundigen zijn, heeft EADV Toekomst` 28 | ZOET.

­geschoold moeten zijn. We hebben maar een paar

is erg belangrijk. Er is behoefte aan een wetenschap­

diabetesverpleegkundigen die de Post-Hbo oplei­

pelijke vereniging waar men inhoudelijk bezig is met

ding gedaan hebben. Het is een erg kostbare oplei­

het vak om zich verder te professionaliseren. Be­

ding en daardoor niet toegankelijk voor iedereen.”

langrijk is om van elkaar te blijven leren!”

De praktijkondersteuner neemt een groot deel van de taken van de diabetesverpleegkundige over. Heeft de diabetesverpleegkundige in de toekomst nog wel recht van bestaan?

De tijd vliegt voorbij. Het is ondertussen rustig ­geworden op de poli. De schoonmaakploeg maakt alles weer netjes voor de volgende dag. Het wordt tijd om afscheid te nemen en we beloven elkaar weer te zien op het jubileumsymposium van EADV in maart. Jan Willem gaat nog niet naar huis. Er ligt nog een stapel dossiers op het bureau. “Nog even

“Jazeker! Het aantal patiënten in de tweede lijn

een uurtje dicteren.” Nog een half jaar en dan zal

neemt niet af en de complexiteit van de zorg neemt

ook hij zich scharen bij de steeds groter wordende

toe. Daarbij zijn er veel meer technische mogelijkhe­

groep pensionadas. Gelukkig is er altijd weer een

den voor monitoring en behandeling, zoals de gluco­

nieuwe generatie professionals die zich met even­

sesensor en de insulinepomp. En de wetenschap is

veel enthousiasme en bevlogenheid inzet voor de

nog steeds op zoek naar nieuwe technieken en be­

behandeling en zorg van de mens met diabetes. Jan

handelingen. De diabetesverpleegkundige heeft zich

Willem, bedankt voor de gelegenheid die je mij, en

bewezen als dé verpleegkundig specialist in de dia­

veel collega’s na mij, geboden hebt om te zien hoe je

beteszorg.” Ook over het voortbestaan van EADV in

met teamwork en respect voor elkaars deskundig­

de komende 25 jaar heeft Jan Willem een duidelijke

heid goede diabeteszorg kunt geven.”

mening: “Zolang er diabetesverpleegkundigen zijn, heeft EADV toekomst. Een eigen beroepsvereniging

Bep Bakker-Verschoor

Het begin van haar carrière als diabetesverpleegkundige: diplomering van de inservice opleiding tot A-verpleeg­ kundige van Beppy Verschoor (tweede van links), 1968.

ZOET. | 29

E

EADV leden

van het eerste uur

Els van Driesum, lidnummer 052: “Daar zat ik dan, septem­

en diabetes mellitus. Met name de

ber 1985, in een kamer met een

betes zou ik er wel ‘bij doen’. Hoe an­

­bureau en stoel. Witte uniformjurk

ders is dit gelopen! Scholing voor

aan en een bordje op de deur waarop

dvk’s was er niet. De industrie wist

stond: ‘Diabetesverpleegkundige’. Ik

mij gauw te vinden en via hen kwam

had geen flauw idee wat ik moest gaan

ik aan mijn kennis, om mij vervolgens

doen. Ik had namelijk gesolliciteerd

te vragen om ergens een presentatie

op een baan als, wat tegenwoordig,

te houden! En dat vond ik echt dood­

teamleider of regieverpleegkundige

eng. Maar ik heb het gedaan, met veel

genoemd wordt, op de interne poli

hulp van de internist. Maar veel, zo

met als aandachtspunten oncologie

niet de meeste kennis, heb ik opge­

oncologie sprak mij erg aan en de dia­

daan van mensen met diabetes melli­ tus. Hun verhalen over het dagelijks leven met diabetes mellitus heeft mij geleerd en leert mij nog steeds hoe lastig deze aandoening kan zijn: over­ vallen worden door hypo’s. Een huis willen kopen en dan ineens met veel hogere hypotheken geconfronteerd worden dan aanvankelijk gedacht werd. Zwanger willen worden en dan toch eerst een goed HbA1c moeten hebben en dan vooral in overleg met Els van Driesum: “Ik had geen flauw idee wat ik moest gaan doen.”

30 | ZOET.

de behandelaars zwanger worden. Hoe romantisch kan het zijn! Veel is er veranderd en verbeterd aan de hulp­ middelen en veel geleerd door onder­ zoek, poli’s zijn enorm uitgebreid. Waar vroeger één dvk aan het werk was, werken er veel meer dvk’s op een poli. Wat onveranderd is gebleven is

Jacqueline: “EASD in Parijs was mijn eerste buitenlandse congres.”

de aandoening. Een aandoening die veel vraagt van de mens met diabetes

Tergooiziekenhuizen locatie Hilver­

mellitus, om tussen de streefwaarden

sum, als eerste diabetesverpleegkun­

te leven! Door de industrie kwam ik

dige van een team dat nu uit 6

ook in contact met Marianne van de

diabetes­verpleegkundigen bestaat op

Wetering, die toen bezig was een ver­

twee locaties. Het EASD congres in

eniging op te richten. En zo ben ik dan

Parijs was in 1990 mijn eerste buiten­

ook getuige geweest van de oprichting

landse congres, waar ik (in blauw) op

van de toen nog EADE. EADV, van

de foto ben vastgelegd tijdens ‘de

harte gefeliciteerd met het 25 jarig

­Hollandse avond’ op een toplocatie in

bestaan en veel dank aan alle mensen

de Lichtstad. In goed gezelschap van

die zich ingezet hebben om deze ver­

internisten, die beiden nu van hun

eniging te maken tot wat zij nu is!”

pensioen genieten. Er zijn best veel dingen veranderd in de tijd dat ik als

Jacqueline Putker, lidnummer 013: “In 1984 ben ik in

diabetesverpleegkundige

­KINABU als groepsleidster gaan wer­

hetzelfde. Technisch gezien zijn er

ken in een diabetesgroep met kinde­

vele veranderingen geweest. De ont­

ren in de leeftijd van 5 tot 17 jaar.

wikkeling, maar ook de onderbouwing

Daar werd de basis gelegd voor mijn

daarbij, van een zeer korte naald. De

diabetesloopbaan. In die tijd werd er

glucosemeters die met steeds minder

door kinderen nog insuline gespoten

foutkansen betrouwbaarder zijn in

met een 25 mm naald en een huid­

hun uitslagen. De continue glucose

plooitechniek! In 1987 heb ik de eer­

sensor, nu alleen de vergoeding ervan

ste opleiding van de toenmalige EADE

nog realiseren… Wat gelukkig onver­

te Noordwijkerhout gevolgd en ben ik

anderd is, is mijn passie voor dit vak.

als diabetesverpleegkundige in de

De inspiratie daartoe haal ik dagelijks

tweede lijn gaan werken in Bilthoven

uit mijn gesprekken met diabetes­

en Zeist. In 1989 startte ik in

patiënten die mij steeds weer in ver­

­Ziekenhuis Hilversum, tegenwoordig

trouwen hun eigen verhaal vertellen.

werkzaam

ben, maar sommige dingen blijven

ZOET. | 31

dat er in diabetesteams standaard laagdrempelige psychologische dia­ beteszorg aangeboden wordt als vast onderdeel van de diabeteszorg.”

Aly Pruijs, lidnummer 174: “Ik ben begonnen in 1984 in het AMC als diabetes-instructiezuster. We wa­ ren met z’n drieën en moesten men­ sen leren spuiten met behulp van een flesje insuline en een 2cc spuitje. De insuline was nog U-40 insuline en er moest heel wat gerekend worden om de juiste dosering (bij benadering) in de spuit te krijgen. Bloedsuiker meten kon alleen door een druppel bloed op een stripje te doen, het af te vegen en de kleur te vergelijken. De instelling werd bepaald op het glucosegehalte in 24-uurs urine, die in 4 tijdblokken Aly Pruijs begon in 1984 met een spreekuurtje op de vrijdagmiddag.

werd gespaard. In 1987 was mijn toenmalige hoofdzuster bij de oprich­ tingsvergadering van de EADE. Zij

32 | ZOET.

Dat doen ze al 25 jaar lang en de on­

kon de diabeteszorg er zelf niet bij

dertoon daarvan is – helaas – ongewij­

doen en vroeg mij of ik dat wilde doen.

zigd. Namelijk dat diabetes een lastige

In de VU waren ze toen al wat verder

ziekte is met een enorme impact op

met bijvoorbeeld een verpleegkundig

een mensenleven. De kroon op mijn

spreekuur. Na enig rondkijken zijn wij

werk was het verschijnen van mijn

ook begonnen met een spreekuurtje

boek vorig jaar. ‘Diabetes, een rugzak

op de vrijdagmiddag, die al snel vol

voor het leven’ doet recht aan het

stroomde met patiënten. Na enkele

menselijk leed dat soms verborgen

omzwervingen ben ik in 1998 begon­

blijft achter de ziekte. Ik ben ontzet­

nen als kinderdiabetesverpleegkundi­

tend blij dat de zorg en aandacht voor

ge in een aantal Utrechtse ziekenhui­

de psychologische effecten van deze

zen. Dat doe ik tot op de dag van

ziekte meer en meer aandacht krijgen.

vandaag, hoewel het pensioen nadert.

Mijn wens voor de toekomst zou zijn

Er is veel veranderd in de diabetes­

zorg: betere insulinetoediening door

diabetes­verpleegkundige is veranderd

insulinepennen, andere betere soor­

van een vak met het hoofdaccent op

ten insuline, de introductie van bloed­

educatie en psychosociale begelei­

suikermeters en vergoeding van de

ding, naar een vak waarvoor je grote

strips, insulinepompen die steeds

affiniteit moet hebben voor techniek

­beter en kleiner worden. Van een vast

en computers. Je moet een technische

dieet en afwegen, naar het tellen van

instructie kunnen doen en de mens

de koolhydraten. Van steeds meer zelf

met diabetes leren hoe ze deze tech­

kunnen monitoren, naar zelfregulatie.

nieken kunnen gebruiken voor een

De rol van de diabetesverpleegkundi­

goede zelfregulatie. Daarnaast is mo­

ge is van instructiezuster geëvolueerd

tiveren en begeleiding nog even be­

naar iemand die het grootste deel van

langrijk als vroeger. Je moet als

de behandeling doet. De vernieuwing

diabetes­verpleegkundige steeds meer

van de kinderdiabeteszorg is wat later

‘ballen in de lucht’ houden. Contacten

op gang gekomen en heeft andere

met zorgverzekeraars, pompfabrikan­

prioriteiten gehad, meer gericht op de

ten en groothandels zijn vele malen

ontwikkeling van het kind. Was het in

frequenter geworden en verzeke­

1998 nog een geworstel van ouders

ringsregels veranderen voortdurend.

om de dagelijkse injectie toe te

Iedere twee jaar zijn alle bloedsuiker­

­dienen, nu gaan vrijwel alle jongere

meters,

pompen,

kinderen vanaf de start op een

pennen

en

insuline­pomp. Mochten ze vroeger

veranderd. Je moet steeds meer doen

niet ‘vrij’ eten, nu is dat met het tellen

in minder tijd.”

infuussystemen,

computerprogramma’s

van koolhydraten en een koolhydraatinsuline verhouding geen probleem meer. Er zijn wel andere problemen voor terug gekomen, waaronder de bediening van apparatuur door de schooljuf. Pompen die piepen en blie­ pen in de klas. Het ‘zichtbaar’ diabetes hebben is vaak een gruwel voor de meeste pubers. Kinderen die moeilijk kunnen rekenen vallen nu vaker bui­ ten de boot. Kinderen waarvan de ouders geen Nederlands spreken, kunnen soms niet de gewenste be­ handeling

krijgen.

Het

vak

van

“Ik ben Ontzettend blij dat de zorg en aandacht voor Psychologische ­effecten van deze ziekte meer en meer ­aandacht krijgen” ZOET. | 33

BAYER DIABETES CARE: 40 JAAR DIABETES-

INNOVATIE

1969

1981

1986

1987

1993

De 1e draagbare glucosemeter voor artsen (1.2 kg)

De 1e glucosemeter voor patiënten

De 1e glucosemeter met geheugen (338 resultaten) én de 1e glucosemeter die op de computer aangesloten kon worden

Het 1e softwareprogramma om testresultaten uit een glucosemeter te analyseren

De 1e glucosemeter met “sip-in” teststrip-technologie

1997

2003

2003

De 1e No Coding glucosemeter & geen losse teststrips

De 1e No Coding glucosemeter met losse teststrips

No Coding glucosemeter zonder losse teststrips

2006

2008

2010

De meest geadviseerde glucosemeter door diabetesverpleegkundigen* • 2009: Introductie van de vernieuwde Contour met persoonlijke instellingen

De 1e glucosemeter die draadloos met een (Medtronic) insulinepomp kan communiceren

De 1e glucosemeter met USB-aansluiting, OLED kleurenscherm & geïntegreerde diabetes management software

AMES REFLECTANCE

GLUCOMETER

GLUCOMETER M

GLUCOMETER DEX

BAYERS CONTOUR

GLUCOFACTS

ASCENSIA CONTOUR

BAYERS CONTOUR LINK

GA VOOR MEER INFORMATIE NAAR

WWW.BAYERDIABETES.NL *Data beschikbaar bij Bayer Diabetes Care Nederland

GLUCOMETER ELITE

ASCENSIA BREEZE

BAYERS CONTOUR USB

Door de jaren heen is er

veel

gebeurd

ZOET. | 35

1985 | | 1986 1985

1986

Marianne van de

Formele oprichting

Wetering, Leidse

EADE (European

diabetesverpleegkundige, was lid van

1987 | | 1988 1987

1988

Eerste EADE

Van cursus EADE

­opleiding.

naar SSSV, cursus

Association of

Diabeteseducatie.

