Lees-
t s n u 8 K m / t e 5 p e Mod o r g t s k e t l e t r e v en
t h c a r eerk
l e d Voor
Kleding heeft in eerste instantie een praktische functie, maar is ook een soort taal. Het is een middel om te laten zien wie jij bent en bij wat voor soort mensen je je thuis voelt. Ieder seizoen zijn de kleren in de winkel net een beetje anders dan daarvoor en dat noemen we dan ‘mode’. Na een jaar of wat vinden we dat wat hip was plotseling ouderwets. Maar soms is kleding meer dan alledaags en zelfs een vorm van kunst. Als je dat soort kleren draagt, val je natuurlijk wel op. Durf jij er ook wel eens anders uit te zien dan anderen? Daarover gaat het bij deze grote en theatraal opgezette modetentoonstelling. Je kunt er unieke modeontwerpen voor vrouwen én mannen van heel dichtbij bekijken. De ontwerpers van deze kleren hebben zich laten inspireren
g
Mus
s e l m u e
in v j i r h besc
door stromingen in de kunst of door beeldend kunstenaars. De kinderen maken op zaal van hun favoriete kostuum een schets. Goed kijken is dan belangrijk. Tijdens de les doen de leerlingen aan de hand van stalen stof een stoffen- en techniekenquiz. Wie kent er het verschil tussen borduursel en kant? Tussen zijde en katoen? Tussen haken en breien? Tenslotte experimenteren ze in tweetallen met een veel gebruikte ontwerptechniek van couturiers: mouleren. Mouleren is het draperen en met spelden vastzetten van stof op een pop of een model. Er staan speciaal voor de leerlingen levensgrote mouleerpoppen klaar en een kist vol textiel. Zo maken ze voor het eerst zelf een kunstig modeontwerp.
Lesdoelen • De leerlingen bekijken
Kerndoelen 1 NEDERLANDS >
Praktische tips • Deze lees- en verteltekst • Het is toegestaan tijdens
en schetsen haute couture
Mondeling taalonderwijs
is bedoeld om naar eigen
de museumles foto’s van
modeontwerpen van
De leerlingen leren
inzicht ter voorbereiding
uw leerlingen te maken –
beroemde ontwerpers.
informatie te verwerven uit
van de museumles te
zónder flits / statief.
• De leerlingen weten dat
gesproken taal. Ze leren
gebruiken. De inhoud
• Deze lees- en verteltekst
modeontwerpers vroeger
tevens die informatie,
ervan is een aanvulling op
is ook te downloaden vanaf
en nu zich laten inspireren
mondeling of schriftelijk,
de inhoud van de museum-
onze site: www.gemeente-
door beeldende kunst.
gestructureerd weer te
les en valt hiermee bewust
museum.nl. Ook handig in
• De leerlingen kennen
geven.
slechts gedeeltelijk samen.
het geval u in de klas
enkele begrippen in relatie
12 NEDERLANDS >
U kunt deze tekst bijvoor-
beschikt over een digitaal
tot mode, onder andere:
Taalbeschouwing,
beeld voorlezen, bespreken
schoolbord / smartboard.
textiel, haute couture,
waaronder strategieën
of als inspiratie gebruiken
catwalk, draperen, mouleren,
De leerlingen verwerven
voor een andersoortige les.
couturier, confectie.
een adequate woorden-
Uiteraard zult u dit materiaal
• De leerlingen doen de
schat en strategieën voor
voor groep 5 anders kunnen
‘stoffen & technieken quiz’.
het begrijpen van voor hen
gebruiken dan voor groep 8.
• De leerlingen kennen
onbekende woorden.
Ook treft u tot besluit
het verschil tussen confectie
Onder ‘woordenschat’
suggesties aan voor een of
en haute couture.
vallen ook begrippen
meerdere les(sen) na het
• De kinderen maken
die het leerlingen mogelijk
museumbezoek.
met lappen stof zelf een
maken over taal te denken
• Het is voor de kinderen
kostuumontwerp op een
en te spreken.
fijn om bij hun naam te
modepop en geven hierbij
54 KUNSTZINNIGE
worden aangesproken in
uitleg voor de groep.
ORÏENTATIE
het museum. Een naam-
De leerlingen leren beel-
bordje of -sticker op hun
den, taal, muziek, spel en
kleding werkt goed.
beweging te gebruiken, om
• Het is prettig als u de
er gevoelens en ervaringen
kinderen alvast zou willen
mee uit te drukken en om
uitleggen dat kunstvoor-
er mee te communiceren.
werpen in een museum niet
55 KUNSTZINNIGE
aangeraakt mogen worden.
