maandblad jaargang 4 oktober 2010 zuiderlucht

theater Parkstad in

TindersTicks Terug naar de essentie van het lied

scHriT TmacHer Rick Takvorian: bij dans kan alles

Grootste tentoonstelling der Limburgen

m-lab

Musicals zonder toeters en bellen

Quirine viersen

zuidelijk Toneel

Celliste komt vier avonden naar Heerlen

Opkomst en ondergang van Heerlen

HeT laagland

| oktober 2010

Presenteert: Het oneindige verhaal

Zuiderlucht

10

maandblad | jaargang 4 | oktober 2010

1

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

BVL_10.001_Zuiderlucht def.indd 1

20-09-2010 01:21:03

zuiderlucht Trojaanse kip trekt door Noord-Limburg | Video’s in de winkelruit | De kekke schoentjes van Jan Jansen | John Cage, tussen gelovigen en geleerden | De mythe van kloosterbibliotheek Wittem + 2e katern: Theater in Parkstad + magazine: Limburg House of Wonders

1

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG

OVERAL TE VINDEN!

WWW.HKLIMBURG.NL/DANS

DANSFESTIVAL BODY DYNAMICS 5 T/M 7 NOVEMBER 2010 MET EN VÓÓR DE TOP VAN DE AMATEURDANS UIT LIMBURG, BRABANT EN VLAANDEREN.

IN CULTUURHUIS PATRONAAT HEERLEN

2

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

Schoonheid en illusie

Beeld uit Het Parcours 2008. foto Perry Schrijvers

O

oit, een jaar of tien geleden, rolden Kris Németh en zijn makkers in het tweede weekend van september een rode loper uit door Maastricht. Struinend over die loper kon je de meeste uiteenlopende podiumproducties, groot en klein, rijp en groen, tot je nemen. Dit was Het Parcours, het nieuwe theaterseizoen was begonnen. Anno 2010 beleven we minder idealistische tijden waarin minder geld beschikbaar is om ons te laten begoochelen door schoonheid en illusie. En Het Parcours heeft al lang niet meer de allure van toen. Eerst was er de ambtenarij die oordeelde dat de rode loper een gevaar opleverde voor… ja voor wat eigenlijk? Daarna was er jaar na jaar minder en minder geld beschikbaar. Inmiddels is Kris Németh een keurig gestropdaste presentator bij de regionale tv, en Het Parcours ingezakt tot een dorpse fancy fair zonder visie, niveau en samenhang, met de editie van vorige maand als dieptepunt. Dan is er nog één remedie: serieus investeren óf stoppen, zou ik zeggen, voordat een visitatiecommissie van Culturele Hoofdstad 2018 er lucht van krijgt. Door Het Parcours zou een argeloze passant de indruk kunnen krijgen dat er sprake is van culturele bloedarmoede - terwijl het aanbod alleen maar groeit, in omvang, maar ook in diepgang. Ook aan ambitie is geen gebrek: van het pas geopende C-mine cultuurcentrum in Genk, met een programmering waar men zich links én rechts in de Euregio de vingers bij kan aflikken, en het hip-nostalgische House of Wonders (zie het magazine bij deze ZL) tot het waagstuk genaamd Menu 2010 dat deze maand door Noord-Limburg trekt. En van het project rond de bijna mythische componist John Cage in Schunck Heerlen tot de indrukwekkende ‘sonisch-architectonische’ installatie Panels van Paul Devens (zie ZL9) in Bureau Europa in Maastricht. Soms kunnen schuivende panelen heel wat teweegbrengen. Te veel om op te noemen, en ook te veel om aandacht aan te schenken in Zuiderlucht - onze maandelijkse worsteling. Waar we niet omheen kunnen, is de theaterversie door Guy Cassiers van Robert Musils befaamde Man zonder eigenschappen, deze maand te zien in Hasselt. Door een samenwerking van de theaters in de euregio kan het Nederlandse publiek er met de speciale, grenzenslechtende theaterbus naar toe. Dan hebben we het nog niet gehad over een oratorium van Hendrik Andriessen met libretto van Pierre Kemp uit 1917 dat in diens geboortestad Maastricht een re-première ondergaat, het nieuwe videoproject For Real van Bart van den Boom dat ook al de grens overtrekt en de komst van de Zuid-Afrikaanse dichter Breyten Breytenbach naar Maastricht International Poetry Nights. Wie nog nooit in de befaamde kloosterbibliotheek van Wittem was, leze niet de reportage in deze Zuiderlucht van Emile Hollman. Ook daar gaat het over schoonheid en illusie – maar dan anders.

Heukelom Verbeek landschapsarchitectuur

WIDO SMEETS

3

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

leZInG

www.for-real.eu

‘VAn stARt nAAR fInIsh’

28 Utopian Projections in Public Space 01 - 31 October 2010 17:00 - 00:00 hrs Maastricht / Hasselt

foto Perry Schrijvers

openInG lIteRAIRe seIZoen

met AbDelkADeR benAlI

From 1 to 31 October, Viewmaster Foundation presents the exhibition For Real in the public spaces of the cities of Maastricht (the Netherlands) and Hasselt (Belgium). From 17:00 hrs till 00:00 hrs, a total of twenty-eight various artistic visions of the shifting boundaries between the ‘real’ and the ‘unreal’ will be projected on large store windows, cultural organisations and offices. The artists in For Real visualize unknown realities, dream worlds, utopias or conversely apocalyptic stories that both amaze and alienate.

Organisation

For Real has been made possible by

VRIJDAG 8 oktobeR - 20.00 uuR / e 8,00 (InclusIef consumptIe) uItbAlIe (043) 350 55 55 of centRe céRAmIque (klAntenseRVIce) / theAteR kumulus heRbenusstRAAt 89, mAAstRIcht / www.kumulus.nl of www.centReceRAmIque.nl

HET

ONEINDIGE VERHAAL (THE NEVERENDING STORY)

COQUELICOT

een theatervoorstelling van Inèz Derksen

E E n f il mi s c h E E r va r in g in h E t t h E at E r … 25 sept (première) 26 sept, 1 april stadsschouwburg sittard-geleen, 17 okt theater a/h Vrijthof, 24 okt theater kerkrade, 14 noV de maaspoort en 21 noV munttheater. Het Laagland wordt in het kader van de BIS gesubsidieerd door de Provincie Limburg en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Het Oneindige Verhaal wordt mede mogelijk gemaakt door: Stadsschouwburg Sittard-Geleen, Gemeente Sittard-Geleen,SNS Reaalfonds, Janivo Stichting

VOOR DE VOLLEDIGE SPEELLIJST: WWW.HETONEINDIGEVERHAAL.NL

4

Haïdée Henry (FR) 26 september t/m 5 december 2010

ODAPARK centrum voor hedendaagse kunst venray | www.odapark.nl

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

De inhoud

6 8

6

Loek Sijbers van Menu 2010

11

‘Kemp-oratorium’ na negentig jaar op herhaling

13

For Real: video’s in de winkelruit

16

Man zonder eigenschappen op toneel in Hasselt

19 20

Kekke schoentjes van Jan Jansen SPREAD: In Nazareth

23

TooM: Nieuwsgierig

23

Perron Poezie met Nina Thibo

24

11

Trojaanse kip in Noord-Limburg Leon Verdonschot spoelt oude bandjes af van Fish

De ontembare Breyten Breytenbach

24

25

Inkijk met Bep Scheeren

26

John Cage, tussen geleerden en gelovigen

29

De ZL-kronieken: september

31

Het verbeelde leven van Rowland Jones (2)

32

De mythe van de kloosterbibliotheek Wittem

34

Et cetera (agenda)

Portret Pierre Kemp door Hetty Kluijtmans

Omslag boek (detail) van Breyten Breytenbach

26

The anarchy of silence (John Cage) in Heerlen

35

Siciliaanse Notities

37

Enkeltje Utopia: minder is beter

39

Pinkpop-baas Jan Smeets over Frits van der Ven (1931-2010)

2e katern Theater in Parkstad

25 Werk van Bep Scheeren in Venlo

32

magazine House of Wonders

Pater redemptorist in Wittem (1935)

Cover: De vooraanstaande Cage-vertolkster Margaret Leng Tan op de Cage-tentoonstelling in Schunck Heerlen. foto Perry Schrijvers

5

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

Trojaans paard is

Denkvoer

Onder de noemer Menu 2010 trekken tientallen kunstenaars deze maand in een karavaan van kassen en silo’s door Noord-Limburg om te reflecteren op de agri business. De eerste editie van deze nieuwe biënnale moet volgens organisator Loek Sijbers uitgroeien tot een tweejaarlijkse marktplaats voor ideeën, opvattingen en debat. “Vijftig procent van de wereldwijde voedselproductie wordt weggegooid. Da’s toch om paranoïde van te worden!” door Wido Smeets

De Kip van Troje van Hetfeld & Baltussen. foto’s Menu 2010

E

rgens in de herfst van 2009 hoorde Loek Sijbers, ooit cultuurambtenaar, nu ondernemer in dezelfde sector, over een delegatie Chinese ondernemers die in Noord-Limburg was neergestreken. Ze waren zich aan het oriënteren op een in Shanghai te bouwen Agro Park, en hadden in de regio Venlo-HorstVenray exact gevonden wat ze zochten. “Zonder dat we ons dat realiseren”, zegt Sijbers, “zit in dit gebied van een paar vierkante kilometer onze complete voedselketen op een kluitje, van zaadveredeling tot restverwerking

6

inclusief de logistiek die daarbij hoort.” Niet lang daarna trok hij met 25 kunstenaars twee dagen door het gebied, om hen warm te maken voor de kunstmanifestatie Menu 2010, die – zo had Sijbers bedacht – de voedselindustrie als rode draad kreeg. Deze maand trekt Menu 2010 als een karavaan met kunstenaars, vormgevers, theatermakers, filmers en muzikanten met verplaatsbare kassen en silo’s door de regio. Festivalterrein en paviljoens worden ingericht door

ontwerpers uit de Venlose cultuurwijk Q4. Waarom gebruikt u kunstenaars om de aandacht te vestigen op de agri business, het economisch hart van Noord-Limburg? Sijbers: “Het ging andersom. Ik werd benaderd om een regionale kunstmanifestatie te organiseren, maar zat er een beetje mee in mijn maag. Ik wil dat wel doen, maar vond dat je dan wel wat moet toevoegen aan het festival-idee. Waar moet

www.zuiderlucht.eu

zo’n manifestatie in Noord-Limburg specifiek over gaan? In tegenstelling tot Zuid-Limburg is het een regio zonder echt imago. Maar het gebied heeft wel een eigen identiteit. Die zit, historisch gezien, in de land- en tuinbouw zoals die in de loop der eeuwen is ontstaan op en rond de schrale zandgronden en de afgegraven veengebieden. De afgelopen decennia is daar een omvangrijke agri business bijgekomen.” Via die trip wilt u kunstenaars laten

oktober 2010

nu een kip dit moment. Kunstenaars kunnen daar een sturende rol spelen omdat ze met verhalen komen die we eigenlijk denken te kennen, maar door hun wijze van vertellen je er op een andere manier naar laten kijken. Dan kom je in het domein van de reflectie, waar het mogelijk is vooringenomen stellingen te verlaten.”

Loek Sijbers: “Mensen hebben meer dan ooit beelden nodig.”

reflecteren op de voedselproductie. Hoe autonoom is zo’n kunstenaar dan nog? Sijbers: “In mijn optiek heel autonoom. Zo raakten Hetfeld en Baltussen tijdens de trip gefascineerd door de kippenfarms die we bezochten. Als vegetariërs overwonnen ze hun weerzin voor de intensieve veehouderij en ontwierpen ze een Trojaanse kip, een grote houten constructie waar net als in het klassieke voorbeeld de verrassing binnenin zit.” “Voedselproductie is een gevoelige materie. Vijftig procent van wat we wereldwijd aan voedsel produceren, wordt vóór consumptie weggegooid. Da’s toch om paranoïde van te worden? Je wil niet weten wat er elke dag uitgaat aan de achterdeur van een supermarkt. Wat we doen is de betrokken kunstenaars de gelegenheid te geven zich af te vragen: wat vind ik hier van? Onze boodschap aan de kunstenaars is helder: er wordt niet gecensureerd. Wat je maakt, dat maak je.” Tijdens een lezing in Venlo introduceerde u het begrip culturele sturing, als tegenhanger van de economische sturing die in onze samenleving overal voelbaar is. Wat bedoelt u met die culturele sturing? Sijbers: “Wat kunstenaars te bieden hebben, is hun verbeeldingskracht. De agri business in deze regio wil zijn omzet in tien jaar tijd verdubbelen naar twee miljard euro per jaar. Maar het

7

blijft bij een puur economisch verhaal met veel impact op sociaal en cultureel gebied. En dat is nu net het domein waar Nederland op dit moment niet goed in is, met als beste voorbeeld het gedoe rond Geert Wilders. Het debat over hoe we onze samenleving willen inrichten zit muurvast. Kunstenaars zijn bij uitstek geschikt om daar invloed uit te oefenen, om dat debat weer op gang te brengen. Dat mensen bij hun werk gaan zeggen: ‘Sodemieter, da’s toch wel interessant’, of ‘Zo had ik het nog niet bekeken’.”

Tegelijkertijd wil Menu 2010 ook een eet- en drinkfestijn zijn. Kunst als glijmiddel? “Als dat zo is, zou ik het erg teleurstellend vinden. Het gevaar is er natuurlijk wel, maar ik denk niet dat het gebeurt. Sterker: ik verwacht dat Menu 2010 beelden laat zien die dat voorkomen. Mensen hebben die beelden nodig, meer dan ooit. Zoals de Trojaanse kip, en de lichtgevende laarzen van Pii. Dat is niet zozeer een commentariërend werk, maar het zou zó tot een icoon voor Noord-Limburg kunnen uitgroeien. Het zou een goede eerste stap zijn om de werelden van economische sturing en culturele sturing te verbinden.” “Het debat moet ook niet langer over wel of geen subsidiëring gaan, maar over de maatschappelijke noodzaak van cultuur, van beelden. Venlo is een uitgesproken economische stad, met al die graag verkopende middenstanders.

Visuele blikvangers tijdens Menu 2010 zijn de beelden van het Britse kunstenaarsduo Doyle & Mallinson, die in hun kunst reageren op de consumptiemaatschappij, en de Vlaming Dirk Claesen. Sijbers: “We hebben Claesen gevraagd in Odapark Venray een berg ingewanden te tonen van de dieren die hij gebruikt voor zijn beelden. Bezoekers vinden het vreselijk, maar op de vraag op ze vlees eten, kregen we meestal een ‘ja’. Het gaat er niet om producenten te beschuldigen, maar te reflecteren op ons gedrag als consument. Tijdens de trip met de kunstenaars door de regio kwamen we bij Nijsen/Granico in Venray waar elke dag 200.000 kilo ongebruikt deeg wordt binnengereden: restafval uit onze broodfabrieken dat wordt verwerkt tot veevoer. Dát is de dynamiek in de voedselindustrie van

www.zuiderlucht.eu

Daar horen beelden bij, beelden die ruimte bieden aan de verbeelding en de verbeeldingskracht.” U heeft de creatievelingenwijk Q4 als lakmoesproef genoemd voor de Venlose bereidheid om werk te maken van cultuur. “Ik werk in Q4 samen met Bureau Koekoek en Haringwurst, daar zitten zeer getalenteerde mensen. Over de actuele situatie in Q4 kan ik weinig zeggen, daar weet ik te weinig van af. Enkele jaren geleden was ik betrokken bij een project in Breda om de aan Academie St. Joost afgestudeerde kunstenaars terug te halen naar de stad. Daar zijn toen 25 studio’s voor ingericht tegen gereduceerd tarief. Het was een groot succes, ik geloof dat het er nu al vijftig zijn. Ook dat is cultuurbeleid: de bereidheid om verder te kijken dan het directe economisch belang.” Menu 2010. Een reizende cultuurfabriek: 5 weekenden, 5 gemeenten, 25 kunstenaars. Met o.a. Andreas Hetfeld en Suus Baltussen, Dirk Claesen, Doyle & Mallinson, Kiki van Eijk, Joost van Bleiswijk, Marije Vogelezang, Pii, Koen Vanmechelen Van 1 t/m 31 oktober. www.menu2010.nl

The Boots of the Hunter van Pii.

oktober 2010

Podium

Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu

Maastricht

Genk

AINSI september 2010

C-MINE CULTUURCENTRUM GENK

Vr 1 t/m zo 3 okt I dans I Festival Nederlandse Dansdagen o.a Mourning Internationaal Danstheater en Nicole Beutler - 2: Lucinda Zo 10 okt I overige I Toon Hermans Huis - De Roze Lopers, cultureel wandelevenement Za 16 t/m wo 20 okt I jeugd I Festival JONG! Festivalopening en premières van Lieke Benders - Heimzee en Nat Gras - Speeltijd. Za 16 t/m zo 24 okt I expo I Waterwerken - Paul Tieman Za 23 en zo 24 okt I dans I Festival Tango Maastricht - Anniversario Di 26 t/m zo 31 okt I expo I 3d-Beelden - Nicole Linders

JAZZ MAASTRICHT Di 14 okt | jazz | Ivan Paduart Quintet met Toon Roos, Carlo Nardozza | Theater aan het Vrijthof, Maastricht | €10,- | stud, CJP, DSM, FSI €5,- | Tickets: Uitbalie, Theater a/h Vrijthof | 20.00u Za 16 okt | workshop Jazz | Jazz By Kids “Touwtje” | Muziekschool Kumulus | gratis – vooraf inschrijven noodzakelijk | 10:30u Do 28 okt | jazz | Red Snapper | Muziekgieterij | €13,- VVK / €16,- | 20:00u Vr 29 okt | jazz | Mecc Jazz Maastricht | 8 podia, 60 acts met op vrijdag o.a. Lizz Wright, Matt Bianco, Angie Stone, Toots Thielemans Quartet, Kraak en Smaak Live, Mike Stern Band en de hele Jazz Maastricht Promenade | Mecc | dag € 42,50 Passe-partout € 72,50 | Ticketservice, Flo Maastricht, Selexyz, Uitbalie | Studentenkorting 50% uitsluitend bij Uitbalie, Theater a/h Vrijthof | 18:00u Za 30 okt | jazz | Mecc Jazz Maastricht | 8 podia, 60 acts met op zaterdag o.a. Roy Hargrove Quintet, Nils Landgren’s Funk Unit, Wayne Shorter Quartet, Trijntje Oosterhuis & Band, Tuck & Patti en de hele Jazz Maastricht Promenade | Mecc | dag € 42,50 Passe-partout € 72,50 | Ticketservice, Flo Maastricht, Selexyz, Uitbalie | Studentenkorting 50% uitsluitend bij Uitbalie, Theater a/h Vrijthof | 18:00u Kijk voor tickets, programma en info op www.meccjazzmaastricht.com of www.jazzmaastricht.com

HET HUIS VAN BOURGONDIe productiehuis voor theater en preformance Za 2 okt & zo 3 okt | dans | Nederlandse Dansdagen: Cosas & An exclamation of surprise or incredulity | za 2 okt om 13.00u en zo 3 okt om 15.00u Ma 4 t/m vr 8 okt | theater | Janken en Schieten – Het Beloofde Feest | Brabants Dagblad: “je bent deelgenoot van alle gedachten en emoties, waardoor deze sterke en ontroerende voorstelling snoeihard binnenkomt” | 20.30u Vr 15 & za 16 okt | theater | mundschutz, schrijnende, lichtvoetige voorstelling over het menselijk onvermogen | 20.30u www.huisvanbourgondie.nl | 043 321 99 60

LUMIERE highlights Di 5 okt | film | Symbol | Lovend ontvangen cult-komedie, door Lumière uitgebracht! Vanaf do 14 okt | film | Alamar | Betoverende mix van documentaire en fictie Vanaf do 21 okt | film | Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives | Gouden Palm 2010 Vanaf do 21 okt | film | Tirza | Verfilming van Arnon Grunberg’s best-seller. Za 23 + zo 24 + ma 25 oktober | film | Some Like it Hot | Wilder + Monroe + Curtis + Lemmon. Kijk voor het volledige programma op www.lumiere.nl

KUMULUS Vr 8 okt | cursus | start cursus Modeontwerp | Herbenusstraat 89 | 19.30u Vr 8 okt | lezing | Abdelkader Benali | Herbenusstraat 89| 20.00u Za 16 okt | excursie | Ruhrstreek Culturele Hoofdstad 2010 | Herbenusstraat 89| 8.00u Za 16 okt | festival | start Festival Jong! | www.festivaljong.nl Info & inschrijven op www.kumulus.nl

Heerlen PARKSTAD LIMBURG THEATERS deze maand o.a.: Di 12 t/m do 14 okt | toneel | Het Zuidelijk Toneel – Nannies Only | Theater Heerlen | 20.30u Wo 13 okt | muziek | Nynke Laverman – Nomade | Theater Heerlen | 20.30u Di 19 okt I klassiek I Canto Ostinato ligconcert I Theater Heerlen | 20.30u Wo 27 okt I muziek I Waylon – Wicked Ways Theatertour I Theater Heerlen | 20.30u Kijk voor het volledige theaterprogramma op www.parkstadlimburgtheaters.nl

FILMHUIS DE SPIEGEL highlights Vr 1 t/m zo 3 okt | film | Yo, tambien | vr 1 en za 2 okt om 20.00u, zo 3 okt om 14.00u Do 14 t/m za 16 okt | film | The Ghost Writer | 20.00u Zo 17 okt en ma 18 okt | film | Ajami | zo 17 okt om 14.00u, ma 18 okt om 20.00u Do 28 t/m zo 31 okt | film | The Road | do 28 t/m za 30 okt om 20.00u, zo 31 okt om 14.00u www.filmhuisdespiegel.nl

Sittard HET LAAGLAND jeugdtheater Za 17 okt | theater | Het Oneindige Verhaal (7+) | ‘Een filmische ervaring in het theater!’ | Naar het beroemde boek van Michael Ende en de filmhit ‘The Neverending Story’ | Theater aan het Vrijthof | 15.00u | www.hetoneindigeverhaal.nl Za 24 okt | theater | Het Oneindige Verhaal (7+) | ‘Een filmische ervaring in het theater!’ | Naar het beroemde boek van Michael Ende en de filmhit ‘The Neverending Story’ | Theater Kerkrade | 15.00u | www.hetoneindigeverhaal.nl Za 24 okt | theater | LAAGLANDZONDAG | in het Laaglandtheater | 14.30u Jeugdtheater Het Laagland – Engelenkampstraat 25 – Sittard – www.hetlaagland.nl

