m 8

uitgave

september 2011

vierde jaargang

nummer 3

Wat doet brandweer bij grote brand? • 3 Glastuinbouw zuinig met water • 4 Knautiabij als ambassadeur Terneuzen • 4 Overheden gaan gezamenlijk handhaven • 11 Auto delen met een plaatsgenoot • 13

. Pa g

m8 6 t/

Natuur&Zo Magazine is een uitgave van de gemeenten Terneuzen en Hulst, natuurorganisaties en Natuur&Zo en wordt mede mogelijk gemaakt door adverteerders.

Milieubelastende stoffen bij een brand?

  Ð Ð Ð

De brand bij Chemie Pack had een grote impact op de omgeving van Moerdijk. Ook in Zeeland staan chemische bedrijven. Dagelijks worden grote hoeveelheden (milieu)gevaarlijke stoffen over wegen, spoor, water of via buisleidingen getransporteerd. Ondanks alle preventieve maatregelen is nooit uit te sluiten dat er een incident plaatsvindt waarbij gevaarlijke stoffen vrijkomen. Wat doet de brandweer dan?

P[[bWdZI[Wfehji HX]ZaeZceVY' =VkZc&&*& EdhiWjh&(' )*(%68IZgcZjoZc I%&&*+),)%% ;%&&*+),*%% edgi©oZZaVcY"hZVedgih#Xdb lll#oZZaVcY"hZVedgih#Xdb

Edwin de Maat van de Veiligheidsregio Zeeland: “Bij een grote brand komt meestal een cocktail aan stoffen vrij die benedenwinds neerslaat. De temperatuur van de brandhaard maar ook de manier van blussen bepalen de hoeveelheid en soort stoffen die vrijkomen. Blussen zorgt ervoor dat de verbrandingstemperatuur in de vuurhaard afneemt, maar dat heeft als nadeel dat deeltjes niet volledig verbranden. Het gevolg is dat koolmonoxide, roetdeeltjes en andere, onverbrande stoffen het milieu in de omgeving kunnen belasten.” En dan is er nog het bluswater dat wegstroomt naar de riolering of het oppervlaktewater. Bij een gemengd rioolsysteem is dat niet zo’n probleem: huishoudelijk afvalwater en regenwater worden eerst gezuiverd. Bij een gescheiden rioolstelsel stroomt bluswater helaas direct naar het oppervlaktewater. De brandweer probeert in zo’n situatie een deel van het riool dicht te maken of het bluswater op te vangen.

Rotterdam Vlissingen Terneuzen Antwerpen

Luchtmetingen Bij dit soort incidenten schakelt de brandweer de Waarneming- en Verkenningsdienst in, die luchtmetingen doet. Een meetplanleider coördineert en verzamelt de gegevens en adviseert een regionaal operationeel team (een team van leidinggevenden van hulpverleningsdiensten en overheid) over specifieke maatregelen. Bijvoorbeeld of de sirene moet afgaan, of mensen het advies krijgen om binnen te blijven of een gebied tijdelijk ontruimd moet worden. Wanneer de kans bestaat dat landbouwpercelen, planten en moestuinen vervuild zijn, wordt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) voor onderzoek ingeschakeld. De brandweerorganisatie bestaat grotendeels uit vrijwilligers die het incident ter plaatse bestrijden. Leidinggevende functies, maar ook meer specialistische functies worden door beroepskrachten vervuld. De Maat, specialist gevaarlijke stoffen: “De brandweer doet dus meer dan enkel het blussen van een brand. Mocht u interesse hebben in de brandweer dan kunt u altijd contact opnemen met de brandweerorganisatie bij u in de buurt.”

De havens van Terneuzen en Vlissingen zijn het derde zeehavengebied van Nederland. Vernieuwingen, uitbreidingen en investeringen zijn er aan de orde van de dag. Zeeland Seaports geeft sturing aan die ontwikkelingen om garant te staan voor werkgelegenheid en welvaart. Nieuwe bedrijven accommoderen en het gevestigde bedrijfsleven van dienst zijn. Dat zijn de belangrijkste activiteiten van havenschap Zeeland Seaports. Net zoals een coach die wil bedrijven. Zorg voor een goede infrastructuur speelt daarbij een grote rol. Denk aan het ontwikkelen en beheren van havenbekkens, kades, wegen, spoorwegen en pijpleidingen. Ook werkt het havenschap voortdurend aan plannen voor nieuwe ontwikkelingen: in het belang van de havens én de omgeving. Zo kunnen de beide havens op een verantwoorde manier hun bijdrage (blijven) leveren aan de Zeeuwse economie.

080810

presteren met zijn team, schept Zeeland Seaports de voorwaarden voor het succes van de haven- en industrie-

Uitbranden Als het niet lukt om een pand te behouden, dan besluit de brandweer soms om de resten van het gebouw gecontroleerd te laten uitbranden. Het is dan het beste als het vuur een zo hoog mogelijke temperatuur bereikt. Daarmee ontstaan minder schadelijke stoffen. Nadruk komt te liggen op het koelen van de omgeving zodat de brand niet verder uitbreidt.

