maart 2002

EKOerier maart 2002

uit het Landschap van het Jaar / maart 2002 Geachte lezeressen en lezers van de EKOerier, De UNO heeft het jaar 2002 tot het Internationale Jaar van het Ecotoerisme uitgeroepen (en tevens tot het Internationale Jaar van de Bergen). Vrije tijd en reizen behoren tot de meest prettige kanten van het leven. In de huidige tijd moeten hier echter wel omvangrijke ressources aan te pas komen wat vaak ten koste gaat van het milieu en van de bevolking in de toerismegebieden en langs de reisroutes. De grootste problemen doen zich met name voor op het gebied van het verkeerstoerisme, het natuurlandschap en de schaarse ressources zoals bijvoorbeeld water en energiebronnen die niet meer vervangen kunnen worden. Voor de Natuurvrienden is de bevordering van duurzaam toerisme een van de belangrijkste doelstellingen geworden waar ze inmiddels al tientallen jaren ervaring in hebben. De Natuurvrienden kunnen terecht gerekend worden tot degenen die het ‘ecotoerisme’ hebben uitgevonden, ook al bestond die term omstreeks 1900 nog niet. Voor het Internationale Jaar van het Ecotoerisme hebben de Natuurvrienden die in heel Europa ongeveer 600.000 leden tellen, zich diverse activiteiten voorgenomen. Hier volgen de belangrijkste: ❏ De Naturfreunde Internationale organiseert in september 2002 een internationaal congres in Zwitserland met de titel ‘Reizen verbindt’. Voorop staat het realiseren van concepten van het ecotoerisme in de praktijk – binnen en buiten Europa. ❏ De Natuurvrienden in Duitsland gaan in 2002 iedere maand een bepaalde berg tot ‘berg van de maand’ uitroepen. ❏ De Zwitserse regering zal de door de Zwitserse Natuurvrienden aangelegde ‘Cultuurweg Alpen’ voorstellen als project met voorbeeldfunctie in Zwitserland voor het Jaar van de Bergen en voor een duurzaam toerisme in berggebieden. ❏ De Natuurvrienden in Oostenrijk zullen in 2002 het Oostenrijkse gedeelte van de Cultuurweg Alpen openstellen. ❏ De NFI is in Senegal een dorpstoerismeproject op gemeentebasis gestart, in samenwerking met de Natuurvrienden in Senegal (ASAN) als partner in een nieuw toerismeconcept in de Derde Wereld. Het project bestaat uit opleidingsmogelijkheden

in Senegal, het uitwerken van geschikte routes en programma’s, de uitgave van een brochure; tenslotte zal men dan gemeenschappelijk publiciteit aan het project geven. Aangezien al vele Natuurvriendengroeperingen belangstelling hebben getoond, zijn we er van overtuigd dat we door samenwerking op deze manier een goed programma kunnen opzetten waar de bevolking en de gemeenten in Senegal baat bij hebben.

Diefenbachgasse 36 A-1150 Wien Austria Tel.:++431 892 38 77 Fax:++431 812 97 89 e-mail: [email protected]

Maar ook duurzaam reizen en het opstellen van programma’s op dit gebied behoren tot de doelstellingen van het project ‘Landschap van het Jaar’. Deze aflevering van de EKOerier stelt voor het ‘oude Vlaanderen’ twee modelprojecten van de Natuurvrienden voor: het model ‘Tour d’horizon’ dat al veel succes heeft geboekt, is een internationale grensoverschrijdende reis door het Landschap van het Jaar. Het tweede, nieuwe, project is de ‘Cultuurweg Vlaanderen’ en leidt de bezoekers in verschillende etappes ‘behoedzaam’ en ‘natuurvriendelijk’ door het gebied. Een speciaal boek gaat deze tocht begeleiden. Afgezien van deze projecten die door de NFI worden gecoördineerd, hebben de natuurvriendenverenigingen in de regio verschillende programma’s uitgewerkt die de kennismaking met het landschap mogelijk maken volgens de regels van natuurvriendelijk reizen. De EKOerier stelt ze in het kort voor. Als vanouds verschijnen in de EKOerier ook bijdragen over bijzondere landschapsvormen, projecten of producten. Deze keer gaat het over ‘hop’, een cultuurplant die in het verleden – vooral in de bierproductie – een grote rol in de streek speelde en inmiddels bijna volledig vervangen is door de import van hop. Dankzij verschillende initiatieven in het oude Vlaanderen kan men op diverse gebieden – in het kader van kleine bierbrouwerijen en de horeca – de traditie van de hopteelt voortzetten. Ter afsluiting leveren we een bijdrage over de ontwikkelingen op het niveau van de Europese Unie, die zich bezighouden met duurzaam toerisme. Het artikel toont de problemen aan die in strijd zijn met een Europese strategie voor duurzaam toerisme. Manfred Pils