Tongeren de VELINX

THEMBI Thembi Music Lab Series Zo 3 okt | jazz | Mike del Ferro Trio + Corrie van Binsbergen’s CRAM | Dubbel Concert | 15:00u + 17:30u Zo 10 okt | jazz | Ad Coolen Quartet | 15:00u Do 14 t/m Zo 17 okt | jazz | Thembi International Jazz Festival met: 14/10 Daniel Daemen Quartet |15/10 Karolina Strassmayer Klaro! Quartet |16/10 Ploctones |17/10 Ray Anderson/Han Bennink Super Quintet Zo 24 okt | jazz | Ramón Valle Trio |Playground | 15:00u Zo 31 okt | jazz | Edgar van Asselt Quartet feat. David Schnitter | 15:00u Smull: Stichting Muziek Lab Limburg | 043 – 361 362 1 | www.thembi.nl

8

Za 2 en zo 3 okt | familie | Kids Weekend met workshops, familievoorstellingen Za 9 okt | concert | Limburg All Star(t)s met o.a. Mauro, Buscemi, AnnaGrace, Rocco Granata, Stijn Meuris | 20.15u Wo 13 t/m vr 15 okt | theater | Laika speelt Cucinema | 20.15u Za 16 okt | dans | Eastman/Sidi Larbi Cherkaoui/Damien Jalet/Anthony Gormley | Babel(words) | 20.15u Wo 20 okt | theater | Peter De Graef, Dwama & Ensemble Leporello | Zielsverwanten | 20.15u Wo 20 okt | concert | Zap Mama | 20.15u 21-22 okt | theater | Huis Van Bourgondië/Maarten Westra Hoekzema | De openbaring | 20.15u Di 26 okt | concert | Dez Mona in concert | 20.15u Zo 31 okt | concert | Graindelavoix | Muntagna Nera | 17.00u Volledig programma op www.cultuurcentrumgenk.be – tickets [email protected] +32 89 65 44 80

Wo 6 okt | dans | Union Suspecte | Flor de Caña | 20.30u Vr 15 okt | humor | Adriaan Van den Hoof | Doortocht | 20.30u Za 23 okt | rock/dance | Buscemi live & Merdan Taplak Orkestar | 20.00u (deuren) Wo 27 okt | theater | Lazarus | Oblomow | 20.30u Vr 29 okt | dans | Needcompany | This door is too small (for a bear) | 20.30u Za 30 okt | theater | Stany Crets & Peter Van den Begin | True West | 20.30u Zo 31 okt | theater | Bl!ndman [vox] | Turntables 4 voices | Op locatie in de Begijnhofkerk Tongeren | 20.30u dijk 111 bus 2, 3700 Tongeren België. Meer info: www.develinx.be

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

Een stem in de menigte

Fish

De Schotse zanger Fish (ex-Marillion) komt naar Weert voor een akoestisch optreden. Leon Verdonschot luisterde het bandje terug met de opnamen van Fish’ eerste soloconcert in Limburg in 1991. “Het klinkt het nog steeds als een moment waarin alle opwinding zit besloten die popmuziek kan voortbrengen.” door Leon Verdonschot

H

et was koud op 18 december 1991. Dat weet ik nog goed, want uren hebben we buiten gestaan, op de trappen van de Hanenhof in Geleen, met een spandoek om Fish welkom te heten. Dat stond dan ook op het spandoek: Welcome Fish. In de letters van zijn logo. De beloning van het wachten was een enthousiast zwaaiende Fish. Dat vonden we genoeg. We hadden in de rij gelegen voor het kantoor van Buro Pinkpop. Zelf had ik al kaartjes, want ik was lid van de fanclub, en die had de helft van beschikbare 1500 kaarten opgekocht. Die resterende 750, het zou een kwestie van hooguit luttele uren zijn, had ik mijn vrienden gewaarschuwd, en samen lagen we om zeven uur al in de Lijsterstraat in Geleen, voor het Pinkpop-kantoor. Jan Smeets was erg verbaasd toen hij uren later kwam voorrijden. We waren toen nog steeds de enige aanwezigen, de verwachte rij bestond alleen uit onszelf. Uiteindelijk waren zelfs de avond zelf nog een paar kaarten te koop aan de kassa. Een vriend van me heeft het opgenomen, dat hele eerste soloconcert van Fish in Limburg. Ik heb dat bandje ontelbare keren gedraaid. En zojuist heb ik het teruggeluisterd. Ik weet niet hoe het komt, maar de opname is te snel. Daardoor past het hele concert op een tape van 90 minuten. In werkelijkheid speelde Fish die avond langer. Die snelheid heeft een rare consequentie: Fish klinkt hoger dan hij in werkelijkheid zong. Maar wat me vooral opviel, is dat die avond werkelijk magisch was. Niet alleen in mijn herinnering, maar ook verifieerbaar, twee decennia later, op een opname. Fish had Marillion verlaten op het hoogtepunt van de roem van die band, en had zijn tweede album uit, Internal Exile. Zijn debuut was een

9

Fish, ex-Marillion kan nog steeds toveren met een zaal. foto Luca Fiaccavento

opvallend rustige, maar erg mooie en zeer coherente plaat. Deze nieuwe was grilliger, en schoot van harde, donkere symfonische rock naar folk. Er staat zelfs een cover op met een beat eronder. Live had hij er precies de juiste nummers uitgekozen, en die wisselde hij af met de inmiddels als klassiekers onthaalde nummer van

zijn solodebuut, en een paar Marillionkrakers. Dat wist ik, want ik was de dag ervoor al geweest, in een uitverkocht muziekcentrum Vredenburg in Utrecht. Daarom wist ik ook wat ik mijn vrienden niet had verteld: dat Fish niet op het podium zou beginnen, maar in de zaal, midden tussen het publiek. Als ik nu, bijna twintig

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

jaar later, de opname terugluister, klinkt het nog steeds als een moment waarin alle opwinding zit besloten die popmuziek kan voortbrengen. Ik hoor het gejuich wanneer de zaallichten doven, het nieuwe applaus wanneer het intro van Vigil door de speakers klinkt, en nog een keer het applaus bij de openingswoorden van Fish: “Listen to me / If I could have your attention.” En dan gebeurt er iets bijzonders: hoorbare verwarring. Vijftienhonderd mensen die kijken naar een podium waarop de man ontbreekt die ze horen, met wie ze nu al meezingen. Het besef dat hij tussen ze in staat, kom met een vertraging. Exact bij de woorden “A voice in the crowd” weet de Hanenhof het: Fish doet wat hij zingt. Opnieuw zingt hij het, maar dan dieper: “In the crowd.” Het gejuich is extatisch. Ik heb dit daarna nooit meer meegemaakt: een artiest die het publiek al vast heeft nog voor hij het podium heeft betreden. Naarmate de tournee duurde, wisten meer mensen in het publiek al vooraf dat Fish niet zou opkomen via het podium. Een maand later speelde hij vier avonden in Tivoli in Utrecht, en stond de hele zaal al bij aanvang met de rug richting podium. Ook de rest van het cassettebandje, zo merk ik, lang houdt Fish die aandacht vast. Hij vertelt grappige verhalen om nummers in te leiden, reageert op opmerkingen uit de zaal, laat de Hanenhof springen en meezingen. Hij is nog vaak terug in Limburg geweest, Fish, op Bospop, in diezelfde Hanenhof, in de popzaal van de Schouwburg in Sittard, op Pinkpop Classic. Ik was bij al die optredens. Soms waren ze sterk, soms niet best. Hij heeft nooit meer een album gemaakt dat zonder enige kanttekening goed was, zijn stem heeft hoorbaar geleden onder zijn levensstijl, zijn band bestond soms uit houthakkers van muzikanten. Hij gaat nu akoestisch op tour. Een goede keuze: dan kan hij het houden bij octaven die hij nog haalt, en tussendoor de verhalenverteller uithangen die hij als geen ander is. Fish, de man die kon toveren met een zaal, en dat deed in Geleen, in 1991. Fish speelt 16 november in de Bosuil in Weert.

Kies voor snelheid en gemak, word abonnee van

zuiderlucht en ontvang als welkomstgeschenk het boek Enkeltje Utopia van Wido Smeets én de cd Who are you now van Jodymoon

voor alle abonnees 10 % korting op de wijnen van Vin Munnen 043 3110260 www.vinmunnen.nl

aanmelden kan via www.zuiderlucht.eu

LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.

Arie Berkulin Pieter Defesche Theo Kuijpers Lei Molin Ger Lataster Toon Teeken

tentoonstellingsruimte voor eigentijdse autonome- kunst, verkoop, bemiddeling, projecten en stock.

Steffie Schlupeck woont en werkt te Dresden

Grafiek en installatie Van 8/10 tot 6/11

“Stivo at MOMA” doorlopend

vrijveldkunst / Joof Oosterbaan / Dr. Philipslaan 2 / 6042 CV Roermond / Tel 06 558 00 497 / [email protected] / www.vrijveldkunst.nl

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > wycker pastoorstraat 11 maastricht 06 51294096 > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >• >[email protected] > > > > > > > > > > > > > www.obidesign.nl > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

moderne kunst > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

graphic design obidesign, annebeth nies 10

Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na een telefonische afspraak bent u van harte welkom. Leon Mommers Savelsbosch 6228 SBKN Maastricht Bellefroidlunet40, 12F, 6221 Maastricht 043 361 01 38 Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl

> > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > > >

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

‘…dat alle Limburgsche populieren er van rillen’

Libretto

Eén keer slechts werd L’histoire de l’enfant de Dieu van componist Hendrik Andriessen uitgevoerd, in 1921 in Haarlem. Grote afwezige daar was de tekstschrijver, de Maastrichtse dichter Pierre Kemp. Als reden gaf hij ziekte op, waarschijnlijker is dat hij door heimwee niet zo ver van huis kon. Binnenkort gaat het oratorium in re-première. door Wido Smeets

Portret van Pierre Kemp uit 1955 door Hetty Kluijtmans. afbeelding uit ‘Pierre Kemp. Een leven’.

H

et idee kwam van de Venlose sopraan Bella Palla. Via via was ze de gedichten van Pierre Kemp op het spoor gekomen en daar zo van onder de indruk geraakt dat ze hem in 1917 per brief vroeg een libretto te schrijven. Haar Amsterdamse zanglerares had in diezelfde periode een compositie ‘besteld’ bij de jonge componist Hendrik Andriessen (1892-1981), die op zijn beurt in een correspondentie was verwikkeld met Kemp om samen een opera te schrijven. Een jaar eerder had Pierre Kemp

11

gekozen voor de zekerheid van een kantoorbaan bij de mijn Laura in Eygelshoven. Een jaar later, in 1918, begaf hij zich in wat al snel een tamelijk vreugdeloos huwelijk zou blijken. Tot die opera zou het nooit komen, maar op 3 juni 1917 reisde Kemp naar Den Haag voor overleg met Andriessen. De Maastrichtse dichter, zo schrijft Wiel Kusters in de dit voorjaar verschenen biografie Pierre Kemp. Een leven, liet er geen gras over groeien: een week later had hij al een eerste opzet van een libretto klaar, een stuk in vijf bedrijven. Andriessen was er niet blij mee. Hij

vond de tekst te pantheïstisch en te pessimistisch en had weinig affiniteit met de “eigenaardig noordelijkgermaansche” sfeer in het stuk die hij “onvruchtbaar en uit de tijd” vond. Misschien liep Kemp (1886-1967) te hard van stapel, misschien ook had hij zich teveel laten inspireren door Mallarmé’s L’après–midi d’un faune, in 1894 op muziek gezet door Debussy. In zijn jeugdige onbezonnenheid haalde hij zich wel vaker projecten op de hals die groter bleken dan hijzelf. Als dichter zou Kemp, in 1958 winnaar van de P.C. Hooftprijs, pas later doorbreken, met zijn in de boemeltrein tussen Maastricht en Eygelshoven geschreven korte gedichten. Als twintiger kenden zijn ambities echter amper grenzen. Met De Tocht, een queeste van meer dan 3000 verzen in de vorm van een zoektocht naar “het land van vreemd begeren”, wilde hij Dante naar de kroon steken. Gelukkig zag hij tijdig af van deze Divina Commedia Kempesca. Het operaplan kreeg geen vervolg, en Kemp fleurde op: hij begon aan een roman en voltooide een toneelstuk. Tussen juni en oktober schreef hij ook nog eens het libretto L’histoire de l’enfant de Dieu, de geschiedenis van een dichter als kind van God. Intussen had Andriessen een oratorium geschreven, een stuk voor tenor, sopraan, koor en orkest. Hij was enthousiast over Kemps tekst, en vroeg hem nog één stuk toe te voegen. Kemp beloofde hem een toegift, zodanig “dat alle Limburgsche populieren er van rillen.” Maar het extraatje kwam er niet. Kemp zwoegde - toen nog – op De Tocht, schreef aan een bundel met Limburgse sagen en was voor de eerste keer vader geworden. Toch werd het oratorium voltooid en opgevoerd, één keer, in Haarlem, op 5 januari 1921. Zonder Kemp, hij had zich afgemeld wegens ziekte én naderende gezinsuitbreiding. Maar misschien was zijn groeiende weerzin tegen reizen de echte reden. De

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

Benedictijnse kloosterregel ‘stabilitas loci’ hoefde hem niet opgelegd te worden, schreef Willem K. Coumans in een dit jaar verschenen monografie over de schilder Kemp. In 1915 had Kemp een tijdje in Amsterdam gewerkt, als leerling-journalist bij De Tijd; overmand door heimwee kwam hij hetzelfde jaar nog terug. Kemp, schreef Coumans, “hoefde niet zoals Goethe naar Italië te reizen om er zijn Arcadië (…) te vinden. Kemps chasse au bonheur speelde zich af in zijn geboorteland, de Maasvallei, het land van tederheid en liefde.” De laatste decennia van zijn leven zou hij zijn geboortestad niet meer verlaten. Hij zou zelfs nooit tot in buurstad Luik zijn geraakt, voor een Maastrichtenaar in die tijd zeer ongewoon. De eenmalige uitvoering van L’histoire de l’enfant de Dieu was een succes, zo valt te lezen in de Kemp-biografie van Wiel Kusters, hoewel er in de recensies over de (Franstalige) tekst de nodige kritische noten werden gekraakt. Toch beschouwt Kusters het libretto als een sleuteltekst in Kemps oeuvre omdat het getuigt van diens besluit voortaan “opgewekt (ook in de zin van ontwaakt, tot inzicht gekomen) door het leven te gaan.” De schijnbaar naïeve metaforen en de toespelingen in de tekst op het Zonnelied van Franciscus van Assisi zouden duiden op “een knipoog naar de zuidelijke cultuur” waarmee de van huis uit wat neerslachtige Kemp zijn wending naar een lichtere levensopvatting heeft willen markeren. Na de opvoering van het oratorium in 1921 in Haarlem vroeg Andriessen in een brief (ze zouden elkaar na 1917 nooit meer zien) aan Kemp: “Kan ’t ook niet in Maastricht uitgevoerd worden?” Binnenkort, bijna negentig jaar na dato, gaat de wens van de componist in vervulling, tijdens de Allerzielenconcerten van het ArkA Symfonie Orkest in de St.Janskerk in Maastricht. L’histoire de l’enfant de Dieu. Oratorium van Hendrik Andriessen, met tekst van Pierre Kemp, door het ArkA Symfonie Orkest. Met inleiding door Wiel Kusters. Op 30/10 en 2/11 in de St.Janskerk Maastricht, 20.15 uur. www.arkasymfonieorkest.nl

mim 2010 27 september t/m 5 november 2010 een rapportage over het internationale uitwisselings­ project made in mirrors met een special over jeffrey KucKelKorn’s recente residency in cairo. een presen­ tatie in beeld, geluid, geur en smaaK. mim­happening: vrijdag 15 oKtober, 17 uur gouvernement aan de maas, limburglaan 10, maastricht open: werKdagen 9­17.30 uur

m u s e u m h e t d o m e i n s i t ta r d

TGM-gevallen-adv113x161.indd 1

15-09-2010 09:47:36

Mel Chin

Fritschy Culture Award Sittard-Geleen 2010 09.10.10•12.12.10

De Salon Leon Golub 19.12.10•09.01.11

Live & Die Like a Lion? 22.01.11•25.04.11 stedelijke historie

George Tielens als toonbeeld van de regionale smaak 24.10.10•30.01.11

Kapittelstraat 6 Postbus 230 nl-6130 ae Sittard t +31 46 4513460 f +31 46 4529111 [email protected] www.hetdomein.nl Open: Tue–Sun 11.00–17.00 hrs

12

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

Kunst uit het museum hup, de straat op

Viewmaster

De werkelijkheid van de openbare ruimte veranderen door videokunst. Klinkt idealistisch. En dat is het ook. Al schrikt curator Bart van den Boom een beetje van het woord. Hoogdrempelig is zijn videoproject For Real niet, zegt hij. “Visueel aantrekkelijke beelden spreken iedereen aan.” door Theo Ploeg

Een kaal geschoren Britney Spears. Still uit de video Everytime van Broersen en Lukacs.

“K

un je het zien?”, vraagt Bart van den Boom terwijl hij z’n MacBook verticaal houdt. Steeds sneller vullen wolken het scherm en vormen een indrukwekkend schouwspel. Vanaf 1 oktober zijn deze beelden te zien op de gevel van de SNS Bank aan de Avenue Céramique in Maastricht. Vier meter hoog en dus nadrukkelijk zichtbaar. Een enorm contrast met het gebouw zelf, dat hard en erg aanwezig is, legt Van den Boom uit. “Door de projectie wordt het vloeibaar, vluchtig.” Daar moet de argeloze passant iets mee, constateert hij tevreden. Van den Boom, initiator van de stichting Viewmaster die het videoproject For Real organiseert, heeft gelijk. Hoog boven het straatrumoer uittorenend op de SNS-gevel is de video Suspension van de Belgische kunstenaar Nicolas Provost onontkoombaar. Ook voor mensen die normaal niet met kunst worden geconfronteerd. En dat is nou net de bedoeling: kunst naar de openbare

13

ruimte, de straat, brengen, zegt Van den Boom. Weg van het museum, waar de echte wereld is buitengesloten. Toch ademen de teksten in de bijbehorende gids niet zozeer de taal van de straat maar het jargon van de kunstprofessional: ‘Provosts gespiegelde vlekken zijn geen verstilde duidingsvormen, zoals Rorschach ze voorlegde aan psychiatrische patiënten. Het zijn steeds veranderende barokke vormen, die de ene na de andere metamorfose ondergaan.’ Van den Boom knikt instemmend, en zegt: “Maar ook zonder die uitleg doet het werk iets met je. Dat is juist de kracht van de videokunst die is geselecteerd.” Al eerder, in 2004 met Extended Views, bracht Van den Boom – toen nog in dienst bij Centre Céramique, de videokunst naar de straat. Destijds nodigde hij Oost-Europese kunstenaars uit om te exposeren in Maastricht. “Die landen waren net toegetreden tot de Europese Unie.” Extended Views speelde met de verwachtingen die de meeste

mensen hadden bij die toetreding. “Daar hebben ze ook gewoon computers en moderne apparatuur, er wordt óók videokunst gemaakt”, lacht Van den Boom. Het idee voor een tweede editie kreeg al snel vorm, maar concreet werd het niet. Tot nu. En weer stelt Van den Boom, inmiddels free lance curator, het spelen met verwachtingen centraal. “De werken en de omgeving waarin ze zijn geplaatst, zijn zorgvuldig aan elkaar gekoppeld. Ze versterken elkaar. Zo ontstaat een nieuwe werkelijkheid die afwijkt van wat mensen verwachten en gewend zijn.” De openbare ruimte is van iedereen. Dat vraagt om visueel aantrekkelijke beelden, legt Van den Boom uit. “We leven in een mediacultuur die bepaald wordt door beeld. Dat heeft een grote invloed op hoe we de werkelijkheid zien. Je zou kunnen zeggen dat beelden de werkelijkheid hebben vervangen. Daar spelen wij op in. De beelden die we tonen zijn visueel aantrekkelijk, maar het zijn geen CocaCola-reclames. Er zit wel degelijk een

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

boodschap achter.” Of die voor iedereen duidelijk is? “Dat is niet het punt”, meent Van den Boom. Alleen al de confrontatie met mooie beelden is volgens hem voldoende. “Die zie je niet op televisie of vind je niet zomaar op internet. Ze houden de aandacht vast. Als mensen een minuut stil staan om te kijken, beïnvloedt dat het beeld dat ze hebben van kunst, en van de werkelijkheid.” Die aanpak heeft wel wat weg van de werkwijze van kunstenaars als Jonas Staal en Marc Bijl, die de openbare ruimte beïnvloeden met sterk politiekmaatschappelijk betrokken werk. Van den Boom, zelf ooit op straat begonnen met het maken van graffiti, begrijpt de vergelijking. Maar, zegt hij, “in feite doen zij het tegenovergestelde, zij halen de straat naar het museum. De kunst die ze maken is een afspiegeling van wat er buiten de wereld van de musea heerst. Wij doen het omgekeerde: de kunst uit het museum naar de straat brengen.” Mét boodschap dus. De achtentwintig getoonde werken spelen met verwachtingen over de toekomst, over het subtiele verschil tussen werkelijkheid, fantasie en het virtuele. Dat luistert nauw met de omgeving. Best lastig, met de verschillen in de stedelijke omgeving waar de video’s worden getoond: de organisch ontstane oude binnenstad van Hasselt en het op de tekentafel bedachte, in twintig jaar uit de grond gestampte stadsdeel Céramique in Maastricht zijn elkaars tegenovergestelde. Dat vraagt om een andere invulling, met andere kunst. “In Hasselt heb je te maken met kleine ramen en smalle straatjes, in Maastricht met brede boulevards en veel glas.” Zo past het eerder genoemde Suspension goed bij het open en weidse karakter van Céramique. Maar toch, ondanks de verschillen in openbare ruimte is de aanpak in Maastricht en Hasselt hetzelfde. Stiekem is Van den Boom in zijn hoofd al bezig met een nieuw project. “Daar wil ik Luik en Aken bij betrekken. Dan heb je drie verschillende talen, eens kijken wat beeldtaal dàn voor betekenis heeft.” For Real - 28 Utopian Projections in Public Space, 1 t/m 31 oktober (iedere avond van 17-24 u) in binnenstad Hasselt en in stadsdeel Céramique in Maastricht. www.for-real.eu

MAASTRICHT, Poëziehoofdstad van Europa, in oktober 2010.