3

Glastuinbouw zuinig met water In de kassen van het voorlichtings- en opleidingscentrum voor de glastuinbouw in Westdorpe zien heel wat tomaten het levenslicht. Tomaten bestaan voor 95 procent uit water, dus de gewassen hebben ook veel water nodig. Op een zonnige dag verbruikt een volgroeide plant wel 10 liter per vierkante meter. Het voorlichtings- en opleidingscentrum (VOC), waar werklozen uit de regio worden opgeleid voor een baan in de kassen, gaat duurzaam met water om.

Verspilling is er niet bij, emissie naar de bodem al evenmin. Rolf de Jong, tuinder bij VOC Glastuinbouw, vertelt: “Via een leidingsysteem komt het water, samen met de voedingsstoffen die in het water zijn opgelost, bij de plant. Daar vindt via druppelaars de waterafgifte plaats. Op een zonnige dag krijgt elke plant zo zes keer per uur 100 milliliter water.”

Betrokken partijen Dienst Landelijk Gebied (DLG) is verantwoordelijk voor de uitvoering van dit project. Zij doet dit in opdracht van de provincie Zeeland. DLG werkt samen met partijen zoals Waterschap Scheldestromen, de gemeente Sluis, stichting Het Zeeuwse Landschap, Staatsbosbeheer en Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland.

Volgens De Jong spreekt het vanzelf dat het VOC de waterhuishouding en watermanagement goed geregeld heeft. “Water is kostbaar. De meest zuivere vorm is regenwater. Dat is ook het goedkoopst.”

Het project wordt financieel mogelijk gemaakt door een provinciale bijdrage en subsidie uit het Europees landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling. Uitvoering Medio juni 2011 is de aannemer op drie locaties begonnen met het grondwerk. De overige vier locaties starten direct na de bouwvakantie. In het najaar volgt de beplanting. Als alle werkzaamheden zijn voltooid worden de deelgebieden formeel overgedragen aan de terreinbeheerders Stichting Het Zeeuwse Landschap of Staatsbosbeheer.

Hergebruik Glastuinbouwbedrijven in Nederland vangen het regenwater op en slaan dit op in waterreservoirs. Ook het VOC doet dit in watertanks met een totale inhoud van 1400 m3 . In totaal gebruikt het bedrijf 6000 m3 (=6 miljoen liter) per jaar. Om verspilling te voorkomen gaat al het overtollige water via teeltgoten terug naar de waterbehandelruimte. Hier wordt het zogenaamde drainwater met ultraviolette straling ontsmet. En zo kan het weer terug naar de jonge tomatenplanten.

Terneuzen kiest knautiabij als ambassadeur De knautiabij: weinig mensen zullen van deze bij hebben gehoord. Dat is niet zo gek, want het beestje is behoorlijk zeldzaam. In de Zeeuwse Delta is Terneuzen, om preciezer te zijn nabij het kruispunt Sint Anna, de enige plaats waar de bij nog te vinden is. De gemeente Terneuzen wil de soort beschermen en heeft het diertje daarom tot ‘ambassadeur’ benoemd. De Knautiabij is met een lengte van 16 tot 18 mm de grootste zandbij in Noordwest-Europa. Het bijtje heeft een opvallend geelrood haarbosje op het eind van het achterlijf. Het enige biotoopje in Terneuzen ligt in de hoek van de N61 en de Spuiweg. De huidige populatie bijen huist in de sloot omdat het daar lekker warm en windluw is. Ze bezoekt vooral beemdkroon. Biodiversiteit De gemeente Terneuzen heeft zich in 2010 met de andere Zeeuwse gemeenten, de provincie en enkele bedrijven, aangesloten bij de Coalitie Biodiversiteit. De knautiabij staat volgens de gemeente symbool voor de biodiversiteit. Zonder maatregelen is het diertje in Terneuzen ten dode opgeschreven.

4

Herstel van natuur in West Zeeuws-Vlaanderen

Nog voor het einde van het jaar wordt daarom in de buurt van het ziekenhuis, een deel van de bestaande sloot ten noorden van de N61 voorzien van haakvormige aftakkingen. De nieuwe slootranden worden ingezaaid met beemdkroon.

Op het grondgebied van de gemeente Sluis is op diverse locaties de ecologische hoofdstructuur (EHS) zichtbaar. Door deze locaties met elkaar in verbinding te brengen ontstaat een snelweg voor zowel planten als dieren. Het project Herstel Natuur West ZeeuwsVlaanderen draagt hieraan zijn steentje bij. De zeven nieuwe natuurgebiedjes binnen dit project heten Sint Kruiskreek 2e fase–De Plate, Linie West 2e fase-De Munte, Strijdersgatpolder 2e fase, Linie-Oost, Ossewei en de Lieter-West. Met elkaar maken ze de snelweg voor de natuur weer een stukje completer. De nieuwe natuur, die past binnen de doelstellingen in het Gebiedsplan ’Natuurlijk Vitaal’, sluit aan op de aangrenzende natuurgebieden. De inrichtingswerken bestaan uit de aanleg van bloemrijk grasland, het afgraven van oevers, de aanleg van poelen voor amfibieën en het planten van heesters en bomen. Recreatief medegebruik Tijdens de herstelwerkzaamheden is niet alleen aandacht voor de natuur, ook thema’s als waterberging, cultuurhistorie en recreatief medegebruik zijn nadrukkelijk meegenomen in de planvorming. Door de aanleg van bijvoorbeeld deelgebied Linie-Oost ontstaat een wandelverbinding voor de bewoners van IJzendijke in de richting van het Pontebos. Via een voetgangersbrug kunnen voetgangers volgend jaar de Passageule met droge voeten oversteken!

