m 31 december Project: Interfacultaire communicatie training via een virtuele patiënt status

Eindrapportage SURF Periode: 1 januari 2001 t/m 31 december 2002

Project: Interfacultaire communicatie training via een virtuele patiënt status

Uitvoerders: LUMC, Leiden AMC, Amsterdam

1

Inhoudsopgave Samenvatting Controling document ................................................................................................ 4 Projectgegevens .......................................................................................................................... 4 Inleiding........................................................................................................................................ 4 Doelstelling................................................................................................................................... 5 Plan van aanpak en beoogde resultaten ..................................................................................... 7 Werkpakketten en fases .............................................................................................................. 8 Casus............................................................................................................................................. 11 Casus 1 Informatie ..................................................................................................................... 11 Casus 1 Introductietekst: Misschien opnieuw een hartinfarct................................................... 12 Casus 2 Informatie ..................................................................................................................... 13 Casus 2 Introductietekst: Kleine potjes hebben grote oren ....................................................... 14 Casus 3 Informatie ..................................................................................................................... 16 Casus 3 Introductietekst: Nooduitgang ...................................................................................... 17 Casus 4 Informatie ..................................................................................................................... 18 Casus 4 Introductietekst: Zwanger! ........................................................................................... 19 Casus 5 Informatie ..................................................................................................................... 20 Casus 5 Introductietekst: File in het maagdarmkanaal.............................................................. 21 Casus 6 Informatie ..................................................................................................................... 21 Casus 6 Introductietekst: Vlekjes............................................................................................... 22 Casus 7 Informatie ..................................................................................................................... 22 Casus 7 Introductietekst: Zonder helm ...................................................................................... 24 Casus 8 Informatie ..................................................................................................................... 24 Casus 8 Introductietekst: Hartkloppingen .................................................................................. 25 Casus 9 Informatie ..................................................................................................................... 25 Casus 9 Introductietekst: Knallende koppijn.............................................................................. 26 Casus 10 Informatie ................................................................................................................... 27 Casus 10 Introductietekst: Chanya, een hijgend hert uit Sierra Leone ..................................... 28 Casus 11 Informatie ................................................................................................................... 29 Casus 11 Introductietekst: Bloody Mary .................................................................................... 30 Casus 12 Informatie ................................................................................................................... 31 Casus 12 Introductietekst: Poepeldepee, Sophie heeft diarree! ............................................... 32 Casus 13 Informatie ................................................................................................................... 32 Casus 13 Introductietekst: Knobbeltje in de borst ..................................................................... 33 Casus 14 Informatie ................................................................................................................... 34 Casus 14 Introductietekst: Post operatief .................................................................................. 35 Casus 15 Informatie ................................................................................................................... 35 Casus 15 Introductietekst: Een verstopte afvoer ....................................................................... 36 Casus 16 Informatie ................................................................................................................... 37 Casus 16 Introductietekst: Schoolziek ....................................................................................... 38 Casus 17 Informatie ................................................................................................................... 38 Casus 17 Introductietekst: Ingestort bij het ontbijt ..................................................................... 39 Casus 18 Informatie ................................................................................................................... 40 Casus 18 Introductietekst: Gezakt! ............................................................................................ 41 Casus 19 Informatie ................................................................................................................... 41 Casus 19 Introductietekst: Ademnood ....................................................................................... 42 Casus 20 Informatie ................................................................................................................... 43 Casus 20 Introductietekst: SAB ................................................................................................. 44 Programmatuur.............................................................................................................................. 45 CasusBroker-Beheer Rooster programma: gebruikersspecificatie ........................................... 45 CasusBroker programma: gebruikersspecificatie ...................................................................... 54 Handleiding DPS........................................................................................................................ 57 Gebruikersevaluatie DPS .............................................................................................................. 65 Toekomst gebruik DPS.................................................................................................................. 66

2

Kennisdisseminatie........................................................................................................................ 67 DPS vertaalprogramma ............................................................................................................. 67 DPS websites............................................................................................................................. 68 Publicaties ..................................................................................................................................... 69 Communication training through the Dynamic Patient Simulator .............................................. 69 DPS workshop Simulation and Gaming..................................................................................... 69 Inter-physician communication training through computer-based patient simulations .............. 69 Development of a computer-based simulation; the Dynamic Patient Simulator........................ 70 Samenwerkend ontdekkend leren met computersimulaties ...................................................... 70 Ontsluiting van alle nationale Computer Ondersteund Onderwijs lessen ................................. 72 Studenten behandelen samen patiënten via het internet .......................................................... 73 The Dynamic Patient Simulator ................................................................................................. 76 The anatomy of the Dynamic Patient Simulator ........................................................................ 77 Communication training with the Dynamic Patient Simulator .................................................... 78 Medical training with the Dynamic Patient Simulator................................................................. 79 Communication training by distance learning on a Windows Based Terminal.......................... 79 Inter-physician communication training with patient simulations, a pilot study.......................... 80 ® Intercollegiale communicatietraining met behulp van de Dynamische Patiënt Simulator ........ 80