Van 28 t/m 30 oktober 2010 vindt in het

PRAKTISCH / The Maastricht International

Theater La Bonbonnière in Maastricht

Poetry Nights vinden plaats op

de zevende editie van The Maastricht

28, 29 en 30 oktober 2010.

International Poetry Nights plaats. Het

Achter de Comedie 1, 6211 GZ

Locatie:>> Theater La Bonbonnière, Maastricht (nabij het O.L.

festival wordt op donderdag 28 oktober om 19.00 uur officieel geopend.

Vrouweplein). / Aanvangstijd>> 19.30 u. Festivalkassa open op de drie festivaldagen vanaf 19.00 u. Op

/ Gerenommeerde dichters uit Australië ,

de festivaldagen kan daar ook de

Canada, Mexico, Verenigde Staten en Zuid-

festivalbundel worden gekocht

Afrika lezen uit eigen werk. Zij zullen vergezeld worden door de fine fleur van jonge dichters

€ 10,- per avond; een passe-partout voor alle avonden € 25,- .

IJsland, Noorwegen, Polen, Italië, Slovenië,

Studenten betalen op vertoon van collegekaart of scholierenpas,

België, Duitsland en Nederland .Niet alleen

evenals 65+’ers op vertoon van

worden nieuwe horizonten zichtbaar, maar deze

/ Reserveren en kaartverkoop>>

luistertocht naar dichters van hoge kwaliteit.

Voorverkoop tot 27 oktober 15.00 u. via de UITbalie van het Theater a/h

/Het bestuur van MIPN is zeer vereerd met de

Vrijthof Maastricht (043-350 55 55)

komst van Eregast Willem van Toorn en de

of VVV Maastricht (043 – 325 21 21). Telefonische reserveringen kunnen

hommage aan de vorige jaar overleden Noorse

binnen veertien dagen worden

dichter Triztan Vindtorn (1942 – 2009). Een van

afgehaald bij de UITbalie (tot 27/10 15.00 u.) On-line reservering: via

zijn laatste, indrukwekkende optredens vond

www.uitbaliemaastricht.nl Deze

plaats in Maastricht tijdens het festival in 2008.

/Tijdens het festival bezoeken dichters scholen voor voortgezet onderwijs en gaan met leerlingen

19/10. Daarna afhalen bij de UITbalie (tot 27/10, 15.00 u.) / Festivalkassa>> Tijdens het

in Theater La Bonbonnière waar

voor honderden kinderen van basisscholen uit

de resterende kaarten en passepartouts gekocht kunnen worden.

Maastricht en verre omgeving.

Op die dagen kunnen daar de niet

/ Dichters lezen elk in hun eigen taal, maar alle

www.zuiderlucht.eu

kaarten worden toegestuurd tot

Festival is er een Festivalkassa

in gesprek over poëzie. Ook treden dichters op

14

paspoort voor losse kaarten € 7, voor een passe-partout € 15,- .

keuze staat ook garant voor een avontuurlijke

worden op een groot scherm geprojecteerd.

deelnemers. / Entree>> Losse kaarten kosten

uit een aantal Europese landen met name uit,

gedichten zijn in het Nederlands vertaald en

met bijdragen over en van alle

afgehaalde telefonische en online reserveringen worden afgehaald. / Meer informatie is te vinden op>> www.maastrichtpoetry.com

oktober 2010

WILLEM VAN TOORN EREGAST MIPN 2010

PAUL HERMANS

BREYTEN BREYTENBACH

JAN OWEN

MENNO WIGMAN

Een voorjaar

Allerzielen

VOOR JUAN CARVAJAL

BLAUWE SCHAAL

(fragment)

Glazenwasser ziet schilderijen

Duits land diep in de winter. Door het coupéraam in de valavond een gehucht. Een donker beeld minder dan een seconde lang: de heel oude vrouw met omslagdoek, als in een haast stilstaande film krom steunend op haar schop, mand aan haar arm en op de rug gezien op haar tuinpad, onder een poort van bladerloze takken op weg naar haar moestuin, denk je, om prei voor de soep. Van haar traagheid het pad zo lang, dat ik seconden verder voor mij zie hoe ze aan het einde ervan, bij de boomgaard nu verbaasd stilstaat in een wolk van bloesem. Zwaluwen tuimelen door het beeld. Vlinders onwennig in de zon. Boven het verre bos een lijn van luide kraanvogels, uit het zuiden terug,

(fragment)

Al die liefsten die maar niet ophouden met dood zijn. Al die hemelsblauw geworden liefsten, die maar niet ophouden dood te zijn. Al die liefsten van eeuwen en eeuwen, die onafzienbare blauwe legers van liefsten. Al die liefsten in het blauw die maar niet ophouden met dood zijn.

het vlees van hoeren is treurig ik heb ze zien staan met de donkere kreet tussen de dijen langs de boulevard die de zee omzoomde en afstootte onder een hemel vol sterren als dode vissen het vlees van hoeren is triest ik heb ze naakt zien liggen in de woorden en de handen van dichters en schilders die de dood in leven probeerden te houden dingen zijn de verdonkeremaande betekenis van dingen ik heb in de tuin gezeten en de schelle kreet van de papegaai in de palmboom gehoord en het hartzeer van het leven groeide in mij aan als een donkere vrucht als een hoerenhart

schuin als de sneeuw hier langs mijn raam. Zij recht haar rug en knoopt de omslagdoek glimlachend los.

(fragment)

Tegen het licht helt deze schaal op haar voetstuk iets naar links, een hang naar een andere filosofie dan fruit. De stompe hoek doet me denken aan een bepaalde man: wat dat scheefgehouden hoofd bezighield was Kierkegaard, niet Zen. Gelukkig bewonder ik asymmetrie maar ook evenwicht, net als mijn dokter, toen we jong waren, en hij zijn stethoscoop licht fronsend liet zakken en vaardig mijn linkertepel opwipte zodat die even naast zijn makker hing.

Auto’s, gelach, geraas: alles slaat dood op zeven hoog. Ik hoor alleen mijn spons en het verkouden knarsen van het staal waaraan ik hang. Soms spreekt een wolk mij aan of gis ik wat een meeuw te zeggen heeft. De mensen: druk, wit, stemloos, achter glas. Op acht hoog kunst. Dat meisje daar, die lach, wie heeft haar zo bespied dat ze immuun voor complimenten mijn gezicht in kijkt? En wanneer breekt die sperwer uit zijn lijst?

Vertaling: Maarten Elzinga

Vertaling: Krijn Peter Hesselink

Programma 28 -30 oktober //

Presentatie alle dagen: Bas Belleman / Daan Cartens / Ineke Holzhau

Donderdag 28 oktober 2010

Vrijdag 29 oktober 2010

Zaterdag 30 oktober 2010

10.00 - 11.00 Kinderprogramma I Ulrich Gabriel (Oostenrijk) / Henk van Kerkwijk / Paul van Loon

10.00 - 11.00

Kinderprogramma III Ulrich Gabriel (Oostenrijk) / Henk van Kerkwijk / Paul van Loon

Kinderprogramma II Ulrich Gabriel (Oostenrijk) / Henk van Kerkwijk / Paul van Loon

14.00 - 15.00

19.30 - 20.00 Hommage aan de Noorse dichter Triztan Vindtorn (1942 - 2009) Door Peter van Til en Arjen Sinninghe Damsté, studenten aan de Toneelacademie Maastricht onder leiding van docent Woody Richardson Laurens.

19.30- 19.45

OFFICIËLE OPENING VAN THE MAASTRICHT INTERNATIONAL POETRY NIGHTS 2010

19.30 - 20.00 Willem van Toorn (Nederland) eregast van MIPN 2010, wordt geïnterviewd door Daan Cartens

Menno Wigman (Nederland) About Poetry / Over Poëzie 2010 / het Edmond Hustinx-essay, geschreven in opdracht van het bestuur van MIPN

20.00 - 20.15

Willem van Toorn leest voor uit eigen werk

20.15 – 20.30

Pauze

Presentatie van twee nieuwe uitgaven van de AZUL PRESS: De poëtische novelle Engelenspel van Rudolf Geel. / En de nieuwe dichtbundel Spraakdoorn van Paul Hermans. / Beide auteurs lezen voor.

20.15 – 20.45

14.00 - 15.00

Kinderprogramma IV Ulrich Gabriel (Oostenrijk) / Henk van Kerkwijk / Paul van Loon

Elfi Sverdrup (Noorwegen) zingt

20.00 – 20.10 20.10 - 20.30

Pauze

Derde internationale poëzielezing Ales Debeljak (Slovenië) / Marte Huke (Noorwegen) / Sylvie Marie (België)

20.30 – 21.15 19.45 - 20.00

21.15 – 21.30 20.00 – 20.20

20.20 - 20.30 Presentatie van de nieuwe bundel van Daan Cartens: Tijdrijder (Planet All Poppy Field Publishing House). / Daan Cartens leest voor. 20.30 – 20.45

Wereldpremière van de derde vrije compositieopdracht door de Nederlandse componist John Slangen. / Het gedicht Blind op reis van Breyten Breytenbach (Zuid-Afrika), winnaar van de Hans Berghuisstok voor Poëzie 2008 werd door hem getoonzet. De vrije compositieopdracht wordt uitgevoerd door: Ljalja Sarian - stem / Paulina Tarnawska - viool / Paul Stavridis - cello / De dichter Breyten Breytenbach is bij deze wereldpremière aanwezig en leest voor.

Elfi Sverdrup (Noorwegen) zingt 20.45 – 21.15

20.45 – 21.15

Pauze

Pauze

Eerste internationale poëzielezing Gino Chiellino (Italïe) / Todd Swift (Canada)/ Jaroslaw Mikolajewski (Polen) / Maria Barnas (Nederland) 21.15 – 22.15

15

21.15 – 22.15 Tweede internationale poëzielezing Presentatie van bundel De vormen van de wind Pura López Colomé (Mexico), een uitgave van de Azul Press. Pura López Colomé (Mexico) / Gerdur Kristny (IJsland) / Mark Boog ( Nederland) / Nora E. Gomringer (Zwitserland)

www.zuiderlucht.eu

Pauze

21.30 - 22.15 Vierde internationale poëzielezing Presentatie van de bundel De kus van Jan Owen (Australië), een uitgave van de Azul Press. Jan Owen (Australië) / Michael Krüger (Duitsland) / Ilya Kaminsky (Rusland / USA)

Uitreiking van de ‘Hans Berghuisstok voor Poëzie 2010 / Lezing van gedicht van Hans Berghuis (1924 - 1994 ). / Voorlezing laudatio door Daan Cartens. / Breyten Breytenbach overhandigt de Hans Berghuisstok voor Poëzie 2010 aan zijn opvolger. / Bekroonde dichter leest voor.

22.15 - 22.45

Sluiting van The Maastricht International Poetry Nights 2010

oktober 2010

Een man met moge

Ulrich

O

p zoek naar de verloren tijd van Marcel Proust behoort tot de toppen van de moderne Europese romankunst van de twintigste eeuw, maar lijkt volstrekt ongeschikt voor het toneel. Niet omdat het in de verdwenen aristocratische cultuur van het fin-de-siècle speelt, wel vanwege aard en omvang: het telt een paar duizend pagina’s en is geschreven in complexe, eindeloos meanderende zinnen vol schitterende beelden maar met een minimum aan lineair reconstrueerbare handeling en eveneens een minimum aan dialoog. Dat regisseur Guy Cassiers er in 2005 met het RoTheater toch in geslaagd is daar een fraai theaterstuk van te maken, zegt iets over zijn kwaliteiten.

Tom Dewispelaere in de rol van Ulrich in De man zonder eigenschappen. foto‘s Koen Broos

Robert Musils De man zonder eigenschappen bewerkt voor toneel? Een hopeloze onderneming, ware het niet dat regisseur Guy Cassiers al een keer zo’n andere hopeloze onderneming, Prousts Op zoek naar de verloren tijd tot een flonkerend theaterjuweel had omgetoverd. Dat is ook met de Musil-bewerking gelukt, constateert Cyrille Offermans die alvast in Antwerpen ging kijken. door Cyrille Offermans

16

www.zuiderlucht.eu

Anders dan sommige gemakzuchtige collega’s die klassieke meesterwerken zonder benul verknippen tot eigentijds spektakel, heeft Cassiers de oorspronkelijke tekst grondig bestudeerd en een zorgvuldige selectie gemaakt van thematisch samenhangende fragmenten – van de weergaloze taal van Proust is hij afgebleven. Maar bovenal: zijn werkstuk is niet zozeer een beknopte of toegankelijke versie van de roman, het is proza van Proust vormgegeven met de specifieke middelen van het moderne theater. Eerder dan om een bewerking gaat het om een vertaling van het ene medium in het andere. Met behulp van uitgekiende ensceneringen, decors en belichting, van filmbeelden, geprojecteerde teksten en livemuziek (van een strijkkwartet), en natuurlijk dankzij een stel eersteklas acteurs, leverde dat een zinnenprikkelend, door en door esthetisch geheel op waar Proust, de scherpzinnige (en bepaald niet halfzachte) estheet, van zou hebben gesmuld. Maar De man zonder eigenschappen is nog onmogelijker als theaterstuk. Deze roman van Robert Musil is namelijk, anders dan die van Proust, onvoltooid, en niet zo’n beetje ook. Toen Musil stierf, in april 1942, eenenzestig jaar oud, liet Martha Musil weten dat haar man meende “nog een jaar of twintig leven en werken” voor de boeg te hebben. In werkelijkheid was de situatie waarin de roman verzeild was geraakt uitzichtloos; ook als Musil honderd zou zijn geworden, was dit levenswerk onvoltooid gebleven. Dat had minder met tijd te maken dan met de essentie van het boek. Om het op zijn eenvoudigst te formuleren: Ulrich, de hoofdpersoon, weet niet wat hij wil. En niet – zoals vaak wordt gedacht – omdat Ulrich, de man zonder eigenschappen, een kleurloze conformist, een naamloze doorsneefiguur zou zijn die achter elke mode aanloopt. Integendeel, het epitheton ‘zonder

oktober 2010

lijkheidszin Ulrich is een postmodernist avant la lettre maar geen cynicus. eigenschappen’ heeft voor Ulrich, en voor Musil, een ronduit positieve lading. Het staat voor de weigering alle vanzelfsprekendheden, alle tradities, normen en clichés van zijn tijd over te nemen. Ulrich weet dat hij in een overgangstijd leeft, dat alle eeuwige waarheden vloeibaar en alle grote verhalen ongeloofwaardig zijn geworden. Hij is zoiets als een postmodernist avant la lettre. Maar een cynicus is hij allerminst. Proefondervindelijk zoekt hij naar ‘de beste manieren om mens te zijn’, naar een moreel verantwoorde levenswijze zonder kerkelijk of anderszins goedgekeurd kompas voor het leven. In zijn jonge jaren heeft hij nog wel geprobeerd iemand met eigenschappen te worden – officier in het leger eerst, vervolgens ingenieur en tenslotte wiskundige – maar gaandeweg ondervindt hij de beperkingen en kortzichtigheden van die kordate realiteitszin met pasklare opinies en kiest hij radicaal voor de ‘mogelijkheidszin’ van een ‘essayistische levenswijze’. Die alles ondermijnende keuze leidt ook tot radicale twijfel – en dus tot een tastende, essayistische schrijfwijze – tot besluiteloosheid en uiteindelijk tot een impasse. In het derde en laatste, fragmentarisch gebleven deel van de

Ook als Musil honderd zou zijn geworden, was dit werk onvoltooid gebleven. roman streeft Ulrich naar de utopie van de ‘andere toestand’. Dat is een extatische, half en half mystieke toestand waarin een volledige harmonie heerst van gevoel en verstand, zonder elkaar uitsluitende keuzen. Die dacht hij te kunnen vinden in de alle grenzen overschrijdende en alle taboes negerende Geschwisterliebe met zijn zus Agathe. Maar hij wist ook dat die andere toestand niet duurzaam, niet levensvatbaar kon zijn, alleen had hij geen benul hoe die combineerbaar was met een sociaal bestaan. Na plusminus tweeduizend bladzijden strandt de roman dan ook in een woekering van ontelbare ontwerpen, varianten, notities. Als regisseur lijkt het aanzienlijk veiliger een van de (vroege) toneelstukken van Musil op de planken te brengen. Of om een toneelbewerking

17

te maken van de roman Die Verwirrungen des Zöglings Törless (1906), door Volker Schlöndorff al eens met succes verfilmd. Törless is beperkt van omvang en ook zonder actualiserende ingrepen volkomen begrijpelijk – vergelijkbaar met Michael Hanekes Das weisse Band, ook qua sfeer en ten dele qua thematiek. De man zonder eigenschappen stelt aan de lezer zo mogelijk nog hogere eisen dan Op zoek naar de verloren tijd. Een regisseur die zich hieraan waagt, bewijst lef.

H

et eerste deel van het drieluik speelt momenteel in de Antwerpse Bourla Schouwburg, waar ik de voorstelling van 11 september zag. We bevinden ons in Wenen, 1913. Ulrich, een zacht sprekende man, vooraan in de dertig, domineert het toneelbeeld. Hij is door zijn invloedrijke vader, maar tegen zijn zin, aangesteld als secretaris van de zogenaamde Parallelactie. De honderd pagina’s die daar bij Musil aan voorafgaan, zijn weggesneden; met vaardige hand, dat moet gezegd, het stuk begint met een geestig uitgewerkt motief van koetspaarden die last hebben van diarree en als gevolg daarvan op hoogst ongelegen plekken alles onder kakken, waarmee de licht satirische toon meteen en aanzienlijk sneller dan in het boek is gezet. Het motief is er niet met de haren bij gesleept: het woord kakken rijmt op Kakanië, de spottende naam die Musil gebruikte voor de ‘Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie (K.u.K. Doppelmonarchie, waarbij de afkorting voor ‘keizerlijk en koninklijk’ staat.) De Parallelactie slaat op de voorbereidingen die een Weens comité van ‘patriottische persoonlijkheden’ treft ter viering van het zeventigjarig jubileum van het keizerschap van Franz Joseph in 1918, uitgerekend het jaar waarin keizer Wilhelm in Berlijn zijn dertigjarige regeringsjubileum hoopte te vieren. De Oostenrijkers willen de Pruisen ditmaal wel eens laten zien waartoe ze in staat zijn. Maar wat zij niet kunnen weten, anders dan Musil en anders dan wij, is dat 1918 niet is voorbestemd het jaar van grootse herdenkingsfeesten te worden maar van het definitieve uiteenvallen van beide keizerrijken. Dat plaatst al dat leeghoofdige idealisme en opgeklopte nationalisme vanzelf in een ironisch perspectief, dat door Musil met groot meesterschap wordt uitgebuit en waar ook Cassiers goed mee uit de voeten kan. Toch betwijfel ik of de essentie van de Parallelactie voor de onvoorbereide kijker van het stuk voldoende duidelijk wordt. Dat komt, behalve door de complexiteit van de vele verhoudingen en het nagenoeg ontbreken van

www.zuiderlucht.eu

Regisseur Guy Cassiers

handeling (ook bij Musil is alles tekst, denkwerk, reflectie), door een ongelukkige regie van Ulrich, die op de kijker minder indruk maakt dan op de dames op de bühne, waar overigens, tussen al die besnorde ijzervreters, ook geen kunst aan is. Ulrichs splijtende intelligentie komt onvoldoende tot zijn recht, hij heeft soms meer van een schlemiel dan van een scherpzinnig scepticus.

V

oor het overige is alle lof voor Cassiers’ Proust ook van toepassing op deze Musil: een schitterend toneelbeeld, een sober maar exact gebruik van moderne theatrale middelen, effectieve projecties van Leonardo’s ingetogen Laatste avondmaal in het eerste bedrijf en Ensors groteske Intocht van Christus in Brussel in het tweede, uitstekend acteerwerk, fraaie kostuums, een voortreffelijke pianist – alle reden kortom voor een uitstapje naar een van de speelsteden. De man zonder eigenschappen, door Het Toneelhuis, geregisseerd door Guy Cassiers. Te zien in Hasselt (16/10), Eindhoven (19/10), Utrecht 26/10), Amsterdam (29 en 30/10) en Leuven (16 en 17/11). www.toneelhuis.be Op 16/10 rijdt vanuit Maastricht (Theater aan het Vrijthof) de theaterbus naar cultuurcentrum Hasselt. Vertrek 19.00 uur. www.theateraanhetvrijthof.nl

oktober 2010

CENTRE CÉRAMIQUE

PRESENTEERT

dit najaar:

16 OKTOBER 2010 - 15 MEI 2011

LEVEN LANGS DE MAAS EEN TENTOONTELLING MET VERHALEN OVER DE RIVIER EN HAAR OEVERBEWONERS DOOR DE EEUWEN HEEN

Eugene Richards, USA, Reportage by Getty Images/The Sunday Times Magazine/Paris Match

5 - 28 NOVEMBER 2010

World Press Photo wordt ondersteund door de Nationale Postcode Loterij en wordt wereldwijd gesponsord door Canon en TNT.