Voor meer informatie over het project Herstel Natuur West Zeeuws-Vlaanderen kunt u contact opnemen met Dirk-Jan Visser, medewerker gebiedsontwikkeling Dienst Landelijk Gebied, tel: 013-5950595 of e-mail: [email protected].

5

activiteiten

oktober - november > Zaterdag 1 oktober

Het Zeeuwse Landschap organiseert om 10.00 uur een lezing in Strandpaviljoen De Zeemeeuw met aansluitend een fossielenexcursie in natuurgebied ‘t Zwin. U kunt parkeren bij de parking G. van Hoekestraat 2 te Retranchement. Volwassenen: € 3,00, kinderen tot 16 jaar € 1,50. Aanmelden verplicht tot uiterlijk donderdagmiddag voorafgaand aan de excursie via e-mail: c.van.de.kreeke@ hetzeeuwselandschap.nl of tel. 0113569110.

De excursie van Staatsbosbeheer begint om 14.00 uur bij de Braakmanboerderijvan Staatsbosbeheer aan de Braakmanweg 5, tussen Biervliet en Hoek. Aanmelden via Staatsbosbeheer M. Lieman, tel. 0115-482806 / e-mail: [email protected]. Trek laarzen of stevig schoeisel aan. Deelname is gratis.

> Zondag 2 oktober

Ontdek tijdens deze excursie de stoere struinnatuur in Braakman-Noord. De afgelopen jaren zijn er heel wat veranderingen doorgevoerd in BraakmanNoord; het natuurgebied is vooral veel groter geworden. En dit alles met verbluffende resultaten; Braakman-Noord staat vol met zeldzame planten, maar ook zeldzame vogels worden er regelmatig gesignaleerd.

6

> Woensdag 12 oktober

Om 09.00 uur start een excursie in het unieke getijdengebied Het Verdronken Land van Saeftinghe. Kinderen jonger dan 10 jaar en mensen die niet al te gezond of slecht ter been zijn worden niet toegelaten. Stichting Het Zeeuwse Landschap raadt hartpatiënten en zwangere vrouwen af om de tocht te maken. Zorg voor liefst kniehoge, laarzen en droge kleding voor na de tocht. Kosten: volwassenen € 6,00 p.p. , kinderen 10-16 jaar € 3,00 p.p. Donateurs van Het Zeeuwse Landschap en hun huisgenoten kunnen op vertoon van hun lidmaatschapsbewijs gratis aan de excursies deelnemen. Vooraf aanmelden verplicht via j.neve@ hetzeeuwselandschap.nl of 0031)(0)114633110. Startpunt: Bezoekerscentrum Saeftinghe, Emmaweg 4, Nieuw-Namen.

> Vrij 14 / Zat 15 oktober

Stichting Landschapsbeheer Zeeland houdt dit weekend hoogstamfruitdagen met Mobipers aan de Krabbegatweg 2 in Biervliet. Tijdens deze twee dagen kunnen eigenaren van fruitbomen hun fruit (minimaal 75 kilo) door Mobipers laten persen tot heerlijk houdbaar sap. Fruitdeskundigen zijn aanwezig om meer te vertellen over de aangeleverde appel- en perenrassen. Ze proberen onbekende soorten op naam te brengen. Neem daarvoor 4 à 5 goed ontwikkelde vruchten mee. Medewerkers van SLZ bemensen verschillende stands. Mensen kunnen hier terecht met vragen over hun erf en landschapselementen. De hoogstamfruitdagen duren van 8.30 tot 17.00 uur. Aanmelden voor het persen: [email protected]. Meer informatie over het programma staat op: www.landschapsbeheerzeeland.nl.

gebied. Dit gebied is alleen toegankelijk onder begeleiding van een gids van Staatsbosbeheer want we willen de dieren die hier zitten, in het bijzonder de vele vogels, niet storen. Deze vogels foerageren bij laagwater op de Westerschelde en komen bij hoogwater uitrusten in de Margarethapolder. Verzamelen om 09.30 uur bij Café De Griete in buurtschap de Griete. Vooraf aanmelden bij: Hans  Molenaar, tel.  0115-612008, e-mail: [email protected]. Trek laarzen of stevig schoeisel aan. Deelname aan de excursie is gratis. Na afloop van de excursie kan men een hapje en drankje nuttigen. (volwassenen 10 euro, kinderen 5 euro)

> Zondag 16 oktober

19.30 uur in het bezoekerscentrum Saeftinghe in Emmadorp. Meer informatie bij Bram Vroegindeweij, e-mail: [email protected]. > Zondag 23 oktober