Pagina 1

EKOerier maart 2002

Behoedzaam reizen door het Landschap van het Jaar De Natuurvrienden willen met de keuze van het Landschap van het Jaar ‘Het oude Vlaanderen’ het bewustzijn wekken voor de waarde van de nog bestaande natuur- en cultuurlandschappen vooral in het achterland van de kust en het heroriënteringsproces in de richting van een duurzame ontwikkeling ondersteunen. Zij willen met het ‘Landschap van het Jaar’ de actieve betrokkenheid met de regio realiseren, samen met de bevolking toekomstplannen uitwerken en op die manier bijdragen tot een positieve en duurzame ontwikkeling. Met behulp van natuurgerichte toeristische programma’s moeten deze wensen de bezoekers van de regio aan het hart worden gelegd.

Het model ‘Tour d’horizon’: wandelen, natuur, informatie, cultuur en ontmoeting in het Landschap van het Jaar Het concept voor deze reis die internationaal wordt aangeboden, is ontstaan in het Landschap van het Jaar ‘Alpen’ toen men voor het eerst een tour door een Landschap van het Jaar organiseerde. Tijdens deze tocht wilde men de deelnemers een gemengde indruk geven van natuur- en wandelbelevenissen, informatie, cultuur en ontmoetingen met de bevolking van de streek. Zoals in de Alpen en sindsdien in de Landschappen van het Jaar ‘Maas’ en ‘Bohemer Woud’ zal ook voor het ‘oude Vlaanderen’ een ‘Tour d’horizon’ worden aangeboden. Op negen dagen worden vanuit drie standplaatsen in België en Frankrijk wandelingen en excursies georganiseerd. Voorop staat niet de sportieve prestatie maar het ontdekken van de regio, gericht op de natuur en levensruimte. Op het programma staan onder meer: wandelingen door duinen en bossen, door moerassen en polders, in het vlakke land en in de heuvels, een fietstocht in het grensgebied van België en Frankrijk, een boottocht door het moerasland met zijn ‘drijvende’ groenteteelt, excursies naar ecologische en culturele bijzonderheden in het ‘oude Vlaanderen’, rondleidingen die de mogelijk-

heden in de streek voor een ecologisch natuur- en cultuurtoerisme laten zien.

‘Natuur en Cultuur Parkoers’ In het oude Vlaanderen wordt voor het eerst in een Landschap van het Jaar een route met de titel ‘Natuur en Cultuur Parkoers’ beschreven, die vooral het natuur- en cultuurerfgoed van de streek in het middelpunt plaatst en de bezoeker op een ‘behoedzame’ en ‘natuurvriendelijke’ manier door het Landschap van het Jaar moet leiden. Door dit parkoers moet het toerisme ook in het ‘achterland’ van de kust worden bevorderd; in dat gebied kan op deze manier een bijdrage worden geleverd aan de groei van de economische capaciteiten. Het bijzondere van deze route ligt in het stimuleren van natuurvriendelijke toeristische activiteiten (wandelen, fietsen, varen), en hij is zo aangelegd dat u met openbaar vervoer, zonder auto, op pad kunt gaan. Alle voorgestelde etappes zijn rondwegen, begin- en eindpunt zijn identiek of u kunt met openbaar vervoer van het eindpunt weer terug naar het beginpunt. Op de voorgrond van de route staan natuur en cultuur, plezier en belevenis – zodat men zich door positieve argumenten aangetrokken voelt tot deze tour. De doelstelling is een behoedzaam toerisme dat op duurzame wijze de natuur, het regionale profijt, het ecologische gedrag en het milieusparende verkeer stimuleert, zonder dat er een opgestoken vinger aan te pas hoeft te komen. Het gaat om de verrijking van vakantiebelevenissen en niet om de beperking. Een begeleidend boek zal in drie talen worden uitgegeven (Nederlands, Frans en Duits). Daarin worden de voorgestelde etappes met hun bijzonderheden uit natuur en cultuur beschreven. Het bevat kaarten en bovendien voor iedere etappe een achtergrondartikel over een speciaal thema.