­Diabetes Educators.

de American ­Association of ­Diabetes Educators en wilde – na overleg

1986 Eerste EADE-magazine.

met vrienden, ­collega’s, artsen en industrie – ook in Europa een vergelijkbare vereniging oprichten. De ledentoestroom zou vooral

1986

Uit Amersfoortse Courant,

Eerste

1986

EADE symposium.

De officiële oprich-

11 november 1988

ting van de EADE vond plaats op 26 februari 1986, bij het passeren van de Statuten

uit de Nederlands­

bij de notaris. In 1986 verschijnt de eerste EADE-

1987

talige landen komen

Nieuwsbrief: een gefotokopieerd boekje met A5-

Eerste EADE opleiding:

formaat en bestaande uit 24 pagina’s. In

‘Specialisatie diabetes

­België, Suriname, de

­november 1986 vindt ook het eerste EADE- sym-

mellitus voor verpleeg-

Nederlandse Antillen

posium plaats, waar 205 leden op inschrijven.

kundigen’. In januari

als Nederland,

en Aruba.

volgen 32 cursisten vier dagen lang een scholing en moeten vervolgens een intra- en extramurale stage lopen. In maart wordt de cursus afgesloten met een examen. Eind april worden twee parallel­ cursussen georganiseerd. De Surinaamse cursist Rota Grün wordt in 1988 voorzitter van de nieuwe Stichting Diabetes Educatie ­Suriname.

36 | ZOET.

1989 | | 1993 1989 In januari 1989 ­komen nagenoeg alle

1995 | | 1997

1993 De Werkgroep

1995 Gedragscode voor de

Kinder­

125 (tot dan toe)

DiabetesVerpleeg-

opgeleide diabetes-

kundigen, k ­ ortweg

diabetes­ verpleegkundige.

verpleegkundigen bij

WKDV genoemd,

1995

elkaar op de eerste

ontstond in 1993

Oprichting

EADE bijscholing.

toen enkele kinder-

Deze vindt plaats op

verpleegkundigen

1997 Functieprofiel diabetes­ verpleegkundige.

Nederlandse Diabetes Federatie.

de ­Leeuwenhorst in

die zich met

Noordwijkerhout en

diabetes­kinderen

duurt drie dagen.

bezighielden hun

1995

kennis wilden bun-

Oprichting NDF

delen om samen de

De Nederlandse

kwaliteit van de zorg

­Diabetes Federatie

voor kinderen met

is opgericht als overkoepelende vereniging van

diabetes te verbete-

­organisaties gericht op de zorg voor mensen met

ren. Sinds 2005 is de

diabetes. Structurele samenwerking tussen

WKDV weer een

­beroepsgroepen en mensen met diabetes mellitus

officiële Expertise-

is van groot belang om een krachtige vuist te

groep binnen EADV

­maken richting overheid, verzekeraars en maat-

en is in 2010

schappij. Gezamenlijke inspanning betekent een

­om­gedoopt tot

bundeling van krachten. Patiënten, artsen en

Expertise­groep

diabetes­verpleegkundigen samen in één organisa-

Kinderdiabetes­

tie, dat was uniek in Nederland. Vanaf de oprich-

verpleegkundigen,

ting was de EADE één van de leden van de

kortweg EKDV.

­Federatie, samen met DESG (Diabetes Education Study Group Nederland), DVN (Diabetes ­Vereniging Nederland) en NVDO (Nederlandse

Vereniging voor Diabetes Onderzoek). In 2011 telt de NDF 10 leden. Sinds haar oprichting in 1995 heeft de Federatie veel initiatieven ontplooid. EADV ­vertegenwoordigd de diabetesverpleegkundige visie en levert een grote en ­belangrijke bijdrage aan de producten van de NDF. Eén van de voornaamste producten zijn de NDF Zorgstandaarden, als leidraad voor de inhoud en ­organisatie van de diabeteszorg in Nederland.

ZOET. | 37

| 1998

1999 | | 2000

1998

1999

Van EADE naar

Functie eisen voor

EADV; statuten­

diabetesverpleeg-

wijziging.

kundigen; op weg

1998

2000 Installatie Raad van Toezicht.

naar verdere profes-

2000

sionalisering van het

Eerste beleidsplan

1998

Oprichting Stichting

beroep diabetes­

Oprichting Stichting EADV

EADV.

verpleegkundige.

De Stichting EADV is

EADV 2000-2003. 2000 Gedragscode.

opgericht om zakelijke activiteiten af te zonderen van de Vereniging. De Stichting maakt activiteiten

2000

financieel mogelijk, terwijl de Vereniging verant-

Eindtermen­

woordelijk is voor de inhoud. Zo wordt het EADV-

document en post-

Magazine formeel uitgegeven en geëxploiteerd

HBO Opleiding.

door de Stichting EADV ten behoeve van de ­leden van de Vereniging. De redactiecommissie

2000

van het tijdschrift wordt benoemd door het

Accreditatiesysteem

­bestuur van de Vereniging.

EADV.

1998 EADE wordt EADV De European Association of Diabetes Educators wordt Eerste Associatie van Diabetes Verpleegkundigen. De leden gaan tijdens de Algemene Leden­ vergadering unaniem akkoord met de voorgestelde statuten­wijziging en het nieuwe huishoudelijke reglement. Dit vindt officieel plaats bij de notaris op 17 april. De drie belangrijkste statutenwijzigingen zijn de naamswijziging, het onderscheid tussen leden en buitengewone leden en de nieuwe doel­ stelling: Het bevorderen van de kwaliteit van diabeteszorg (waaronder ­diabeteseducatie) door de diabetesverpleegkundige, het versterken van de positie van de diabetesverpleegkundige en het behartigen van de ­gemeenschappelijke belangen van de aangesloten leden (in de ruimste zin van het woord). Ook komt er in plaats van de EADE Nieuwsbrief het EADV ­Magazine, vakblad voor diabeteszorgverleners.

38 | ZOET.

| 2001 2001 Beroepsdeelprofiel Diabetes­

2002 | | 2003 2002 Eerste EADV regio -> Noordoost.

verpleegkundige

2001

2003 Titelregistratie­ systeem diabetes­ verpleegkundige.

(EADV).

EADV krijgt regio´s

2003

Herman van Dijken,

Eerste Vijfjarenplan

­Diabetesverpleegkundige Ommelander Ziekenhuis

bij- en nascholing

Groep, locatie Delfzicht, Delfzijl: “Eind 1991 ben ik

diabetesverpleeg-

gestart als diabetesverpleegkundige in het ziekenhuis

kundigen.

te Delfzijl. Al snel kwam ik erachter dat er een regionaal overleg was met de diabetesverpleegkundigen van de provincies Friesland, Groningen en Drenthe

2003

en de kop van Overijssel (Noordoost-Nederland). Dit overleg werd vier keer per jaar, in verschillende

EADV Titelregistratiesysteem ­diabetesverpleegkundigen

ziekenhuizen, in verschillende provincies gehouden.

Het EADV Titelregistratiesysteem is

Het organiserende ziekenhuis zorgde voor de

­bedoeld als een kwaliteitsinstrument

agenda­, voorzitter en notulen. Alleen diabetes­

waarmee diabetesverpleegkundigen

verpleegkundigen uit de 2e lijn waren er bij

gewaardeerd en erkend worden in

­betrokken, maar in de loop van de jaren nam het

hun functie als diabetesverpleeg­

aantal diabetesverpleegkundigen toe en er kwamen

kundige. EADV heeft titelregistratie

eerstelijns diabetesverpleegkundigen bij. Eind jaren

­gekozen als één van de instrumenten

’90 gaf EADV aan naar een andere organisatie­

voor kwaliteitsbewaking. Deze titel­

structuur te willen. Regio Noordoost-Nederland heeft

registratie wordt beschouwd als de

toen het initiatief genomen en een werkgroep

basisgarantie voor de deskundigheid

­gevormd. Hun voorstel werd gepresenteerd in de

en de kwaliteit van de ingeschreven

­regiovergadering en positief ontvangen door het

diabetesverpleegkundigen. Iedereen

EADV bestuur. Regio Noordoost-Nederland werd

die voldoet aan de gestelde criteria

hiermee de proefregio van EADV. Daarna heb ik

kan zich laten inschrijven in het EADV

presentaties gehouden in de verschillende nieuw te

Kwaliteitsregister. Aan de registratie

vormen regio’s om op grond van de werkwijze en

ontleent men het exclusieve recht zich

ervaringen in Noordoost-Nederland, de discussie

‘Diabetesverpleegkundige EADV’ te

binnen de nieuw te vormen regio’s op gang te

noemen. Na 5 jaar kan men zich

­brengen en het proces van regiovorming te starten

­laten herregistreren als aan de daar-

en stimuleren. Dit alles heeft goed uitgewerkt en

voor gestelde eisen wordt voldaan.

heeft geleid tot de huidige regiostructuur van EADV.”

ZOET. | 39

2004 |

2006 | | 2007

2004

2006

EADV-richtlijn

Formalisering

´De uitvoering van

regiostructuur.

de zelfcontrole´.

2007 Nieuwe EADV huisstijlbrochure ‘Sterk in

2006

diabeteswerk’.

Fusietraject met AVVV. 2006 Competentieprofiel diabetesverpleegkundige nieuwe stijl MOBG.

2004 2007

Beroepsdeelprofiel

Kwaliteit telt: de

diabetes­

taakgebieden van de

verpleegkundige

gecertificeerde

(herziening volgens

praktijk­ondersteuner

format AVVV).

met het aandachtsgebied diabetes en 2004

de titelgeregistreer-

(Kern)activiteiten

2006

van de EADV titel­

Het 1000e EADV lid

geregistreerde diabetes­ verpleegkundige.

2004 Toetreding praktijk­ ondersteuners.

40 | ZOET.

de diabetes­ verpleegkundige EADV.

2008 | | 2009

2008

2009

Richtlijn toedienen

Certificering

van insuline met de

praktijkonder­

insulinepen.

2010 | | 2011

2010 Start herziening beroepsdeelprofiel.

steuners met 2010

aandachtsgebied diabetes.

EADV is gestart met het project ‘Actualiseren Beroepsprofiel’ voor diabetesverpleegkundigen om tot een actueel Beroepsdeelprofiel te komen, gebaseerd op het CanMEDS model. De ontwikkelingen in de diabeteszorg maken de herziening van het huidige beroepsprofiel, dat stamt uit 2004, noodzakelijk. CanMEDS is een ordeningsmodel dat uit gaat van

2008

zeven taakgebieden.

Start herregistratie diabetes­ verpleegkundigen.

2009

2010

Per 1 januari 2009

Guusje Neijens, diabetes­

kunnen ook de prak-

verpleegkundige EADV, heeft haar

tijkondersteuners (POH) die actief zijn in de diabeteszorg

eigen diabetesverpleegkundigepraktijk ‘De Diabetist’ geopend en is daarmee de eerste diabetes­

zich laten inschrijven in het EADV kwaliteitsregis-

verpleegkundige die

ter POH-DM. Het titelregistratiesysteem DVK en

zich zelfstandig heeft

het certificeringssysteem POH is één van de mid-

gevestigd.

delen die de kwaliteit van de zorg die de diabetes­zorgverleners leveren op niveau brengt en houdt. De praktijkondersteuners die voldoen aan de registratiecriteria van het certificerings­ systeem POH, krijgen het certificaat ‘EADV ­Praktijkondersteuner Diabetes’. Ook voor dit ­register moet men na 5 jaar opnieuw bewijzen dat aan de kwaliteitscrtiteria wordt voldaan.

2011 Jubileumjaar en -congres EADV

ZOET. | 41

Prijzen And the

winner is… Het bijzondere van de EADV-Award voor de diabetes­ verpleegkundige van het jaar is de voordracht. Genomineerden kunnen worden voorgedragen door collega’s, artsen, ­patiënten, etc. Zij doen dit ook met verve. Alleen zij die op een bijzondere wijze een actieve bijdrage hebben geleverd aan de ontwikkeling van de diabeteszorg in Nederland ­komen in aanmerking. EADV en Novo Nordisk reiken de prijs sinds 2000 samen uit, de winnaar ontvangt een geld­ bedrag van 1.200 euro voor een kunstwerk.

42 | ZOET.

Zij wonnen de Award voor jou: 2000: Paula Boelen-Van Dulken De eerste winnares ontving haar prijs voor het ontwikkelen van de Diabeteswijzer. En het oprichten van de diabeteswerkgroep in haar ziekenhuis voor multidisciplinaire samenwerking. Toen werkzaam als: Diabetesverpleegkundige, Spaarne Ziekenhuis.