WWW.WORLDPRESSPHOTO.ORG

1 - 31 OKTOBER 2010

FOR REAL

CENTRE CÉRAMIQUE IS EEN VAN DE LOCATIES VAN FOR REAL WWW.FOR-REAL.EU

28 UTOPIAN PROJECTIONS IN PUBLIC SPACE / VIDEOKUNST IN OPENBARE RUIMTE IN CÉRAMIQUE & CENTRUM HASSELT (B)

www.centreceramique.nl Avenue Céramique 50 Maastricht

18

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

Killer heels en kekke schoentjes

Jan Jansen

Jan Jansen is Nederlands bekendste schoenontwerper. De mad shoe designer uit Nijmegen verkoopt en exposeert wereldwijd en trendy sportmerken vragen hem als gastontwerper. Na vijftig jaar vakmanschap heeft zijn universum van seks, humor en folklore zijn glans nog niet verloren. En anders zijn er altijd nog zijn fans. “Jan Jansen-vrouwen herkennen elkaar.” door Annemarie Staaks

B

egin jaren negentig beklaagde critica Pauline Terreehorst zich in een column over het schoenenklimaat in Nederland: “De warme relatie tussen erotiek en damesschoeisel is onder druk komen te staan.” Kinderkopjes in de voetgangerszone en de opkomst van de sportschoen zouden de dames beletten op hakken te lopen. Of Terreehorst zich terecht zorgen maakte is de vraag, maar Nederlands bekendste schoenontwerper Jan Jansen heeft er vast niet van wakker gelegen. In zijn vijftigjarige carrière als ‘mad shoe designer’ – zoals de Italiaanse Vogue hem ooit noemde – is hij onverstoorbaar doorgegaan met het ontwerpen van uitdagend damesschoeisel. Met killer heels getiteld ‘Linea Erotica’ en ‘Turn me on’ heeft hij de erotiek van de Nederlandse schoen een flinke impuls gegeven. In een recente Avro-documentaire kijkt de 69-jarige Nijmegenaar ondeugend in de camera: “Een schoen is sexy. Vrouwen voelen zich kek en verleidelijk op hoge hakken.” Dan, denkend aan de andere helft van zijn klantenkring: “… en op platte schoenen voelen vrouwen zich vrij om te bewegen en kunnen ze lekker door de stad lopen.” Het is dus niet alleen hooggehakt wat de klok slaat, comfort is ook belangrijk. Jan heeft het begrepen: een beetje seks op z’n tijd is leuk, maar we blijven Nederlanders. Jan Jansen groeide op als zoon van een verkoopleider van de Nijmeegse schoenfabriek Nimco. Van jongs af aan was hij omringd door schoenen, maar wat hij zag, beviel hem allerminst. Dat kon leuker, vond hij, en als twintiger besloot hij het schoenmakersvak te leren - eerst in Nederland en later in de beroemde ateliers van Follie, D’Alco en Albanese in Rome. Begin jaren zestig begint hij voor zichzelf. Volgens Wim

19

Jan Jansen begon als schoenontwerper toen de schoenenindustrie op zijn gat lag.

Blok, directeur van het Nederlands Leder en Schoenen Museum in Waalwijk, was Jansen een ware pionier. “Hij was de eerste Nederlandse schoenontwerper die naam maakte. Het is ongelooflijk dat hij in die jaren als onafhankelijk schoenontwerper is begonnen, de Nederlandse schoenindustrie lag toen volledig op zijn gat. Alleen Frankrijk en Italië speelden een rol van betekenis.” Toch volgt na een paar jaar de doorbraak als de bekende fotograaf Paul Huf het werk van Jansen ontdekt en het gebruikt voor een bierreclame. In 1968 start Jansen met halfjaarlijkse collecties onder eigen naam en opent hij zijn eerste boetiek in Amsterdam. Blok: “Kort daarna ontwerpt hij de ‘Woody’ en de ‘Rattan’, zijn bekendste

modellen: een houten klompschoentje en een pump van rotan en bamboe. Daarmee stond hij in één klap ook in het buitenland in the picture.” Vrolijk, sexy, uitdagend, folkloristisch, grappig, kinky, geconstrueerd, allemaal termen die de revue passeren als het over Jan Jansen-schoenen gaat. Met mode hebben zijn ontwerpen niets te maken. Al zijn werk ontstaat binnen het Jan Jansen-universum, los van tijd en trends. Maar zijn ontwerpen bleven niet onopgemerkt. In 2005 maakte Armani een rechtstreekse kopie van de schoen Tutti piedi. Janssen spande een zaak aan en won. De enige die iets te zeggen heeft over zijn creaties is zijn vrouw. Blok: “Als Tonnie het niks vindt, gaat het niet door.

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

Zij heeft het eindoordeel.” Klaarblijkelijk heeft Tonnie er een goed oog voor, want kenners zijn het er massaal over eens: een schoen van zijn hand is een klein kunstwerk. Volgens hemzelf lijken zijn schoenen nergens op. Het klopt, een ontwerp van Jan Jansen lijkt hooguit op een ander ontwerp van Jan Jansen, en juist door die uitgesproken signatuur herkennen liefhebbers een schoen van zijn leest in één oogopslag. Maar aan een vastomlijnde typering van zijn werk durven zich maar weinig te wagen. Inge Specht, conservator van het museum in Waalwijk, zucht: “Jeetje, dat is een lastige vraag, zijn werk is zo divers. Wat ik ook zeg, Jan zal het altijd tegenspreken. Hij houdt niet van etiketjes.” Een cultuurhistorisch perspectief dan? Specht: “Jan is in de jaren zestig begonnen en duidelijk beïnvloed door het hippietijdperk. De houten hakken en plateauzolen van toen keren regelmatig terug in zijn collecties. Uit die periode stamt ook het gebruik van felle kleuren. Dat hij regelmatig teruggrijpt naar zijn eigen klassiekers maakt zijn schoenen heel herkenbaar.” Volgens Specht is die eigenheid essentieel, vooral voor de grote schare trouwe fans: “Wie een keer Jan Jansen koopt, koopt vaker Jan Jansen. Zij klantenkring bestaat voornamelijk uit 40-plussers die zich in artistieke kringen bewegen, maar de uitgesproken stijl van Jan spreekt veel meer mensen aan. Toch kun je zeggen dat het een bepaald type dames is, dat zijn schoenen draagt en dat schept een band. Jan Jansen-vrouwen herkennen elkaar.” Van 1 oktober t/m 12 november exposeert Jan Jansen bij Defauwes in Heerlen, In de Cramer 7. Geopend op werkdagen van 8.30 – 17.00. www.defauwes.nl

In Nazareth I

n de Maastrichtse volkswijk Nazareth, bij verkeersplein De Geusselt, staat de komende jaren veel te veranderen. Fotograaf Bert Janssen volgt dat proces op de voet en maakte vorig jaar portretten van de bewoners. Zo ontstond een tijdsbeeld van Nazareth aan de vooravond van een ingrijpende renovatie van de wijk. Deze kleine geschiedenis is ook vastgelegd in interviews die te zijner tijd met de foto’s in een boek zullen worden gebundeld. De foto’s zijn van 17 oktober t/m 28 november te zien in buurtcentrum Nazareth en café Zondag in Maastricht-Wyck. www.fotoprojectnazareth.nl

20

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

21

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

oct Trijntje Oosterhuis & Band Angie Stone | Matt Bianco Wayne Shorter Quartet Jazzanova Live feat. Paul Randolph | Lizz Wright Roy Hargrove Quintet Mike Stern feat. Special Guest Didier Lockwood and many more!

2010

www.ticketservice.com

meccjazzmaastricht.com

Initiative by:

de Avant-garde Hygiëne Een tentoonstelling van 17 oktober 2010 tot en met 30 januari 2011

MARRES

Capucijnenstraat 98 6211 RT Maastricht T 043.3270207 Open: woe-zon, 12-17 Marres Books: woe-zat, 12-17 www.marres.org

CENTRE FOR CONTEMPORARY CULTURE

22

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

JA Z Z I N ’ A L L Y O U R S E N S E S

29 30

perron poëzie

TIME OUT OF MIND 18 Leon Verdonschot en Wido Smeets corresponderen over ontwikkelingen in de popmuziek. Over de alweer ouderwetse cd’s en het gebrek aan kennis bij muziekliefhebbers. “Het voelt steeds ouderwetser, maar nog lang niet overbodig.”

Nieuwsgierig

V

an de vier gasten die ik per maand in mijn radioprogramma ontvang, reageren er tegenwoordig minstens twee niet blij verrast, maar enigszins verstoord wanneer ze krijgen te horen dat ze eigen muziek mogen meebrengen – maar dan wel op cd. Niet zelden herhalen ze die laatste voorwaarde met enige nadruk – “Op ceedee?!” Alsof ze platen mochten meebrengen, maar dan wel op 78 toeren. Sinds een half jaar is de volgende stap ingezet: veel muziekliefhebbers – onder wie menig muzikant – hebben hun lievelingsmuziek ook niet meer als al dan niet legale download zelf in bezit, maar ze luisteren er naar via programma’s als Spotify. Daarmee kun je voor een vast bedrag oneindig vaak luisteren naar muziek, zonder die te bezitten. Dat deel van de lol, het hebben, is bij deze groep muziekliefhebbers volledig verdwenen. Hebben is zelfs gedoe, want het kost meer geld en in het hopeloos ouderwetse geval van de cd ook ruimte in huis, en rommel van plastic hoesjes en rondslingerende cd’s. Het is onzin om te stellen dat de muziekliefde door deze ontwikkeling minder fanatiek wordt – kijk maar eens naar het enthousiasme waarmee Spotifyabonnees hun playlists bijhouden en die van vrienden uitpluizen. Bovendien maken dergelijke programma’s als vanzelf nieuwsgierig naar nieuwe muziek, omdat ze je blijven bestoken met andere artiesten waar je ook van zou kunnen houden op basis van je smaak. Maar toch is er een verschil. Als mensen mijn radiostudio binnenwandelen met een tas vol cd’s, weten ze doorgaans veel te vertellen over de liedjes, maar ook de teksten, de producer, de gastmuzikanten die meespelen. Een cd vol krassen, een boekje vol vingervlekken en ezelsoren: naar dit album is meer dan geluisterd, het is doorgrond. Komt er een gast die speciaal voor deze gelegenheid al zijn favoriete nummers even op een cd heeft gezet, dan is de begeestering niet minder groot, maar de kennis wel. Titels van nummers, jaartal, muzikanten, artwork; teksten: geen idee. Als ze al alle nummers van een album in hun bezit hebben, en niet alleen de hits. Elk album dat ik goed vind, koop ik nog steeds op cd, al heb ik het leren kennen via Spotify of de MySpace van de artiest. Het voelt steeds ouderwetser, maar nog lang niet overbodig.

Huidsluiter

H

et lijkt misschien of ik van een andere planeet kom, en van de vorige eeuw (hetgeen klopt) maar aan het downloaden van cd’s ben ik nooit begonnen. Correctie: op kantoor hengel ik wel eens wat van het net, als ik het nodig heb voor een stukje. Maar verder koop ik mijn cd’s, net als boeken, nog steeds braaf in de winkel – hoewel er daar steeds minder van zijn, winkels voor boeken en platen. En dat betreur ik. Ach, het wordt vast wel weer eens (retro)mode, om voor een cd naar een winkel te gaan. Om mensen te ontmoeten. Om misschien wel met een onbekende - die net als ik géén ‘oortjes’ in heeft - aan de praat raken over een nieuwe plaat van deze of gene. Het verzamelen van boeken en cd’s – de postmodernen onder ons zullen het snobistisch vinden - is in wezen niet anders dan (proberen) verworven kennis en ervaringen binnen handbereik te houden. Van die twee is kennis helemaal uit. Althans, kennis die je je eigen hebt gemaakt. Er zijn mensen die denken dat je niets meer hoeft te weten omdat je toch alles kunt googelen. De volgende stap is dat je ook niet meer zelfstandig hoeft te kunnen denken, ook dat kun je ‘extern’ laten doen. De sensatie van het kopen van een boek of een cd is de sensatie van de nieuwsgierigheid. Van verwachtingen die al dan niet worden ingelost. Op de een of andere manier is de nieuwsgierigheid er bij de jonge generatie vakkundig uitgeramd: door de ouders, door het onderwijs, door de media. Entertain me! Kinderen die zich op de eerste dag van de vakantie al vervelen, volwassenen die in een buitenland voor elke informatie hun i-phone in stelling brengen en daarmee elke verrassing uitsluiten: ik heb er geen onderzoek naar gedaan, maar vermoed dat het er steeds meer zijn. Ik zal een oude (maar nog steeds nieuwsgierige) lul zijn, jammer is het wel.

Plastic afluisterapparatuur op mijn hoofd tijdens het snorkelen, geluiden van buiten komen terug in mijn mond, geglazuurd met water zo zwem ik. Toen door het gat in de ozonlaag, de zon neerstortte en de meesten van ons smolt tot geleiachtige vormen, moest de rest onderwater gaan voortbestaan. Met een geplastificeerd identiteitsbewijs en nieuwe sociale vaardigheden, zou je het hebben kunnen redden als niet delen van je huid ophielden en je gesommeerd werd de kolonie te verlaten. Totdat mijn huid helemaal ontsloot en ik het als een onderwaterjas mee kon trekken achter me aan, ontdekte ik pas dat het niet klopt: dat waar je huid sluit, je stopt. NINA THIBO Nina Thibo (Tegelen, 1972) is beeldend kunstenaar en schrijver. Ze vormt met Krista Burger het kunstenaarsduo Powerplant dat sinds 2002 live cinema shows maakt. Afgelopen jaar maakte ze onder haar eigen naam de film 13 Kids in Texas en de korte, in Los Angeles opgenomen documentaire Eddie, Alvin and me op. Thibo is ook aankomend imker.

Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door

Defauwes en

WIDO SMEETS

LEON VERDONSCHOT

23

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

De ontembare Breyten

Uit het paradijs

BLIND OP REIS ik heb in de schaduw van Witberg overnacht maar rond de hoge slapen van de bergtop boven de zilveren slaapmuts van eeuwige sneeuw kon ik de lichtkransen zien beven zo groot zo onaantastbaar zo wit zo hoog zal mijn begrip nooit reiken en door mijn vingers heb ik de bidkralen van sterren proberen te tellen om jouw naam weer te proeven om jouw bittere naam als lichte druppels regen op mijn tong te vangen om jouw naam als een afgod in de grond van mijn droom te planten een god om mijn verdere reis te zegenen want met het roepen van jouw naam Breyten Breytenbach met zijn Vietnamese echtgenote Yolande Ngo Thi Hoang Lien in 1972 in Zuid-Afrika. foto uit boek

Geen dichter, geen kunstenaar bij wie leven en werk zozeer één zijn als bij Breyten Breytenbach. Zeven jaar zat hij gevangen in een Zuid-Afrikaanse cel, maar het werk van deze ‘handelsreiziger in dromen en illusie’ van voor en na die periode kent geen verschil. Eind oktober komt hij naar Maastricht. door Cyrille Offermans

H

et zou cynisch zijn Breyten Breytenbach zonder meer een reiziger te noemen, elke associatie met taxi’s en hotellobby’s roept een vals beeld op. Eerder is hij, de blanke Zuid-Afrikaan, een geboren ontheemde, letterlijk, een vreemdeling in eigen land, een thuisloze. Gedreven door onrust en schaamte verliet hij zijn geboorteland op zijn twintigste, in 1959, om zich na de nodige omzwervingen als kunstschilder en dichter in Parijs te vestigen – hoewel dat werkwoord onverenigbaar is met het nauwelijks controleerbare vuur dat in hem brandde. Leven en werk stonden in het teken van het verscheurde thuisland, zijn blik erop was die van een verdrevene. Nadat hij was getrouwd met de Vietnamese Ngo Thi Hoang Lien (Yolande) – door het Zuid-Afrikaanse apartheidsregiem gebrandmerkt als ‘nie-blanke’ – was zijn verblijf in Europa een permanente ballingschap geworden, wat de ontwikkeling

24

van een kritisch politiek bewustzijn alleen maar versnelde. Zijn reputatie als schilder-dichter groeide snel, maar dat was een schrale troost. Breytenbach (Bomievale, 1939) voelde zich geïsoleerd, hij wilde terug. Eind 1972 kreeg hij eindelijk toestemming van de regering voor een bezoek. Zijn vrouw diende voor die gelegenheid tot ‘ere-blanke’ te worden getransformeerd, bovendien mochten ze maar negentig dagen blijven. Van die reis naar en door het land van herkomst is Een seizoen in het paradijs het gepassioneerde verslag. Die titel is een bewuste variant van Une Saison en Enfer van Breytenbachs negentiende-eeuwse geestverwant Rimbaud, die de poëzie inruilde voor een leven in Afrika. De omslagtekening, uiteraard van eigen hand, is een visioen van de hel, ik beschrijf hem omdat hij illustratief is voor een groot deel van zijn werk. Een moeilijk te identificeren halfmenselijk, halfdierlijk vliegend gedrocht met geamputeerde benen eist alle aandacht op. Zijn hoofd is een doodshoofd, holle oogkassen, de

www.zuiderlucht.eu

met het bloed van jouw naam in mijn mond kruip ik tegen al maar ijlere al maar wittere hellingen op

BREYTEN BREYTENBACH (vertaling Krijn Peter Hesselink)

kaken opeengeklemd om de prooi niet te verliezen. De prooi: het enorme geslachtsdeel van een man, waarvan het voorste stuk tussen twee rijen bijtende tanden verdwijnt en de rest, de balzak, onder zijn kop bengelt. De contouren van het vliegende wezen roepen een ogenblik associaties op met de voorstelling van de ooievaar die een baby bezorgt. Daarop lijkt de tekening van Breytenbach een bloedige parodie. Hier wordt geen leven gebracht, maar gekaapt, geslacht en verslonden, hier wordt castratieangst van alle symbolische vergeestelijking ontdaan en als letterlijk te nemen lichamelijke dreiging voorgesteld. Niet verwonderlijk dat het in Breytenbachs werk stikt van de verminkingen, vergroeiingen en amputaties. Zo heeft zijn alter ego Panus (een contaminatie van penis, anus en paniek) twee “belachelijke naakte vleugels achter zijn rug”, bij hem is bovendien, net als bij Rimbaud, het linkerbeen afgezet. Elders heet het dat “sommigen van ons” – vermoedelijk verwijzend naar

oktober 2010

Breytenbach

INKIJK

Toch kijken van Bep Scheeren. foto Etiënne van Sloun

gevangenen – “al gecastreerd zijn.” Niettemin is dit gewelddadige land voor de Parijse balling nog steeds meer dan de hel, hij kijkt de ogen uit zijn kop en geeft de schitterendste natuurbeschrijvingen. In zijn van blanke overheersing gereinigde vorm dient Afrika als contrabegrip van Europa, dat wil zeggen: van een op onderwerping van mensen en uitbuiting van de natuur gebaseerde beschaving. Afrika stoort zich niet aan de mens “en zijn kleine futiliteiten”, het heeft iets onaantastbaars. “Europa is een getemd, bijna zwakzinnig beest, als een koe met puistjes of een kat met verrotte tanden. Afrika is eeuwig. In Afrika is de mens een zwerver, een vergankelijk fenomeen.” In 1975 besloot Breytenbach andermaal terug te keren naar zijn geboorteland maar nu zonder toestemming van de autoriteiten. Incognito, vermomd en voorzien van een vals paspoort wilde hij contacten leggen met mensen van de verboden marxistische Okhela-beweging, een verzetsgroep waarvoor hijzelf kort daarvoor het oprichtingsmanifest had geschreven. Maar al te handig ging hij als geheim agent in spe niet te werk. Al op het vliegveld van Johannesburg werd hij gearresteerd. Na drie maanden eenzame opsluiting en een onwaarschijnlijk showproces kreeg hij negen jaar gevangenisstraf. Uit vele landen kwamen protesten, in Nederland, Frankrijk en de Verenigde Staten werden steuncomités voor hem opgericht, collega-dichters schreven solidariteitspoëzie – niet helemaal zonder resultaat: in 1982 werd hij vervroegd vrijgelaten, waarna hij de Franse nationaliteit kreeg en opnieuw in Parijs ging wonen. Meteen daarna volgde een creatieve explosie van jewelste: tekeningen en schilderijen in de Amsterdamse galerie Espace, verhalen in Spiegeldood (1983) en bovenal de gevangeniskroniek De ware bekentenissen van een witte terrorist (1984). Al dat werk bewees dat de gruwelen van het gevangenisleven Breytenbach niet klein hadden gekregen. Maar wat vooral verbazingwekkend was: tussen het werk voor die tijd en erna bestaat geen wezenlijk verschil. Kennelijk had hij zich al zo vereenzelvigd met het lot van de gevangenen dat hem dat niet meer voor grote verrassingen kon plaatsen. Wel had de auteur, die zichzelf nu omschrijft als “een handelsreiziger in dromen en illusies”, zijn politieke naïviteit begrijpelijkerwijs geheel verloren. De Bekentenissen vormen nog altijd huiveringwekkende lectuur, een kwarteeuw na dato hebben ze nog niets van hun scherpte verloren. Maar het belangwekkendst is het boek als document van een ter plekke uitgevonden overlevingskunst in onleefbare omstandigheden. Uiterst precies beschrijft Breytenbach, die tot de weinigen behoort voor wie het destijds ook in het Westen populaire zenboeddhisme meer was dan een modieuze gril, de dagelijkse oefeningen die hem fysiek, mentaal en

25

moreel in conditie hielden. “Lijdzaam toezien hoe het lichaam steeds slapper en lustelozer wordt”, is uit den boze. Als er vrijwel niets valt waar te nemen, gaat het om de concentratie op dat ‘vrijwel’, de minimale verschuivingen van het licht, de minimale waarnemingen door het celraampje. “Je moet met oor en oog om je heen graaien en op alle mogelijke manieren proberen de geest te voeden. En je moet jezelf een strenge morele tucht opleggen – je moet de grove simplificaties en zwart-wit tegenstellingen die de autoriteiten je proberen aan te praten doorzien en vermijden. Vergeet nooit deze eenvoudige waarheid: als je de menselijkheid van de persoon tegenover je ontkent, tast je gegarandeerd je eigen menselijkheid aan.”