Om 13.30 uur is er een herfstwandeltocht in Braakman-Zuid met natuurbeschermingsvereniging ‘t Duumpje. De drie uur durende wandeling start in de Koninginnepolder en gaat verder door de Braakmanpolder en het Braakmanbos in herfsttooi. Tijdens de wandeling komt de geschiedenis van de Braakman aan bod, het landschap en de natuur met vogels, planten, bomen en paddenstoelen. Wandelschoenen of laarzen zijn aanbevolen. Verzamelen op de parkeerplaats van camping De Braakman. Van daar rijden de deelnemers gezamenlijk naar het vertrekpunt. Contact: Dilia Timmers, tel. 0115-402368 of Frans Baijens, tel. 0115-402503. > Zaterdag 29 oktober

Deze excursie biedt u een kijkje in de ontwikkelingen in de Margarethapolder. Sinds 2005 is de Margarethapolder omgetoverd tot een prachtig natuur-

Stichting Het Zeeuwse Landschap houdt om 10.00 uur een excursie in het unieke getijdengebied Het Verdronken Land van Saeftinghe. Zie woensdag 12 oktober. > Donderdag 20 oktober

Vogels tellen is niet moeilijk. Dat willen de vogelwerkgroep van natuurbeschermingsorganisatie De Steltkluut en Vogelonderzoek Nederland (SOVON) laten zien tijdens een kennismakingsavond voor geïnteresseerde vogelaars. Tijdens deze avond in bezoekerscentrum Saeftinghe in Emmadorp wijst een deskundige van SOVON op de mogelijkheden. De avond begint om

> Zaterdag 29 oktober

Djembé spelen, met de sterrenwacht kijken naar sterren, naar verhalen luisteren of op zoek naar de geluiden, geuren en kleuren van de nacht. Het kan tijdens de Nacht van de Nacht. Vanaf 19.00 uur vieren we het donker met allerlei activiteiten in Groede Podium aan de Gerard de Moorsweg 4 in Groede, in en om de watertoren aan de Kinderdijk in Axel en op een derde locatie, waarschijnlijk in Hulst. Kijk voor het complete programma en locaties begin oktober op: www.natuurenzo.nl. > Zaterdag 5 november

Leef je uit tijdens de Natuurwerkdag. Deze dag zijn er in de hele provincie activiteiten in de natuur. Aan de Otheense Kreek in Terneuzen kan iedereen een handje toesteken bij werkzaamheden van natuurbeschermingsorganisatie De Steltkluut in en om de natuurspeeltuin De Boomhut en de kinderboerderij. > lees verder

7

activiteiten

november - december Ook de scouting is hierbij aanwezig. In het Bos van Erasmus aan de Knokkertweg in Nieuwvliet bieden natuurbeschermingsorganisatie ’t Duumpje en Staatsbosbeheer een actief programma aan. Kijk voor het complete programma op www.natuurwerkdag.nl.

Nacht van de Nacht op 29 oktober Natuur&Zo en ZMf houden op 29 oktober 2011 weer de Nacht van de Nacht. In Zeeuws-Vlaanderen gaan van veel openbare gebouwen de lichten uit. Bij Groede Podium in Groede, de watertoren in Axel en een locatie in Hulst worden deze avond allerlei activiteiten gehouden.

Deze excursie biedt een kijkje in de ontwikkelingen in de Margarethapolder. Verzamelen om 09.30 uur bij Café De Griete in buurtschap de Griete. Vooraf aanmelden bij: Lou van Fraayenhove, tel. 0115-431991 of e-mail: [email protected]. Zie zondag 16 oktober.

Via een link op de website www.nachtvandenacht.nl kunnen mensen van 1 tot en met 23 oktober hun ervaringen met lichthinder kwijt. ZMf streeft ernaar om minimaal drie meldingen op te lossen.

> Woensdag 16 november

Met de wortel in de mortel

Deze ochtend start om 10.00 uur een excursie in het unieke getijdengebied Het Verdronken Land van Saeftinghe. Zie woensdag 12 oktober.

Stichting Het Zeeuwse Landschap houdt om 09.00 uur een excursie in het unieke getijdengebied Het Verdronken Land van Saeftinghe. Zie woensdag 12 oktober.

> Zaterdag 10 december

Deze ochtend start om 09.00 uur een excursie in het unieke getijdengebied Het Verdronken Land van Saeftinghe. Zie woensdag 12 oktober. > Zondag 25 december

Tijdens deze excursie kunt u de ontwikkelingen in de Margarethapolder van nabij volgen. Start: 09.30 uur. Vooraf aanmelden bij Hans Molenaar, tel. 0115612008, e-mail: [email protected]. Lees verder zondag 16 oktober. > Maandag 26 december

Om 09.30 uur is er een excursie in het unieke getijdengebied Het Verdronken Land van Saeftinghe. Zie woensdag 12 oktober.

8

Het programma van de Nacht van de Nacht was bij het drukken van dit magazine nog niet rond. Houd voor het complete programma en de locaties de website www.natuurenzo.nl in de gaten. Lichthinder Licht, en dan met name te veel licht, roept vaak irritatie op. ZMf, voorheen Zeeuwse Milieufederatie, roept mensen op om lichthinder in hun omgeving te melden. Het publiek kan locaties binnen zeven categorieën van lichthinder doorgeven: openbare verlichting, verlichting van sportvelden, reclame, recreatieterreinen, uit en van gebouwen en bij particulieren.