Activiteiten van de Vlaamse Natuurvrienden om kennis te maken met de streek De ‘Groene Zaterdagen’

Pagina 2

Zoals aangekondigd organiseren de Vlaamse natuurvrienden (ATB De Natuurvrienden) nog tot en met oktober 2002 iedere 4e zaterdag van de maand (behalve de vakantiemaanden juli en augustus) excursies en inleidingen over de speerpunten van het project ‘Landschap van het Jaar’: natuur en milieu, cultuur, recreatie, wandelen, natuurvriendelijk toerisme.

23 maart 2002 Bezichtiging van Ieper met ’s morgens bezoek aan het museum ‘In Flanders Fields’; ’s middags wandeling met Lieven Stubbe met het thema ‘landschappelijke ontwikkeling’. 27 april 2002 Tentoonstelling Regionale Landschappen: de WestVlaamse heuvels met diareportage. In de namiddag

EKOerier maart 2002 landschapswandeling onder leiding van Arnout Zwaenepoel. Trefpunt 14 h bij de kerk van Loker. 25 mei 2002 Bezoek aan het Vlaams bezoekerscentrum De Nachtegaal in De Panne en een natuurwandeling in de Westhoekduinen onder leiding van Marc Leten. 22 juni 2002 Natuurbelevingsweekend in het Vissershuis met tal van activiteiten en proeven van streekproducten. 28 september 2002 Etappe uit onze ‘Tour d’horizon’. We kiezen een bepaald traject uit. Hier speelt het vervoersmiddel, de aandacht voor de natuur, de cultuur en het contact met de plaatselijke bevolking een centrale rol. Op het programma: boottocht in het moerasland van Clairmarais, wandeling in Buysscheure waar het traditionele haaglandschap bewaard kon blijven. Aanmelding noodzakelijk. Kosten voor Natuurvriendenleden 10 Euro/persoon, niet-leden 13 Euro/ persoon (aperitief niet bij de prijs inbegrepen). 26 oktober 2002 Seminarie over alternatieve energie met professionele gastsprekers.

Arrangement ‘een weekend in het Landschap van het Jaar’ De Vlaamse Natuurvrienden bieden een weekendarrangement aan om het Landschap van het Jaar te leren kennen, met excursies in België en Frankrijk; startpunt is het Natuurvriendenhuis ‘Vissershuis’. Op het programma staat: bezoek aan een ecologische hoeve; wandeling onder leiding door de IJzerbroeken; boottocht in de buurt van St-Omer in Frankrijk – met uitleg over geschiedenis, economie, fauna, flora, landbouw, woonvormen, scheepvaart, jacht, visserij ...; bezoek aan het museum Westoria:

een modern museum in het centrum van Diksmuide, waar de geschiedenis en de traditie van de Westhoek tot leven komen.

Cultuurweek 14 t/m 21 juli 2002 Deze week is speciaal gedacht voor gezinnen met kinderen, met een veelzijdig activiteitenprogramma: wandelingen in het natuurgebied Doornpanne met bezichtiging van het bezoekerscentrum, het visserijmuseum, samen zingen, muziek- en cultuurprogramma’s, sport, fietstocht, bodem- en wateronderzoek, museumbezoek en nog veel meer. Gedetailleerde informatie en reserveringen: ATB De Natuurvrienden Natuurvriendenhuis Vissershuis Westhinderstraat 13 B-8670 Oostduinkerke tel.: +32 (0)58 51 14 07 fax: +32 (0)58 52 02 74 e-mail: [email protected]

Fototentoonstelling: ‘Oorlogskerkhoven en herdenkingsplaatsen in het Landschap van het Jaar’ Lakenhal Ieper, 15 okt. – 15 nov. 2002 Samen met de Culturele Dienst Ieper en het Centrum voor Beeldexpressie organiseert ATB De Natuurvrienden een tentoonstelling in de Lakenhal in Ieper. Walter Jansegers heeft verschillende oorlogskerkhoven en herdenkingsplaatsen in de Westhoek en in Noord-Frankrijk gefotografeerd die in de foyer van de Lakenhal in Ieper worden tentoongesteld (ingangshal van het museum ‘In Flanders Fields’). In oktober wordt bij Ieper ook een workshop voor monumentenfotografie georganiseerd. Natuurvriendengroeperingen kunnen het expositiebezoek met een natuur- en cultuurwandeling in en rond Ieper combineren. Er wordt ook een expositiecatalogus uitgegeven.