B

reytenbach is sindsdien beroemd, allereerst als politiek activist. Zijn werk is, om zijn eigen woorden te gebruiken, te zeer gericht “tegen de simpele zoetsappigheid, tegen de morele vadsigheid (…) en de verraderlijke barbarij van middelmatigheid” om ooit populair te kunnen worden bij een groot publiek. Maar daar was het hem ook nooit om begonnen. Natuurlijk is hij teleurgesteld over de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in het postdictatoriale Zuid-Afrika. Zeer kritisch staat hij tegenover het ANC. Werkelijk veranderd is er volgens hem niets, de blanke minderheid is in Zuid-Afrika stomweg vervangen door een zwarte meerderheid. De manier waarop ‘de ANC-kanonnen’, de populist Zuma voorop, nu met de macht omgaan, ziet hij als verraad aan de revolutie. Alle desillusies en alle prijzen, eredoctoraten en gasthoogleraarschappen hebben het werk van Breytenbach niet wezenlijk veranderd, het is nog vitaal, bijtend, kosmisch, fantastisch, lyrisch en ongetemd als in zijn vroegste jaren. Geen dichter, geen kunstenaar bij wie leven en werk zozeer één zijn als bij hem. Ik weet niet of hij Slauerhoff kent, zeker is dat hij de mentale erfgenaam is van diens Ontdekker (1927). Die wordt bij thuiskomst overladen met eerbewijzen, maar inlijven bij de tevreden thuisblijvers kunnen die hem niet. In hem brandt, net als in Breytenbach, “het felst ’t vuur” dat hem “voortdrijft buiten rust en rede”. Daarom, lezer: noteer de datum in je agenda en kom naar hem luisteren, straks, in Maastricht, laat je vervoeren, vergeet het applaus.

Breyten Breytenbach is eregast tijdens het Maastricht Poetry Capital of Europe, 28, 29 en 30 oktober in Theater La Bonbonnière. Tijdens het festival zal het door John Slangen op muziek gezet gedicht Blind op reis (zie boven) van Breytenbach ten gehore worden gebracht. www.maastrichtpoetry.com

www.zuiderlucht.eu

Toch kijken door Duncan Liefferink

“E

igenlijk wil ik gedachten schilderen”, zegt Bep Scheeren. “Dat kan natuurlijk niet, dat weet ik wel. Maar we weten ook dat de binnenwereld en de buitenwereld met elkaar samenhangen. De mens is deel van de omgeving en die twee beïnvloeden elkaar.” Hoe Bep Scheeren (Kerkrade, 1950) gedachten schildert, is te zien op de tentoonstelling Van de haat en de liefde in Museum van Bommel van Dam in Venlo. Er hangt werk van de laatste tien jaar. Het eerste wat opvalt is de combinatie van zeer uiteenlopende stijlen binnen één schilderij – de combinatie van “verschillende soorten schilderkunst”, zoals ze het zelf uitdrukt. Realistische, haast klassiek gemodelleerde koppen, benen of vogels worden afgewisseld door los geschilderde, abstracte delen. Daartussen zwerven strakke, net-niet-monochrome vlakken en vormen. Al die elementen weet Scheeren knap tot een eenheid te smeden. “Dat heeft misschien te maken met het feit dat ik ben opgeleid als beeldhouwer”, oppert ze. Hoewel ze al snel overstapte op schilderen, hield ze er een sterk gevoel voor ruimte aan over. Een trefzeker in het vlak geplaatste, monumentale figuur of kop houdt in veel van haar schilderijen het beeld bij elkaar. Maar sterke, goed gecomponeerde contrasten zijn nog geen gedachten. Hoe aantrekkelijk en kleurrijk het werk van Scheeren er ook uitziet, het opent zich pas als je beter kijkt. Een vaasachtig voorwerp blijkt een romp te zijn, waaruit een hoofd groeit. Een paar expressieve blauwe vegen veranderen in water, waarop een bootje vaart. Naast een hoofd, soms losjes daarmee verbonden, zweven abstracte structuren: een rasterwerk, een kronkel. Zouden dat die gedachten zijn? Ook de veelvuldig in Scheerens werk opduikende rokken zijn opgevuld met vegen en kleuren die de fantasie van de wildste couturier te boven gaan. Ze verwijzen naar het landschap op de achtergrond, of naar de dieren elders op het doek. Ze domineren het beeld, maar verbergen ook iets. Scheerens wereld lijkt een surrealistische droomwereld, maar dat is het waarschijnlijk niet. Het gaat haar juist om de zeer reële verbindingen tussen mens, dier en omgeving, die je normaal niet kunt zien, maar die je – in de vorm van kunst – wel zichtbaar kunt maken. Associaties te over in dit rijke werk. Dubbelzinnige titels als Het vrolijke landleven, Wintergast – Zomergast (voor een tweeluik) of Toch kijken geven een aanwijzing, maar ook niet meer dan dat. Inderdaad, toch kijken dus! Bep Scheeren: Van de haat en de liefde. Venlo, Museum van Bommel van Dam, t/m 9 januari 2011, met catalogus. www.vanbommelvandam.nl

oktober 2010

John Cage, tussen

Mythe

Componist John Cage wordt een welhaast mythische invloed op de moderne en hedendaagse kunst toegedicht. Een tentoonstelling in Heerlen geeft een degelijk overzicht van zijn baanbrekende werk, maar houdt de mythe in stand. “Zijn invloed is zo vanzelfsprekend geworden dat we hem nauwelijks meer zien.” door Duncan Liefferink

John Cage en zijn prepared piano. foto Schunck

I

n Tate Modern in Londen hangen zes reusachtige abstracte doeken van Gerhard Richter. Ze zijn getiteld Cage. De beide kunstenaars hebben elkaar niet persoonlijk gekend en er is geen sprake van directe beïnvloeding. Vanwaar dan die titel? De essentie is in één woord samen te vatten: vrijheid. De veelzijdigheid van Richters oeuvre en de rol van gecontroleerd toeval in de totstandkoming daarvan, betoogt de Amerikaanse kunsthistoricus Robert Storr in een essay over de cyclus, bouwt voort op de ongebreidelde experimenteerdrift van John Cage. “Cage

26

rechtvaardigde mijn benadering”, aldus Richter. John Cage schreef zijn meest baanbrekende composities in de jaren veertig en vijftig, maar het feit dat iemand als Gerhard Richter nog in 2006 een monumentale cyclus naar hem vernoemt, doet vermoeden dat hij artistiek gezien nog lang niet dood is. Waar zit hem dat in? Wat brengt bijvoorbeeld filmmaker Frank Scheffer (zie ook Zuiderlucht 12/2008) ertoe Cage te omschrijven als “de belangrijkste kunstenaar van de tweede helft van de

twintigste eeuw”? Wie met dergelijke vragen de tentoonstelling The Anarchy of Silence – John Cage and Experimental Art in Schunck Heerlen bezoekt, komt enigszins bedrogen uit. De hoofdmoot van de expositie, samengesteld door de Amerikaanse curator, kunsthistoricus en Cage-kenner Julia Robinson, is een degelijk, chronologisch overzicht van het oeuvre van Cage zelf aan de hand van partituren, geluidsfragmenten en foto’s. Voor wat betreft de nawerking van Cage beperkt de tentoonstelling zich tot zijn bepalende invloed op de Fluxus-

www.zuiderlucht.eu

beweging uit de jaren zestig, die een verbinding legde tussen beeldende kunst, muziek en theater. John Cage (1912-1992) begon zijn carrière als componist in de jaren dertig met een voorliefde voor onconventionele slagwerkmuziek. In 1940 stak hij voor het eerst schroeven, moeren en stroken rubber tussen de snaren van de piano en veranderde zo de klank van iedere afzonderlijke noot. De prepared piano was geboren. Geleidelijk kwam hij tot het inzicht dat het overbrengen van persoonlijke emoties via muziek problematisch is. Hij kon zijn emoties wel in de muziek stoppen, maar het was helemaal niet gezegd dat de luisteraar ze er ook weer uit haalde. Hij ging op zoek naar manieren om zijn eigen rol als componist zo ver mogelijk naar de achtergrond te dringen. Dit bracht hem in de eerste plaats tot een steeds bredere opvatting van de geluiden die ter beschikking staan om muziek te maken. In 1951 schreef hij een stuk voor twaalf radio’s die afwisselend aan- en afgezet worden. Een compositie was volgens Cage in feite niets anders dan een structuur waarbinnen in principe ‘alles’ kon gebeuren. Dat mocht geluid zijn, maar ook niet-geluid, ofwel: stilte. Beide waren in Cages visie gelijkwaardig. Het tweede probleem waarmee hij worstelde, was juist die structuur, de vorm van de compositie, het glas waarin ‘alles’ gegoten kon worden. Daarin viel de hand van de componist veel moeilijker uit te schakelen. Via de Oosterse filosofie vond Cage de oplossing uiteindelijk in het toeval. Vanaf 1950 schreef hij een reeks stukken met behulp van de I Tjing, het oud-Chinese ‘Boek der Veranderingen’, waarbij hij alle variabelen die de klank bepalen (toonhoogte, duur, sterkte, etc) door kop of munt liet bepalen. Alle lijntjes kwamen samen in het meest gevierde en meest verguisde stuk van Cage: 4’33” uit 1952. De partituur schrijft 4 minuten en 33 seconden stilte voor. Wat er in die tijd gebeurt, is volledig afhankelijk van het toeval, ‘alles’ kan gebeuren en de componist heeft daarop geen enkele invloed. Sterker nog, als er iemand invloed op heeft is het de toehoorder die zijn stoel laat kraken, met zijn voeten schuifelt of misschien zijn eigen hartslag hoort.

oktober 2010

geleerden en gelovigen Alle lijntjes kwamen samen in het gevierde en verguisde 4’33” uit 1952. Natuurlijk kwam dit alles niet helemaal uit de lucht vallen. De futuristen maakten al rond 1910 muziek met ‘rare’ geluiden. Marcel Duchamp (met wie Cage goed bevriend was) deed in dezelfde periode al experimenten met toevalsbepaalde kunst. Een jaar vóór 4’33” kwam Robert Rauschenberg (eveneens een vriend) met zijn White Paintings: volledig witte doeken die niets anders doen dan het weerspiegelen van het licht en de ruimte eromheen. In zijn radicaliteit is 4’33” is echter uniek en dat bleef het ook. Zo’n statement kun je maar één keer maken. In de loop van de jaren vijftig ontwikkelde Cage toenemend gecompliceerde methodes om het toeval te kanaliseren. Het leidde tot geweldige muziek, maar ook tot theoretische

verhandelingen die, volgens Cage-leerling Dick Higgins, het karakter aannamen van “legal contracts”. Zo vrij was het dus allemaal ook weer niet. Belangrijker voor de kunst van de jaren daarna was dat Cage steeds meer visuele, theatrale elementen in zijn werk betrok. Hij stond daarmee aan de wieg van de happening en van Fluxus. De tentoonstelling in Schunck documenteert uitvoerig hoe kunstenaars als diezelfde Dick Higgins, La Monte Young, George Brecht, Nam June Paik, Yoko Ono en Wolf Vostell een decennium lang teerden op ‘s meesters idee van een structuur waarbinnen ‘alles’ kon gebeuren. Dat leverde mooie en vaak humoristische acties op, maar ook veel behoorlijk gedateerde flauwiteiten. En dan houdt de tentoonstelling op. Het was zeer leerzaam, daar niet van, en

Installatie van Nam June Paik in The Anarchy of Silence in Schunck. foto Perry Schrijvers

27

we konden ook best een lesje gebruiken. Tegelijkertijd blijven er nogal wat vragen over. Tentoonstellingssamensteller Julia Robinson claimt in de catalogus dat in Cages project “het DNA van het overweldigend interdisciplinaire, mediagerichte kader van de moderne artistieke praktijk wordt onthuld”. Je voelt dat daar wel eens iets van zou kunnen kloppen. Wordt er in de huidige beeldende kunst niet aan de lopende band gesampled uit ‘de echte wereld’? Deed Cage niet al in essentie, en misschien wel veel radicaler, wat de deejays van nu ook doen? Kortom: hoe zit het nou met Cage als “de belangrijkste kunstenaar van de tweede helft van de twintigste eeuw”? Filmmaker Frank Scheffer, die regelmatig met Cage samenwerkte, wil zijn uitspraak desgevraagd zelfs nog wel wat aanzetten. “Ik vind hem de belangrijkste denker van de tweede helft van de twintigste eeuw. Hij heeft ons laten zien dat je de wereld vanuit verschillende perspectieven kunt zien, dat wat zich buiten ons hoofd afspeelt ons meer te vertellen heeft dan wat daarbinnen plaatsvindt. Dat heeft ook een politieke betekenis!” voegt hij er dreigend aan toe. Zo lijkt Cage gevangen tussen geleerden en gelovigen. Daar ergens bevindt zich ook de mythe van vrijheid en openheid die met Cages naam verbonden is geraakt. In een reactie op de tentoonstelling slaat de Maastrichtse geluidskunstenaar Paul Devens, jaargang 1965, waarschijnlijk de spijker op zijn kop: “Cage is heel belangrijk geweest voor het benoemen van de vrijheid die je als kunstenaar hebt, voor het bewustzijn van de relatie tussen maker en ontvanger. Ik werkte daar al jaren mee. Pas later kwam ik erachter dat veel van die ideeën van Cage afkomstig waren.” Cages invloed, met andere woorden, is zo vanzelfsprekend geworden dat we hem nauwelijks meer zien. Ook Gerhard Richter verwijst met de titel van zijn abstracte cyclus naar een dergelijke diffuse schatplichtigheid aan Cage. Het zijn niet de minsten die een jaar of twintig na hun dood al in een mythe zijn veranderd. The Anarchy of Silence – John Cage and Experimental Art. Heerlen, Schunck, t/m 28/11. www.schunck.nl

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

TRANS FORM A R C H I T E C T E N

WWW.TRANS-FORM.NL

kapper met of zo

nder

afspraak

men & women

46 MAASTR IC HT BOS CH STRAAT 11 SI TTARD HASPE LSESTRAAT IC HT MAASTR 2 G USWE ST GER LA CH 72 4 62 32 3 04 L (o p af sp ra ak ) TE nc oi ffe ur s. nl ww w. wi jn ho ve

Bos ch s tra at

Def www.galeries.nl:Opmaak 1 4-2-10 15:53 Pagina 1

M a a s b o u le v a r d

l en sin ge

He rb

te Gro

Gr

ac

ht

S tation s s traat

B ru ss els estraat

K om m el

Vrijthof

3

rt o

He

raat

a ri Ca lv

es tr

Bre

s ter

aa s st

o S i n t J a n s k lo

N ic ol Sin t

Zes galeries heten u van harte welkom!

Markt

St

at

en us st ra at

4

aa t

de s

tr aa

6

NS

OL Vrouwe plein

t

eg

Scharnerw

sin gen

2

Ho nd

ge l

tra at Ta fel s

t aa

5

Kunst in t Maastrich

B is

1

s ch

nt Hu b

ins

o ps

Si

Pr

e rt us laa

n

S in

tP

ie t

e rs tr

ge rs

amique Avenue Cér

stra at

Ton

eg ew

Voor de verruimde openingstijden tijdens galeries maastricht raadpleeg onze eigen websites. Voor meer informatie: www.galeriesmaastricht.nl

ing el

Je ke rw eg

J ohn

1

F. K e n n e dy s

i n g el

2

THE BULL MARKET

Maastricht is een stad rijk aan kunst en cultuur. Behalve musea, instituten en kunstbeurs TEFAF kent de stad een aantal interessante galeries met uiteenlopende kunst en met een eigen signatuur. Zes galeries heten u ‘The bull market en de schoonheid van Taurus’. Wim tijdens en buiten TEFAF van harte welkom! Voor de verruimde openingstijden tijdens TEFAF raadpleeg onzeClaessen | schilderijen | 26 september t/m 13 november 2010 Een speciaaleigen themawebsites. in de galerie waarbij vele Opzondag 21 maartvieren wij tussen 12 en 21 uur de komst van de lente met een beelden van stieren met 10% korting. Wij bedoelen aantrekkelijk programma! Voor meer informatie: www.galeriesmaastricht.nl

daarmee: weg met de somberheid in de economie!

Gallery Bell’Arte

01

Huub Hannen Galerie

Komende expositie‘BEELDHOUWER 14 november: JAN VERSCHOOR VAN DE ONDERKOELDE PERFECTIE.’ Dinsdag t/m zaterdag van11- 17 uur, Angels & birds van Gerti Bierenbroodspot zondag van 14 - 17 uur en op afspraak. Tijdens TEFAF dagelijks geopend van 10 - 18 uur. Openingstijden: Gallery Bell’Arte Jekerweg 51, 6212 GA Maastricht di t/m za 11.00 - 17.00 uur Jekerweg 51 T 043 3211702. www.gallerybell-arte.com

6212 GA Maastricht Tel. +31 (0)43 - 321 17 02

zo 14.00 - 17.00 uur

Galerie Dis

02

HARALD SCHMITZ-SCHMELZER ‘WANDOBJECTEN’, PATRICK SCHOLS ‘MEUBELOBJECTEN’

www.gallerybell-arte.com De expositie duurt t/m 17 april 2010. De openingstijden www.libasaf.com zijn donderdag t/m zaterdag van 13 - 18 uur en op afspraak. www.galeriesmaastricht.nl Tafelstraat 28, 6211 JD Maastricht, T 043 3259117. www.galeriedis.nl

3

Henn-Art

03

‘MADE IN GERMANY’ MET O.A. JÖRG IMMENDORF EN KARL OTTO GÖTZ.

04

MARTIJN LUCAS VAN ERP, RECENTE SCHILDERIJEN

De expositie duurt van 7 t/m 28 maart. Tijdens de Tefaf van 12 t/m 21 maart is de galerie dagelijks geopend van 12 - 19 uur. Daarna vrijdag t/m zondag van 13 tot 17 uur. Boschstraat 50, 6211 AX Maastricht, T 043 3255552. www.huubhannen.nl

Galerie Post+García

05

GRANDS CRUS II ALECHINSKY, LATASTER EN RIPOLLÉS

11 maart t/m 5 april Paaszondag gesloten, Paasmaandag geopend. Openingsuren donderdag, vrijdag, zaterdag 12 - 18 uur en zondag 13 tot 17 uur. | Galerie DIS | Tafelstraat 28 | 6211JD Maastricht | 043-3259117 | www.galeriedis.nl | Avenue Ceramique 17, 6221 KV Maastricht, Openingstijden: donderdag t/m zaterdag van 12.00 tot 17.00 uur en op afspraak T 043 3561900. www.postgarcia.nl

Galerie Stevens 4

06

MICHAEL VAN DEN BESSELAAR & ARIAN WINTERINK

special guest [only at the opening] Tijdens de TEFAF 14 maart IN COOPERATIE MET ARTCO, HERZOGENRATH, D. Openingstijden: Sydney Lynch, USA Van 7 maart t/m 4 april elke zaterdag en zondag t/m 20 maart: Dagelijks van 13 - 19 uur. van 16 - 20 uur. Maandag t/m vrijdagdisplays na afspraak.her handmade jewellery Daarna iedere donderdag t/m zaterdag van Gedurende TEFAF elke dag van 16 - 20 uur. 13 - 19 uur opopening afspraak. Sint Servaasklooster 30 A, both artists are present at en the Sint Nicolaasstraat 26 C, 6211 NN Maastricht, 6211 TE Maastricht, T 043 321 43 16 M 06 53208245. www.henn-art.com M 06 50 50 75 21. www.galeriestevens.nl exhibition open until october 17 2010 every thursday, saturday and sunday 4 - 8 pm

monday - friday by appointment [except thursday!]

opening sunday september 19 2010 4 - 8 pm

craig roper

“my western landscape” photos, collages, paintings and realitybundles

5 HENNart_ZL.indd 1

6

THEO LENARTZ ONVOLTOOID VERLEDEN TIJD

16-09-2010 22:07:34

NOG NIET EERDER GEËXPOSEERD WERK OP PAPIER UIT DE JAREN TACHTIG

GALERIE POST + GARCíA 10 T/M 31 OKTOBER 2010

LA FORTEZZA AVENUE CÉRAMIQUE 17 NL 6221 KV MAASTRICHT T +31 (0)43 356 19 00 [email protected] WWW.POSTGARCIA.COM OPENINGSTIJDEN DO. T/M ZA. 12-18 U ZO. 13-17 U

28

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

In september

1

Rijksmuseum Amsterdam koopt originele cover (met stoere auteur op stoere Harley Davidson) van Ik Jan Cremer uit 1964. De toevoeging “n onverbiddelijke bestseller” werd op het laatste moment van het omslag verwijderd.

2

Eindelijk weer een seksscène met George Clooney, en wel in de film The American van Anton Corbijn. Zijn partner is de Italiaanse Violante Placido. Het budget van de film, 20 miljoen, wordt in de VS in de eerste week al terugverdiend.

3

Ibsens Hedda Gabler is in Amsterdam twee weken lang elke avond uitverkocht, waarschijnlijk omdat hoofdrolspelers Halina Reijn en Jacob Derwig afgelopen zomer de show stalen in de tv-reeks In therapie.

4

Het Outdoor- and Retailcenter in Roermond (zie foto) staat tweede in de verkiezing van lelijkste gebouw van Nederland. Tot onze verbazing blijkt De Stadshaard in Enschede, de winnaar, nog afstotender.

5

Deel van het Retailcenter in Roermond.

Iedereen met ogen in zijn hoofd kan zien dat de islam geen ideologie is maar een geloof, en voor een groeiende groep niet meer dan een life style. “Waarom kan geen politicus het opbrengen dat vast te stellen?”, aldus Bas Heijne in NRC Handelsblad.

6

Michelangelo’s fresco’s (1508) op de plafonds van de Sixtijnse Kapel in Rome blijken aangetast door adem en zweet van de vier miljoen naar boven starende toeristen die er jaarlijks onderdoor schuifelen.

7

“Denkt u niet: eindelijk gerechtigheid”, vraagt Matthijs van Nieuwkerk in DWDD aan de in de VS

29

De Vlaming wil plaats maken voor een opvolger die zich kan richten op de volgende Cultuurplanperiode 2013-2016.

Directeur Erik Schilp is boos en spreekt van “het afstraffen van goed ondernemerschap en spaarzin.”

15

24

“Het vergt moed om buitenstaanders te laten kijken naar jouw culturele aanbod, naar het beleid en de strategie”, complimenteert de Brit Paul Collard, net aangesteld als ‘kunstschouw’ in Amsterdam, zijn nieuwe werkgever in NRC Handelsblad.

Behalve door bezuinigingen worden de theaters nu ook bedreigd door teruglopende bezoekersaantallen. Nederlanders kiezen voor goedkopere culturele uitstapjes, en gaan voortaan liever naar de bioscoop dan naar een dure musical.