> Zondag 13 november

> Zaterdag 26 november

De gezamenlijke milieufederaties in Nederland maken dit jaar een lichthinderkaart.

> Tentoonstelling

Paddestoelen

Paddenstoelen zijn de opruimers van de natuur. Ze ruimen dood hout op en verrichten nuttig maar ook wonderlijk werk. Tot eind oktober is in de watertoren in Axel de tentoonstelling Paddenstoelen te zien. De tentoonstelling bestaat uit 16 panelen en 55 modellen. De expositie belicht allerlei aspecten rondom paddenstoelen: de sporen, de vormen en kleuren, heksenkringen en eetbare en giftige paddenstoelen. Te bezoeken tijdens openingstijden van de watertoren, in oktober enkel op zaterdagen van 13.00 tot 16.30 uur. Adres: Watertoren, Kinderdijk in Axel.

Planten hebben het op een oude kerkmuur of kademuur niet gemakkelijk. Toch bestaan in Zeeland heel wat paradijsjes voor muurplanten, ontdekte Peter Maas. Hij onderzocht in 2010 in opdracht van de provincie Zeeland en Stichting Landschapsbeheer Zeeland het voorkomen van muurplanten. En wat blijkt? De natuur staat onder druk, maar met de muurplanten gaat het niet slecht. Zijn spectaculairste ’ontdekking’ was de rijke groeiplaats van de zeldzame muurbloem op Fort Rammekens, een soort die in 1993 - de vorige keer dat Peter Maas de muurplanten inventariseerde - nog niet voorkwam in Zeeland. Ook in Zeeuws-Vlaanderen deed hij leuke vondsten. Op een duiker aan de Buthdijk in Axel bleek het aantal muurvarens verviervoudigd tot 1000 exemplaren. Op de kerk in Sint Kruis groeien 250 steenbreekvarens en het bruggenhoofd in de Oostkolk in Terneuzen telde tientallen tongvarens.

kademuur in Sas van Gent en zitten er nauwelijks nog muurplanten op de gerestaureerde Keldermanspoort in Hulst. In een enkel geval kan gekozen worden voor transplantatie. Dat is in 2006 gebeurd met de varens uit de gesloopte vlasfabriek in Koewacht. Een aantal heeft de verhuizing naar een oude duiker aan de Koolstraat in Hulst overleefd en doet het daar prima. Over het behoud van muurplanten is in 2003 de uitgave Met de wortel in de mortel verschenen. Dit boekje is voor 5 euro te bestellen via www.landschapsbeheerzeeland.nl.

Kwetsbaar Waakzaamheid is echter geboden. Aannemers of gemeentewerkers zijn zich niet altijd bewust van de waarde en behoeften van muurplanten. Zo is zwartsteel helemaal verdwenen van de opgeknapte

9

De Knokkert, boerennatuur in West Zeeuws-Vlaanderen

Zeeuwse overheden gaan gezamenlijk handhaven

Rondom de oude hoeve van boer David Erasmus tussen Nieuwvliet en Cadzand heeft Staatsbosbeheer rond 1971 een afwisselend bos met wandelpaden aangelegd. Dit gebied is een interessante plek voor mens en dier geworden én een heerlijk speelbos voor kinderen. Het nu ruim dertig jaar oude bos, bestaande uit beuken, populieren, essen en esdoorns herbergt vele diersoorten, zoals ransuil, buizerd, vos en grote bonte specht. Het bos is tevens een slaapplaats voor vele vogels uit heel West Zeeuws-Vlaanderen. In de rietkragen broeden water- en rietvogels, maar ook de bruine kiekendief. In de zomermaanden is de kans erg groot om ’s avonds vleermuizen tegen te komen.

Landelijk zijn er meer dan 500 instanties die toezien op de handhaving van bouw- en milieuregelgeving. Al ruim tien jaar proberen deze meer samen te werken. Ook in Zeeland gebeurt dat. Op 2 april 2012 moet er één Zeeuwse Regionale Uitvoerings Dienst (RUD) zijn.

Uitvoeringsdienst is zorgen voor een deskundige vergunningverlening en handhaving op het gebied van de leefomgeving. Met de vorming van een Zeeuwse RUD voldoen de Zeeuwse overheden aan de kwaliteitscriteria die de landelijke overheid stelt aan milieuhandhaving en vergunningverlening.

Daarvoor hebben alle Zeeuwse gemeenten, provincie Zeeland en waterschap Scheldestromen een intentieovereenkomst getekend. Het doel van de Regionale

Milieucomplex De Zeeuwse partijen bekijken de komende tijd samen welke taken worden ingebracht in de uitvoeringsdienst. Duidelijk is wel dat de RUD de milieucomplexe bedrijven onder haar hoede krijgt waarvan bijzondere eisen aan de vergunningverlening en aan het toezicht en de handhaving worden gesteld. Ook een aantal specialistische milieutaken gaan naar de RUD. Daarnaast worden de deelnemende organisaties verdeeld over drie regio’s. Deze regio’s en de ‘eigen’ gemeenten blijven verantwoordelijk voor het verlenen en toezicht op de naleving van de omgevingsvergunning (Wabo) voor minder complexe bedrijven en particulieren.