ORÏENTATIE De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. 56 KUNSTZINNIGE ORÏENTATIE De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.
Afbeelding voorzijde: Petra Heyboer. Foto: Alique
n e g n li r e e l e d r Voo Kleren Waarom dragen we eigenlijk kleding? Daar zijn een heleboel redenen voor. Op de eerste plaats dragen we kleren om ons te beschermen tegen regen, wind, kou en felle zon. In de Prehistorie werden dierenhuiden gebruikt om kleding van te maken. Later was er wol (om mee te breien en te weven), maar ook katoen, zijde en linnen. Allemaal natuurvezels. Sinds de 20e eeuw worden er vaak kunststoffen toegepast, zoals acryl en polyester. Op de labels die in de halsopening of in de zijnaad zitten, kun je altijd zien waar je kleren van gemaakt zijn. Op de tweede plaats beschermen kleren je als een tweede huid, waardoor je je minder snel bezeert. Maar al zou het buiten altijd de perfecte temperatuur zijn en kon je je helemaal nergens aan bezeren, dan nog zou je vast niet in je blootje naar school wandelen. We voelen ons in de buitenwereld gewoon prettiger als we ons lichaam bedekken. Je lichaam is privé – van jou en van niemand anders.
Om over te filosoferen In sommige geloven is het gebruikelijk om je lichaam te verhullen met kleding. Zeer christelijke vrouwen dragen vaak lange rokken die hun benen bedekken. Islamitische vrouwen dragen soms een hoofddoek om hun lange haar te verbergen. En dat allemaal om ervoor te zorgen dat mannen minder op hun lichaam letten en meer aandacht hebben voor hun karakter. Wat vind jij ervan dat mannen zich niet zouden hoeven te beschermen tegen de blikken van vrouwen?
Givenchy, herfst/winter 2009
Kleding als taal Wat voor soort kleren draag je zoal? Je draagt de kleding die bij de gelegenheid past. In een badpak op een sollicitatiegesprek verschijnen, is een beetje vreemd terwijl niemand ervan opkijkt als je dat draagt wanneer je op het strand zit. Kortom je past je kleren aan aan de situatie. Op school zul je het liefst kleren dragen die lekker zitten en waarin je je goed kunt bewegen. Verder heb je als kind meestal wel: sportkleding, kleren voor naar een feestje en in ons natte klimaat natuurlijk ook regenkleding. Weet je nog meer soorten kleding die je zelf hebt? De meeste kinderen (en volwassenen trouwens ook) willen kleren aan die lijken op kleding van de anderen. Dan val je niet op en hoor je bij de groep. Toch heb je wel meer lef als je gewoon je gang gaat en je eigen smaak ontwikkelt. Kleding is dus eigenlijk ook een soort taal. Zonder iets te zeggen kan kleding veel duidelijk maken over jezelf. Ben je iemand die wil opvallen of juist niet? Ben je deftig, slordig of sportief ? Ben je een zakenvrouw, Fong-Leng, Mathilde Willink in Luipaardmantel en kunstenaar Carel Willink, 1975
een stratenmaker of een punker? Dat kun je vaak zien aan de kleren die iemand draagt – je kiest een stijl. Bijna iedereen doet mee aan de mode.
Om over te discussiëren Iemand die mooie kleren draagt, ziet er al snel leuker uit dan iemand die nooit iets anders dan z’n oude ‘kloffie’ aanheeft – tenminste dat vinden veel mensen. Met welke van de twee uitdrukkingen ben jij het eens: 1. Kleren maken de man (dat betekent: je bent pas echt iemand met de juiste kleding aan); 2. Schoonheid zit van binnen (dat betekent: je karakter maakt je tot een mooi mens en niet je uiterlijk).
Couturier (mode-ontwerper) Dick Holthaus, 1964
Mode Eigenlijk doet bijna iedereen wel mee aan de mode. Dat komt doordat er in de winkels gewoon geen kleren te koop zijn die ‘uit de mode’ zijn. De een vindt het belangrijk m de allerlaatste mode aan te hebben en koopt elk jaar weer alles gloednieuw. De ander doet liever een paar jaar langer met dezelfde kleren. Mode beperkt zich niet alleen tot kleding. Ook de schoenen en sieraden die je draagt horen erbij, maar ook de tas die je bij hebt, je kapsel en make-up. ‘Mode’ is dat alles bij elkaar. Hoe weet je eigenlijk wat het nieuwste van het nieuwste is? Dat kun je zien op televisie, maar net zo goed op straat. Natuurlijk presenteren tijdschriften ook de mode van het seizoen. Denk vooral niet dat mode alleen maar iets voor vrouwen is. Mannen
Confectie
letten even veel op hun uiterlijk en kunnen net zo goed
De meeste mensen dragen
modeontwerper of (foto-)model van beroep zijn!