16

25

herontdekte schrijver Hans Keilson. “Bij het woord gerechtigheid denk ik aan mijn ouders die zijn afgevoerd naar Auschwitz”, antwoordt de 100-jarige.

Barack Obama kondigt Of Thee I Sing: A Letter To My Daughters aan. In het als een brief geschreven boek brengt hij een eerbetoon aan dertien inspirerende Amerikanen. De opbrengst gaat naar kinderen van gewonde of gesneuvelde soldaten.

8

17

Bureau Berenschot laakt ambities Maastricht Culturele Hoofdstad 2018. Geen concrete ambities in cultuuraanbod, en een programmering ontbreekt zijn twee prominente kritiekpunten in deze uitgelekte sterktezwakte analyse.

De zelfstandigheid van het Limburgs Symfonie Orkest wordt bedreigd door naderende bezuinigingen. Het demissionaire kabinet wil een fusie met het Brabants Orkest. Het nog te vormen kabinet Wilders zal het definitieve besluit nemen.

9

18

Opening van C-mine cultuurcentrum in Genk, onderdeel van een 75 miljoen euro grote investering in de opknapbeurt de voormalige mijnsite Winterslag. Vreemd genoeg komt Genk niet voor in de Euregionale plannen van Maastricht 2018.

10

Jack Nowee organiseert Arendsoog Fandag in Zoetermeer omdat 75 jaar geleden de eerste Arendsoog uitkwam, geschreven door zijn grootvader J. Nowee. Die stierf in 1958 toen hij bezig was aan deel 20. Zoon Paul Nowee schreef er nog 43 delen bij.

In filmhuis Quad Cinema in New York wordt Clear Blue Tuesday getoond, een verfilmde rockmusical over 9/11. Regisseur Elizabeth Lucas wil een tegenwicht bieden tegen eerdere 9/11 films die ze “ overdreven zwaar op de hand” noemt.

De voorstelling van Shakespeares Richard III door theatergroep Orkater, op muziek van Tom Waits en met Gijs Scholten van Aschat in de hoofdrol, trekt in Amsterdam bijna 10.000 bezoekers in 18 voorstellingen.

11

20

19

“Ik begrijp echt niet meer waarom kunstenaars in achterstandswijken gaan wonen. En maar denken dat je een wijk kunt veranderen als je met genoeg architecten en vormgevers bij elkaar woont,” aldus ex-guerillakunstenaar Marc Bijl in De Volkskrant.

Horeca-ondernemers in Sittard vragen het stadsbestuur vergeefs om verlenging van de succesvolle expositie Typisch Toon in museum Het Domein. De tentoonstelling over Toon Hermans trok 23.000 bezoekers.

12

De Mondriaan Stichting benoemt Guus Beumer (55) tot curator van de Nederlandse inzending voor de Biënnale van Venetië in 2011. Beumer (zie foto) is directeur van de Maastrichtse kunstinstellingen Marres en NAiM Bureau Europa.

Lady Gaga (mevrouw getikt) verschijnt op het MTV-gala in een jurk van vlees, als statement tegen de onderdrukking van homo’s in het Amerikaanse leger. Maar het is ook kunst, net als de 17e eeuwse Vanitasstillevens van geschilderd vlees.

13

Juryvoorzitter Quintin Tarantino reageert met masturbatiebewegingen richting critici als hij op het Filmfestival van Venetië de Gouden Leeuw toekent aan zijn ex Sofia Coppola. Haar film Somewhere biedt een inkijk in het sterrenbestaan van Hollywood.

14

Directeur Koen Brams van de Jan van Eyck Academie in Maastricht kondigt na tien jaar zijn vertrek aan.

21

22

VVD-prominent Frank de Grave vindt dat de kunstwereld populaire zangers als Jan Smit en sporthelden moet inzetten om een antwoord te vinden op de voorziene bezuinigingen. Ook wil hij sponsorgelden ophalen bij vermogende gepensioneerden.

23

De door het Nationaal Historisch Museum in 2010 opgebouwde vier miljoen euro aan bouwreserve wordt door overheid weer teruggeëist.

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

Musica Sacra 2010 (zie foto) trok duidelijk meer bezoekers dan vorig jaar, laat artistiek leider Stijn Boeve weten. “Zeker op de kleinere locaties dreigen we qua belangstelling uit onze voegen te barsten”, aldus de debuterende Boeve.

Ensemble Insomnio in Entre Deux. foto Intro in Situ

26

De minimalistische ontwerper Aldo van den Nieuwelaar is op 65-jarige leeftijd overleden. Bekendste ontwerpen van de ‘millimeterneuker’ waren de de TC6, een staande, ronde tl-buis, en de Amsterdammer, de befaamde rolluikkast.

27

Tijdens het tiende International Breakdance Festival bevolken naar verluidt zo’n 8.000 jongeren met petjes de binnenstad van Heerlen. Op tal van locaties in de stad wordt drie dagen lang gedanst, op handen en voeten uiteraard.

28

Directeur Wim Pijbes van het Rijksmuseum in Amsterdam wil het pistool waarmee Pim Fortuyn werd vermoord in 2004, tentoonstellen. Het schietwapen en de messen waarmee Theo van Gogh werd omgebracht, hebben niet zijn interesse.

29

Filmotech presenteert tijdens het Nederlandse Filmfestival de nieuwe webvideotheek waar alle nog beschikbare tv-series van de publieke omroep en Nederlandse speelfilms online verkrijgbaar zijn.

30

In 35 theaters en concertzalen is de afgelopen week een protestmanifest tegen de bezuinigingen op kunst voorgelezen. De sector moet 21 procent inleveren, tegenover gemiddeld 7 procent op andere gebieden.

De kunst van het wonen

Maison Céramique - Maastricht 33 luxe appartementen, zowel huur als koop

de la Horra_Zuiderlucht_HalfPage.qxd:Bonn

7/6/10

10:36

Page 1

kunstwerk glazen liftschacht/corridor: Claude Lévêque

Bonnefantenmuseum Maastricht

Sandra Vásquez de la Horra 11.07.–24.10.2010 www.bonnefanten.nl

30

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

My Imaginary Lives 2

Magnum

De eerder in Zuiderlucht verschenen RAM-tekeningen van Rowland Jones worden deze maand gepubliceerd bij Matchboox in een met de hand gemaakt luciferboekje. Zie www.matchboox.com

31

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

De hel is

Plekken der herinnering

Tableau de la troupe in de kloosterbibliotheek van Wittem, 1935. foto Erfgoed Nederlands Kloosterleven Sint Agatha

De bibliotheek van de paters redemptoristen in Wittem is van een bijzondere schoonheid. Maar de oorspronkelijk collectie van 80.000 boeken staat in Nijmegen. Daarvoor kwamen 40.000 andere titels in de plaats, als coulissen om het aanzien van de bibliotheek hoog te houden. “We moeten het hebben van de magische sfeer.” door Emile Hollman

“W

ie ons tegenwoordig bibliotheekgebouw, in 1892 opgetrokken, voor ’t eerst binnentreedt, komt onwillekeurig onder den indruk. ’t Is een overzichtelijke ruimte, van 31 bij 8 meter, waar twee gaanderijen met sierlijke wenteltrappen, alles eigen werk, het bereiken der wetenschappelijke schatten vergemakkelijken.”

32

Aldus schreef pater H. Mosmans in 1936 bij gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het redemptoristenklooster in Wittem. Een grote indruk maakt de bibliotheek drie kwart eeuw later nog steeds. Je hebt het gevoel dat je je in de lege buik van een houten schip bevindt, waarvan de wanden gecapitonneerd zijn met boeken.

www.zuiderlucht.eu

“Veel bezoekers beginnen over Umberto Eco’s boek De naam van de roos”, zegt kloosterdirecteur Philippe Cremers die zijn best doet om de bibliotheek zo toegankelijk mogelijk te houden. Dat bezoekers zich hier de labyrintvormige bibliotheek uit Eco’s historische thriller herinneren, zegt eerder iets over hun fantasie dan over de bibliotheek zelf. Het is namelijk uitgesloten dat hier perkamenten manuscripten staan die geheime kongsi’s verraden of aanknopingspunten bieden voor het ontraadselen van nooit vermoede intriges. De vier wenteltrappen zijn trouwens afgesloten voor publiek omdat de ranke houten gaanderijen maar weinig bezoekers tegelijk kunnen dragen. De congregatie van de redemptoristen werd in 1732 gesticht door de Italiaanse jurist, bisschop en moraaltheoloog Alphonsus van Liguori (1696-1787). Via volksmissies trachtte hij de paupers op het platteland rondom Napels spiritueel te verrijken. Blijft de vraag waarom er zoveel boeken nodig zijn om de verworpenen der aarde een heilig hart onder de riem te steken? Directeur Cremers verwijst voor een antwoord naar oud-bibliothecaris pater Jozef Konings (Swalmen, 1928) die inmiddels in een verzorgingstehuis voor geestelijken woont in Boxmeer. Hij wacht ons op in de spreekkamer van het enorme complex. “De redemptoristen hebben altijd gestreefd naar een eigen opleiding op academisch niveau”, luidt zijn antwoord op de vraag. “Dat betekent dat een wetenschappelijke bibliotheek onontbeerlijk is.” Het aansporen van armen “vraagt een grondig weten en ervarenheid”, schrijft pater A. Sampers in het periodiek Bibliotheekleven uit 1941, “welke echter slechts voor een klein deel uit boeken te halen zijn, waarvoor men althans zeker geen grote en kostbare bibliotheek nodig heeft. Maar hiernaast staat de wetenschappelijke opleiding van de leden der eigen orde, die natuurlijk niet louter praktisch mag zijn doch veel verder gaan moet dan men onmiddellijk nodig heeft.” Kortom, Alphonsus wenste dat zijn paters wetenschappelijk beslagen ten ijs kwamen. In 1836 ontdekte een groepje redemptoristen, onderweg van Sint Truiden naar Rolduc, het klooster in Wittem. Het uit 1733 stammende gebouw stond leeg sinds de kapucijnen er tijdens de Franse revolutie waren gevlucht. Ze stichtten er een studiehuis, namen boeken mee uit Sint Truiden en ontfermden zich over de werken die door hun voorgangers inderhaast waren achtergelaten. In de eerste jaren werd de bibliotheek aangevuld met banden uit kloosterbibliotheken in de omgeving. Pater Sampers beschrijft de inhoud in zijn artikel uit 1941: Veel literatuur uit de 17e en 18e eeuw, met uitzondering van een bijbel uit de zestiende eeuw en een Nieuw Testament uit 1526; veel devotieen preekliteratuur, moraaltheologie en anti-

oktober 2010

nu decor geworden ‘Wilde je ketters bestrijden dan moest je natuurlijk eerst weten wat ze beweerden.’ Machiavellistische werken die volgens hem erop wezen dat de eerste bewoners ook interesse hadden in niet-religieuze zaken. Via schenkingen werd de bibliotheek groter en belangrijker. Ruysbroecks T Cieraet der geestelycker Bruyloft uit 1624 wordt met name genoemd. Sampers schatte het 19e eeuwse startkapitaal op 2500 à 3000 boeken. Dat werden er rap meer, met dank aan pater Heilig die in de jaren 1842-1845 als rector voor de bibliotheek 2080 francs wist uit te geven, “in een tijd toen men slechts roggebrood at en aan het ontbijt geen boter kende”. In 1884 is er sprake van een “indrukwekkende menigte boeken” van 17.000 stuks. Sampers noemt met name de vijftien delen Geestelijke Natuurkunde door Jan Jacob Scheuchzer “een prachtwerk”. Al snel bleek de bibliotheek te klein en ontpopte kardinaal Van Rossum, die theologie doceerde in Wittem, zich als auctor intellectualis van de nieuwbouw. In 1892 was de huidige bibliotheek klaar. Cremers en oud-bibliothecaris Konings hebben geen idee waar Van Rossum de inspiratie vandaan haalde. Konings: “Ik kan me niet voorstellen dat het een volstrekt origineel idee was, maar ik weet werkelijk niet waar hij zijn voorbeeld vandaan heeft. Wel moet Van Rossum veel profijt hebben gehad van twee broeders timmerlui die net waren ingetreden. Ik heb in het archief nog een nota gevonden van een schrijnwerkerij in Gemmenich waar zij houten spijlen bestelden. En je kunt zien dat het handwerk is want niet alle vakken zijn precies gelijk.” De bibliotheek valt op door zijn open karakter onder een licht gewelfde, twaalf meter hoge zoldering. In 1915 telde de bieb 40.000 boeken, in 1940 waren het er 60.000 en begin jaren zestig, schat Philippe Cremers, zo’n 80.000. Volgens het jubileumboek van pater Mosmans uit 1936 had de bibliotheek “een hoofdzakelijk Alphonsiaansch getint clericomonochaal karakter: naast zo’n 10.000 banden filosofie en natuurwetenschappen, een kleine afdeling kunst en een wat grotere voor taalen letterkunde is feitelijk alles theologie in de brede zin van gewijde, kerkelijke wetenschap.”

J

ozef Konings kwam in 1947 voor de eerste keer als priesterstudent in de bibliotheek van Wittem. Later werd hij er bibliothecaris, tot 1953. “In het eerste jaar mocht ik alleen heel nederig de teruggebrachte boeken weer op hun plaats zetten.” Na dat eerste jaar hoorde de hele bibliotheek tot zijn domein, met uitzondering van ‘de hel’, een afgeschermd stuk van de bovenste gaanderij. Tot begin jaren zestig stonden hier de libri prohibiti, ofwel de verboden, ketterse boeken. “Natuurlijk wekte de hel mijn nieuwsgierigheid, maar je moest

33

Kloosterdirecteur Philippe Cremers. foto Perry Schrijvers

schriftelijke toestemming van de overste van de redemptoristen in Rome hebben om daar een boek te mogen raadplegen.” Nog steeds heeft Konings weinig zicht op de ‘tien, misschien twintig meter’ boeken die daar stonden. Ketterse literatuur was het, uiteraard, in elk geval alle theologische boeken die door ketterse auteurs waren geschreven. Ze stonden er onder het motto: om de ketters te kunnen bestrijden moet je wel weten wat ze beweren. Tussen 1962 en 1966 werkte Konings als docent in het klooster. “Het was de tijd van het Tweede Vaticaans Concilie, de deurtjes gingen open. Maar ik kan me niet herinneren ooit een boek uit de hel geraadpleegd te hebben. Ik had aan katholieke literatuur genoeg.” Hem wil alleen maar het boek Het volkomen huwelijk van Theodoor Hendrik Van de Velde uit 1926, een handboek over seksualiteit binnen het huwelijk, te binnen schieten. Een onschuldig boek, vindt Konings, “er staat in dat naast de man ook de vrouw genoegen mag beleven aan samenleving. Nou, daar is niks tegen te zeggen maar toch kwam het op de Index.” In 1968 was de toestroom van studenten vrijwel opgedroogd. De bibliotheek werd opslagplaats en rommelzolder. In 1973 werden alle boeken in één klap verkocht aan de universiteit in Nijmegen. Dat moet Konings pijn hebben gedaan. “Zeer, en er is ook zeker spijt geweest. Maar er waren verschillende kapers op de kust om delen

www.zuiderlucht.eu

van de bibliotheek over te nemen. Daarom was ik blij dat de bibliotheek in zijn geheel naar Nijmegen ging waar die werd geïnventariseerd en toegankelijk gemaakt voor het publiek.” Lange tijd stond de imposante ruimte leeg. Nu en dan kwamen er lieden voorbij met snode plannen: een theatertje, een plek voor regionale volkscultuur, een religieus museum of een natuurcentrum wilden ze er vestigen. Directeur Cremers: “Op een dag vroeg de fanfare of ze er een concert mochten geven. De boel werd opgeruimd en zo werd ook weer de toekomst van de bibliotheek aan de orde gesteld.” Uit technisch onderzoek bleek dat het dak te zwaar was en dat de muren feitelijk naar buiten werden gedrukt. Ter versteviging kwam er een staalconstructie en later zelfs vloerverwarming om het binnenklimaat te verbeteren. En er stroomden weer boeken binnen, na een actie van pater Jozef Konings. Uit erfenissen, van mensen uit de buurt en via opgedoekte bibliotheken raakten de boekenplanken langzaam weer gevuld met een allegaartje van zowel wereldlijke als stichtelijke literatuur. Konings zelf probeerde het accent weer op theologie te leggen, wat maar zeer ten dele lukte. Wie nu de trap betreedt en langs de rekken loopt, vindt naast wat Cremers noemt ‘een schat aan theologisch en pastoraal materiaal’ een doorsnee van wat je in een Nederlandse boekenkast aantreft: van Rien Poortvliet tot Connie Palmen. Konings: “Als bibliotheek functioneert de ruimte nauwelijks meer. De twaalf nog inwonende paters hebben de boeken die ze nodig hebben op hun kamers staan.” “Een bibliotheek aan wier waarde thans niemand twijfelt”, schreef pater Mosmans in 1936. Tegenwoordig geldt dat nog vooral voor het gebouw. Er moet al een Eco aan te pas komen om enige fantasie in kasten te blazen. Hoewel er besloten is dat de Wittemse kloosterbibliotheek de plek zal zijn waar belangrijke collecties, boeken en redemptoralia van kloosters die opgeheven moeten worden, terecht zullen komen. Cremers maakt zich geen zorgen over de toekomst. Jaarlijks trekt het klooster, inclusief liturgie, de Heilige Gerardus en de winkel in religieuze parafernalia tussen de 150.000 en 180.000 bezoekers. De bibliotheek is in toenemende mate het decor bij concerten, lezingen, tentoonstellingen en de jaarlijkse Kunstdagen Wittem. “De boeken doen deels dienst als coulissen om het aanzien van de bibliotheek te verhogen”, zegt Konings. “We moeten het hebben van de magische sfeer”, zegt Cremers. Dit is het veertiende artikel in een reeks van twintig in het kader van de Culturele Biografie, een project van de BV Limburg. Kunstdagen Wittem 2010 t/m 4/10.www. kunstdagenwittem.nl

oktober 2010

Et cetera (agenda)

Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand naar: [email protected]

Iva

Gueorguieva 09.10 t/m 14.11 2010

WILLEMSTRAAT 91A HEERLEN / WO T/M ZO VAN 14.00 - 17.00 UUR WWW.KUNSTENCENTRUMSIGNE.NL

No0rd-Limburg | Niederrhein | Zuid-Gelderland

muziek biennale

NIEDERRHEIN

2010

28 augustus 31 oktober 2010

LEGENDEN

...horen en zien

Armando, Sinfonietta Köln, Hexnut, De Beer&Co, HGO Rebels, Lunapark Ensemble, Frank Groothof e.a.

Architectuur, mode en vormgeving > Aken - West Arch. A new generation in architecture, blik op het werk van jonge, experimentele architectuurscene in Duitsland, Nederland en België. Van 11/9 t/m 14/11. Ludwig Forum für Internationale Kunst. www.ludwigforum.de > Brussel - Toegepast: Fit to boost! Van 9/9 t/m 13/11. Design Vlaanderen Galerie. www.designvlaanderen.be > Düsseldorf - Stephen Shore und die Neue Dsseldorfer Fotografie. Van 11/9 t/m 16/1/11. NRW Forum. www.nrw-forum.de > Genk – Piet Stockmans 70. Op 2-3-9-10 okt en 27 nov en 4-11-18 dec. Stockmansblauw. www.pietstockmans.com > Gent – Werk van Genke ontwerper Piet(er) Stockmans. Van 2/7 t/m 24/10. Design Museum. www.design.museum.gent.be > Hasselt - David Huycke - Re-Thinking Granulation. Van 2/10 t/m 12/12. Toegepast 15 – De Meeting, Modeduo Ti+Hann ontmoet vijf beloftevolle ontwerpers. Van 1/10 t/m 12/12. Z33, huis voor actuele kunst. www.z33.be > Luik - Internationale Design Biënnale. Van 1/10 t/m 24/10. www.designliege.be > Maastricht - Symposium An inquiry into the spatial, the sonic and the public. Lezingen en performances van kunstenaars, theoretici en architecten te midden van de installatie ‘Panels’ van geluidskunstenaar Paul Devens. Van 29/10 t/m 30/10. Bovenzaal NAiM Bureau Europa. www.bureau-europa.nl

Beeldende kunst > Aken – Kunst in der Mozartstrasse. Van 17/9 t/m 9/1/11. Räumlichkeiten des Dezernats für Bildung und Kultur, Mozartstrasse 2-10. www.aachen.de > Aken – Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben

34

22. www.literaturbuero-emr.de > Aken - 100 Künstler – 100 Kacheln 2010, Een ontmoeting van hedendaagse kunstkachels met de historische tegelkachels uit de Collectie Ludwig. Van 25/9 t/m 24/10. Couven-Museum. www.couven-museum.de > Antwerpen - Dubbel tentoonstelling, De kunst van het decoreren, keramisten delen hun geheimen. Van 2/10 t/m 17/10. Internationaal Perscentrum Vlaanderen. www.tiendschuur.net > Bedburg-Hau – Beuys: Energieplan. Van 5/9 t/m 20/3/11. Museum Schloss Moyland. www.moyland.de > Bergen – Goed Doel Expositie. Van 5/9 t/m 3/10. Uitersten in realisme. Van 10/10 t/m 4/12. Galerie Pictura. www.galeriepictura.nl > Berg en Terblijt – Paintings & Sculptures, Joseph Cals. Van 19/9 t/m 31/12. Giardino Galerie & Beeldentuin. www.giardinobeeldentuin.nl > Berlijn-Kreuzberg – Hannah Dougherty. Van 11/9 t/m 30/10. Galerie Klara Wallner. www.klarawallner.de > Bonn – Der Westen leuchtet. Van 10/7 t/m 24/10. Mitch Epstein. Van 11/11 t/m 23/1/11. Bonner Kunstpreis 2009. Van 18/11 t/m 9/1/11. Joel Sternfeld. Van 11/11 t/m 23/1/11. Alexander Braun. Van 18/11 t/m 9/1/11. Dorothea von Stetten. Van 9/11 t/m 6/3/11. Noble Gäste. T/m 31/12. Kunstmuseum Bonn. www.kunstmuseum-bonn.de > Bonn - Afghanistan. Gerettete Schätze, Die Sammlung des Nationalmuseums in Kabul. T/m 3/10. Thomas Schütte, Big Buildings – Modelle und Ansichten. T/m 1/11. Kunst- und Ausstellungshalle. www. bundeskunsthalle.de> Bonn - August Macke – ganz privat, Expositie rondom leven en werk van de jong gestorven Duitse expressionist August Macke (1887-1914). Van 7/10 t/m 23/1/11. August Macke Haus. www.august-macke-haus.de> Brühl – Im Garten der Nymphe Ancolie, das größte Wandbild des Künstlers: Spektakulär! Van 12/3 t/m 27/2/11. Max Ernst Museum Brühl. www.maxernstmuseum.lvr.de