2001: Marianne van de Wetering De oud-voorzitter van EADV ontving haar prijs voor het op de kaart zetten van het vak diabetesverpleegkundige in binnen- en buitenland. En als initiatiefnemer tot oprichting van de ­vereniging van diabetesverpleegkundigen en andere professionals, de EADE.

Toen

werkzaam

als:

Diabetesverpleegkundige,

Diaconessen­huis Leiden en werkzaam bij WHO, Kopenhagen. Nu: Met vervroegd pensioen. De Award heeft reacties van patiënten­opgeleverd: “Wist wel dat je een goeie was!”

2002: Harma Israël-Bultman Een terechte winnares voor het verrichten van baanbrekend (diabetes)verpleegkundig werk, als ontwikkelen van protocollen, het geven van bijscholingen en adviezen over insulinepomp­ therapie.

Toen

werkzaam

als:

Diabetesverpleegkundige,

­Ziekenhuis de Weezenlanden, Zwolle. Nu werkzaam als: Diabetes­ verpleegkundige, Isala Klinieken, locatie Sophia, Zwolle. “De Award heeft erkenning en een mooi beeld in de tuin gebracht.”

2003: Ineke van der Meché-Van Holsteijn Kreeg haar prijs uitgereikt voor het opzetten van de diabetespoli, avondspreekuren en thema-avonden voor jongeren, voorlichting aan allochtonen en de organisatie van een multidisciplinair poliklinisch voetenspreekuur. Toen werkzaam als: Diabetesverpleegkundige, Medisch Centrum Haaglanden, locatie Westeinde, Den Haag. Nu: Gepensioneerd.

ZOET. | 43

2004: Géke Hems Kwaliteitsverbetering van zorg aan klinische diabetespatiënten, dat was de belangrijke bijdrage van de winnares van 2004. Toen en nu werkzaam als: Diabetesverpleegkundige, Catharina-­ ziekenhuis, Eindhoven. Het winnen van de AWARD was voor Géke een hele eer. “Als ziekenhuis is er een eerste stap gezet in het opzetten van de klinische zorg met als doel de kwaliteit van zorg te verbeteren voor de klinische patiënt. Dit heeft een landelijke bekendheid gekregen en er zijn al verschillende diabetes­ verpleegkundigen een dagje bij het diabetesteam komen kijken hoe deze zorg is opgezet. Verder is er binnen EADV een expertise­ groep tweede lijn opgericht. Deze groep heeft zich voornamelijk bezig gehouden met de ontwikkeling van protocollen voor de klinische patiënt met diabetes.”

2006: Hanneke Hortensius De winnares van 2006 vanwege haar voortrekkersrol bij de ontwikkeling van de diabeteszorg in de regio Rijnmond. Toen werkzaam als: Diabetesverpleegkundige. Nu werkzaam als: Verpleegkundig

onderzoeker

voor

het

promotieonderzoek

over

zelfcontrole bij dezelfde werkgever: Isala Klinieken, Zwolle. “De Award heeft bijgedragen aan erkenning en waardering voor de professionalisering van het beroep diabetesverpleegkundige. Het gehele multidisciplinaire team heeft zich ingezet voor vernieuwing in de diabeteszorg en het gehele team heeft dit gewonnen en gevierd.” Voor Hanneke zelf is het een enorme stimulans ­geweest om met verbeteringen in de diabeteszorg aan de slag te gaan. Uiteindelijk moet dit leiden tot goede diabeteszorg voor alle mensen met diabetes!

2008: Winnie van El Kwaliteitsverbetering van zorg aan mensen met diabetes mellitus en nierfalen, het stokpaardje van Winnie van El. Toen en nu werkzaam als: Nurse practitioner, UMCG, Groningen. De Award heeft bijgedragen aan erkenning en aandacht voor het ziektebeeld diabetes mellitus en nierinsufficiëntie en stimuleert tot verder onderzoek en ontwikkeling en implementatie van het zorgtraject.

44 | ZOET.

2011: Caroline Lubach Caroline Lubach is de winnaar van de EADV-Award voor diabetesverpleegkundige van het jaar. Zij is werkzaam bij het VU Medisch Centrum in Amsterdam en ontvangt de prijs voor haar bijzondere aandacht voor de psychosociale factoren bij diabetes. De

twee

­waren

andere

Gillian

genomineerden

Kreugel

(UMCG,

­Groningen) en Jacqueline Putker (Tergooiziekenhuizen,

Caroline Lubach

Hilversum).

Gillian was genomineerd ­wegens bijzonder wetenschappelijk onderzoek dat zij doet naast haar werk voor

EADV OnderzoeksGRANT

mensen met diabetes. Jacqueline kreeg de nominatie­, omdat zij veel

Behalve een EADV-Award, is er ook een EADV Onderzoeks-

oog heeft voor (en publiceert over)

GRANT, deze is bedoeld voor een diabetes­verpleegkundige of

de mens achter de diabetes.

praktijkondersteuner die onderzoek (wil) verricht(en) met als doel het direct of ­indirect verbeteren van de verpleeg­kundige diabetes­ zorg in Nederland en daarmee de g ­ ezondheid van patiënten met (een risico op) diabetes mellitus. EADV en Roche willen hiermee het verpleegkundig onderzoek door EADV (relatie)­leden stimuleren en mede mogelijk maken. Op 26 november 2009 is de eerste EADV OnderzoeksGRANT uitgereikt aan Hanneke Hortensius. Vanaf 2011 wordt de EADV OnderzoeksGRANT jaarlijks uitgereikt. Een daarvoor aangestelde commissie, bestaande uit vier leden, beoordeelt de wetenschappelijke en maatschappelijke relevantie, de methodologische kwaliteit en de haalbaarheid van het onderzoek of onderzoeksvoorstel. EADV OnderzoeksGRANT 2011 Winnares Jolanda Hensbergen ontvangt de EADV onderzoeksGRANT 2011 voor haar onderzoek naar de emotionele aspecten bij vrouwen met zwangerschapsdiabetes bij de overgang van de eerste naar de tweedelijn.

ZOET. | 45

Directeuren komen & gaan Een gesprek tussen de – nog vrij nieuwe – EADV directeur Anneke Bangma en de vertrekkende NDF directeur Bert Kuipers

Twee jubilea: het is 25 jaar geleden dat EADV is op­ gericht en de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) vierde onlangs haar 15-­jarig bestaan. De orga­ nisaties zijn sterk met elkaar verbonden. Dat kan ook niet anders: EADV was één van de oprichters van de Federatie en is al die jaren actief betrokken gebleven. Wat is er de afgelopen 15 jaar tot stand gebracht, wat was de inbreng van EADV en in welk opzicht versterkte EADV de positie van de NDF? Een gesprek tussen de jubilerende ­directeuren Bert ­Kuipers en ­Anneke Bangma.

Samen met de DVN, NVDO en DESG was EADV in

fessionaliseerd naar een beroepsvereniging waar

1995 één van de oprichters van de NDF, met als

rekening mee gehouden wordt in het veld, en die

doel de krachten te bundelen en gezamenlijk de

niet meer geheel door vrijwilligers wordt gerund.

diabeteszorg op een hoger niveau te brengen.

Wij zetten ons dit jaar extra in om EADV beter op

­Anneke, zelf sinds ruim een jaar directeur van

de kaart te krijgen, met name ook bij zorgverzeke-

EADV, ziet zeker winstpunten als ze terugblikt op

raars en werkgevers. Als een sterk orgaan zoals de

de afgelopen jaren: “Ik zie de federatie als een partij

NDF ons daarbij helpt, kunnen we de meerwaarde

die de belangen behartigt van haar leden en vooral

van de diabetesverpleegkundige als spil in het dia-

van de patiënten. Heel concreet kan ik dat niet maken; dit raakt aan abstracte onderwerpen en die zijn nu eenmaal moeilijk te vertalen naar je leden. Wel merk ik dat door de samenwerking binnen de NDF de afgelopen jaren EADV als beroepsvereniging van diabetesverpleegkundige en praktijkondersteuners met het aandachtsgebied diabetes, een stap voorwaarts is gemaakt. De vereniging is gepro-

EADV en NDF: vijftien jaar samenwerking ZOET. | 47

48 | ZOET.

”Wij zetten ons dit jaar extra in om EADV beter op de kaart te krijgen, met name ook bij zorgverzekeraars en ­werkgevers” betesteam nog beter onder de aandacht brengen.

“EADV vormt – naast de DNO – een constante fac-

Maar, dat geldt ook voor de behandeling van dos-

tor in de bestuursvergaderingen. Deze bestuurs­

siers. Als federatie sta je nu eenmaal veel sterker.”

leden zijn altijd goed voorbereid en komen nooit

Win-win situatie

met een opvatting van één persoon, maar vertegenwoordigen de hele achterban. Dat is niet veranderd

Een win-win situatie, zo ervaren beide directeuren

de afgelopen jaren. En dat geldt ook voor de be-

de samenwerking. Bert: “Ik geloof echt in de kracht

trokkenheid, deskundigheid en trots. EADV-­

van de federatie. Door die krachtenbundeling is het

diabetesverpleegkundigen stralen iets uit van: ‘je

diabetesveld ook zo ver gekomen. De diabeteszorg

denkt toch niet dat je mij kunt passeren, ik heb ze-

heeft een professionaliseringsslag door­gemaakt en

ker iets in te brengen’. En dat hebben ze ook. Ver-

wordt nu structureel goed neergezet. Het resultaat

geleken met pakweg 15 jaar geleden staat er nu een

is dat de zorg rond diabetes voorloper is op het ge-

zelfbewuste, gespecialiseerde zorgverlener en niet

bied van chronische ziekten.” Volgens Bert spelen

meer iemand die moet bewijzen dat hij of zij geen

zeker de diabetesverpleegkundigen een belangrijke

‘zuster’ is. Bijzonder vind ik het ook hoe serieus

rol in dit proces. “Zij hebben van meet af aan voor-

diabetes­verpleegkundigen steeds weer bezig zijn

aan gestaan om aan te tonen dat diabeteszorg

met hun eigen opleiding, met het aanscherpen van

multi­disciplinair is, dat alleen artsen niet alle zorg

eisen en het uitbreiden van het curriculum.”

kunnen leveren.” Terugkijkend op de afgelopen 15 jaar plaatst Bert wel een kanttekening. “Vanwege

Essentiële kennis

de financiering zijn de laatste tijd de blikken soms

Wat hebben de NDF en EADV bereikt in de afgelo-

weer gericht op wat er voor zijn of haar beroeps-

pen jaren? “Een onomstreden positie in de diabetes­

groep ‘te halen’ valt. Dat vind ik jammer, het moet

teams in de eerste lijn”, zegt Bert. “Het feit dat dat

een samenspel zijn gericht op goede kwaliteit van

in de NDF Zorgstandaard geregeld is, is een winst-

zorg. Toen ik ruim acht jaar geleden directeur werd,

punt. In de tweede lijn kan ik minder duidelijk

bestond het bestuur uit mensen die volop in de

aangeven wat de concrete meerwaarde van de

praktijk stonden en die samen de zorg voor mensen

­federatie voor EADV is geweest. De mooie winst-

met diabetes wilden verbeteren. Stuk voor stuk

punten van EADV, zoals het kwaliteitsregister, had-

bevlogen professionals die elkaar op inhoud en

den jullie ook zonder de federatie voor elkaar ge-

samen­werking wisten te vinden. Die gezamenlijke

kregen. Wel denk ik in dit verband dat het juist door

focus op kwaliteit zou ik graag zo houden.”

onze steun daarbij als koepelorganisatie meer ge-

Gespecialiseerde zorgverlener Bevlogenheid constateert Bert nog altijd bij EADV.

wicht in de schaal legt bij het ministerie en andere instanties.” Wat betreft de inbreng van EADV in de NDF noemt Bert een recent voorbeeld: het onderzoek van Judith Krijgsman, onder honderdvijftig

ZOET. | 49

Het MiniMed Paradigm® Veo™ -systeem

Maak kennis met de voordelen van continue glucosemonitoring* en informeer naar de educatiemogelijkheden.

www.medtronic-diabetes.nl

Medtronic feliciteert de EADV met haar 25-jarig bestaan!!! * Het gebruik van CGM wordt sinds 1 november 2010 in bepaalde gevallen voor bepaalde patiëntengroepen vergoed als onderdeel van de zorgverzekeringswet. In overleg met uw zorgverlener kunt u bekijken of u valt binnen één van de patiëntengroepen en of u derhalve in aanmerking komt voor vergoeding van CGM (zender en sensoren).

“Diabetesverpleegkundigen zijn de centrale figuur in de begeleiding van de patient. hun kennis is essentieel”

patiënten.”Zij kon vanuit haar werk geregistreerd

of toch het brede veld van alle diabetespatiënten?

het nut van Real Time Continue Glucose Monitoring

Ik denk dat een diabetesverpleegkundige straks

aangeven. Mede dankzij haar harde feiten én de

veel minder breed inzetbaar zal zijn dan de afgelo-

informatie over wat dit voor de kwaliteit van leven

pen jaren en dat de rol van de praktijkondersteuner

bij patiënten betekent, heeft CVZ dit voor een

groter zal worden. Uit praktische en financiële

­selecte groep patiënten goedgekeurd. Die informa-

overwegingen begrijpelijk, maar ik vraag me af of

tie kon alleen maar vanuit de praktijk komen, daar-

dat een goede ontwikkeling is.” Anneke reageert

bij is echt de inbreng van diabetesverpleegkundigen

hierop: “Dat hangt af van de kwaliteit van de

nodig. Zij zijn onmiskenbaar de centrale figuur in

praktijk­ondersteuners en van de tijd die zij krijgen.

de begeleiding van de patiënt. Dat merk je ook op

Dat lijkt me nu juist zo interessant voor de federatie

bestuurlijk niveau, in contacten met overheid en

om dat eens met elkaar uit te zoeken. Op grond van

verzekeraars; kennis van diabetesverpleegkundigen

langetermijnonderzoek of aannames te onderzoe-

is essentieel.”

ken, wat op de lange termijn efficiënter is en minder

Ontwikkelingen

kostenintensief.”