‘confectie’. Dat is kleding die in heel grote series in fabrieken worden gemaakt. Meestal staan die fabrieken in Azië, India of Zuid-Amerika, waar de lonen laag zijn. Confectiekleding heeft vaste maten. De meeste kleding is dus niet speciaal voor jouw lichaam gemaakt en er zijn duizenden dezelfde stuks van. Daarom maak je wel eens mee dat de pijpen van een broek te lang zijn, maar de tailleband juist goed zit. Bij een ander persoon kan dat juist omgekeerd zijn. Confectie wordt ontworpen door ‘modeontwerpers’. Confectiekleding kun je kopen in warenhuizen. Bij H & M of HEMA in Den Haag hangen precies dezelfde spullen als in de filialen in Amsterdam. Modeontwerpers kijken de kunst een beetje af bij de couturiers (spreek uit: koeturie-jees) van de beroemde modehuizen. Ze maken de ‘haute couture’ (spreek uit: oot koetuur) een beetje na, maar dan simpeler en goedkoper.
Ontwerpen van Dick Holthaus, 1965
Kleren van meer dan tien jaar oud worden vanzelf een beetje raar om te zien – ouderwets. Bekijk het fotoalbum van je ouders maar eens toen die jong waren, dan kun je pas lachen. Maar vergeet niet dat jij over twintig jaar net zo hard wordt uitgelachen door jouw kinderen! Honderd jaar en langer geleden konden in Europa alleen rijke mensen meedoen aan de mode. De rest van de bevolking moest het doen met tweedehands spullen of simpele thuis gemaakte kleding. Pas toen de confectiekleding ontstond en de welvaart wat eerlijker werd verdeeld, werd mode bereikbaar voor iedereen. Er ontstonden vanaf ongeveer 1970 meerdere modestijlen om uit te kiezen.
Haute couture Wat is dat: ‘haute couture’? Uit het Frans vertaald
smal podium – dat noem je de ‘catwalk’. Dit soort model-
betekent het: ‘de hoogste vorm van kleding’. Kleding-
len heten ook wel mannequins. In de zaal zitten niet alleen
stukken die zo bijzonder zijn van ontwerp en uitvoering
mogelijke kopers (zeer rijke), maar ook modejournalisten.
dat het eigenlijk kunstwerken zijn. Iemand die ‘haute
Er verschijnen daarna foto’s en artikelen over wat ‘hip’ is in
couture’ ontwerpt heet een ‘couturier’. Een couturier
modebladen. Hier halen modeontwerpers van confectie
ontwerpt kleding die er beeldschoon of heel extreem
dan weer hun inspiratie uit. Confectiekleren worden dus
uitziet en met veel zorg wordt gemaakt van de prachtigste
van haute couture afgeleid.
stoffen. Echte kunstwerkjes dus. Er komt nog veel handwerk aan te pas, bijvoorbeeld borduursels en versieringen met fijne kraaltjes. Een haute couture kledingstuk wordt precies op maat van de koper gemaakt en er is er vaak maar één van. Je begrijpt wel dat dit bedoeld is voor mensen met veel geld. Twee keer per jaar, in de herfst en in de lente, vinden er modeshows plaats in grote steden als Parijs, Milaan en New York. Daar wordt de collectie voor het komende seizoen door modellen getoond. De modellen, meestal lang en dun, showen de ontwerpen aan het publiek. Ze lopen zo elegant mogelijk op de beat van de muziek heen en weer over een lang en
Dior, lente/zomer 2009
Christian Lacroix, lente/zomer 2009
Mode Kunst Modeontwerpers bedenken minimaal twee collecties per jaar: voor de lente & de zomer en voor de herfst & de winter. De ideeën daarvoor kunnen van allerlei kanten komen, door te kijken naar de natuur of naar super hippe jonge mensen op straat in grote steden, maar ook uit de kunst. Als je zo onder de indruk bent van de schilderijen van een bepaalde kunstenaar of een kunststroming komt het voor dat een modeontwerper wil uitproberen wat er gebeurt als mode en kunst samengaan. Mode verliefd op kunst… Wat komen daar voor kindjes van? Heel bijzondere, je kunt ze komen bekijken op de tentoonstelling
Piet Mondriaan, Tableau I, 1921, olieverf op doek
Mode Kunst in het Gemeentemuseum Den Haag.