3

Samenvatting Controling document Projectgegevens Gegevens aanvrager Naam: Leids Universitair Medisch Centrum bij de Universiteit Leiden Postadres: Postbus 9600 K6-R Afdeling Heelkunde onderwijs, 2300 RC Leiden Bezoekadres: Albinusdreef 3 Contactpersoon en projectleider Naam: P.M. Bloemendaal, assistent-onderwijscoördinator Telefoon: 071-5263628 Fax: 071-5266750 Email: [email protected]

Gegevens partner Naam: Academisch Medisch Centrum bij de Universiteit van Amsterdam Postadres: Postbus 22660 1100 DD Amsterdam Bezoekadres: Meibergdreef 15, Amsterdam Contactpersoon: M. Teunisse, beleidsadviseur Telefoon: 020-566 5063 Email: [email protected] Bij aanvang van het project is dhr. Teunisse vervangen door: Contactpersoon: mw. J.D. Donnison Telefoon: 020-566 7453 Email: [email protected]

Naam project Titel project: Interfacultaire communicatie training via een virtuele patiënt status Startdatum project: januari 2001 Einddatum project: december 2002

Medewerkers De projectgroep zal bestaan uit: - een projectleider van het LUMC-UL - minimaal 2 ICT deskundigen van het LUMC-UL en 2 van het AMC-UvA - meerdere docenten van het LUMC-UL en het AMC-UvA - een onderwijskundige van het AMC-UVA - een DPS docent van het LUMC-UL - een programmeur van het LUMC-UL

Inleiding De patiëntenzorg wordt steeds complexer onder andere door de veranderingen in de bevolkingssamenstelling en de toename van de medische mogelijkheden. Daarnaast spelen maatschappelijke factoren, zoals toenemende mondigheid van patiënten, een rol. De voorlichting aan de patiënt over te nemen diagnostische en therapeutische stappen en de uitkomst hiervan is vastgelegd in de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO). Een goede documentatie van de bevindingen en het te voeren beleid in de patiënt-status is hierdoor vereist. Deze documentatie is tevens vereist voor het gefundeerd ingaan van het diagnostisch en/of therapeutisch traject.

4

In het algemeen is er sprake van een verkorting van de arbeidstijd en een toename van deeltijdwerk terwijl de werktijd van arts-assistenten wettelijk is vastgelegd. Voor co-assistenten geldt dezelfde regeling als voor arts-assistenten. De hieruit voortvloeiende beperking van de aanwezigheid van één en dezelfde arts op de werkvloer vereist tevens een goede, adequate documentatie voor het handhaven van kwalitatief goede zorg bij wisselende begeleidende artsen. Het gevaar kan dreigen dat de zorg op verschillende momenten niet adequaat is als gevolg van een slechte overdracht van gegevens. Het documenteren van de gegevens op zodanige wijze dat deze ook voor anderen toegankelijk worden en hanteerbaar zijn en opstellen van een probleemlijst is een vaardigheid die bij herhaling getraind moet worden. In dit project worden dynamische patiënt simulaties ontwikkeld, waarbij de studenten de virtuele status aan elkaar overdragen. Dit project beoogt de studenten: te helpen bij het selecteren van die gegevens die moeten worden gedocumenteerd voor een adequate patiëntenzorg; te trainen in het daadwerkelijk vastleggen van deze gegevens in een patiënt-status; te wijzen op de noodzaak om deze patiënt-status te raadplegen alvorens nieuwe handelingen te verrichten. Het rendement van deze training zal verhogen wanneer naast het facultair aanbieden van de simulaties, de training ook interfacultair wordt aangeboden. Met interfacultair wordt bedoeld dat een patiënt afwisselend wordt behandeld door een student uit Leiden en Amsterdam. Op het moment dat een patiënt ‘van arts wisselt’ dient er een adequate overdracht plaats te vinden. Mondeling overleg in een werkgroep buiten de status om, kan dan niet meer plaatsvinden. De beroepspraktijk, waarin artsen buiten hun dienst niet geconsulteerd kunnen worden en informatie over de patiënt alleen in de status terug te vinden is, wordt hiermee benaderd terwijl studenten toch de mogelijkheid hebben fouten te maken zonder consequenties voor patiënten.