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

> Breda/Antwerpen – Geluidspost. Van 26/10 t/m 24/10 + 31/10. Een tentoonstelling i.s.m. Jean Bernard Koeman met werk van Harun Farocki, Els Vanden Meersch, Jean Bernard Koeman, Armin Linke en Alfredo Jaar. Van 16/10 t/m 24/10. Lokaal 01. www.lokaal01.nl > Brussel – Francis Alÿs: a story of deception. Van 9/10 t/m 30/1/11. Wiels. www.wiels.org > Duisburg - Walter Stöhrer Kraftfelder. Van 17/9 t/m 5/12. Museum Küppersmühle. www.museum-kueppersmuehle.de > Düsseldorf - Monika Sosnowska - Ohne Titel, 2010. Van 24/4 t/m 15/4/12. Intensif Station. Van 10/7 t/m 4/9/11. Auswertung der Flugdaten. Van 11/9 t/m 30/1/11. K21 STĎDEHAUS. www.kunstsammlung.de > Düsseldorf - Joseph Beuys. Parallelprozesse. Van 11/9 t/m 16/1/11. K20 GRABBEPLATZ. www.kunstsammlung.de > Düsseldorf – Nam June Paik. Retrospectief van de Koreaanse grondlegger van de videokunst Nam June Paik (1932-2006). Van 11/9 t/m 21/11 in Museum Kunstpalast. www.quadriennale-duesseldorf.de > Eindhoven – De principes van het verzamelen, het verzamelen van principes. Van 25/9 t/m 31/12. Het oog, Antonis Pittas. Van 20/1 t/m 5/10. Het oog, Ahmet Ogut. Van 4/7 t/m 31/12. Dutch Design Week. Van 23/10 t/m 31/10. Van Abbemusuem. www.vanabbemuseum.nl > Geleen - Installatie van Etienne Fouchet ‘Of force and sea foam’. Van 19/9 t/m 28/11. BIS71, ruimte voor kunst. www.bis71.nl > Gent – Heide Hinrichs en Isabelle Pauwels. Van 13/9 t/m 17/10. Galerie Tatjana Pieters. www.onetwenty.be > Geulle – Najaarsexpositie. Van 11/9 t/m 12/12. Galerie Art in Maupertuus. : www.art-in-maupertuus.com/nl > Grand Hornu – Aan alle doden, gelijk en verborgen in de nacht, Laurent Busine. Van 20/6 t/m 10/10. Mac’s. www.mac-s.be > Hasselt – Philip Metten, Innercoma. T/m 10/10. www.z33.be > Heerlen – The Anarchy of silence. Van 10/9 t/m 28/11. Erotische lino’s Aad de Haas. Van 8/10 t/m 16/1/11. Schunck. www.schunck.nl

siciliaanse herinneringen

> Helmond – All those peopleMaureen Bachaus. Van 17/10 t/m 19/11. De Nederlandse Cacaofabriek. www.galeriewansink.com > Horn – Typisch HAK. Jubiluemexpositie Horner kunstcollectief Hak 2000, op 2/10 en 3/10 vanaf 13.00 uur. Binnenplaats en ridderzaal kasteel van Horn. www.hak2000.nl > Horst – Show Lenneke van der Goot & Xavier Monsalvatje. Van 11/9 t/m 17/10. Galerie Judy Straten. www.galeriejudystraten.nl > Jabeek/Onderbanken - Stockexpositie van de kunstuitleen, speciale aandacht voor de beelden van Maria Stams. T/m 22/12. Galerie Rem. www.galerierem.nl > Kalkriese - Tentoonstelling Colossal met oa Hans Lemmen, Yves Maes, Wim Delvoye, Rui Chafes, Pedro Vabrita Reis en Yue Minjun. T/m 31/12/11. Museum & park Kalkriese bij Osnabruck. > Kleef – Ulrich Erben, Siria. Verschijning en beweging. Van 4/7 t/m 24/10. Götz, Hoehme, Sonderborg. Werken op papier. De schenking Bongartz. Van 4/7 t/m 24/10. Van Carl Andre tot Gregor Schneider Dorothee en Konrad Fischer: Archief van een houding. Van 14/11 t/m 20/3/11. Museum Kurhaus Kleef. www.museumkurhaus.de > Köln – Roy Lichtenstein. Van 2/7 t/m 3/10. Museum Ludwig. In 10 minuten. Solo-expositie van Suchan Kinoshita. Van 9/10 t/m 30/1/2011 in Museum Ludwig. www.museum-ludwig.de > Köln - Noli me tangere! Berühre mich nicht / Halte mich nicht fest. Van 15/9 t/m 31/8/11. Kolumba. www.kolumba.de > Leverkusen – And How and Where and Who. Werk van Bernhard Frize, van 5/9 t/m 7/11. Museum Morsbroich Leverkusen. www.museum-morsbroich.de > Linne – Nico Namara en Guus de Wit. Van 1//10 t/m 31/10. Galerie de Verbeelding. www.galeriedeverbeelding.nl > Linnich – Hebert Spierling. Van 25/9 t/m 23/1/11. Malerei und Glasmalerei. Glasmalerei museum. www.glasmalerei-museum.de > Luik - Installatie Nocebo van Nicolas Moulin (F.). Van 1/10 t/m 6/11. Espace Uhoda, Rue Léon Frédéricq

35

Furbo

S

Werk van Etienne Fouchet in Bis 71 in Geleen.

14. www.espaceuhoda.be > Maastricht – Raul Marroquin, ‘For your pleasure or displeasure’ van 23/09 t/m 23/10 in Galerie Stevens. www.galeriestevens.nl > Maastricht – Werk van Mimi Limpens. Van 3/10 t/m 21/11. Life in the gutter. Fotografie van Chantal Veugen. Van 5/12 t/m 5/2/2011. In Vleugels&Teugels, Rechtstraat. www.vluegelsteugels.nl > Maastricht – Uncovered. Werk van Nicole Linders. Van 25/10 t/m 11/11 in cultuurhuis AINSI, Lage Kanaaldijk. www.ainsi.nl en www.nicolelinders.nl > Maastricht – Palazzo: vroeg-Italiaanse kunst in Nederland (1900-1940). T/m 31/12/12. BACA Laureaat 2010: Francis Als. Van 7/11 t/m 27/3/11. Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl Maastricht – MiM 2010. Rapportage over internationaal uitwisselingsproject Made in Mirrors. Van 27/9 t/m 5/11 in Gouvernement. www.madeinmirrors.nl > Maastricht, Aken, Luik – Move! The middlemost city. Van 1/10 t/m 29/10. Rijdam Maastricht, Atelierhouse Aachen, MAMAC Luik. www.nonexistinggroup.eu,

www.atelierhouseaachen.de, www.mamac.be > Maastricht – Co Westerik., Fred Polack. Van 29/8 t/m 2/10. Marian Plug. Van 24/10 t/m 28/10. Lucassen. Van 12/12 t/m 22/1/11. Galerie Wansink. www.galeriewansink.com > Maastricht – Panels. Van 12/9 t/m 16/1/11. NAiM/Bureau Europa. www.bureau-europa.nl > Maastricht – Een explosie van kleur, Johanna Heß. Van 11/9 t/m 8/1/11. Toonzaal Maastricht. www.kunsthandelgalerie.com > Maastricht – Craig Roper: My Western Landscape, road trip or something about the space. Van 19/9 t/m 17/10. Henn Art. www.henn-art.com > Maastricht – Simone van Bakel. Van 25/9 t/m 17/10. Huub Hannen Galerie. www.huubhannen.nl > Maastricht - Expositie Gonny Scheuerman en Huub Verheijden. Van 3/9 t/m 21/10. Galerie Flow. www.galerieflowmaastricht.nl > Maastricht - : Tentoonstelling Marco Juriën. Van 12/9 t/m 15/10. Galerie Schuwirth en van Noorden. www.schwirthenvannoorden.nl > Maastricht – Expositie van

www.zuiderlucht.eu

ignor Baviera was onze achterbuurman op Sicilië. Hij had een groot huis, waar hij met zijn zieke vrouw alleen in juli en augustus woonde. Tijdens de tien andere maanden kwam hij elke ochtend werken in zijn tuin, die er fantastisch uitzag. Heel wat anders dan dat enorme stoffige terrein waar ons huis op stond en dat zó groot was dat je een kwartier onderweg was om van de ene kant naar de andere kant te lopen. Zeker in het eerste jaar van ons Siciliaanse avontuur was ik hele dagen bezig om van dat terrein ook een tuin te maken. Rond een uur of 1 in de middag hoorde ik signor Baviera altijd het hek van zijn tuin sluiten en met veel kabaal zijn auto starten. Hij had een gele, bijna dertig jaar oude Fiat 127 zonder uitlaat en met kale banden. Hij reed altijd heel langzaam tot aan het hek van mijn tuin. Daar stopte hij even. Als ik dichtbij was liep ik even naar hem toe om een paar minuten over het weer, het onkruid, de kinderen en dat soort dingen te praten. Als ik te ver weg was. zwaaide hij en riep “Buon pranzo” (smakelijk middageten) waarop ik steevast antwoordde “Grazie, altrettanto” (insgelijks). Op zekere middag reed hij achteruit het pad tussen onze twee tuinen af. Hij zag mij niet en reed door, maar hij had mijn auto (een witte Fiat Punto) kennelijk ook niet gezien. Ik hoorde een enorm kabaal. Daarna was het een paar seconden stil en toen gaf signor Baviera vol gas en ging ervandoor. Ik ging kijken en ja hoor: de hele zijkant van de Punto was ingedeukt. Overal zat de gele verf van de auto van signor Baviera. Ik vond het raar dat hij zomaar was weggereden, maar toen ik het verhaal aan een paar Sicilianen uit de buurt vertelde bleken ze dat heel normaal te vinden. “Siamo tutti furbi, noi Siciliani”. Furbo betekent slim, maar het heeft een hele negatieve bijklank. “Wij Sicilianen zijn allemaal sluweriken, oplichters.” Dat zeiden ze. Na die dag heb ik signor Baviera bijna twee maanden niet meer gezien, tot ik hem op een dag ineens het gras hoorde maaien. Ik liep naar hem toe. Hij keek eerst een beetje schichtig, maar zijn gezicht klaarde op toen ik vroeg hoe het met hem ging. We hebben zeker een half uur staan praten maar met geen woord gerept over de aanrijding. En dat is zo gebleven in de daarop volgende jaren. Ik heb nooit iets laten doen aan de deuken en de gele verf op mijn auto. Signor Baviera was ver in de tachtig. Dat hoop ik ook nog eens te worden en dan wil ik ook een keer met een versleten auto gewoon langs de auto van een van mijn buren schuren en net doen of mijn neus bloedt. Ooit wil ik ook furbo worden. PIETER BEEK

oktober 2010

Et cetera (vervolg)

> Onderbanken - 14 Kunstenaars zetten hun deuren open voor het publiek, speciale aandacht voor het werk van Jos van Wunnik. Op 3/10. www.spiegelroute.nl > Roermond – Marcel Roncken, Vrijveldkunst. Vanaf 14/5. Galerie Vrijveldkunst. www.vrijveldkunst.nl > Roermond – Een wisselende groepsexpositie. Met werk van Eppe de Haan, Chuck “Koor Hargrove,Carole Ivoy, Rietje Geurts, Isao & Yasuko Sugiyama, Luc Peters, Cesare Reggiani, Aldo Rontini, Piet Schoenmakers, Frieda van Voorst en Bernard Visser. Van 11/9 t/m 28/11. DZD Art Gallery. www.dzdart.nl > Sittard – Ilona Hendriks. Van 1/10 t/m 31/10. Janssen-lortije Anita. Van 8/10 t/m 24/10. NDK galerie kunstuitleen. www.art.dabekaussen.nl > Sittard – Freddie Segers en Toos Vos-Maas. Van 2/10 t/m 17/10. Ophovenermolen. www.ophovenermolen.nl > Steyl – De vrouwen van Lunenburg. Van 24/10 t/m 9/1/11. Galerie de Zeemeermin. www.galeriedezeemeermin.nl > Tegelen – Dubbel tentoonstelling, De kunst van het decoreren, keramisten delen hun geheimen. Van 18/9 t/m 12/12. Tiendschuur. www.tiendschuur.net > Urmond/Stein - Duo-tentoonstelling van Marlies Lebesque (draadtekeningen, tekens, collages) en Marianne de Jong (wandobjecten). Van 1/10 t/m 24/10. Terpkerk. > Valkenburg aan de Geul – Jaap Min

Claudia Birkheuer. Van 2/89 t/m 23/10. Galerie Tracé. www.galerietrace.nl > Marl - Ausstellung zum 14. Marler Video-Kunst-Preis. Van 20/6 t/m 8/10. Ausstellung Deutscher KlangkunstPreis 2010. Van 22/8 t/m 3/10. Ausstellung V.A. Wölfl „Neuer Tanz“. Van 24/10 t/m 1/1/11. Skulpturenmuseum Glaskasten. www.marl.de > Mönchengladbach – Mircea Cantor, Klug wie die Schlangen und einfältig wie die Tauben. Van 4/7 t/m 24/10. Gregor Schneider. Van 12/12/09 t/m 31/12 Keuze uit de verzameling Etzold. Focus op de vroege etsen van K.O. Götz. Van 3/10 t/m 30/1. Museum Abteiberg. www.museumabteiberg.de > Nijmegen - Expeditie Steentijd. Van 11/9 t/m 31/10. Mikhael Marasik. Van13/11 t/m 23/1/11. Berend Strik. Van 25/9 t/m 9/1/11. Museum het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Neuss – Grenzenloze Gaumen Freuden., Römische Küche in einer geramanischen Provinz. Van 10/9 t/m 9/1/11. Clemens-Sels-Museum Neuss. www.clemens-sels-museum.de > Nuth – Octomber. Van 26/9 t/m 10/10. Grijzegrubben 94. www.oyenancion.nl > Oberhausen –Die Sammlung. Van 27/6 t/m 9/1/11. Janosch – Panama und andere Welten. Van 26/9 t/m 9/1/11. Ludwig Galerie. www.ludwiggalerie.de

Dansend paar, keramiek in de Tiendschuur in Tegelen

36

en zijn leerlingen. Van 19/9 t/m 14/11. Charles Eyck ziet Zuid-Limburg. T/m 10/10. 125 jaar VVV in Valkenburg. T/m 10/10. Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg.nl > Valkenburg aan de Geul – Marx en Marx, Limburgse kunst, najaarsexpositie. Van 1/10 t/m 10/10. John en Frank Marx. www.marx-en-marx-kunst.nl > Venlo - Bep Scheeren, Van de haat en de liefde 2000-2010. Van 19/9 t/m 9/1/11. Museum van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl > Venlo – Kunst in de genen. Werk van drie generaties Lap. Van 3/10 t/m 2/1/2011 in Domani. www.kunstindegenen.nl > Venlo - Maria Ikonomopoulou en Emma van Drongelen. Van 19/9 t/m 7/10. Galerie new Untitled. www.galerienewuntitled.nl > Venray – Haïdee Henry. Van 26/9 t/m 28/11. NL70 / Limburgse fotografen. Van 12/12 t/m 9/1/11. ‘Coquelicot’ (Klaproos) van de Franse kunstenares Haïdée Henry. Van 26/9 t/m 5/12. Odapark. www.odapark.nl

Fotografie en film > Aken – Eros und Stasi. Van 26/9 t/m 21/11. Aachener Ludwig Forum. www.ludwigforum.de > Amsterdam – Foto expositie Frederik Heyman: a full stomach. Van 9/10 t/m 7/11. Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond. www.galeries.nl > Cadier en Keer – Things that matter. Van 22/5 t/m 9/1/11. Het Afrikacentrum, museum voor West-Afrika. www.afrikacentrum.nl > Echt – Foto’s van Peter Cox, van 29/8 t/m 27/10. Galerie Graus Ursulinenhof), Wijnstraat 42. www.pmgcox.nl > Essen – A star is born. Photography and Rock since Elvis. Van 2/7 t/m 10/10. Museum Folkwang. www.museum-folkwang.de > Hasselt – Smile. Hasselt als canvas voor het werk van talentvolle fotografen. Grote foto’s door de hele stad. Routes verkrijgbaar bij Toerisme Hasselt. www.smilehasselt.be > Heythuysen - Fotografie van Jan Wilms, Bob Strik, Ron Mennen & Rolf Maas. Van 24/10 t/m 21/1. Gemeentehuis Leudal en Rabobank Maas en Leudal, tijdens kantooruren (het gemeentehuis ook op donderdag tot 19.00 uur) en op zondagen van 14.00 tot 17.00 uur. www.kunstencultuurleudal.nl > Köln – Fotografien des 19. Jahrhunderts aus Japan und ChinaMuseum. Van 11/6 t/m 9/1/11. Ludwig. www.koelnischerkunstverein.de > Louvain-la-Neuve – Biennale7, een volmaakte wereld. Van 16/9 t/m 17/10, over auteurfotografie en gevonden foto’s. Acht locaties, 20 tentoonstellingen tussen Louvain-la-Neuve en Ottignies, te voet of met de fiets. Van 16/9 t/m 17/10, vanuit Forum des Halles in Louvain-la-Neuve. www.biennale7.be > Maastricht – Imagination 2010. Van 3/10 t/m 4/10. Bonnefantenmuseum.

www.zuiderlucht.eu

www.imaginationconference.eu > Maastricht - Expositie Bouw in Beeld Prijs 2010, met foto’s van genomineerden. Van 30/9 t/m 2/11. Bezoekerscentrum Belvédère. www.bouwinbeeldprijs.nl > Ottignies-Louvain-La-Neuve – 7e Biënnale; thema amateurfotografie en gevonden foto’s; 8 locaties en 20 tentoonstellingen. Van 16/9 t/m 17/10. www.biennale7.be > Rotterdam – Drie paar ogen kijken naar leven in Oeganda. Het Kaddu Wasswa Archief | Andrea Stultiens. Van 30/10 t/m 2/1/11. Nederlandse Fotomuseum. www.nederlandsfotomuseum.nl > Sittard - Cursus digitale fotografie voor beginners en gevorderden door Karel Bingen en Tjeu de Heus. Sept/ okt. BiblioNova. www.digitalefotografiecursus.nl

Literatuur >Maastricht - Omweg naar Santiago - Concerten en literaire manifestatie rondom het werk Cees Nooteboom. Op 6/11 om 20.00 uur en 7/11 om 15.00 uur) in de St. Janskerk. www.ensemble88.nl > Maastricht - Lezing door de bekende schrijver Abdelkader Benali. Op 8/10 om 20.00 uur. Theater Kumulus. www.centreceramique.nl > Oberhausen - Janosch – Panama und andere Welten. Van 26/9 t/m 29/1/11. Ludwig Galerie. www.ludwiggalerie.de > Reuver – Station Reuver, Dichters Dichterbij. Poëziemanifestatie mat als gasten Hans Dekkers en Frits Criens. Presentatie Peter Winkels. In voormalig stationsgebouw. Aanmelden [email protected] > Sittard - Cursus Korte verhalen schrijven. Op 12/10, 26/10, 9/11, 23/11. Lezing en discussie bij de start van de campagne “Nederland leest’ door Cyrille Offermans over ‘De grote zaal’ (het boek dat iedereen krijgt) en eigen werk. Op 21/10 om 20.00 uur. BiblioNova. www.biblionova.nl > Venlo – Presentatie nieuwe dichtbundel van Sasja Janssen, m.m.v. Daan Doesborgh, Willem Kurstjens en Ruud Linssen. Op 3/10, om 13.30 uur. De Witte Zaal van Café Central, Markt. [email protected]

Muziek > Eindhoven - Der Rosenkavalier. Op 14/12. Barbe-Bleue. Op 9/4/11. Parktheater. www.operazuid.nl > Genk - Motives Festival wordt Cmine jazz Genk. Van 12/11 t/m 13/11. 3 Podia. www.c-minejazz.com > Hasselt – Black Rebel Motorcycle Club. Op 18/11. Play 2010. Op 2/10. Kelis. Op 10/10. Shawn Pitmann. Op 21/10. John Mayall. Op 27/10. De jeugd van tegenwoordig. Op 29/10. Mac Arnold & Plate full O’Blues. Op 11/11. The Keith Dunn band. Op 9/12. Muziekodroom. www.muziekodroom.be > Hasselt – Chopin festival. Van 2/10

oktober 2010

enkeltje utopia

Circus Via 2018 W

Werk van Maria Ikonomopoulou in Galerie New Untitled in Venlo

t/m 3/10. Cultuurcentrum. www.ccha.be > Heerlen – John Cage. The anarchy of silence. Van 10/9 t/m 28/11. Schunck. www.schunck.nl > Heerlen - Componeren in Heerlen. Vierde tentoonstelling in de reeks over 100 jaar Muziekschool in Heerlen, over componiste Andrée Bonhomme. Van 3/9 t/m 28/11 in Schunck. www.schunck.nl > Heerlen - Klinkend Changement. Op 7/11 om 20.00 uur. Schunck glaspaleis. www.limburgsecomponisten.nl > Horst – Klinkend Changement. Op 14/11 om 20.00 uur. Museum de Kantfabriek. www.limburgsecomponisten.nl > Maastricht - Jazz at the Pesthuys 2010: The Art of Solo: Joep van Leeuwen, solo jazz gitaar op 14/10. The Art of the Trio (2): Joep van Leeuwen (guitar), Robert Jeanne (tenor sax), Jean Borlee (bass) op 28/10. The Art of the Duo (3): Joep van Leeuwen (guitar) & Rob van Bergen (reeds) op 10/12. Pesthuispodium, Vijfkoppen 1, 6211 JS Maastricht. www.joepvanleeuwen.nl > Maastricht - Mecc Jazz Maastricht met o.a. Angie Stone, Matt Bianco, Toots Thielemans Quartet, Landgren’s Funk Unit, Monty Alexander, Mike Stern Band ft Didier Lockwood. Van 29/10 t/m 30/10. Mecc. www.meccjazzmaastricht.com > Maastricht - Tim Knol. Op 6/10. Red Snapper. Op 28/10. Vollanalog festival met o.a. Sheetah et les Weissmuller en Dead Elvis & his one man Grave. Op 29/10. Vollanalog festival met o.a. Sheetah et les Weissmuller en Dead