Het Landschap van het Jaar – ook een project om aan mee te doen voor kinderen en jongeren De Vlaamse Natuurvrienden (ATB De Natuurvrienden) bieden voor kinderen en jongeren aantrekkelijke programma’s aan, die het kennismaken met de natuur in het Landschap van het Jaar mogelijk maken. Ze werken samen met de vakorganisatie ‘Jeugd, Cultuur, Wetenschap’. Er worden verschillende programma’s aangeboden waarvan enkele in samenwerking met scholen en gemeenten. Het centrum van al deze activiteiten is het Natuurvriendenhuis ‘Het Vissershuis’ in Oostduinkerke.

Natuurdetectives Het project doelt op de jeugd die meer over de natuur

en de leefomgeving van de streek te weten willen komen en die zich actief wil inzetten voor de natuuren milieubescherming. De jongeren kunnen op deze manier gemotiveerd worden, hun kennis aan leeftijdgenootjes door te geven; ook kunnen ze volwassenen laten zien dat iedereen zijn steentje kan bijdragen om zijn leefomgeving te verbeteren. Het programma start in de paasvakantie van 2002. Alle kinderen en jongeren tussen 6 en 14 jaar kunnen natuurdetective worden – het doet er niet toe of ze in de streek wonen of op vakantie zijn, of ze met hun ouders of alleen komen, met of zonder leerkracht, privé of met school. Natuurlijk krijgt iedere

Pagina 3

EKOerier maart 2002 natuurdetective een diploma en een officiële natuurdetective-kaart. Het aanbod is bijzonder veelzijdig: de activiteiten vinden óf op het terrein van Vissershuis plaats óf in de omgeving. Zo gaan we bijvoorbeeld de natuurgebieden van de streek bestuderen, maar ook het strand en de straatplantsoenen van de gemeente; we gaan onderzoek doen met bodemkoffers en we nemen deel aan archeologische en vogelkundige excursies. Op het terrein van het natuurvriendenhuis zelf ligt een vlindertuin, we gaan kleine ‘modelhaagjes’ planten die laten zien wat voor een belangrijke levensruimte een haag voor planten en dieren kan zijn. Hier gaan we ook de originele ‘wriemelhuisjes’ bouwen.

Het dierenappartement ... oftewel ‘het wriemelhuis’ Veel van de biotopen (samenleefgemeenschappen) zijn verdwenen. Hooihoppers werden vervangen door inkuilen, houtwallen hebben we gekapt, aardepaden zijn gebetonneerd en ga zo maar verder. Ook plaatsen in het stadsbeeld die ‘vol onkruid’ stonden zijn nu bloemenperken en gazon geworden. Met deze verstedelijking zijn ook de bewoners van deze ‘ruigheden’ verdwenen. Wij, de natuurdetectives willen de natuur een beetje helpen. Uit alle afvalmateriaal gaan wij, op het terrein van het Vissershuis te Oostduinkerke ‘wriemelhuizen’ bouwen. Deze wriemelhuizen zijn woonplaatsen voor diertjes die nergens anders nog terecht kunnen; je zou het een home voor asielzoekers kunnen noemen. De huizen bieden nest-, overwinter- en voederplaatsen voor vogels, insecten en kleine zoogdieren; zelfs padden en kikkers hebben we al aangetroffen. Hoe bouwen we nu zo’n wriemelhuis? Als centrale bouwsteun heb je een staak of paal nodig die je stevig in de aarde zet. Op de mooi gelijkgemaakte bodem leg je een soort doolhof aan, bestaande uit allerlei bouwafval. Daar bovenop, dus als dak van je doolhof, stapel je bijvoorbeeld straatstenen in verschillende

lagen met spleten ertussen. De volgende laag bestaat uit stukken afvalhout die straalsgewijs naar het centrum liggen en met riet worden afgedekt. De afzonderlijke lagen worden door ronde stukken triplex of multiplex gescheiden, met een gat in het midden en kunnen zo over onze paal geschoven worden als plafond en vloer van de verschillende verdiepingen. Tenslotte zou je nog bovenin een luxewoning ofwel een ‘penthouse met zwembad’ voor onze vogels aan kunnen leggen.