Doelstelling Training van studenten in het overdragen van patiëntgegevens in een klinische setting met als oogmerk: • waarborgen van continue adequate patiëntenzorg • verbetering van de besluitvaardigheid • bevorderen van een doelmatige samenwerking • leren gebruiken van reeds opgedane kennis in de praktijk • vorming van de attitude ten opzichte van de collegae en patiënten. Dit project beoogt het ontwikkelen van nieuwe casus in DPS, uitgaande van bestaande middelen. Deze casus maken optimaal gebruik van de mogelijkheden die worden geboden door ICT. De inhoud van de casus wordt in overleg met artsen/docenten bepaald, zodat tijdens het maken overeenstemming kan worden bereikt over de uiteindelijke implementatie van de casus in het onderwijsprogramma.

Achtergrondinformatie Het DPS programma is in de afgelopen 4 jaar ontwikkeld en in gebruik genomen voor het geneeskunde onderwijs aan het LUMC (zie bijlage 1). Het programma heeft zijn nut inmiddels bewezen in het simuleren van patiëntenproblematiek op verschillende vakgebieden middels casus (zie bijlage 3). De reeds geproduceerde casus in DPS zijn over de hele campus van het LUMC (±100 computers) voor de studenten tijdens kantooruren beschikbaar. DPS biedt een reële patiëntenproblematiek aan in een virtuele omgeving. In deze omgeving wordt het begin van de klachten van een patiënt beschreven, waarna het ziektebeloop zich in de tijd voltrekt. Hierbij dient de arts tot een (differentiële) diagnose te komen, een behandelplan op te

5

stellen en te interveniëren. De effecten van deze interventies worden in de follow-up van de patiënt naar de student teruggekoppeld. Door het gebruik van DPS kan de (aanstaand) arts zich trainen in het nemen van beslissingen betreffende nadere diagnostiek en therapie op gesimuleerde patiënt casus in een veilige omgeving.Het DPS programma is in een stadium waarin de overstap gemaakt kan worden naar de productie van casus waarin studenten samen moeten werken. Hierbij zijn twee richtingen mogelijk: 1) studenten dragen de zorg voor één patiënt aan elkaar over, zoals dit ook gaat bij diensten in het ziekenhuis, 2) studenten vanuit een verschillende achtergrond behandelen een patiënt samen door elkaar in consult te roepen. Hierdoor leert de arts dat het documenteren van gedachten / bevindingen / mededelingen aan de patiënt essentieel is voor een adequate overdracht.

Onderwijskundige motivering Het verwerven van vaardigheden vereist herhaalde training. Bij de behandeling van patiënten is goede verslaglegging uitermate belangrijk, zeker als meer dan één arts bij de behandeling betrokken is. Een adequate verslaglegging maakt een duidelijke overdracht mogelijk, waardoor continuïteit in de zorg voor de patiënt kan worden gegarandeerd en allerlei ongewenste situaties zoals onnodig herhalen van onderzoek of het nalaten van onderzoek of controle kan worden voorkomen. Training in de praktijksituatie is hiervoor noodzakelijk, waarbij een student om ethische en juridische redenen nooit de uiteindelijke verantwoordelijkheid kan dragen. DPS biedt de mogelijkheid aan studenten om zich te trainen in het schrijven van een duidelijke overdracht en de behandeling van de “patiënt” in overleg met studenten van een andere faculteit uit te voeren. De studenten kunnen verschillende posities in het behandelplan bekleden, waardoor zij tevens leren samenwerken met collegae van andere disciplines. De communicatie rondom de overdracht moet dan door de student zo worden gericht dat de student in de rol van de andere specialist op basis van deze overdracht de zorg voor de patiënt adequaat kan overnemen. Een bijkomend voordeel van dit rollenspel is dat studenten een beter beroepsbeeld krijgen. Daarnaast leren studenten, bij het interfacultair doorlopen van een DPS, samenwerken met collegae met een andere opleidingsachtergrond. Dit levert wellicht discussies op over bijvoorbeeld de juiste behandelmethode voor een bepaalde patiënt. Het communiceren hierover om tot consensus te komen biedt een goede voorbereiding op de toekomstige beroepspraktijk waarin studenten ook met dergelijke discussies worden geconfronteerd. Aangezien een dergelijke situatie moeilijk te creëren is binnen één enkele faculteit, waarin deze verschilpunten wellicht al uitbediscussieerd zijn, levert de DPS hierbij een grote meerwaarde in het onderwijs. Door het op een dergelijke wijze vormgeven van een DPS wordt het samenwerkend leren volgens de jigsaw-methode tot uitdrukking gebracht. Deze instructiestrategie richt het onderwijs zodanig in dat probleemoplossende vaardigheden worden aangeleerd door studenten samen te laten werken aan een probleem dat te complex is om door één student op te worden gelost. Hierbij vormt de communicatie, waarbij studenten in een authentieke situatie de gelegenheid krijgen om hun ideeën en meningen te ventileren, te verdedigen en een bijdrage te leveren aan het oplossen van een probleem vanuit verschillende rollen, een belangrijk uitgangspunt. Het project beoogt de theoretische training aan te vullen met een reële simulatie waarin deze aspecten wel aan bod komen. Omdat DPS een reële simulatie mogelijk maakt, is dit project een logisch vervolg op het voorafgaande theoretische onderwijs in probleem oplossen. Door gebruik van een COO programma kan de student leren wat de gevolgen zijn van genomen beslissingen en de gevoerde verslaglegging in een zo reëel mogelijke simulatie. Het gebruik van COO staat de gebruiker toe bij herhaling deze vaardigheid te oefenen, omdat er meerdere casus zijn en omdat een patiënt in DPS zich elke keer anders presenteert. Feedback op de gekozen behandeling wordt automatisch door het DPS programma gegenereerd en kan tijdens en na het maken van de casus door studenten en docenten worden ingezien. Punten waarop omissies in handelen of verslaglegging zijn opgetreden worden door het programma vastgelegd in de status die later door een docent met de student kan worden besproken. Studenten lopen tijdens het maken van een casus tegen hun eigen en andermans