Om over na te denken Durf jij zelf kleren aan te trekken die heel anders zijn dan die van klasgenoten? Zo ja, wat is het verschil tussen jouw en hun kleding? En, wat gebeurt er als je er inderdaad anders uitziet? Zo nee, waarom doe je dat niet? En, zou je het eigenlijk wel willen? Francesco Bandini, Mantelpak, lente 1991, linnen
Museumles Binnenkort kom je met je klas naar het museum. Daar kun je je op de tentoonstelling Mode Kunst vergapen aan de meest fantastische kleren. Midden tussen alle kleren maak je een tekening van je favoriete ontwerp. Ook ga je tijdens deze museumles zelf in tweetallen een Mode Kunst outfit ontwerpen met lappen stof. Speciaal daarvoor staan er echte paspoppen voor jullie klaar. Die ga je zo origineel mogelijk aankleden. Maar denk nou niet dat het een ‘meidenles’ wordt! Wist je dat de meest beroemde modeontwerpers mannen zijn, om er maar eens een paar te noemen: Yves Saint Laurent, Mart Visser en Victor & Rolf.
Odilon Redon, Paprika en citroen, 1901 - 1902, olieverf, krijt en zinkwit op doek Egon Schiele, Edith (de vrouw van de kunstenaar), 1915, olieverf op doek
Vincent van Gogh, papaverveld, 1890, olieverf op doek (papaver is een ander woord voor klaproos)
Wassily Kandinsky, Ein Zentrum, 1924, olieverf op doek (‘Zentrum’ is Duits en betekent ‘middelpunt’)
t h c a r eerk
l e d Voor
Kinderboeken, een blog en een website over mode & kostuumgeschiedenis • www.cultuurwijs.nl, bij het thema ‘mode’. • http://www.thestylerookie.com/ (wereldberoemde Engelstalige modeblog van tienermeisje Tavi)
• Georgette Koning, Mode, uitg. Van Goor & zonen, 2006, ISBN 9789000037162
• Serie van uitgeverij Ars Scribendi over Mode in de 20
eeuw,
ste
beschikbaar zijn de volgende delen: • Mode 1900 - 1920, ISBN 9054957271 (9789054957270) • Mode 1920 - 1940, ISBN 9054957212 (9789054957218) • Mode 1940 - 1960, ISBN 9054957158 (9789054957157) • Mode 1960 - 1970, ISBN 9054957093 (9789054957096) • Mode 1970 - 1980, ISBN 9054957034 (9789054957034) • Mode 1980 - 2000, ISBN 9054956976 (9789054956976
Lessuggesties voor ná de museumles • Om te ontwerpen: abstracte kunstkleren De kinderen kiezen een van deze vier wereldberoemde schilderijen uit de verzameling van het Gemeentemuseum en laten zich hierdoor inspireren voor een eigen ontwerp voor een outfit voor een man of voor een vrouw. Didactisch zijn er meerdere mogelijkheden: de kinderen lichten zodra ze klaar zijn hun ontwerp voor de klas inhoudelijk toe (waardoor hebben zij zich precies laten inspireren: de kleuren, de motieven, de vormen, de lijnen of meerdere aspecten of nog anders?), of de klasgenoten moeten door goed te kijken zelf de inspiratiebron voor de ontwerpen ontdekken.
• Collage: mijn stijl De kinderen knippen uit modetijdschriften de kleding die zij mooi vinden en verwerken deze tot een collage. Hierbij denken zij bewust na over compositie en kleur. Wat plak ik waar? Wat kan over elkaar heen? Wat moet groot of juist klein? Scheef of recht? Welke kleuren passen goed bij elkaar? Het moet er aantrekkelijk uitzien.
© Gemeentemuseum Den Haag, afdeling Educatie Tekst: Jet van Overeem. Productiebegeleiding: Esther van der Sprong. Vormgeving: Anneke van der Stelt, Rotterdam / afdeling Foto & Vorm. Maart 2011 Deze lees- en verteltekst is ook te downloaden vanaf onze site: www.gemeentemuseum.nl Ook handig in het geval u in de klas beschikt over een digitaal schoolbord / smartboard.