‘Leraren in het Landschap’ Afgezien van deze activiteiten die speciaal voor kinderen bestemd zijn, bestaat ook voor hun leraren – vooral op aardrijkskundig gebied – de mogelijkheid om met de Vlaamse Natuurvrienden twee dagen lang excursies in het Landschap van het Jaar te maken of ook aan studiedagen in het Vissershuis deel te nemen. Daarna wordt het Landschap van het Jaar deel van het onderwijs voor de 12 tot 15-jarigen, waarbij ook daguitstapjes in het gebied worden georganiseerd.

Met de fiets door het Landschap van het Jaar Het oude Vlaanderen is een ideaal gebied voor fietsers. Er valt veel te ontdekken als u met de fiets op stap gaat langs de veelzijdige routes tussen de Noordzee, de duinen, de vlakke polders en het heuvelland.

Pagina 4

Aan de Belgische kant, in de Westhoek, liggen diverse goed beschreven routes (‘Provinciale Fietsroutes’) van hooguit 50 km lengte. Startpunten van deze routes zijn Diksmuide, Adinkerke, Veurne, Nieuwpoort en Lo. Inlichtingen over het verloop van de route en over het verhuren van fietsen kunt u

inwinnen bij alle bureaus voor toerisme in de streek. Het centrale bureau voor toerisme voor de Westhoek bevindt zich in Brugge: Westtoerisme Kasteel Tillegem B-8200 St-Michiels/Brugge tel: ++32 50 / 38 02 96 e-mail: [email protected] internet: www.westtoerisme.be, www.westhoek.be/toerisme De organisaties ‘Flandre à Vélo’ (Bambeque, F) en

EKOerier maart 2002 ‘West Vlaamse Vereniging voor de Vrije Tijd’ (Sint Andries/Brugge, B) hebben een uitstekende site over het thema fietsen in West-Vlaanderen: http://jderoi.free.fr/start/mainf.htm in het Frans http://jderoi.free.fr/start/mainn.htm in het Nederlands

B-8600 Diksmuide tel.: +32 58 28 70 56 e-mail: [email protected] internet: http://www.deboot/be (site in het Nederlands en Frans)

U vindt hier een overzichtskaart van de fietsroutes in West-Vlaanderen en in het grensgebied met Frankrijk, voor iedere route een korte beschrijving (Nederlands en Frans) evenals adressen van fietsenverhuur en bureaus voor toerisme. U kunt ook online folders met gedetailleerde beschrijvingen bestellen (in het Nederlands en Frans, enkele ook in het Duits). Speciaal aan te bevelen zijn de grensoverschrijdende routes – ‘Cobergherroute’ (folder in het Duits), ‘Moerenroute’ (folder eveneens in het Duits) en ‘Schreveroute’.

Voor het Franse gedeelte van het Landschap van het Jaar werd door het toerismecomité van het Département Nord in samenwerking met de wielervereniging ‘Fédération française de cyclotourisme’ een fietsgids uitgegeven die 35 routes in het Département beschrijft (30- ca. 50 km), met een kaartje en een nauwkeurige beschrijving van de route evenals adressen van de bureaus voor toerisme. Het bevat voor iedere route ook thematische bijdragen die de landschappelijke, culturele en ecologische bijzonderheden van het betreffende gebied beschrijven: Comité Départemental du Tourisme du Nord: Balades à Vélo. A la découverte des paysages du Nord. Editions Ouest-France, Rennes.

Een handig adres is ook dat van de vereniging ‘De Boot’, die fiets-, wandel- en kanotochten onder leiding door de Westhoek organiseert en fietsen verhuurt: Vzw De Boot IJzerdijk 11

internet: www.cdt-nord.fr, site in het Frans, Nederlands en Engels)

Een product van de regio Hop – een nieuwe toekomst voor een oude cultuurplant In het ‘oude Vlaanderen’, aan beide kanten van de Belgisch-Franse grens was hop lang een belangrijke en veel voorkomende cultuurplant. Poperinge in België was en is gedeeltelijk nog steeds het centrum van de hop in de streek. In het Nationale Hopmuseum in de Oude Stadswaag kunt u alles over de geschiedenis en de techniek van de hopteelt te weten komen. Hop, in de streek beter bekend onder de naam ‘hommel’, het doet trouwens denken aan het zoemen van de hommels die voor de bestuiving van de bloemen zorgen, is een klimplant. De gekweekte variëteit wordt wel 12 meter lang. Vroeger werd bijna overal in Vlaanderen hop geteeld, hoofdzakelijk bedoeld voor het gebruik in de bierbrouwerij. Hop die tegenwoordig nog in het gebied van Poperinge geteeld wordt, wordt bijna uitsluitend in de keuken gebruikt. De hoofdreden van het verdwijnen van deze teelt moeten we zoeken in de arbeidsintensieve winwijze. In de lente moeten de planten worden gesnoeid (versneden heet het hier); alle oude ranken moeten worden weggesneden, en van de jonge scheuten mogen enkel de drie of vier sterkste blijven staan. Vervolgens groeit hij langs de geleiddraad verder uit. Voor de kweek van de ‘hopbellen’ heeft men enkel