6

fouten en onduidelijkheden in de overdracht aan doordat de gevolgen hiervan zich uiten in de achteruitgang van de toestand van de patiënt. Indien dit door de auteur van de casus wordt toegelaten kan programma automatisch hulp bieden tijdens de casus.

Plan van aanpak en beoogde resultaten Voor implementatie van de casus, specifiek geschikt voor communicatie tussen studenten, wordt gebruik gemaakt van DPS. Dit programma maakt gebruik van Microsoft Internet Explorer en biedt zo alle mogelijkheden van een moderne internet browser tijdens een patiënt simulatie en in de nabespreking.

Product Het project levert 20 casus op waarmee studenten over internet met elkaar in de status kunnen communiceren. Hiermee worden consultsituaties gesimuleerd, waarbij studenten elkaar, als collegae, kunnen consulteren en overdrachten van de status bij dienstwisseling aan een collega van dezelfde discipline. De training bestaat voor studenten uit het zowel intra- als interuniversitair samen een patiëntstatus maken. De status die studenten schrijven zijn via DPS in te zien. Tijdens de productie van de casus zijn 4 verschillende fasen te onderscheiden die elk een tussenproduct opleveren. Deze tussenproducten, deliverables, worden in bijlage 5 beschreven.

Gebruik in het onderwijs De casus worden voor dit project ingezet aan het begin van de co-assistentschappen, de praktijkperiode van de opleiding tot arts aan beide faculteiten. In deze fase van de studie lopen studenten stages op verschillende afdelingen in verschillende vakgebieden. Door de training te programmeren aan het begin van de praktijkperiode wordt studenten de kans geboden de geleerde kennis zoveel mogelijk toe te passen gedurende de rest van de twee jaar coassistentschappen.Voor het behandelen van de gesimuleerde patiënt worden de studenten, net als in de praktijk, ingedeeld in een dienstrooster. Door de interfacultaire aanpak zullen overleg situaties tussen studenten door middel van de status in DPS moeten geschieden en wordt voorkomen dat twee studenten samen achter één beeldscherm een patiëntcasus doen.

Continuïteit Aan het einde van het project wordt de DPS programmatuur onderhouden door zittend personeel e van het LUMC betaald uit 1 geldstroom. De casus worden onderhouden door zittend personeel e betaald uit 1 geldstroom van de twee deelnemende instellingen.

Kennis- en productdisseminatie Zowel het personeel van het LUMC-UL als het AMC-UvA zijn vertegenwoordigd in de COO werkgroep van de Nederlandse Vereniging van Medisch Onderwijs. Voorzitter van deze werkgroep is de heer P.G.M. de Jong. Aan deze werkgroep nemen ICT-ers van alle medische faculteiten van Nederland deel. De werkgroep heeft een samenwerkingsovereenkomst opgesteld (zie bijlage 2) waardoor COO tussen de instellingen kan worden uitgewisseld. In 2000 wordt een DPS cursus gegeven voor alle leden van de werkgroep, met als doel de verspreiding van DPS over Nederland. Hieraan nemen 7 medische faculteiten deel, alsmede de faculteit Diergeneeskunde. Kennis en kunde, opgedaan door het LUMC-UL en AMC-UVA op het gebied van patiënt simulaties op de computer, worden na het project beschikbaar gemaakt voor de andere faculteiten. De verspreiding van de casus die het project voortbrengt over de medisch academische instellingen in Nederland is hiermee gewaarborgd.