In de veedrinkputten in de huiswei komt de zeldzame kamsalamander voor. Het gebied is vrij toegankelijk. Vanaf de parkeerplaats aan de Knokkertweg leidt een wandelroute van 1,5 kilometer u langs de mooiste plekjes van de Knokkert. Meer info: www.staatsbosbeheer.nl.

Essenhakhout Van het oude boerenbedrijf zijn nog vele karakteristieke elementen te vinden. Zo zijn er nog enkele percelen met essenhakhout. Vroeger werd hout van essen gebruikt voor gereedschapsstelen. Ook is er nog een oude boomgaard met oude fruitbomen en een mooie notenboom.

Teut door duindoorn

Vogels tellen is niet moeilijk Veel beginnende vogelaars hebben plezier in vogels kijken, maar staan soms nog wat huiverig tegenover telprojecten. Speciaal voor deze groep organiseert de vogelwerkgroep van natuurbeschermingsorganisatie De Steltkluut en Vogelonderzoek Nederland (SOVON) dit najaar een kennismakingsavond. Tijdens deze avond op donderdag 20 oktober 2011 probeert een deskundige van SOVON de drempel-

10

vrees weg te nemen en te wijzen op de mogelijkheden. Daartoe behoren speciale cursussen, maar vooral het meedraaien in het veld met ervaren vogelaars. Kennis Doel van de kennismaking is om potentieel geïnteresseerden te prikkelen om hun kennis te vergroten en mee te gaan draaien met één of meerdere projecten van de vogelwerkgroep. Tijdens deze avond zijn ook leden van de vogelwerkgroep aanwezig om vragen te beantwoorden over het werk van de werkgroep. Vogelliefhebbers kunnen onder meer deelnemen aan diverse tel- of onderzoeksprojecten, zoals tellingen van ganzen en zwanen, vogels bij hoog- en laagwater in Saeftinghe en midwintertellingen, maar ook weidevogelinventarisaties en onderzoek naar roof-, broed-, trek-, stadsvogels, kerkuilen en steenuilen. Ook staat elk jaar een vogel centraal in het Jaar van. In 2011 is dat de boerenzwaluw. De kennismakingsavond heeft plaats op 20 oktober 2011 om 19.30 uur in bezoekerscentrum Saeftinghe in Emmadorp. Voor meer informatie kunt u terecht bij Bram Vroegindeweij, e-mail: [email protected].

In deze tijd vallen de prachtige oranje bessen van de duindoorn op in het duinlandschap. Lijsterachtige trekvogels als koperwiek en kramsvogel, maar ook vinkachtigen weten wel raad met de vitaminerijke vruchten. Als een groep kramsvogels zich op een heerlijk maaltje duindoornbessen stort, verraden de vogels zich door hun gezellige, kwebbelende geluiden. Na nachtvorst kan dit gekwebbel nog luider worden. De bessen gaan gisten en het aanwezige zetmeel wordt omgezet in suiker waardoor alcohol ontstaat. Het is bewezen dat de enigszins aangeschoten vogels een beetje wankel op hun poten staan en het vliegen beter even laten!

Duindoorn plant zich vooral voort door windbestuiving of ondergrondse wortels. Daarom zie je meestal een groep duindoornstruiken bij elkaar staan. Duindoorn is tweehuizig: alleen de vrouwtjesstruiken dragen bessen. Duindoorn is een echte pionierplant, die als een van de eerste planten vanuit de zeereep landinwaarts een plekje weet te veroveren. Helm en biestarwegras helpen daarbij: zij houden met hun lange wortelstokken zand vast. Zo ontstaan babyduintjes waarop zich duindoorn kan vestigen.

Bob Vinkachtigen blijven altijd de Bob. Zij eten alleen de nootjes in de bessen. Als je aan een duindoornstruik alleen de huid van de bessen ziet hangen, weet je dat een vinkachtige een maaltje heeft gehad. Van de zaden die door de vogels elders worden uitgepoept, komt slechts een klein aantal op een gunstige groeiplaats terecht. De kans is groot dat het kiemplantje dan alsnog verdroogt of wordt opgegeten door konijnen.

11

De Groene Knoop, nieuwe natuur in de Kanaalzone

Knotten met ’t Duumpje De knotwerkgroep van natuurbeschermingsorganisatie ’t Duumpje is zo’n 50 jaar actief in de regio West Zeeuws-Vlaanderen. Met veel plezier en inzet ontdoen de leden elk jaar weer vele bomen van hun overtollige takken. Iedereen, lid of niet, is van harte welkom op deze gezellige dagen.

In de maanden november tot en met maart zijn de leden van de knotgroep elke twee weken wel ergens te vinden. De een zit het liefst in een wilg of populier om deze van zijn ‘gewaai’ te ontdoen, een ander blijft liever op de grond om de zware takken kaal te maken en houtrillen te maken van het rijshout. Voor iedereen is wel een passend klusje te vinden en ondertussen kan er volop van het landschap worden genoten. Verslagje Gerard van Daele beschrijft hoe zo’n knotdag er uitziet: “Deze zaterdag zijn we te gast aan de Sint Pietersdijk in Biervliet. Het is een zonnige maar frisse dag, echt zo’n dag waarop het leuk is om buiten bezig te zijn. Aan belangstelling hebben we vandaag geen gebrek. Een fotograaf schiet mooie plaatjes en ik word zelf geïnterviewd. Een beetje reclame voor ons werk kan natuurlijk geen kwaad en wie weet kunnen we nog meer mensen warm krijgen om eens lekker te komen knotten.” Meer informatie over de knotwerkgroep via e-mail: [email protected].