Anneke vraagt zich af hoe de ontwikkelingen in het

Uit het gesprek blijkt dat er een ruim aanbod aan

diabetesveld zullen uitpakken de komende jaren.

thema’s is die de NDF en EADV samen kunnen

“We zien dat de diabeteszorg steeds meer naar de

­oppakken. Bert zal dan geen directeur meer zijn

eerste lijn gaat. Als je daar diabetesverpleegkundigen­ van de federatie, hij werkt inmiddels fulltime voor weghaalt, zou je het dan anders kunnen oplossen?”

het Diabetes Fonds.

Bert: “Nee, dat denk ik niet. Maar, veel draait om kostenbesparingen, om efficiënter werken. Dat raakt ook de positie van diabetesverpleegkundigen. Ook al is aangetoond dat patiënten die begeleid worden door een diabetesverpleegkundige beter gereguleerd zijn, zie ik in de eerste lijn in de toekomst wellicht toch een kleinere rol voor hen weggelegd. Ook doordat er straks onvoldoende diabetes­verpleegkundigen zullen zijn. Dit is een ­dilemma voor EADV: het aantal patiënten neemt fors toe en welk deel van de zorg aan hen claim je nu voor de diabetesverpleegkundige? Wil je als gespecialiseerd verpleegkundige alleen in het ‘hogere segment’ zitten, alleen de mensen met complicaties

ZOET. | 51

exploring

DIABETES inspired to make a

DIFFERENCE

Boehringer Ingelheim long-term committed to researching and developing new compounds to target diabetes

DPP-4

Graag willen wij met u kennis maken op het EADV jubileum symposium op 17 maart in Nieuwegein.

DPP-4 inhibitor SGLT-2 inhibitor 11ß-HSD1

Komt u ook naar onze stand? SGLT-2

11ß-HSD1 inhibitor

Erelijst Erelid van EADV, dat word je natuurlijk niet zo maar. Daar moet je wel wat voor doen. In 25 jaar tijd heeft EADV slechts twaalf ereleden benoemd. Een exclusieve club dus. De Algemene Ledenvergadering van EADV kan het predikaat erelid, volgens artikel 7 van de EADV statuten, toekennen aan personen die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de vereniging, de realisering van het doel van de vereniging en de behandeling en begeleiding en/of het welzijn van mensen die diabetes mellitus hebben.

Alle EADV ereleden 1986

Prof. Dr. J Terpstra, hoogleraar interne

2000

geneeskunde diabetologie 1986

H.M.J.T.M. Huijbers †, vice-voorzitter DVN

1993

Marianne van de Wetering, diabetes­ verpleegkundige, oprichtster EADE

1996

Dr. Evert van Ballegooie†, internist

1996

Ellen Aslander-Van Vliet, diëtist, eind­

EADV 2006

1996 1999

Bep Bakker-Verschoor, diabetesverpleegkundige, verenigingsmanager EADV

2006

Els Denis-Thissen, diabetesverpleeg­ kundige, voormalig voorzitter EADV

2006

redacteur EADE Magazine en voorzitter werkgroep voeding en educatie

Jan van Ooijen †, voorzitter Stichting

Harma Israël-Bultman, diabetesverpleegkundige, voormalig penningmeester EADV

2011

Peter Broens, diabetesverpleegkundige,

Aly Pruijs-Brands, diabetesverpleeg­

voormalig voorzitter EADV, webmaster

kundige, voorzitter WKDV

www.eadv.nl en EADV huisfotograaf

Marie-Louise van Nieuwenhuizen-de By †, diabetesverpleegkundige, voormalig ­voorzitter EADV

ZOET. | 53

de beroepsor

Diabetesvereniging Nederland

de beroepsorgan

Diabetesvereniging Nederland

Leren reizen

~

Kennis vergaren

in binnen- en buitenland

Om de deskundigheid op peil te houden is het belangrijk om als diabetes­verpleegkundige bij- en nascholingen te volgen. Dit kan in het binnenland, maar uiteraard ook in het buitenland. Voor de buitenlandse en internationale scholingen worden vaak groepsreizen georganiseerd, om behalve de kennis te updaten ook in een aantal dagen te netwerken met andere collega’s. Een willekeurige greep uit tal van bijenkomsten en herinneringen. ZOET. | 55

Nelleke Breas en Jolanda Hensbergen: “Ons eerste gezamenlijke FEND ­congres. Voor Nelleke het allereerste congres, net vers in diabetesland. Onze collega uit het VUmc werd ziek en wij mochten de posterpresentatie van haar overnemen. Wel in het Engels natuurlijk. Nelleke heeft twee dagen geoefend om HbA1c te kunnen uitspreken zonder meer dan drie haperingen - tot we er hoorndol van werden. Misja Sprengers en ik zijn haar ‘éetjs bie ee wan sie’ gaan noemen.”

Elly Nederend: “In september 2004 vertrokken we met een buslading diabetesverpleegkundigen uit Nederland voor het bijwonen van de FEND in München. Al de avond van aankomst werden we per antieke tram door de stad geleid. Aan boord een trekzakker in lederhose die ‘prachtige’ Tirolermuziek ten gehore bracht. Een schnaps erbij en de avond kon niet meer stuk. Het was schitterend nazomerweer en na twee intensieve dagen FEND was er tijd voor ontspanning. De hele bus vertrok naar Berchtesgaden, een heuvelachtige plek die

was er een prachtig spiegelglad meer waaruit het zout gewon-

bekend stond als het Adelaarsnest, één van de onderkomens

nen werd. FEND 2004 in München waren een paar inten-

van Hitler in de oorlogstijd, met de prachtigste uitzichten. Er

sieve, leerzame en vooral ook heel gezellig dagen! Wat een

was ook een zoutmijn, waar we een rondleiding kregen.

luxe dat er naast het congres tijd was voor uitstapjes in de

Hiervoor werd je in de originele mijnwerkerskleding gestoken,

omgeving. Onderweg was er volop tijd om met elkaar de

bestaande uit een stevige, witte katoenen broek en een

werkelijkheid van de diabetspoli te bespreken. Hierdoor kon

­blauwe overjas. Omgekleed en wel werden we per treintje de

er na deze dagen weer volop aan kwaliteitsverbetering

mijn ingereden en per glijbaan gingen we nog eens enkele

­gewerkt worden.”

tientallen meters verder de diepte in. Diep onder de grond

56 | ZOET.

Netwerken is eigenlijk net werken, maar dan met een hapje en een drankje. En een leuke Deen op schoot. Leg dat maar eens uit aan je man thuis.

Anneke Verweij: “DAWN, Kopenhagen in 2002, betekende voor mij de geboorte van een (echte) diabetesverpleegkundige. Ik had nog nooit van DAWN gehoord. De studie naar

haar doelen te behalen? Bij aanvang van het congres beant-

Diabetes Attitudes, Wishes and Needs had plaats gevonden

woorden we vragen over hoe wij dachten over verschillende

tussen augustus 2000 en september 2001. In Kopenhagen

noden en behoeftes van patiënten. Aan het einde van het

werden de resultaten gepresenteerd van het onderzoek onder

congres gebeurde dat nog een keer. Dezelfde vragen, maar

5.400 mensen met diabetes mellitus en 3.500 diabeteszorg-

onze antwoorden waren totaal verschillend! Er had in mij een

verleners, verspreid over elf landen, waaronder Nederland.

grote omslag plaatsgevonden. Ik was wakker geworden en zo

Tijdens dit congres werden mijn ogen geopend. Tot die tijd

ook mijn internationale collega’s. Ineens begreep ik dat de

was ik in mijn educatie met name gericht op mijzelf, mijn

patiënt centraal staat en dat - als ik goed naar hem/ haar

educatieplan, mijn checklist, mijn adviezen. Als de patiënt mijn

luister en interactief met hem/haar communiceer - de kans op

adviezen op zou volgen was ik geslaagd en de patiënt auto-

positieve verandering veel groter is. Met respect en aandacht

matisch ook. De DAWN studie ging uit van de persoon achter

voor de mogelijkheden, de wensen/ noden van de

de patiënt. Wat heeft hij/zij nodig, wat wil of kan hij/zij en

­individuele patiënt, waardoor hij/zij zich veilig en begrepen

wat heeft dat dan weer te maken in zijn/haar relatie tot mij

voelt en eerlijker kan zijn in zijn/haar uitspraken. Nu in de tijd

als diabetesverpleegkundige? Hoe kan ik de patiënt vervol-

van motiverende gespreksvoering lijkt het allemaal zo vanzelf-

gens ondersteunen en bieden wat hij/zij nodig heeft om zijn/

sprekend. Maar toen (in Kopenhagen) was het voor mij verassend nieuw, er werd daar als het ware een nieuwe diabetes­ verpleegkundige geboren. En samen met mij nog honderden! Dit hebben we ’s avonds uitbundig gevierd met een spetterend ‘Viking’ feest. Gebroederlijk waren we het allemaal met elkaar eens; vanaf nú doen we het anders. Nu, in 2010, ben ik veel meer ervaren en meerdere cursussen Motivational Interviewing rijker. Niet altijd ben ik tevreden over het verloop van een gesprek, niet altijd zijn de gestelde doelen bereikt, maar nooit vergeet ik om wie het in de diabeteszorg allemaal draait.”

ZOET. | 57

BN´er diabetes mellitus

&

Circa 1 miljoen mensen in Nederland hebben

diabetesverpleegkundige. Het was

diabetes. Er wordt wel gedacht dat circa 400.000

voor het eerst dat zij te maken kreeg

personen niet weten dat ze diabetes mellitus

met een topsporter. Samen met de

hebben. Bekende Nederlanders worden vaak

overige leden van het behandelteam

gevraagd zich in te zetten voor bewustwordings­

heeft ze gezocht naar mensen met

campagnes of om geld in te zamelen voor het

verstand van diabetes en topsport,

goede doel. Dit doen ze graag, net als het ­vertellen

om mij op een zo deskundig mogelijke

over

manier te helpen. Ik was daar natuur­

hun

ervaringen

met

hun

diabetes­

lijk blij mee, omdat ik niet alleen heel

zorgverlener.

klinisch wilde horen wat ik precies ”Op de elfde van de elfde in 2003

moest doen. Ook wilde ik het gevoel

kreeg ik te horen dat ik diabetes had.

hebben dat er alles aan gedaan werd

De dag waarop in het zuiden de

om mij optimaal te begeleiden.

Bas van der Goor

­carnavalsperiode ingaat, het christe­

58 | ZOET.

lijke suikerfeest. Dat was dus niet

Eind 2010 ben ik met 13 mensen met

echt een feestelijke dag voor mij. Met

diabetes type 2 naar Marokko geweest

een bloedsuiker van 34 mocht ik

om samen met hen en een medisch

­meteen vier dagen in het ziekenhuis

team het hoogste punt van Marokko

blijven.

(4167m) te beklimmen. Een hele

Ik wist niets van diabetes en moest

­opgave. Een diabetesverpleegkundige

dus volledig bijgespijkerd worden op

maakte deel uit van het medisch team.

dat gebied. Ik had nog hele ouder­

Zij hielp met het controleren van de

wetse gedachten over geen suiker

bloedsuikers, maar vooral ook met

meer eten en dergelijke. Al snel kwam

het aanbieden van een luisterend oor.

het medisch team met een internist,

Soms dan heb je even geen zin in dia­

diabetesverpleegkundige

een

betes en snap je niet helemaal waarom

­diëtist aan mijn bed, om mij uit te

je bloedglucosewaarden doen wat ze

­leggen wat ik de komende tijd onder

doen. Dan is het erg fijn om iemand te

de knie moest proberen te krijgen.

kunnen spreken die je dan helpt en

Weer thuis aangekomen heb ik in het

moed inspreekt.”

en

begin veel aandacht gekregen van de

ZOET. | 59

Lydia Mossel

Lydia Mossel heeft sinds 13 jaar

ge van toen aan dat de pomp een optie

­diabetes en is meervoudig Nederlands

zou zijn. Bijzonder, want ik was het

kampioen karate. In deze jaren heeft

eerste kind in de omgeving. Gelukkig

zij verschillende diabetesverpleeg­

pakte het goed uit.” Inmiddels kan ze

kundigen gehad, die haar allen het­

niet meer zonder, want sporten op

zelfde meegaven: ‘Wees je eigen arts,

hoog niveau is een stuk beter te

probeer uit, bel ons als je er niet uit

­regelen met een pomp. “Ik heb ook

komt’. Dit advies blijkt goed te wer­

veel te danken aan mijn voormalige

ken. “Toen ik 12 was, ondervond ik

internist; dr. Van Ballegooije. Hij heeft

last van de slechte instelling. Insuline

mij geleerd om niet op te geven en te

spuiten werkte niet goed en toen ik

blijven geloven in je kracht. Nu hij is

doorvroeg naar andere mogelijk­

overleden blijf ik zijn advies opvolgen.

heden, gaf de diabetesverpleegkundi­

Met dr. Bilo heb ik een goede opvol­ ger, wat wordt aangevuld met Harma Israël. En het is altijd prettig om te weten dat als ik een vraag heb, ik kan mailen of bellen. Dat geeft mij een vertrouwd gevoel. Ik hoop nog een tijd op dit niveau karate te kunnen blijven doen. Mijn diabetes zal mij niet in de weg zitten, dat weet ik zeker!”