37

Elvis & his one man Grave. Op 30/10. Kong (NL), een quadrafonische belevenis. Op 5/11. Caspian (US) + Atlantis (NL). Op 20/11. RUHZ 9, hét Hiphop event van het Zuiden met o.a. Hef. Op 27/11. Bettie Serveert + support. Op 10/12. Muziekgieterij. www.muziekgieterij.nl www.vollanalog.nl > Maastricht - Der Rosenkavalier. Op 19/11 en 21/11. Barbe-Bleue. Op 18/3/11 en 20/3/11. Theater aan het Vrijthof. www.operazuid.nl > Maastricht – Panels door Paul Devans. Van 12/10 t/m 16/1/11. NAiM/ bureau Europe. www.bureau-europe.nl > Maastricht - Symposium An inquiry into the spatial, the sonic and the public. Lezingen en performances van kunstenaars, theoretici en architecten te midden van de installatie ‘Panels’ van geluidskunstenaar Paul Devens. Van 29/10 t/m 30/10. Bovenzaal NAiM Bureau Europa. www.bureau-europa. nl > Maastricht - L’histoire de l’enfant de Dieu, de geschiedenis van het kind van god. Op 30/10 en 2/11. St. Janskerk, Vrijthof. www.arkasymfonieorkest.nl > Maastricht – Hommage aan Robert Heppener (1925-2009). Op 9/10 om 20.00 uur. Conservatorium Maastricht. www.introinsitu.nl > Maastricht – Klinkend Changement. Op 17/10 om 20.15 uur. Centre Céramique. www.limburgsecomponisten.nl > Ottersum – Muziek Biennale Niederrhein 2010: Schneemann & Co. Op 3/10. Frank Groothof. Op 31/10. Cultureel Podium Maria Roepaen. www.muziekbiennale.eu

aarom zou Maastricht van de Nederlands kandidaatsteden de meeste kans maken om in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa worden? Omdat Maastricht geen ‘Hollandse’, maar een Euregionale, zeg maar internationale kandidaat is. Hier, op de grens van drie landen, schuren sinds eeuwen de Germaanse en de Franse cultuur langs en tegen elkaar. Die aanhoudende frictie heeft behalve tegenstellingen, isolement en niet te vergeten oorlogen ook een veelzijdig cultureel leven voortgebracht. Die rijkdom wil Maastricht in 2018 samen met Heerlen, Sittard-Geleen, Aken, Luik, Hasselt en zelfs Eupen (iemand ooit in Eupen geweest?) voor het Europese voetlicht brengen. Tussen Rijn en Maas, in dat ondergeschoven stukje Nederrijn in dat turbulente, post-karolingische Middenrijk wordt vanaf 2018 de culturele consequentie van het Europa van de regio’s in de praktijk gebracht. Tot zover de theorie. De ironie van de praktijk wil dat juíst die multi-nationale ambities de Maastrichtse kandidatuur in de problemen brengt. Om zeven steden in drie landen op één spoor te krijgen, vergt veel overredingskracht, geduld en tijd. Tijd die er niet is. Over een jaar moet het bidbook worden geschreven, maar de organisatie van Via 2018 – zoals het project heet - heeft behoorlijke achterstand opgelopen omdat de ambtelijke molens in de drie landen behalve langzaam ook langs elkaar heen draaien, en omdat bestuurders voortdurend de grenzen van hun territorium blijven bewateren. Intussen was alvast naar goed Nederlands gebruik een extern bureau (Berenschot) ingehuurd om een nulmeting te houden onder allerlei belanghebbenden. In de rapportage daarvan worden nogal wat open deuren ingetrapt, om vervolgens met aanbevelingen en een strategie op de proppen te komen. Aanbevelingen en strategie? Was daar artistiek leider Guido Wevers niet voor ingehuurd? En heeft die niet al sinds het voorjaar een vuistdik plan de campagne in zijn la liggen dat daar niet uit mag vanwege die traag langs elkaar heen schurende bureaucratieën en dwarsliggende bestuurders? Waardoor zijn bureau nog steeds niet is bemand (m/v) en hij ook nog eens moest solliciteren naar zijn eigen functie? En die Berenschotters maar concluderen dat er tijd is verspild en er geen concreet programma voorhanden is. Zo worden er heel wat vicieuze cirkels afgedraaid in Maastricht. De eindversie van het rapport Berenschot laat nog op zich wachten omdat enkele deelnemende steden niet tevreden zijn over de culturele status die Berenschot hen toedicht. Moet overnieuw – van die dingen dus. Waarbij we ons twee dingen kunnen afvragen: 1. hebben de onderzoekers hun werk wel goed gedaan? 2. hoe onafhankelijk is zo’n rapportage als de deelnemende steden er vóór publicatie naar eigen goeddunken in kunnen klooien? (Een stad die níet geageerd heeft tegen het rapport is Genk. Hoewel de afgelopen jaren met afstand de grootste Euregionale investeerder in kunst en cultuur met een infrastructuur om van te watertanden, wordt de voormalige mijnstad in de plannen van Via 2018 niet genoemd. Vakkundig op afstand gehouden door het rivaliserende Hasselt, dat handig gebruik heeft gemaakt van de onwetendheid aan Nederlandse kant.) Maakt allemaal niet uit, zegt de Maastrichtse cultuurwethouder Costongs. Wat in het rapport Berenschot staat, wordt leidend in het verdere proces. Dat riekt naar het kaltstellen van Guido Wevers, maar ook hier is niet alles wat het lijkt. Wevers heeft voor zichzelf drie hoofdpunten uit het rapport Berenschot gedestilleerd – het formuleren van economische doelen, het afhouden van bestuurlijke bemoeials en het primaat van de artistieke inhoud – die ook in zíjn plan leading zijn. Wethouder Costongs zou het hem allemaal hebben toegezegd. Kortom: als de nog aan te stellen zakelijk leider niet boven, maar naast of onder Wevers wordt geplaatst, komt alles goed en kan Circus Via 2018 eindelijk op tournee. WIDO SMEETS

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010

Et cetera (vervolg)

C olofon Zuiderlucht is een onafhankelijk maandblad (oplage 15.000) dat gratis wordt verspreid via 220 distributiepunten in Nederlands en Belgisch Limburg. Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 3510029 Fax: 0031 43 3500636 Email: [email protected] Hoofdredactie: Wido Smeets Telefoon: 0031 43 3500591 Mobiel: 0031 653 338905 Email: [email protected] Eindredactie: Emile Hollman Telefoon: 0031 43 3500592 Mobiel: 0031 646 052505 Email: [email protected] Commercie en relatiebeheer: Loes Franck Tel: 0031 648 188 400 [email protected] Medewerkers: Danielle Arets, Pieter Beek, Jozefien Van Beek, Jurriaan Benschop (Berlijn), Paul Depondt (Brussel), Tuur Devens, Fons Elbersen, Annette Embrechts, Fons Geraets, Meyke Houben, Koen Kleijn, Saskia van der Kroef (Amsterdam), Duncan Liefferink, Cyrille Offermans, Theo Ploeg, Annemarie Staaks, Paul van der Steen, Leon Verdonschot, Paul Verstappen, Marieke Wiegel(Parijs). Tekstcorrectie: Anna Peeters Vormgeving: Obidesign Fotografie: Chris Keulen, Franco Gori, Jasper Groen, Maarten Kuypers, Jacques Peeters, Perry Schrijvers. Fotobewerking: www.mindswing.eu Administratie: Roger Herben [email protected] Bankrekening: (IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675 Druk: Concentra, Hasselt (B.) Distributie: HabetsXpress ISSN: 1875-7146

De meisjesslaapzaal, installatie van Haidée Henry in Odapark Venray

> Roermond - Klinkend Changement. Op 30/10 om 20.00 uur. Ursula kapel. www. introinsitu.nl > Venlo – Muziek Biennale Niederrhein 2010: De Beer & Co. Op 2/10. Cultureel podium Domani. www.muziekbiennale.eu

13, 19, 20, 26, 27 mei 2007

Guido Geelen

A

erik habets uit de klei getrokken underground gallery van sint fiet vernissage zaterdag 9 oktober van 16.00 tot 19.00 uur underground gallery van sint fiet tevens geopend op de zondagen geopend van 14.00 tottot17.00 uur 17 en 24 oktober van 14.00 17.00 uur

> Sittard - Der Rosenkavalier. Op 30/11. Barbe-Bleue. Op 3/4/11. Stadsschouwburg. www.operazuid.nl > Tussen Neuss en Arnhem, Krefeld en Nijmegen, Venlo en Xanten. Muziek Biennale Niederrhein 2010. Sept en okt. Op bijzondere locaties in Limburg, Gelderland en Duitsland. www.muziekbiennale.eu > Venlo - Der Rosenkavalier. Op 27/11. Barbe-Bleue. Op 26/3/11. Theater de Maaspoort. www.operazuid.nl > Venlo - Klinkend Changement. Op 24/10 om 20.00 uur. Limburgs Museum. www.limburgsecomponisten.nl > Venlo - Van Oorlog en Liefde. Monteverdi-avond met Il Ballo delle Ingrate en Il Combattimento di Tancredi e Clorinda. Twee mini-opera’s uit de Madrigali guerrieri e amorosi in een multimediaal regieconcept. Door Barokensemble Collegium AD MOSAM olv Huub Ehlen. Op 3/10 om 15.00 uur. Theater de Maaspoort. www.theaterdemaaspoort.nl > Venlo - Luk Vaes: Extended piano techniques. Op 10/10. Museum Van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl > Weert - Van Oorlog en Liefde. Monteverdi-avond met Il Ballo delle Ingrate en Il Combattimento di Tancredi e Clorinda. Twee mini-opera’s uit de Madrigali guerrieri e amorosi in een multimediaal regieconcept. Door Barokensemble Collegium AD MOSAM olv Huub Ehlen. Op 2/10 om 20.30 uur. Paterskerk.

Theater van sint fiet / verzamelaar van kunst / hagengaard 49 6227 he maastricht

38

> Hasselt - Heimzee, een familievoorstelling. Op 2/10. Cultuurcentrum. www.ccha.be > Maastricht – Gevallen van al-

www.zuiderlucht.eu

ledaagse waanzin. Van 20/10 t/m 21/11. Klara’s affaires. Van 23/3/11 t/m 24/4/11.De slechte raadgever. Van 4/5/11 t/m 15/5/11. Derlon Theater. www.toneelgroepmaastricht.nl > Maastricht – Verhalen uit het Weense Woud. Van 3/2/11 t/m 2/4/11. Theater aan het Vrijthof. www.toneelgroepmaastricht.nl > Maastricht – Heimzee, een familievoorstelling. Van 18/10 t/m 19/10. Ainsi. www.ainsi.nl > Sittard – Heimzee, een familievoorstelling. Op 21/11. Het Laagland. www.uitbalie.nl

Diversen > Arcen - Gompa Ling, heilige plaats in de Himalaya. Van 29/8 t/m 10/10. Franz Pfanner Huis. www.franzpfannerhuis.nl > Beesel – Literaire Matinee. Op 31/10. Herberg de Bongerd. > Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke eerste maandag vd maand. www.cultuurbrouwerij.nl > Heerlen – Cultura Nova, zomerfestival. Van 27/8 t/m 5/10. www.culturanova.nl > Heerlen – 13e LiLiLi-daag: boordevol Limburgse klanken. Op 17/10. Heerlense Cultuurhuis Patronaat. www.uitgeverijtic.nl > Maastricht - De Wereld van René Glaser. Vanaf 17/5. Museum de Historische Drukkerij. www.drukmuseum.nl > Maastricht – Parasieten! Van 19/7 t/m 7/11. Natuurhistorisch Museum Maastricht. www.nhmmaastricht.nl > Maastricht – Festival Jong. Theater, workshops, film, muziek, tentoonstellingen in de binnenstad. Van 16/10 t/m 20/10. www.festivaljong.nl > Maastricht – Schuilen in Maastricht.

oktober 2010

Frits van der Ven (1931-2010) Elke derde zondag in de maand. Museum Schuilen in Maastricht, Minister Goeman Borgesiusplantsoen. www.schuileninmaastricht.nl > Maastricht – Ongelooflijk, kunst in de kerk. Van 26/9 t/m 3/10. OLV Lourdeskerk. > Maastricht – Leven langs de Maas, verhalen over de rivier en haar oeverbewoners door de eeuwen heen. Van 16/10 t/m 15/5/11. Centre Céramique. www.centreceramique.nl > Maastricht - Lezing LGOG door Paul Wijnands met de titel Een geval van grenscultuur: De Sociëteit Momus, Mestreechs en toch francofoon! Op 4/10 om 20.00 uur. Stayokay, Maasboulevard 101. www.lgog.nl > Meerssen – Verhaalcafé, elke eerste donderdagmiddag van de maand vanaf 13.30 uur. Café L ´Ambiance. > Mönchengladbach – Gregor Schneider Garage 2009. T/m 1/12. Museum Abteiberg.

www.museumabteiberg.de > Neuss - Grenzenlose Gaumenfreude – De Romeinse keuken in een Germaanse provincie. Van 10/0 t/m 9/1/11. Der verwandelte Raum, Konzeptuelle Farbmalerei. Van 7/11 t/m 23/1/11. Clemens-Sels-Museum Neuss. www.clemens-sels-museum.de > Thorn -De plaatselijke amateurarcheologen Dré en Truus Corstjens-Geurts en Jean-Paul Geusen, saxefoniste Celine Brouns uit Ittervoort, ontwerpster Marjan Eggels uit Beegden en dorspdichter Har Sniekers uit Thorn. Op 17/10 om 14.30 uur. Cafézaal Aod Thoear. > Venlo – Bikke! Een totaalkunstwerk van Ben Tan. Van 19/9 t/m 14/11. Museum van Bommel van Dam. www. vanbommelvandam.nl > Vijlen - Os Moddersproak. Op 2/10. Bergzicht.

Uitgelicht

De aanstichter van Pinkpop

I

Cees Nooteboom, op 6/11 en 7/11 in de St. Janskerk in Maastricht. foto Simone Sassen

www.osmoddersproak.com > Wittem – Kunstdagen Wittem 2010, Goede muziek, goede doelen en verrassende expositie. Van 10/9 t/m 4/10. Op verschillende locaties. www.kunstdagenwittem.nl

• Mecc Jazz Maastricht. Van 28 t/m 30/10 in Mecc Maastricht. Met o.a. Trijntje Oosterhuis & band, Angie Stone en Matt Bianco. www.meccjazzmaastricht.com

• Aad de Haas. Erotische lino’s. Van 8/10 t/m 16/01 in Schunck in Heerlen. www.schunck.nl • Coquelicot, Haïdée Henry (FR). T/m 5/12 in Odapark in Venray. www.odapark.nl • Dansfestival Body Dynamics. Van 5 t/m 7/11 in cultuurhuis Patronaat in Heerlen. www.hklimburg.nl/dans

• MiM 2010. Rapportage over internationaal uitwisselingsproject Made in Mirrors. T/m 5/11 in Gouvernement aan de Maas, Limburglaan 10 in Maastricht. MiM- happening op 15/10 om 17 uur. • Ni Haifeng. Een keuze uit de collectie van Museum het Domein. In DSM hoofdkantoor in Heerlen. www.dsm.nl

• de Avant-garde, Hygiëne. Een tentoonstelling van 17/10 t/m 30/01 in Marres in Maastricht. www.marres.org

• Omweg naar Santiago. Concerten en literaire manifestatie rondom het werk van Cees Nooteboom. Op 6 en 7/11 in de St. Janskerk in Maastricht. www.ensemble88.nl

• For Real. 28 Utopian Projections in Public Space. T/m 31/10 in Maastricht op Céramique en in Hasselt. www.for-real.eu

• Panels, Klankinstallatie door Paul Devens. T/m 16/01 in NaiM/ Bureau Europa in Maastricht. Syposium op 29 en 30/10. www.bureau-europa.nl

• For your pleasure or displeasure, Raul Marroquin. Start ups, backdrops, screensavers & ringtones. T/m 23/10 in Galerie Stevens in Maastricht. www.galeriestevens.nl

• Solo- tentoonstelling Simone van Bakel. Glasobjecten, keramische- en bronzen beelden. T/m 17/10 in Huub Hannen Galerie in Maastricht. www.huubhannen.nl

• Galeries Maastricht. Kijk op www.galeriesmaastricht.nl voor informatie over de 6 samenwerkende galeries en hun activiteiten.

• Sandra Vásquez de la Horra. T/m 24/10 in Bonnefantenmuseum Maastricht. www.bonnefanten.nl

• Gevallen van alledaagse waanzin. Toneelgroep Maastricht van 20/10 t/m 21/11 in Derlon Theater in Maastricht. www.toneelgroepmaastricht.nl

• The Maastricht International Poetry Nights 2010. Van 28 t/m 30/10 in Theater La Bonbonnière in Maastricht. www.maastrichtpoetry.com

• Guido A Geelen. Van 9 t/m 24/10 in Underground Gallery van Sint Fiet. Hagengaard 49 in Maastricht.

• Van start naar finish. Lezing, opening literair seizoen met Abdelkader Benali. Op 8/10 in Theater Kumulus in Maastricht. www.kumulus.nl

• Het oneindig verhaal. Op 17/10 in Theater aan het Vrijthof, op 24/10 in Theater Kerkrade. Kijk voor de volledige speellijst op www.hetoneindigverhaal.nl

• World Press Photo 10. Van 5/11 t/m 28/11 in Centre Céramique in Maastricht. www.worldpressphoto.org

• Mel Chin, Fritschy cultuurprijs Sittard Geleen. Van 9/10 t/m 12/12 in Museum Het Domein in Sittard. www.hetdomein.nl Uitgelicht is een extra service aan de adverteerders in Zuiderlucht. Meer info via [email protected] of 043 3500591.

39

www.zuiderlucht.eu

edereen heeft ooit wel iemand ontmoet die richting gaf aan zijn verdere leven. De jezuïet Frits van der Ven was voor mij zo iemand. Eind augustus overleed hij in zijn woonplaats Amsterdam, en tijdens zijn plechtige uitvaart in de St. Jan in Den Bosch bedacht ik dat er bij zijn dood nauwelijks aandacht is besteed aan deze markante man. Vandaar deze hommage. Als eenvoudige jongen zorgde ik in de jaren zestig voor de nodige reuring in het kleine Einighausen. Na de beruchte love-in in 1967 verleende de burgemeester van Limbricht op aanwijzen van pastoor Bastin zaliger geen vergunning meer voor de befaamde beatavonden in Carna. Dit was doorgedrongen tot Maastricht, bij de oprichter van de Berchmans Sociëteit, de jezuïet Frits van der Ven. Die vond dat genoemde sociëteit, waar nog werd gedanst op de klanken van Anneke Grönloh, wel enige vernieuwing kon gebruiken en haalde me als ‘amusements-manager’ naar Maastricht. Daar liet Frits van der Ven mij de meest moderne bands contracteren, van Taste met Rory Gallagher tot en met de Peoples Band. In het voorjaar van 1970 kregen wij het aanbod van de Amerikaanse zangeres Melanie, het succesvolle bloemenmeisje van Woodstock. Ze vroeg 5000 gulden (2300 euro) en dat vond de pater te gortig. Het was de enige verkeerde beslissing van Frits die ik me kan herinneren, maar wel een met enorme impact: zo stond hij namelijk onbewust aan de basis van Pinkpop. Ik vond namelijk dat er een enorme kans lag Melanie naar Limburg te halen, en op mijn verzoek probeerde Frits van Reijsen van het Limburgse Jongerenwerk de programmeurs van de diverse jongerencentra hiervoor te mobiliseren. Maar nog voor de geplande vergadering werd de tournee van Melanie afgelast. Dan maar een popfestival organiseren. Pater Van der Ven zorgde er persoonlijk voor dat de jongerencentra elk 500 gulden inlegden als garantie voor de begroting van de eerste Pinkpop, 15.000 euro groot. Het vervolg mag bekend worden geacht. Intussen besloot Van der Ven tot een nieuw concertbeleid bij de Berchmans Sociëteit die zo het eerste echte poppodium van Maastricht werd. Op dat vlak is het na het vertrek van Van der Ven uit Maastricht in 1984, hij vertrok na een conflict met bisschop Gijsen naar Amsterdam, nooit meer goed gekomen, tot op de dag van vandaag. Zo opzienbarend als mijn periode met Frits van der Ven was, zo snel – na anderhalf jaar – was ze ook weer voorbij. Een andere passie van de pater, het organiseren van beatmissen in een kerk, kon ik niet delen. Dat was het moment dat Hans van Beers, als directeur van Donkiesjot in Sittard, besloot mij naar die stad te halen. Frits van der Ven stond ook achter die beslissing. Wat mag ik mij gelukkig prijzen dat ik hem heb gekend. En wat mogen bijna twee miljoen bezoekers van Pinkpop blij zijn dat deze man ooit in Maastricht werkte. Frits van der Ven staat niet genoemd in het boek over veertig jaar Pinkpop van Wiel Beijer. Bij de volgende herdruk zal ik Wiel vragen om hem op te nemen in de Pinkpop-annalen. Ere wie ere toekomt. JAN SMEETS Directeur Pinkpop

oktober 2010

Art is creativity. Creativity is DSM

Ni Haifeng, Selfportrait as a part of porcelain export history, C-print, 1999-2001, collectie Museum Het Domein

Een keuze uit de collectie van Museum Het Domein DSM hoofdkantoor Heerlen, Ni Haifeng

De DSM Art Collection bestaat uit hedendaagse schilderkunst, beeldhouwkunst, fotograe, glas, keramiek en design. De kernverzameling telt ruim 600 werken van Nederlandse en buitenlandse kunstenaars.

www.dsm.com

40

www.zuiderlucht.eu

oktober 2010