Natuurwerkdag in Zeeland Zaterdag 5 november 2011 is het Natuurwerkdag. In heel Nederland zijn zo’n 12.000 mensen op de been om zich in te zetten voor de natuur. In Zeeland stellen alle beheerswerkgroepen van de natuurorganisaties hun locaties open voor nieuwe leden. Zij hopen dat deze dag, net als vorig jaar, weer nieuwe mensen bij ‘onze’ natuur betrokken raken én blijven. Zeeland kan zeker gezien het aantal inwoners trots zijn met 765 deelnemers in 2010. Een groot deel daarvan komt uit de geledingen van natuurbeschermingsverenigingen De Steltkluut en ’t Duumpje in ZeeuwsVlaanderen. Het programma voor de Natuurwerkdag 2011 is nog niet helemaal definitief. Zeker is wel dat aan de Otheense Kreek in Terneuzen hard gewerkt gaat worden om van de natuurspeeltuin, de kinderboerderij ‘een superlocatie’ te maken. Ook scouts steken een handje toe. In het Erasmusbos in Nieuwvliet zetten ’t Duumpje en Staatsbosbeheer hun beste beentje voor.

12

Meedoen Op enkele locaties worden extra activiteiten georganiseerd, zoals excursies en kinderactiviteiten. Eind september staan alle Zeeuwse activiteiten op de landelijke site www.natuurwerkdag.nl. Op deze site is te zien waar en hoe laat mensen aan de slag kunnen en bij wie ze zich kunnen aanmelden. Stichting Landschapsbeheer Zeeland die de Natuurwerkdag in Zeeland coördineert, hoopt op 5 november weer vele bekenden en nieuwe mensen te ontmoeten in ons landschap.

De  Groene Knoop is een nieuw natuurgebied bij Westdorpe. Zeeland Seaports heeft dit natuurgebied aangelegd ter compensatie van de ontwikkeling van de glastuinbouw in de gemeente Terneuzen. In een deel van het natuurgebied zijn wandelaars en ruiters welkom. Het nieuwe natuurgebied is zo ontworpen dat het zo goed mogelijk past in het Zeeuws-Vlaamse landschap. Het gebied bestaat uit bloemrijk grasland met een brede plantsoenstrook. In De Groene Knoop zijn in totaal 500 bomen en 4.000 struiken geplant.

Voor de dieren in het gebied zijn meerdere drinkputten gegraven. Verder liggen er verschillende schelpenpaden. De Groene Knoop beslaat een oppervlakte van in totaal 30 hectare. Steenuilen Het is de bedoeling dat De Groene Knoop het nieuwe leefgebied wordt voor de steen- en kerkuilen, sperwers en buizerds die mogelijk door de nieuwe kassen op zoek moeten naar nieuwe territoria. Hoewel het gebied grotendeels toegankelijk is voor publiek, voert recreatie dan ook niet de boventoon. Vlakbij De Groene Knoop is in 2009 de Zwartenhoekse zeesluis gerestaureerd waar een toeristische pleisterplaats is aangelegd. Op dezelfde locatie werkt de provincie Zeeland aan het herstellen van de StaatsSpaanse linie. De verdedigingswallen die hier hebben gelegen, worden weer in oude glorie hersteld en zullen vrij toegankelijk zijn voor bezoekers. Naar verwachting is dit project aan het eind van dit voorjaar gereed. De drie projecten vormen samen een mooi stukje Zeeland waar mens en dier van kunnen genieten.

Auto delen met een plaatsgenoot In mei startte de campagne ‘auto delen = kosten delen’ in Zeeuws-Vlaanderen. Vervoer is in deze regio een veelbesproken thema. Openbaar vervoer is voor velen niet flexibel genoeg. Mensen zitten liever zelf achter het stuur. Toch zijn er mensen die zich geen auto kunnen veroorloven. Of mensen die overwegen om een tweede auto aan te schaffen of die juist te verkopen. Voor hen is ‘auto delen = kosten delen’ een mooie kans. Het campagneteam ‘Auto delen = kosten delen’ onderzoekt op dit moment in welke zes kernen een concreet project kan starten. Dit gebeurt in opdracht van de drie gemeenten en de Europese Unie en gesteund door de stimuleringsfondsen van de Rabobanken en Woongoed Zeeuws-Vlaanderen. Vergoeding Deelauto’s die eigendom zijn van organisaties als Greenwheels of Wheels4All zijn in Zeeuws-Vlaanderen niet rendabel. Daarom is gekozen voor het systeem van privé auto delen.