60 | ZOET.

ZOET. | 61

Enkele hoogtepunten uit het 35-jarige bestaan van Boeren Medical! Levering insuline Nieuw! in de loop van 2011 start Boeren Medical met het leveren van insuline en voorgevulde ampullen. De klant kan medio 2011 bij zijn reguliere diabeteshulpmiddelen ook insuline en voorgevulde ampullen bestellen en ontvangt dan voortaan alle diabeteshulpmiddelen van één leverancier. Gratis insulinepompverzekering Boeren Medical is in 2010 een gratis verzekering voor insulinepompen gestart. Voorkeursleverancier In 2009 wordt Boeren Medical voorkeursleverancier van VGZ, Univé, Trias, Ohra, Delta Lloyd en CZ. Gratis batterijen voor de insulinepomp Vanaf 1996 levert Boeren Medical als eerste gratis batterijen voor de insulinepomp. Door het geven van gratis batterijen kan de behandelingswijze van de insulinepomptherapie zich sneller ontwikkelen. Gratis bloedglucosemeters Boeren Medical breidt haar service uit en levert in 1988 als eerste gratis bloedglucosemeters aan haar klanten. Familiebedrijf Boeren Medical is op 6 oktober 1976 opgericht. Het familiebedrijf behoort tot één van de eerste gecertificeerde medische speciaalzaken van Nederland.

T 0800 099 66 40 | F 013 543 80 07 | I www.boerenmedical.com | E [email protected] Druk- en zetfouten voorbehouden.

Izaira Kersten is actrice, partner van Barry Atsma en moeder van twee dochters. Ze was 26 jaar toen bij haar diabetes type 1 werd geconstateerd. Ook zij heeft een diabetesverpleeg­ kundige. “Net als zoveel mensen heb ik er ook moeite mee gehad om te accepteren dat ik diabetes heb. Ineens verandert alles. En vooral dat spuiten zag ik in zit niks anders op. Je zult wel moeten

Atsma, die ook acteur is. “Ik heb het

als je gezond wilt blijven. Zodra je dat

stuk alleen geschreven, maar Barry

beseft, kan je het langzaam toe gaan

heeft steeds over mijn schouder mee­

laten in je leven. Het krijgt dan ­gewoon

gekeken. Ik had het ook niet zonder

een hele belangrijke rol bij alles wat je

hem kunnen doen. Hij heeft me af en

doet. Vooral in de beginperiode heb ik

toe bijgestuurd en dat was echt nodig.

veel gehad aan de diabetesverpleeg­

Barry kent me al zolang ik diabetes

kundige. Zij liet mij zien dat het leven

heb. Hij weet wat het is en kan zich

gewoon door kan gaan, zij het met de

goed inleven. “

beperkingen die de diabetes met zich meebrengt. Zij leerde mij een belang­

Samen met Acteur Floris van Tilburg

rijke levensles. Ze zei: “Het is

hebben ze nu een nieuwe voorstelling

­belangrijk dat je aan mensen laat zien

gemaakt. ´Candy´ voor jongeren met

dat je diabetes hebt. Als je moet

diabetes en hun omgeving. Beide

­spuiten moet je dat gewoon doen

voorstellingen zijn mogelijk gemaakt

waar mensen bij zijn. Zo ga je zelf

door het Diabetes Fonds. En Izaira is

makkelijker accepteren dat je het

nog lang niet klaar met het onderwerp

hebt.”

diabetes. “Ik speel de voorstelling

Izaira Kersten

het begin absoluut niet zitten. Maar er

door het hele land. Dan kom ik zoveel Over haar ziekte maakte ze de con­

mensen tegen met een mooi, heftig,

fronterende, maar ook erg vermake­

grappig of ontroerend verhaal. Van

lijke

Izaira

mensen met diabetes, maar ook

speelde hierin een vrouw die de strijd

­bijvoorbeeld van diabetesverpleeg­

aangaat met haar beperkingen. Spui­

kundigen. Dat inspireert mijn enorm.

ten, steeds maar denken aan je regel­

In mijn hoofd ben ik alweer bezig na

maat, bezoeken aan de internist,

te denken over nieuwe projecten.”

angst,

voorstelling

hypo’s,

‘Suiker’.

hoge

bloedsuiker­

spiegels, het onbegrip. Het stuk is ­geregisseerd door haar partner Barry

www.voorstellingcandy.nl ZOET. | 63

Wim Wientjes 64 | ZOET.

Wim Wientjes, oud-voorzitter DVN:

ren, over wat de vele andere zorgver­

“Ik heb nu 60 jaar diabetes. Mijn eer­

leners (voet-, oog-, bijnier-, hart- en

ste kennismaking in de praktijk met

breindeskundigen) met me deden. En

een

was

we maken ‘ommetjes’. De ene drie

zo’n 15 jaar geleden. De zorg die ik

maanden bij de internist, de andere

van haar ontving stelde niets voor. Dit

drie maanden bij de diabetesverpleeg­

lag niet aan die diabetesverpleegkun­

kundige. En af en toe een e-mail of

dige, maar aan het feit dat in het

een sms-je. Ik hoop natuurlijk dat

Academisch Ziekenhuis in Leiden

deze vette jaren een investering zijn

destijds, waar ik onder behandeling

voor kennelijk komende zeven magere

was, slechts drie dagen per week één

jaren. Als ik ook die goed doorkom,

diabetesverpleegkundige beschikbaar

ben ik inmiddels tachtig. We maken

was voor alle mensen met diabetes.

inmiddels gebruik van innovatieve

Dus ik heb haar nauwelijks gezien,

middelen. Zij heeft mijn wachtwoord

laat staan gesproken. Mijn huidige

en kijkt dus af en toe in haar compu­

diabetes­verpleegkundige ken ik nu

ter naar mijn resultaten van insuline­

zeven jaar. En zoals in elke relatie zijn

pomp en sensor. En ik kijk op mijn

dat zeven vette jaren geweest. Je

computer thuis naar de resultaten van

komt nooit los van je diabetes. Maar

allerlei onderzoeken in het ­ziekenhuis.

‘vrijheid in gebondenheid’ vind ik

Diabetesverpleegkundigen zijn van

­karakteristiek voor deze relatie. Nooit

‘hulpje van de dokter’ en van ‘contro­

‘je moet dit of je moet dat’, maar het

leur van de patiënt’, de daadwerkelijke

aanbieden van mogelijkheden, het

begeleider van ­mensen die geen idee

geven van keuzes. Omgekeerd was

hebben hoe om te gaan met hun

het mijn plicht haar goed te informe­

­diabetes, geworden.”

diabetesverpleegkundige

ZOET. | 65

G

roeten uit..

Het is belangrijk om als diabetesverpleegkundige bij te dragen in het ontwikkelen van diabeteszorg elders. Zo kan het voorkomen dat diabetesverpleegkundigen gevraagd worden om hun kennis en deskundigheid te delen met collega’s die met diabeteszorg en bijvoorbeeld diabetesspreekuren starten in het buitenland.

Aruba Het aantal mensen met diabetes in Aruba is hoog en de diabeteszorg staat in de kinderschoenen. Door de jaren heen zijn in Aruba, mede door nederlandse diabe­ tesverpleegkundigen, cursussen verzorgd. In mei 1990 gaven prof.dr. Ed van der Veen en ­Jaqcueline Putker, bestuurslid EADE, op Aruba een cursus van een week voor een veer­ tigtal verpleegkundigen om de diabeteszorg uit het slob te 1990, cursisten van Aruba.

66 | ZOET.

­halen.

De Surinaamse diabetes­ verpleegkundige Nirma Doelarie laat trots haar zelfgemaakte educatie­ materiaal over voet­ verzorging zien.

Suriname Door de jaren heen hebben diabetes­ teams zich ingezet voor scholing op de Antillen en Suriname. In 2004 startte COGESUR met opleidingen voor diabetesverpleegkundigen en verzorgenden. Diabetesverpleegkun­ digen en EADV waren bij deze oplei­ ding betrokken. Wat opviel aan

Vroeg in de ochtend

­Suriname: de gastvrijheid, de motiva­

(nuchter) in de rij

tie van huisartsen en verpleegkundi­

Inspelen op de omstandigheden:

voor de inschrijving

gen om met de beperkte middelen zo

­bamiverkoop in een eettentje bij de

voor het diabetes­

goed mogelijke zorg te verlenen, de

buitenpoli. Patiënten uren nuchter bij

spreekuur op

goede band van de studenten met de

een polibezoek. Gebrek aan goed

de RGD poli

Nederlandse collega’s, behoefte aan

schoeisel, veel voetproblemen, gebrek

Kofwarasan.

scholing bij huisartsen, motivatie en

aan alles, 15 tabletten metformine in

inzet van de Nederlandse collega’s die

een plastic zakje zonder bijsluiter mee

weken vakantie inleverden voor het

naar huis tot het volgende poli­

verzorgen van de lessen en het indivi­

bezoek.

dueel coachen van de studenten.

ZOET. | 67

Groepseducatie tijdens het diabetesspreekuur. Aan aandacht geen gebrek.

Slim bedacht! Een snackbar naast de poli. Nadat je uren nuchter bent geweest heb je best trek.

Als oud student van de post HBO oplei­ ding werd ik gevraagd of ik mee wilde werken aan  het geven van de Expert­ module, samen met Dr H. de Valk. En zo kwamen we op Curaçao.

moet er ook worden geïnvesteerd in kennis bij de verpleegkundigen. Op verzoek van het Wit Gele Kruis, thuis­ zorgorganisatie `Prinses Margriet` en met subsidie van AMFO, (Antilliaanse Mede Financierings Organisatie aan

Curaçao

de Hogeschool van Utrecht), is er in januari 2009 de eerste opleiding voor diabetesverpleegkundige

68 | ZOET.

gestart.

Diabetes Mellitus is ook een veel

Deze werd in zes maanden georgani­

voorkomende ziekte op het Caribische

seerd door opleidingscoördinator Ina

eiland Curaçao. Er zijn veel mensen

Ansems (Docent Post HBO/Diabetes­

met risicofactoren om deze ziekte te

verpleegkunde). De studenten leren

ontwikkelen. Te hoge bloeddruk en

in vijf modules over het verpleegkun­

overgewicht om maar enkele te noe­

dig proces aan de hand van de ge­

men. Er is zorg voor diabetes aanwe­

zondheidspatronen van M. Gordon,

zig, maar door de snelle toename van

de medische module, educatie en

mensen die deze aandoening krijgen

voorlichting geven aan patiënten en

Voor het afscheid van Sijda maakte de groep een wandeling bij de zoutmeren op Curaçao, een prachtige ervaring zondagochtend vroeg om 07.00 uur. Daarna is het te warm om te ­wandelen.

andere hulpverleners. En in de laatste module moest men (gebaseerd vanuit literatuur) een voorstel voor een innova­ tie schrijven voor de eigen praktijksituatie. De opleiding is opgezet naar een model van actie/leren. Dit beteken­ de dat een lesweek gevolgd werd door drie weken prak­ tijk in eigen context. De student had gelegenheid te werken

studenten gediplomeerd. Zij ontvin­

aan praktijkopdrachten en leerdoelen.

gen allemaal het EADV magazine en

Zo werd er tijdens de drie praktijkwe­

konden lid worden van onze beroeps­

ken na de medische module druk ge­

vereniging. Wij hopen dat deze eerste

oefend met het meten van de bloed­

stap wordt voortgezet, omdat er veel

druk volgens protocol en er werden

vraag is naar deskundigheid in diabe­

sessies voetonderzoek bij diabetespa­

teszorg op dit prachtige eiland.

tiënten georganiseerd. Door de theo­ rie en de praktijk zo nauw met elkaar

Sijda Groen

te verbinden kwam er een bewust­

Diabetesverpleegkundige

wording op gang. In juli 2009 zijn 22

ErasmusMc Rotterdam

ZOET. | 69

In

2000 † Jan van Ooijen

2001 † Marie-Louise van Nieuwenhuizen-de By

2008 † Evert van Ballegooie

memoriam

2008 † Niek Sniekers

2010 † Theo Lintmeijer

ZOET. | 71

Berichtje uit 2003

Sinds enige tijd alweer is het kantoor verhuisd van de Richterslaan in Nieuwegein naar de Churchilllaan 11 in Utrecht. Inmiddels zijn wij zo goed als helemaal ingericht.

Tijd voor een feestje dus!

L R VE 72 | ZOET.

Op vrijdag 9 mei aanstaande tussen 16.00 en

Route met het openbaar vervoer

18.00 uur houden wij open huis. U bent van harte welkom om een kijkje bij ons

Sneltram:

te komen nemen onder het genot van een hapje

Vanaf Utrecht CS sneltram richting IJsselstein of Nieuwegein.

en een drankje.