de vrouwelijke planten nodig; daar het echter een tweehuizige plant is moet er voor de bevruchting ook een mannelijk plant in de buurt staan. Dit gaat echter alleen op voor de wilde soort die we in bossen vinden met een voedselrijke ondergrond. De soorten die gebruikt worden voor de bierproductie mogen echter geen zaadvorming kennen daar dit een ongewenste smaak aan het bier geeft; hierdoor is het in België verboden mannelijke planten te telen. Een eigenaardigheid van de wilde hop is het feit dat hij de enige klimplant is die zich in uurwerkzin rond de boom draait. Tijdens je wandelingen in de streek zie je wel eens een hoppeplant in een haag groeien, ook dit had

Pagina 5

EKOerier maart 2002 zijn reden. De belasting van de kwekers werd berekend volgens het aantal planten dat op hun domein groeide; door hier en daar enkele planten in de haag te laten groeien, hoopten de boeren hiermee aan de taxatie te ontsnappen. Uniek voor de streek is echter het gebruik van de ‘hopscheuten’ . Het betreft hier de uitlopers van de wortels die worden geoogst alvorens ze aan de oppervlakte komen; de teeltwijze kun je een beetje vergelijken met deze van de asperges, maar daar houdt de vergelijking dan ook op. Hopscheuten zijn een dure lekkernij. Als je weet dat ze maar een korte periode kunnen worden geoogst en dat er geen enkele bewaarmethode bestaat om de opbrengst over een langere periode te spreiden, dat daarenboven elke scheut maar 30% bruikbaar gedeelte heeft, dan begrijp je wel waar die prijs vandaan komt. Vele restaurants in de streek hebben deze delicatesse op hun menu staan. Een grote producent van hopscheuten is de instelling ‘De Lovie’, waar gehandicapten zich bezighouden met het kweken van deze delicatesse; een lovenswaardig initiatief waar deze mensen op een goede manier aan een inkomen geholpen worden. De productie wordt uitsluitend verkocht via de veiling te Roeselaare. Natuurlijk is hop nog steeds de basis voor de bierproductie. Aan het begin van de 20e eeuw waren er in Vlaanderen nog meer dan 1500 brouwerijen, tegenwoordig is een handjevol grote bedrijven toonaangevend. Toch bestaan er nog steeds

honderden kleine brouwerijtjes met meer dan 400 verschillende soorten bier die men hier onderverdeelt in bruin, rood, wit en blond bier. Een voorbeeldbedrijf ligt in de buurt van Bailleul. Hier kunt u beleven hoe een betrokken boer met zijn gezin een goede overeenstemming heeft gevonden tussen de ecologische teelt van hop met de verwerking in eigen brouwerij en het kweken van een oud, bijna uitgestorven paardenras, het verhuren van kamers in landelijke sfeer met in het weekend de gelegenheid tot eten en drinken. Uit zulke voorbeelden blijkt dat men door diversiteit een traditioneel ambacht in ere kan houden en op deze manier een bijdrage kan leveren aan de bevordering van een ecologisch georiënteerd agrarisch toerisme. Fons Coorens/Ingeborg Pint

Het Landschap van het Jaar op internet http://utan.lille.free.fr Op de site van de Natuurvrienden Lille kunt u uitvoerige informatie vinden over het Franse gedeelte van het Landschap van het Jaar (in het Frans). Het gaat over beschrijvingen van steden, teksten en illustraties over het cultuur- en natuurerfgoed van de regio, hotel- en restauranttips, inlichtingen over de productie in de landbouw. Met diverse links naar de bureaus voor tourisme in de streek en naar meer handige adressen voor reizigers.