Auto-eigenaren kunnen hun autokosten terugverdienen door deze tegen vergoeding uit te lenen aan een dorpsgenoot die geen (tweede) auto hoeft aan te schaffen. Uiteraard is alles goed verzekerd en bij pech wordt vervangend vervoer geregeld. De kernen Hulst, Graauw, Axel, Koewacht, Terneuzen, Oostburg en IJzendijke lijken kansrijk voor een proefproject. Besluitvorming vindt plaats in september. Meer informatie: www.autodelenkostendelen.nl.

13

Natuurlijk zijn wij open

Euro Birdwatch

De actie Deuren dicht onder winkeliers in ZeeuwsVlaanderen was begin dit jaar een groot succes. Veel ondernemers in de winkelstraten hingen een deurbordje op met de tekst: ‘Natuurlijk zijn wij open, de deur is alleen dicht om energie te besparen’. In totaal verstrekte Natuur&Zo, natuur- en milieueducatie Zeeuws-Vlaanderen, zo’n 200 bordjes.

Op zondag 2 oktober 2011 wordt de Euro Birdwatch gehouden. In heel Nederland maar ook daarbuiten worden dan gelijktijdig vogels geteld. Ook de Vogelwerkgroep van natuurbeschermingsorganisatie De Steltkluut doet mee. Iedereen, jong en oud, is van harte welkom om een kijkje te komen nemen. Kennis van vogels is niet noodzakelijk. Op elke post is een ervaren vogelaar aanwezig. Start is om 7.30 uur. Het advies is wat eten en drinken mee te nemen, evenals een kijker en warme kleding. Op de dijk kan het frisjes zijn. De telresultaten zijn te raadplegen via: www.trektellen.nl of via telpostmargarethapolder.jouwweb.nl.

Een vervolg blijft dan ook niet uit: ook dit jaar zijn de bordjes beschikbaar voor winkeliers die in de wintermaanden de toegangsdeuren gesloten houden om geen onnodige warmte te laten ontsnappen. De winkeliers die al een bordje hebben, worden gevraagd om deze opnieuw op te hangen en ook daadwerkelijk de deuren dicht te houden. Want dat schoot er soms bij in. Dan stond de deur toch open… Luchtgordijn Bij kou kan een winkelier veel geld besparen wanneer hij of zij de deuren niet wagenwijd openzet. Maar ook bij extreme warmte kan het lonend zijn de deuren dicht te houden. Een openstaande winkeldeur kost gemiddeld zo’n 4.000 euro per jaar extra aan verwarmings- en koelingskosten, een entree met luchtgordijn die het hele jaar open staat, al snel 5.400

Locaties 1. Kijkhut Land van Saeftinghe Contactpersoon Walter van Kerkhoven, e-mail: [email protected] 2. ‘t Hellegat (bij gemaal Kampen) Contactpersoon Huub Bun, e-mail: [email protected] 3. Telpost Margarethapolder (tussen Terneuzen en Griete) Contactpersoon Bert van Broekhoven, e-mail: [email protected]

euro. Groene Meisjes van ZMf, voorheen Zeeuwse Milieufederatie, gingen in februari op pad om winkeliers in Hulst, Oostburg, Terneuzen en Axel daarop te wijzen.

Sudoku Uit de goede inzendingen van deze nieuwe sudokupuzzel trekt de redactie drie winnaars. Zij krijgen een leuke prijs toegestuurd. Stuur uw oplossing vóór 31 oktober naar [email protected] of Natuur&Zo, Oostkant 1, 4531 HA Terneuzen.

Oplossing vorige puzzel De sudoku in het vorige Natuur&Zo Magazine heeft heel veel lezers aan het werk gezet. De winnaars zijn: • Gerard Steenvoorde uit Westdorpe • Ans van Diggelen uit Terneuzen • Matthieu van Bragt uit Groede

14

Colofon Natuur&Zo Magazine Redactieadres: Natuur&Zo, Oostkant 1 4531 HA Terneuzen Tel. 0115-649 520 E-mail: [email protected]

Productie: Oplage:

Beeldmerk, Terneuzen 50.000 ex.

Natuur&Zo Magazine wordt gedrukt op FSC-papier.

Het FSC-keurmerk geeft zekerheid dat het hout geVormgeving: Beeldmerk, Terneuzen bruikt voor de papierproductie van het magazine Fotografie: Brenda de Haan, Hans Gillissen, Michiel Kock afkomstig is uit goed beheerde bossen. Chiel Jacobusse, Luciën Calle en deelnemende organisaties Natuur&Zo Magazine online: www.gemeentehulst.nl, www.terneuzen.nl Foto omslag: Voorlichtings- en Opleidingscentrum en www.natuurenzo.nl Westdorpe Natuur&Zo Magazine wordt huis aan huis verspreid in Zeeuws-Vlaanderen en is verkrijgbaar bij alle Zeeuws-Vlaamse bibliotheken, gemeentehuizen en VVV-kantoren en -folderposten.

15

presentaties

websites

belettering

drukwerk logo’s - huisstijlen

belettering

drukwerk

internet

huisstijlen

websites

presentaties

www.beeldmerk.org Lange Reksestraat 21d | 4538 AZ Terneuzen | +31 (0)115 - 616 317 [email protected] | www.beeldmerk.org | twitter.com/beeldmerktweets