Vertrek iedere 10 minuten, reistijd 7 minuten. Bij halte 5 Mei plein uitstappen.

Wij zouden het op prijs stellen indien u ons via

Eerste straat na het stoplicht links is de Churchillaan.

[email protected] laat weten of wij u al dan niet

Bus:

kunnen verwachten.

Vanaf Utrecht CS buslijn 7 richting Kanaleneiland. Vertrek iedere 10 minuten, reistijd 15 minuten.

Graag tot ziens op vrijdag 9 mei 2003!

Halte Churchilllaan, 2 minuten lopen van halte naar de AVVV.

Bestuur en medewerkers van de EADV

Route met de auto: A2 Vanuit richting Amsterdam

Churchilllaan 11 | Postbus 3009 | 3502 GA Utrecht

Volg afrit 8 centrum - Na de brug over het Amsterdam Rijn­

Tel: (030) 2918910 | Fax: (030) 2918915

kanaal bij het verkeersplein rechtsaf de Beneluxlaan in - De

E-mail: [email protected]

derde straat rechts is de Churchilllaan. A2 Vanuit richting Den Bosch Vanaf het knooppunt Oudenrijn Ring Utrecht West aanhouden - afrit 8 centrum - Na de brug over het Amsterdam-Rijnkanaal bij het verkeersplein rechtsaf de Beneluxlaan in - De derde straat rechts is de Churchilllaan. A12 Vanuit richting Arnhem Volg Ring Utrecht Zuid - afrit 4 Kanaleneiland - Hier rechtsaf Europalaan in tot Europaplein - Vervolgens linksaf Beneluxlaan in - Deze afrijden tot 5 Mei plein, linksaf de Churchilllaan in. A12 vanuit richting Den Haag/Rotterdam Volg Ring Utrecht West - afrit Centrum - Na de brug over het

N E P O L Open huis

9 mei 2003

Amsterdam Rijnkanaal bij het verkeersplein rechtsaf de ­Beneluxlaan in - De derde straat rechts is de Churchilllaan. A27 vanuit Hilversum Volg Ring Utrecht/Jaarbeurs/enz. tot aan afrit 17 Kanalen­ eiland - Hier rechtsaf Europalaan in tot Europaplein - Vervolgens linksaf Beneluxlaan in - Deze afrijden tot 5 Mei plein, linksaf de Churchilllaan in. A28 vanuit Amersfoort: Ring Utrecht Oost aanhouden, richting Den Haag/Breda - Op het knooppunt Lunetten, richting Ring Utrecht Zuid/Jaarbeurs/ enz. tot aan afrit 17 Kanaleneiland - Hier rechtsaf Europalaan in tot Europaplein - Vervolgens linksaf Beneluxlaan in - Deze ­afrijden tot 5 Mei plein, linksaf de Churchilllaan in.

ZOET. | 73

Het EADV

bureau

Het altijd wisselende uitzicht vanuit het kantoor van EADV verveelt nooit! 74 | ZOET.

Working 9 to 5

Hier gebeurt het allemaal, dit is het kloppend hart van EADV, gevestigd

aan de Churchilllaan 11 in Utrecht. Sinds enkele jaren is het bureau ­gevestigd op de vijftiende verdieping

en werkgroepen plaats. Met recht het

van het Piet van ­Dommelenhuis. Hier

‘kloppende hart‘ van EADV. Vanuit

wordt de administratie bij­gehouden,

het kantoor is er een prachtig uitzicht

de e-mails en post komen hier binnen

over Utrecht, maar de medewerkers

en worden beantwoord. De verwer-

hebben niet altijd tijd om hiervan te

king van de aan­vragen van accredita-

genieten.

tie en titelregistratie is een grote klus.

­regelmatig en het werk moet klaar.

De

telefoon

rinkelt

De gegevens van de leden worden in dossiers bewaard en correct bij­ gehouden en hier vinden veel vergaderingen van de besturen, commissies

Wie bemensen het EADV bureau? Van rechts naar links: Mandy van Delft (ambtelijk secretaris), Anneke B ­ angma (directeur), Shouhaila ­Azahaf (financieel medewerker) en Amrish Makhan (stagiair).

ZOET. | 75

Het secratariaat: het zenuwcentrum van EADV. EADV heeft haar zaakjes voor elkaar. Opbergen en ordenen in dossiers zodat alles weer terug te vinden is.

Accreditatie-aanvragen verwerken: een hele administratie.

Ook de ledenadministratie is op orde. Voor alle leden een eigen dossier.

76 | ZOET.

EADV blijft actueel: www.eadv.nl. De website bijhouden, een regelmatig terugkerende actie.

EADV producten zijn duidelijk herkenbaar aan de huisstijl, maar ook aan de kwaliteit.

Souhailla zorgt er voor dat de financiële zaken van EADV op orde blijven.

ZOET. | 77

Hoera 25 jaar EADV Magazine

78 | ZOET.

Maar natuurlijk ook www.eadv.nl Peter Broens, ‘Mister www.eadv.nl’: “Tijdens mijn

bestuurslidmaat-

schap kwam ter sprake op welke wijze we onze leden beter op de hoogte konden brengen van de activiteiten van onze vereniging en de leden meer konden ­betrekken bij EADV. In die tijd werd er door het AVVV (nu V&VN) de mogelijkheid geboden om met behulp van een professioneel bedrijf een website te bouwen en tevens uitleg te krijgen hoe deze te onderhouden. Zo kwam www.eadv.nl tot stand. In de loop der jaren heeft EADV deze website steeds verder ontwikkeld tot één van de belangrijkste informatiebronnen van de vereniging. Ook al is het soms nog wel eens zoeken op al die pagina’s. Want in de loop van de tijd is wel duidelijk geworden dat je niet duidelijk genoeg kunt zijn op welke wijze je de website kunt gebruiken en doorzoeken. De site wordt daarom continue geëvalueerd en verbeterd. Aangezien dit een medium is voor de hele vereniging Het gezicht van EADV wordt mede

en het up-to-date houden er van erg belangrijk is, hebben we ook

bepaald door EADV Magazine en

veel energie gestopt in het begeleiden van werkgroepen en

door www.eadv.nl. Elk magazine

­commissies. Herhaling is wenselijk, omdat wisselingen in

heeft een hoofdredacteur. We

­werkgroep- en commissieleden ook met zich mee brengen dat de

­noemen de hoofdredacteuren die

kennis over het updaten van de website soms ook verdwijnt. Met

dit vakblad voor diabeteszorg­

de inspanning van velen is de EADV website geworden tot wat

verleners hebben gemaakt tot wat

deze nu is. En we zitten niet stil, de kennisbank en de toevoeging

het nu is: Ellen van Vliet , Titia

van de sociale netwerken zoals Twitter, Hyves of een ander

Terburg, ­Marcel Bruijsten en Else

­netwerk komen er aan.”

Korpershoek.

Zie ook:

@EADVdiabetes

ZOET. | 79

Diabetesverpleegkundige

m/v 95 % van de leden van EADV is vrouw, 5 % is man. De mannen zijn dus in de minderheid. Maar niet als het aankomt op het actief deel­ nemen aan het EADV verenigingsleven. Onze mannelijke leden zijn actief in de regio, in werk­ groepen, commissies, voor het magazine, voor scholingen, symposia, etc. Actieve leden zijn enorm belangrijk voor elke vereniging. We zijn dan ook blij met de actieve heren en brengen ­enkele graag even voor het voetlicht.

dige begonnen, 20 jaar geleden dus. Als hoofdverpleegkundige van de kinder­afdeling was ik, door een reorganisatie in het ziekenhuis, genoodzaakt een ‘andere’ weg in te slaan. Mijn aandacht was in die jaren al gefocust op de kinderen die opgenomen werden met diabetes mellitus. In de organisatie was er nog geen diabetesverpleegkundige en ik kreeg de kans om deze functie te ontwikkelen. Ik had nog geen eigen werkruimte en trok mij terug in een lege kamer om

Geert Mantjes. Diabetesverpleeg-

me in te lezen in de materie. Een

kundige

Ziekenhuis

computer - laat staan internet - was er

Groep, locatie Lucas, Winschoten.

nog niet. Ik liep een week stage in

“Als mannen en (diabetes)verpleeg-

Hoogeveen, dat in die jaren al een

kundigen zijn we wel gewend om in

volwaardige diabetesverpleegkundige

de minderheid te zijn. In elke vervolg-

had en in het Noorden als vooruitstre-

opleiding waren altijd maar weinig

vend te boek stond. Na een aantal

mannen, behalve in de

maanden was er voor mij een kamer

managementoplei-

in een ‘noodpaviljoen’ van dertig jaar

dingen, daar wa-

oud en mijlenver verwijderd van de

ren we in de

poli. Het gras groeide ’s zomers aan de

meerderheid.

binnenkant tegen de plinten aan. Om

Zelf ben ik in

over de winterse kou maar niet te

Ommelander

1990

spreken. In juni 1991 had ik mijn cer-

als diabetes-

tificaat diabeteseducatie van de SSSV

verpleegkun-

op zak en was ik vanaf dat moment

april

80 | ZOET.

”Ik werk in Delfzijl waar veel mensen dialect spreken, Een oudere heer met diabetes mellitus belde de receptie van het ziekenhuis met de vraag of hij kon worden doorverbonden met ‘dei man van’t sûker’” Herman van Dijken diabetesverpleegkundige. De inter-

kwam de Baxter pen op de markt. Dit

nisten hadden diabetesspreekuren,

was een revolutie in diabeteswereld,

“Het vak een

dus ging ik tijdens die spreekuren

een zogenaamde biosensor. Die was

­roeping vinden

maar naar de polikliniek. De eerste

eigenlijk nog niet geaccepteerd in de

klinkt vast heel erg,

tijd was ik vooral de pennen- en de

diabeteswereld. Ook deze uitslagen

maar ik wilde al

meterbroeder. Want er was ‘oorlog’ in

waren te manipuleren, het was geen

verpleegkundige

diabeteswereld. De insulinepennen

autostart meter. Je deed bloed op een

worden op de

kwamen op de markt, die moesten

strip en daarna moest je de meter

­lagere school.

wel uitgelegd en geïnstrueerd wor-

handmatig aanzetten. Als je daar een

Geen idee waar-

den. In ‘meterland’ kwam ook beroe-

tijdje mee wachtte, was je bloed­

om. Ik ben ook pre-

ring. Je had Boehringer met de

glucose lager. In de loop van de jaren

cies met 17 jaar en

­Reflolux, deze werd alleen vergoed

is er een fikse ontwikkeling geweest

7 maanden met

aan mensen die kleurenblind waren.

in de bloedglucosemeters. Nu kun je

mijn opleiding

Opeens was iedereen kleurenblind,

haast door de bomen het bos niet

­begonnen, dat was

ook de vrouwen. Het waren strips

meer zien. We hebben ook als ‘team’,

toen de minimum

waarop je een druppel bloed moest

samen met de internist, de mogelijk-

leeftijdseis. Na ruim

aanbrengen. Na precies een minuut

heid gekregen om de Steno-Course in

33 jaar werkzaam

het bloed afvegen en na weer een mi-

Kopenhagen te volgen. We moesten

als verpleegkundige

nuut moest je de kleur vergelijken

twee dagen als diabetespatiënt leven,

en 15 jaar als dia-

met een kleurenschaal op de zijkant

dus ook bloedglucoses prikken. De

betesverpleegkundi-

van het potje. Als je een meter had,

internist vond dit natuurlijk vervelend

ge, heb ik nog

kon je de strip in de meter stoppen.

en pijnlijk, maar was wel altijd aan het

steeds geen spijt.

Wij waren al heel vooruitstrevend, de

mopperen als de patiënten geen dag-

Dat ik een man

patiënten kregen vier teststrips mee

curves maakten. Deze cursus heeft

ben? Nou en!

voor de volgende controle, dan wer-

uiteindelijk geleid tot combinatie-

Geen belemmering

den deze strips afgelezen door het

spreekuren samen met de internisten.

gevonden.”

lab. Omdat de glucosereactie, het

We zagen de diabetespopulatie toen

Peter Broens

verkleuren, na het afvegen van het

al om en om tijdens de spreekuren.

bloed nog niet afgelopen was, had je

Het omgekeerde spreekuur was toen

altijd verschil tussen wat de patiënten

erg vooruitstrevend, maar is nu

zagen en het lab ging meten. Later

­helemaal normaal geworden.

ZOET. | 81

&

EADV

de industrie Wat zouden we zijn zonder de sponsoren Door de financiële steun van de sponsoren kan EADV extra beleidsactiviteiten realiseren die niet bekostigd kunnen worden uit de contributie van de leden. De vereniging heeft een behoorlijk aantal sponsoren die ieder jaar een vaste financiële bijdrage leveren. Het feit dat zoveel sponsoren, zonder tegenprestatie, EADV ondersteunen zegt iets over het belang dat de industrie hecht aan een professionele beroepsorganisatie voor diabeteszorgverleners.