1

Memorandum to the European Commission and the Member States: “Europe needs a sustainable Tourism Strategy”, Brussels, October 2000

Pagina 6

Op de site vindt u ook de activiteiten van de Franse Natuurvrienden in het Landschap van het Jaar. http://www.nfi.at Op de site ‘Projekte’ van de Naturfreunde Internationale wordt het Landschap van het Jaar ‘Het oude Vlaanderen’ in het algemeen beschreven. Hier kunt u ook de EKOerier als pdf-bestanden downloaden (Duits, Frans, Nederlands).

Duurzaam toerisme in Europa – de eerste stap is gedaan! Het Europees toerisme behoort tot de economische sectoren die het sterkste groeien. Ondanks dit succes weten we heel goed dat verschillende toerismegebieden al lang overbelast zijn en dat inmiddels ook niet-toeristische gebieden te lijden hebben onder het toenemende auto- en vliegverkeer dat door het toerisme wordt veroorzaakt. De politiek beschouwt daarom ten onrechte het toerisme als een lokale

aangelegenheid, maar zij zou een belangrijke rol kunnen spelen bij het naar de praktijk vertalen van strategieën, gericht op duurzaamheid: toerisme heeft een intacte natuur nodig, een gezond milieu en een veelzijdige cultuur. De Natuurvrienden eisen daarom reeds lang, samen met andere verenigingen voor toerisme en milieu, een duurzame toerismestrategie in Europa1 .

EKOerier maart 2002 De Europese Commissie heeft twee jaar geleden een reeks werkgroepen opgericht die zich intensief bezighielden met de thema’s informatie, opleiding, kwaliteitsbeheersing, duurzame ontwikkeling en nieuwe technologieën in het toerisme. Ook vertegenwoordigers van niet-regerings- en consumentenverenigingen, van vakbonden en van de toerisme-industrie namen hier aan deel. Het resultaat van dit werk is nu te zien in een mededeling van de Commissie over de toekomst van het Europese toerisme2 , die eind november gepubliceerd is. De Europese Commissie wil hiermee een nieuwe aanloop nemen voor een gemeenschappelijk toerismebeleid, zonder in te grijpen in de competentierechten van de lidstaten (toerisme behoort niet tot de taken van de Europese Unie). De Commissie stelt onder meer de volgende maatregelen voor: ❏ De bevordering van de dialoog met de toerismeindustrie en met andere geïnteresseerde organisaties in het kader van een jaarlijks toerismeforum, en de uitbreiding van de taken van het orgaan voor toerisme dat de Commissie moet adviseren; dit wordt door de lidstaten samengesteld en verschillende keren per jaar bijeengeroepen. ❏ De bevordering van netwerken en functies die het toerisme ondersteunen, bijvoorbeeld competentiecentra op nationaal, regionaal en lokaal niveau (bijvoorbeeld observatie-instanties, studie- en onderzoekscentra). ❏ Het veiligstellen van de inzet van de Europese financiële en niet-financiële instrumenten in de zin van de toeristisch-economische sector. ❏ De bevordering van een duurzame ontwikkeling door het uitwerken en implementeren van Agenda-21 richtlijnen in het toerisme. ❏ Het uitwerken en invoeren van methoden en instrumenten om het resultaat van deze strategieën evenals de kwaliteit van de toeristische bestemmingen en dienstverlening regelmatig te kunnen meten (kwaliteitsindicatoren en benchmarking). De angst voor teveel toerismepolitiek op Europees niveau wordt duidelijk weergegeven door het defensieve karakter van deze mededeling. Hierin wordt meer gesproken over procedures, organen en instrumenten dan over concrete doelstellingen en maatregelen. En zelfs bij vele voorstellen wordt het aan de lidstaten overgelaten of ze het initiatief nemen en dit ook naar de praktijk vertalen. Maar politiek kost geld - en het is vernederend hoe weinig personen zich op Europees niveau met toerisme kunnen bezighouden respectievelijk met hoe weinig financiële middelen deze enkele geprojecteerde arbeidsplaatsen genoegen moeten nemen. Hoewel de werkgroepen reeds belangrijke resultaten in de richting van een duurzaamheidsstrategie voor het toerisme met concrete maatregelen hebben

uitgewerkt, zal de Commissie nu pas een ontwerp voor richtlijnen voor een Agenda 21 in opdracht geven. Dit is teleurstellend omdat aan het proces tot nu toe alle betrokken belangengroeperingen hebben meegewerkt – en deze moeizaam in onderhandelingen behaalde resultaten nu kennelijk vervangen moeten worden door een extern opgesteld Commissie-ontwerp. Het toont tevens aan dat de Europese Commissie nog steeds een gebrekkige opvatting heeft van duurzame ontwikkeling. Duurzaamheid in het toerisme vereist een ingrijpende wijziging van het beleid voor verkeer en ruimtelijke ordening in Europa, met concrete maatregelen en een nieuw beleidsinstrumentarium. Zo’n verandering kan niet in de vorm van ‘richtlijnen’ worden voltrokken, maar vereist een geïntegreerd en systematisch beginsel.