1986 was een cruciaal jaar

82 | ZOET.

van zorg voor mensen met diabetes. Voor het eerst was er een belangen-

Niek Sniekers en Martin Soeters, des-

vereniging van en voor diabetes­

tijds werkzaam bij Nordisk, waren 25

verpleegkundigen. Tevens introdu-

jaar geleden drijvende krachten ach-

ceerde Novo Nordisk in 1985 de

ter de oprichting van de EADE. Toen

eerste insulinepen. Dit zorgde voor

al had Nordisk de missie om samen

een ware revolutie in de behandeling

diabetes

Soeters:

van diabetes: de toediening van insu-

“Vanuit dit gedachtegoed heeft Novo

line werd makkelijker, nauwkeuriger

Nordisk de EADE - en later EADV -

en efficiënter. Met de stappen die ge-

altijd ondersteund en een warm hart

zet werden, werd het voor mensen

toegedragen. 1986 was een cruciaal

met diabetes makkelijker om aan zelf-

jaar. Toen werden er in Nederland

management te doen. Maar goede

grote stappen gezet in het verbeteren

educatie om te komen tot ‘compliance’

te

veranderen.

was daarbij een randvoorwaarde. Hier

ligd door toedoen van EADV en ook

ontstond de centrale rol van de

Lilly;

diabetes­verpleegkundige in de be-

die zelfmanagement bevorderen is

handeling van diabetes. Door verdere

daar één van. In die zin is samenwer-

professionalisering van het vak van

king al 25 jaar een feit, omdat we bei-

diabetesverpleegkundige en de groei

den hetzelfde nastreven: optimale

van het aantal mensen met diabetes,

toegankelijke diabeteszorg voor ie-

is deze rol de afgelopen jaren uitge-

dereen. Naast het feit dat EADV een

groeid tot een niet meer weg te den-

belangrijke positie heeft weten in te

ken positie in de Nederlandse diabe-

nemen in landelijke fora met betrek-

teszorg. De diabeteszorg in Nederland

king tot het debat rond optimale dia-

is van hoog niveau en dit komt zeker

beteszorg, vind ik het een zeer knappe

ook dankzij de diabetesverpleegkun-

prestatie hoe EADV haar eigen orga-

dige. De coördinatie en samenwerking

nisatie heeft weten te professionalise-

van diabetesverpleegkundigen met

ren. Uiteraard zijn deze prestaties

specialisten en huisartsen is erg voor-

niet los van elkaar te zien. Resultaat

uitstrevend. Ook in de toekomst wer-

hiervan is de eenduidige en laagdrem-

ken we samen als partners om diabe-

pelige kwalitatief goede zorg die da-

tes daadwerkelijk aan te pakken. De

gelijks aan mensen met diabetes

oprichting van de belangenvereniging

wordt gegeven, waarmee de mogelijk-

is een cruciale stap gebleken in het

heid van verbeterde kwaliteit van le-

verbeteren

van

diabeteszorg

patiënt-educatieprogramma’s

in

ven voor deze personen wordt ver-

­Nederland. Wij zijn trots dat we hier

groot. Er is al heel veel bereikt in die

vanaf het begin een steentje aan bij

25 jaar en de zorg rondom diabetes

hebben mogen dragen.”

blijft in beweging. Waar organisaties

Patiënt centraal

groeien, groeit ook het belang van (interne) communicatie. Er is zeker

John Kempeneers was vanaf de be-

nog een slag te slaan bij de afstem-

ginperiode van EADE één van de

ming en eenduidigheid tussen eerste-

contactpersonen tussen EADV en Eli

en tweedelijns diabeteszorg. Dat is

Lilly Nederland. “Als men een parallel

zeker niet alleen een taak voor EADV,

zou trekken tussen EADV en Lilly dan

maar elk initiatief om diabeteszorg te

komt die het beste tot uiting via de

verbeteren wat ondersteund wordt

woorden ‘patiënt staat centraal’ en

door EADV is naar mijn mening be-

‘baanbrekend’. Er zijn vele voorbeel-

langrijk en kansrijk. Met in het voor-

den waar verbetering van diabetes-

uitzicht de afronding van ‘dossier

zorg als eindresultaat is bewerkstel-

medicatievoorschrijfbevoegdheid

ZOET. | 83

”EADV is een echte ­organisatie van en voor diabeteszorgverleners”

bij het wel en wee van de EADE. Het enthousiasme waarmee Marianne van de Wetering de vereniging begon is ongekend. Met drive en passie kreeg zij heel veel voor elkaar. Nog vers in mijn geheugen staan de leuke nascholingen

in

de

Leeuwenhorst

te

­Noordwijkerhout. Tijdens deze eerste voor diabetesverpleegkundigen’ zie ik

nascholingsdagen heb ik een aantal

de interactie tussen onze organisaties

workshops ‘Hoe te presenteren’ ge-

alleen maar toenemen. Ik spreek de

houden. Het was een succes en geluk-

verwachting uit dat beider motivatie

kig hebben vele diabetesverpleegkun-

naar verbetering van diabeteszorg

digen er iets mee kunnen doen. Nog

waarbij de patiënt centraal staat, geen

regelmatig hoor ik van deelnemers uit

loze kreet zal blijken te zijn. En elkaar

de periode 1986-1990 hoe nuttig zij

helpen om dat te bereiken is uiteinde-

deze workshops vonden. Dat heeft er

lijk ‘winst’ voor iedereen, met name

ook voor gezorgd dat mijn band met

voor de mens met diabetes. De jaren-

EADV heel sterk is. EADV is door de

lange samenwerking met EADV als

jaren heen heel goed als professionele

organisatie en persoonlijke band met

organisatie aan het werk. Doet veel

vele medewerkers is een waardevolle

voor haar leden en is zeer gewaar-

herinnering. En dat houdt niet op bij

deerd als partner in de diabeteszorg.

een 25 verjaardag!”

Het is een échte organisatie van en

e

Geloven in eigen kracht

84 | ZOET.

voor

diabeteszorgverleners.

Waar

zouden mensen met diabetes zijn, zonder

diabetesverpleegkundigen?

Harry Roos is met sanofi-aventis al

EADV heeft in ieder geval bereikt dat

meer dan 30 jaar actief in de diabetes-

de diabetesverpleegkundige erkend

zorg en steun en toeverlaat voor de

wordt! EADV: Blijf positief geloven in

diabetesverpleegkundigen op het ge-

eigen kracht! Zoek kansen om te zor-

bied van educatie en presentatie.

gen voor een zekere toekomst! Zorg

Naast zijn drukke baan maakt hij tijd

ervoor om niet te ambtelijk te werk te

vrij om de diabetesverpleegkundigen

gaan. Niet te veel, onnodige, procedu-

te ondersteunen bij het organiseren

res. De relatie tussen EADV en sanofi-

van evenementen voor kinderen en

aventis is heel goed en dat willen wij

hun naasten. En schrijft hij natuurlijk

in de toekomst graag zo houden en

boeken, onder andere over Wippie

versterken. Samenwerken in syner-

Wiebelbeen, een kaboutertje met dia-

gie, aanvullen waar nodig. En dat kan

betes: “Vanaf het eerste moment in

ongetwijfeld. Ik wens EADV van harte

1986 ben ik nauw betrokken geweest

een gloedvolle en zekere toekomst!”

Verenigingsmake-up Wil je als vrouw goed voor de dag komen, dan doe je vaak een makeupje op. Wil je als beroepsgroep ­herkenbaar zijn, dan behoor je ook voor een helder kenmerk te ­zorgen. Daar hoort het ontwikkelen en gebruik maken van een logo bij.

1ste logo van 1986 tot 1998

Ook EADV heeft vanaf de beginjaren een logo dat met de mode is ­meegegaan. Kent u ze nog?

2de logo van 1998 tot 2007

Jubileum logo 2011 3de logo van 2007 tot heden

ZOET. | 85

Uit de oude doos

Vóór de ontdekking van insuline in 1921 (Banting en Best) was diabetes een onbehandelbare aandoening.

Moeder, dochter en wijkverpleegkundige: spuitinstructie aan huis.

86 | ZOET.

De ontdekking van insuline bracht

De glazen insulinespuit moest worden

een ommekeer teweeg in de behan­

uitgekookt en bewaard in alcohol. De

deling van diabetes.

naalden moesten regelmatig worden

Leonard Thompson, veertien jaar en

bijgeslepen om de punt scherp te

meer dood dan levend, kreeg in 1921

houden.

als eerste mens een injectie met

leerde de patiënt zichzelf insuline te

­insuline. Het hormoon, geïsoleerd uit

spuiten en de spuit en naalden te

alvleesklieren van geslachte ­kalveren,

­onderhouden.

De

wijkverpleegkundige

bleek te werken. Leonards glucose­ spiegel zakte, hij kon weer enigszins

In de jaren ’60 werd de glazen insuline­

normaal eten en kwam aan.

spuit vervangen door een wegwerp­ spuit. Dat was een hele vooruitgang! De volgende stap was in 1985, toen de eerst insulinepen op de markt kwam. De toediening van

insuline

­makkelijker,

werd nauw­

keuriger en efficiënter.

Citaat uit: Een stukje geschiedenis uit de geschriften van Araeteios van Kappadocie van ongeveer 150 jaar na Christus. “Diabetes is een merkwaardige aandoening, die niet

naam en pijnlijk. De dorst is onstilbaar. Indien men de

dikwijls bij mensen voorkomt en waarbij het vlees en de

patiënt het drinken belet wordt de mond permanent

ledematen als het ware in de urine wegsmelten. De

droog. Het hele lichaam alsook de darmen verdrogen.

urinevloed is onstuitbaar. Het leven is kort, onaange­

Het einde komt spoedig.”

ZOET. | 87

De eerste materialen

De technologische ontwikkelingen om het glucosegehalte te bepalen stonden ook niet stil. Er kwamen ­laboratoriumapparaten

waarmee

bloed en urinebepalingen konden worden gedaan. Dure apparaten en ingewikkelde methoden. De patiënt moest een paar keer per dag naar het ziekenhuis om een bloedje te laten prikken en met een jerrycan 24-uurs urine verzamelen. De tweede grote doorbraak na de ontdekking van de insuline was de bloedglucosestrip (1979). Naast de insulinepen was de bloedglucosestrip het begin van ‘zelfmanagement’. Een ogenschijnlijk simpel stukje plastic met aan het eind een testveldje. Het testveldje laat, nadat er een druppel bloed op is aangebracht, een verkleu­ ring zien. De verkleuring wordt

88 | ZOET.

­vergeleken met een kleurenschaal. Een handeling van drie minuten! Al vrij snel na de uitvinding van de bloedglucosestrips kwamen de eerste bloedglucosemeters op de markt. De volgende ontwikkeling was de ­insulinepomp, een eenvoudige en niet belastende manier om insuline gedo­ seerd toe te dienen. Nog steeds is men op zoek naar een betrouwbaar systeem dat op geleide van de bloed­ glucose automatisch insuline afgeeft.

Citaat uit: Handboek der ziekenverpleging, Dr.A.N. Nolst Trenité, (1903). “Diabetes of suikerziekte is eene ziekte van de lever en

waarbij nog genezing mogelijk is, is deze alleen te

van de nieren en heeft zijn Hollandschen naam te

hopen van een streng vasthouden aan het voor­

­danken aan de groote hoeveelheid suiker die in de

geschreven dieet. Het moeilijkste schijnt voor suiker­

urine voorkomt. Alle koolhydraten veranderen bij zulke

zieken te zijn om nooit brood te gebruiken; om de

patiënten in suiker, en deze suiker wordt door de nieren

arme patiënten hierin tegemoet te komen, heeft men

met de urine verwijderd zonder tot voeding gediend te

getracht een soort brood te maken dat hen geen

hebben, zoodat zij altijd grooten honger hebben,

kwaad doet, zogenoemd glutenbrood, sojabrood en

­ongeloofelijk veel eten en toch vermageren. In gevallen

amandelbrood, of van aleuronaat bereide spijzen.”

ZOET. | 89

Vanaf de oprichting van EADE is kennis opdoen en ­ervaringen uitwisselen één van de belangrijke activiteiten. Deskundigheid van diabetesverpleegkundigen en het ­verbeteren van de kwaliteit van de diabeteszorg zijn ­kernactiviteiten van EADV gebleven. Kwaliteit staat ook voorop bij de door EADV georganiseerde symposia, ­opleidingen en regionale bijscholingen. Er wordt hard ­gewerkt, maar er kan ook altijd gelachen worden.

In de

schoolbanken 90 | ZOET.

EADV Symposium Het EADE/EADV symposium kent een jarenlange traditie. Dit symposium bestaat namelijk ook al 25 jaar. Het eerste symposium was op 15 ­november 1986, zeven maanden na de oprichting! Op 17 maart 2011 viert EADV haar 25 jarig jubileum, ook met een spetterend symposium.

Opleiding en nascholing De

eerste

EADE

opleiding

­‘specialisatie diabetes mellitus voor verpleegkundigen’.

Deze

cursus

duurde 5 dagen (januari 1987) en telde 32 cursisten die toen al een ­intra- en extramurale stage moesten lopen. Door de grote belangstelling werden in april nog twee parallel­ cursussen gegeven. Aly Pruijs, Els van Driesum en Jacqueline Putker hoorden bij de eerste cursisten.

SSSV Marianne van de Wetering: “Vanuit het absolute niets werd de opleiding tot diabetes­verpleeg­kundige tevoorschijn getoverd. De opleiding is in 1988 om redenen van conti­nuïteit overgedragen

aan

de

Stichting

­Speci­fieke Scholing Ver­pleegkundigen (SSSV), onder auspiciën van de ­Nationale Zieken­huisraad (NZR). De

1990, bijscholing in Noordwijkerhout. Sportdag.

ZOET. | 91

bijscholing van de EADE trok zeer

diabetes­zorg. De unieke waarderings-

veel belangstellenden. Mede door de

subsidie van het minis­terie van WVC

congres­sen timmerden we flink aan

in 1990 was een duidelijk signaal

de weg, ook bij overheden en

daarvan.”

­ver­zekeraars. Daardoor ontstaat er steeds

meer

aandacht

voor

de

Post Hbo-opleiding tot diabetes­ verpleegkundige Deze opleiding kwam tot stand door een

samenwerkingsverband met

de

van

Post Hbo-opleiding diabetes-

EADV

verpleegkundige, groep 12

­Groningen, Hogeschool Rotterdam,

Hanzehogeschool

(2010-2011). Nog druk aan

Hogeschool Utrecht en Universiteit

de studie.

Maastricht. EADV heeft hiervoor de inhoud en eindtermen bepaald. Dat was uniek. De opleiding, toegankelijk voor verpleegkundigen op HBO denken werkniveau, werd afgeleid van het beroepsdeelprofiel diabetesverpleegkundige en is competentiegericht. De eerste opleiding is gestart in 2001 op de Hoge School Utrecht. De Transfergroep Rotterdam is enkele jaren later gestart met deze opleiding. In Utrecht is in 2010 inmiddels groep 12 van start

Post Hbo-opleiding diabetesverpleegkundige, groep 2 geslaagd in 2003.

92 | ZOET.

gegaan.

”Vanuit het absolute niets werd de opleiding tot ­diabetesverpleegkundige ­tevoorschijn getoverd. De belangstelling was groot” EADV regionale ­bijscholingen Kwaliteit en actualiteit staan ook voorop bij de bijscholingen die EADV in het voor- en najaar aanbiedt voor haar leden. De naam zegt het al, de locaties van de bijscholingen zijn in de vijf EADV regio’s. Er is een scholingsplan voor vijf jaar en dit biedt de werkgevers

de

gelegenheid

een

­gericht scholingsbeleid te voeren. Ook zij hebben er belang bij dat de kwaliteit van de diabetesverpleeg­ kundige en praktijkondersteuner DM ­gewaarborgd is en de scholingsgelden

Diabetesverpleegkundigen geslaagd voor 3 daagse scholing: zwangerschap

efficiënt ingezet kunnen worden.

en diabetes.

Onderwijs via internet.

ZOET. | 93

EADV

zet de

toon Onderzoek, richtlijnen en protocollen Wist u dat bijna 200 jaar

verpleegkundig handelen is een nood-

geleden

zakelijk onderdeel van beroepsinhou-

­Nightingale

Florence als

ver-

delijke

professionalisering

(EADV

pleegkundige en statis-

2010)‘. Binnen EADV zijn er nog

ticus wetenschappelijk

steeds veel diabetesverpleegkundigen

onderzoek praktiseerde

enthousiast bezig met onderzoek. Dat

en heftige wetenschap-

gebeurt in de eigen werksituatie,

pelijke debatten voerde

maar ook in EADV-verband in werk-

met

Wat

groepen en expertisegroepen. Ook

­Florence liet zien is dat

het TOP forum is een EADV initiatief,

verpleegkundigen veel

wat als doel heeft om de theorie naar

meer zijn dan ‘handen

de dagelijkse praktijk te vertalen.

collega’s?

aan het bed’ en mensen Florence Nigtingale

die ‘met hart en ziel voor de patiënt werken’.

Geen onderzoek zonder ­onderzoekers Zonder anderen tekort te willen doen

Door de jaren heen heeft onderzoek

een paar voorbeelden van diabetes-

op de EADV agenda gestaan. Al in

verpleegkundigen die nationaal en

maart 1989 startte de eerste EADE

internationaal de EADV toon zetten:

onderzoekscursus van tien dagen!

94 | ZOET.

‘Wetenschappelijk onderzoek is de

Berna Sol, oud bestuurslid van EADV

basis van evidence based verpleeg-

promoveerde op 19 maart 2009. De

kundig handelen. Evidence based

titel

van

haar

proefschrift

is:

Berna steekt er met kop en schouders bovenuit.

Hanneke

Gillian

­Self-management of vascular risk fac-

Als diabetesverpleegkundige deed

tors (zelfmanagement van vasculaire

Judith Krijgsman-Van Niel in 2010

risicofactoren).

onderzoek

onderzoek naar het belang van

richtte zich op het vermogen van

Haar

­Continue Glucose Monitoring (CGM)

mensen om zelf hun gezondheid te

onder 150 patiënten. Zij kon vanuit

regelen, zelfmanagement als basis van

haar werk geregistreerd het nut hier-

de zorg. Een hulpmiddel daarbij is ei-

van aangeven. Mede dankzij haar

gen effectiviteit: het geloof in eigen

harde feiten én de informatie over

kunnen. Daarnaast is de steun van

wat dit voor de kwaliteit van leven bij

mensen om je heen ook van invloed.

patiënten betekent heeft CVZ dit voor

Een schouderklopje doet wonderen.

een selecte groep patiënten goed­ gekeurd. De vergoeding van CGM zit

Hanneke Hortensius (diabetes)ver-

nu in het basispakket.

pleegkundig onderzoeker, werkt sinds 2009 aan een promotieonderzoek

EADV TOPforum

‘Zelfcontrole bij mensen met diabetes

Vanaf 2004 heeft EADV

mellitus en insulinetherapie’.

een EADV TOP forum met de bedoeling om

Gillian Kreugel, haar onderzoek ‘In-

diabetesverpleegkundi-

fluence of needle size for subcutane-

gen ervaring te laten

ous insulin administration on metabo-

opdoen met lezen en

lic control and patient acceptance’ en

interpreteren van een

wetenschappelijke

zijn

wetenschappelijke

praktisch toepasbaar. Hiermee vervult

­publicatie. De inhoud

zij nationaal en internationaal een

hiervan

duidelijke expertrol. Op het gebied

EADV

van insuline injecteren heeft zij de

pleegkundigen getoetst

basis gelegd voor evidence based

op de waarde voor de

practice handelen

dagelijkse praktijk en

bijdragen,

wordt

door

diabetesver-

gepubliceerd

in

Judith

het

ZOET. | 95

De EADV richtlijn ‘Het toedienen van insuline met de insuline­pen’ is dé geldende­richtlijn in ­Nederland en ­daarbuiten!

zich op het beschrijven en vergelijken van de aard, de omvang, de werk­ setting, de patiëntenmix en de werklast van de diabetesverpleegkundigen in de deelnemende landen. In 2010

EADV Magazine. EADV gaat met zijn

zijn de eerste resultaten van het on-

tijd mee. Eind 2010 is TOPforum on-

derzoek gepubliceerd. De algemene

line gegaan en is een geaccrediteerde

conclusie is dat het werk van diabetes

web-based

(gespecialiseerde) verpleegkundigen

e-learning

toegankelijk

voor alle EADV leden.

in de acht Europese landen zowel overeenkomsten als verschillen laten

Ook internationaal zingt EADV een toontje mee

zien. Mogelijk kan SEND aanleiding

SEND Study on European Nurses in

Europese kwaliteitsstandaard voor

Diabetes door de universiteit van

diabetesverpleegkundigen.

zijn voor het ontwikkelen van een

Maastricht (2007) is een onderzoek verpleegkundigen in acht Europese

Ook een ziekte die kinderen treft

landen. Doel van het onderzoek is het

Diabeteszorg voor kinderen is van een

leveren van een bijdrage aan een

andere orde dan voor volwassenen.

­internationale

van

Daarom zijn goede richtlijnen en pro-

­verpleegkundige zorg aan mensen

tocollen voor de kinderteams erg be-

met diabetes. Het onderzoek richtte

langrijk De oudste en eerste Experti-

van

de

FEND,

onder

diabetes­

standaard

segroep van EADV, de WKDV, maakt zich hard voor de kwaliteit van de kinderdiabeteszorg. Deze zeer actieve EADV groep heeft al veel protocollen en richtlijnen op haar naam staan. Het laatste product van de WKDV is een richtlijn voor het poliklinisch zorgtraject van een nieuw kind met diabetes.

Prof. dr. Bert Vrijhoef, Onderzoeker SEND(2007-2010). Bijzonder hoogleraar

Kwaliteit telt, een hand­ leiding voor de eerstelijns diabeteszorg

Chronische zorg aan de Universiteit van Tilburg (1 september 2009). Voorzitter

In het boekje ‘Kwaliteit telt’ wordt de

EADV werkgroep onderzoek en EADV werkgroep richtlijnen (2001-2006).

deskundigheid

96 | ZOET.

van

praktijkonder-

steuner DM en de diabetesverpleegkundige EADV omschreven. Deze EADV uitgave is inmiddels een veel gebruikte handleiding voor teams in de eerstelijns diabeteszorg. Dit boekje is één van de producten van de EADV expertisegroep

Diabeteszorgverle-

ners eerstelijn, of wel XPgroep 1e lijn. Deze expertisegroep bestaat uit praktijkondersteuners

en

diabetes­

verpleegkundigen die werken in de eerstelijns diabeteszorg. Men houdt

Posterpresentatie met Corine en Jolanda

zich bezig met de kwaliteit van diabetes­zorg en de samenwerking, taakafbakening tussen praktijkonder-

richtlijn Uitvoering van de zelfcontrole

steuner en diabetesverpleegkundige.

(2004) is een topprestatie van de EADV werkgroep Richtlijnen. Heel

Goed geregeld?!

verpleegkundig Nederland zat te

EADV heeft zich van oudsher bezig

wachten op een wetenschappelijk

gehouden met het verbeteren van de

onderbouwde richtlijn over dit onder-

kwaliteit van de diabeteszorg, gele-

werp. In 2010 is gestart met een her-

verd door de diabetesverpleegkundige

ziening van deze richtlijn. De titel

en de (poli)klinische omgeving waarin

wordt ‘Van indicatiestelling tot uit-

zij werkt. De Expertisegroep tweede-

voering, een multidisciplinaire richt-

lijns diabetesverpleegkundigen heeft

lijn over zelfcontrole voor diabetes­

eind 2010 de handleiding ‘Optimale

patiënten’.

bloedglucose regulatie in de kliniek’

In 2008 heeft deze werkgroep een

gepresenteerd.

werkgroep

richtlijn uitgebracht om alle diabetes-

­Zwangerschap en diabetes is bezig

zorgverleners te voorzien van weten-

met een toolkit voor de diabetes­

schappelijk onderbouwde aanbevelin-

verpleegkundige die een rol heeft in

gen rond het toedienen van insuline.

De

de zorg rondom vrouwen met diabetes­ De EADV richtlijn ‘Het toedienen van die zwanger willen worden en ­vrouwen

insuline met de insulinepen’ is dé gel-

die zwangerschapsdiabetes hebben

dende richtlijn in de diabeteszorg in

gekregen.

Nederland en daarbuiten! Deze richt-

Werk in uit­voering! Tot ver over de grenzen…

lijn is ook verschenen in het Engels

Wat een klus is dat geweest! De EADV

verschenen in het Duits en Frans.

en het Turks. De samenvattingkaart is

ZOET. | 97

Bedankt 25 jaar verenigingsleven, dat betekent 25 jaar activiteiten, commissies, notulen, vergaderingen, scholingen, bijeenkomsten, algemene jaar­ vergaderingen, symposia, met een paar verhuizingen naar steeds grotere bureaulocaties. Met vier keer per jaar een magazine, een Award, een Grant, een Kwaliteitsregister, eigen richtlijnen, protocollen, een website, een smoelenboek, een nieuwsbrief, regionale activiteiten, congressen, overleg met ministeries, acties, reacties, zorgverzekeraars, sponsoren, een post-hbo opleiding, etc. etc. Dat betekent 25 jaar lang de inzet van heel veel mensen om dit alles mogelijk te maken. Met bijna alleen maar vrijwilligers. Een fantastische prestatie. Aan alle vrijwilligers die dit soms al jarenlang mogelijk maken een heel groot dankjewel!

*Zonder jullie zou EADV geen EADV zijn

* Enthousiast ­geworden door ZOET? Ontdekt wat jouw EADV alle­ maal doet? We ­kunnen je hulp goed gebruiken! Stuur een e-mail naar [email protected] en vertel waar we je voor mogen uit­ nodigen. Of hou de EADV vacatures op eadv.nl en in de nieuwsbrief in de

De foto’s van willekeurige EADV leden zijn afkomstig uit het digitaal ‘smoelenboek’ van EADV. Dit is door EADV in het leven geroepen om de communicatie tussen leden te bevorderen. Wilt u uw beeltenis ook aan ‘Wie is wie’ toevoegen, kijk dan op eadv.nl.

98 | ZOET.

gaten.

Kleurcodering maakt productherkenning makkelijker.

Introductie: de Lilly KwikPen™ met in kleur gecodeerde doseerknop Elke Kwikpen heeft vanaf nu zijn unieke kleur doseerknop, zodat u direct de juiste pen herkent. NLDVC00032

Voor meer informatie over KwikPen zie www.lillydiabetes.nl

www.eadv.nl