2 Commission Communication “Working together for the future of European tourism”, COM(2001) 665 final, 13.11.2001

Een strategie voor een duurzaam toerisme in Europa zou vooral de onderstaande gebieden moeten inhouden die concreet handelen vereisen: ❏ Een duurzame verkeerspolitiek die de belastingen door het verkeer vermindert en tot een verschuiving van de mobiliteit leidt naar de rails, de fiets en naar voetpaden. Een belangrijke stap in deze richting is het internaliseren van ongevallen-, milieu-, gezondheids- en klimaatkosten in de mobiliteitsberekeningen. ❏ Een Europees beschermingsprogramma met betrekking tot landinrichtingsplannen dat de groeiende ongeordende bebouwing tegengaat en rekening houdt met de belastbare grenzen van het milieu. ❏ Het bevorderen van de samenwerking op het gebied van natuurbescherming, landbouw en toerisme, omdat er voor deze drie gebieden belangrijke synergieeffecten van afgeleid kunnen worden. ❏ Het ondersteunen van duurzaam werkende toeristische bestemmingen – bijvoorbeeld door het verlenen van een Europees destinatiekwaliteitskenmerk verbonden aan een publiciteits-initiatief. ❏ Het stimuleren van de betrokkenheid in de oorspronkelijke toeristische gebieden om vakantiebeslissingen in de zin van duurzaam toerisme te beïnvloeden. Al deze maatregelen zijn met name gericht op belangrijke werkterreinen van het Europese Commissiebeleid zoals bijvoorbeeld structuur, landbouw, verkeer en milieu en zouden reeds in het kader van de huidige competentiesituatie in Europa in de praktijk gebracht kunnen worden. De Commissie wordt om die reden dringend verzocht, meer moed te tonen op het gebied van duurzaamheid en haar competenties ook uit te oefenen. Manfred Pils, secretaris-generaal NFI (voor het eerst gepubliceerd in het NFIbulletin nr. 18, december 2001)

Pagina 7

envoi à taxe réduite EKOerier maart 2002

Contactadressen van het Landschap van het Jaar 2001/2002 – het oude Vlaanderen Naturfreunde Internationale

Union francophone des Amis de la Nature

Diefenbachgasse 36 A-1150 Wien tel.: +43 (0)1 892 38 77 fax: +43 (0)1 812 97 89 e-mail: [email protected] internet: www.nfi.at

Pierre Rommens Rue des Ibis, 13 B-1170 Bruxelles tel./fax: +32 (0)2 660 10 59

ATB De Natuurvrienden Hoofdsecretariaat Provinciestraat 53 B-2018 Antwerpen tel.: +32 (0)3 270 02 8-0 fax: +32 (0)3 235 51 42 e-mail: [email protected] Natuurvriendenhuis Vissershuis Westhinderstraat 13 B-8670 Oostduinkerke tel.: +32 (0)58 51 14 07 fax: +32 (0)58 52 02 74 e-mail: [email protected]

Denise Iket Rue de la Verrerie, 167/3 B-4100 Seraing tel.: +32 (0)4954 55 146

Union touristique “Les Amis de la Nature” Fédération française 197, rue Championnet F-75018 Paris tel.: +33 (0)1 46 27 53 56 fax: +33 (0)1 46 27 40 46 e-mail: [email protected] internet: www.utan.asso.fr Afdeling Lille Jean-Marie Regnault 155, rue de l’Egalité F-59320 Hallennes Lez Haubourdin tel./fax: +33 (0)3 20 50 40 25 e-mail: [email protected] internet: www.utan.asso.fr

Met steun van de Europese Unie, Directoraat General Milieu

Pagina 8

COLOFON EKOerier maart 2002 Redactie: Ingeborg Pint Uitgegeven door de: Naturfreunde Internationale Diefenbachgasse 36 A-1150 Wien Vertaling: Anneke Hodel-Onstein