7

Het vernieuwende effect van het onderwijs, te weten de communicatie tussen studenten met de patiënt status als centraal punt, wordt aan het einde gemeten en door middel van nationale en internationale publicaties wereldkundig gemaakt.

Kwaliteitswaarborging Een team van medische specialisten bepaalt het verloop van de ziekte in een casus, zodat persoonlijke opvattingen van artsen de inhoud van de casus niet kunnen domineren. Vervolgens vindt beoordeling van casus tussen teams van de verschillende universiteiten plaats, zodat ook interfacultaire discussies over de diagnostiek en behandeling gevoerd worden alvorens de casus in gebruik te nemen voor het onderwijs. Na afloop van het project worden de casus up to date gehouden door regelmatige revisie van de e inhoud door personeel van beide instellingen, betaald uit de 1 geldstroom.

Matching Docenten die reeds werkzaam zijn voor het LUMC-UL en AMC-UvA en zullen voor hun bijdrage aan het project vrijgemaakt worden. Tevens zullen er ICT-uren worden vrijgemaakt voor het project. Voor de overige uren zal aan beide instellingen (tijdelijk) minimaal 1 nieuwe werknemer aangetrokken moeten worden.

Werkpakketten en fases Het project valt in een aantal onderdelen uiteen. De verschillende onderdelen worden in de tijd naast elkaar uitgevoerd en hebben een duidelijke doelstelling en/of eindresultaat. De docenten zijn medisch specialisten die in het ziekenhuis diverse onderwijstaken hebben en voor dit project vrijgemaakt zijn. Het gaat hier om een groep medische specialisten van verschillende disciplines, die elk één of meerdere casus zullen maken. De ICT-ers zijn de computer deskundigen die de casus daadwerkelijk in DPS implementeren

Fase 1

Inwerken ICT-ers in DPS

Doel: Opdoen van kennis en ervaring met DPS. Wie: Helpdesk DPS (LUMC-UL) en ICT medewerkers (LUMC-UL en AMC-UvA) Plan van Aanpak: Door het LUMC-UL is reeds een DPS cursus ontwikkeld. Deze cursus voor ICT medewerkers van de medische faculteiten van Nederland wordt direct bij aanvang van het project gegeven. De cursus wordt in het jaar 2000 gegeven en momenteel nemen reeds twee medewerkers van het AMC-UvA hieraan deel. Resultaat: ICT-ers bij AMC-UvA en LUMC-UL die zelfstandig met DPS kunnen werken. Tijdsplanning: 3 maanden Motivering: DPS is een complex auteurprogramma met veel mogelijkheden. In het begin van het project moeten de ICT-ers zich het programma eigen maken.

Fase 2

Aanpassing DPS

Doel: DPS geschikt maken om een casus vanaf internet te laden en de resultaten weer centraal weg te schrijven. Wie: Programmeur (LUMC-UL) Plan van aanpak: Uitgaande van het huidige DPS programma wordt een nieuwe versie ontwikkeld. Hierbij moet het mogelijk zijn zowel de te ontwikkelen nieuwe casus als oude casus met dit programma te gebruiken. Eventueel kan al gestart worden met implementatie van de casus in de huidige DPS versie. Resultaat: Nieuwe versie van DPS, geschikt voor toepassing over het internet

8

Tijdsplanning: 4 maanden Motivering: Met deze uitbreiding wordt het mogelijk een casus op te starten, af te breken en op een later tijdstip te vervolgen. Tevens wordt het voor de student mogelijk via de status van de casus met andere studenten te communiceren om zo consultsituaties na te bootsen.

Fase 3

Verzamelen onderwerpen casus

Doel: Inventariseren en prioriteren van onderwerpen welke docenten in de vorm van een DPS casus behandeld willen zien Wie: ICT-ers en Docenten Plan van aanpak: Docenten/artsen zoeken in eigen archief naar casusmateriaal wat geschikt is voor het onderwijs. Tevens worden ideeën gegenereerd voor casus waarvan nog geen materiaal beschikbaar is. Naar dit materiaal wordt door ICT-ers en docenten gezamenlijk gezocht in boeken, tijdschriften en de praktijk. Resultaat: 20 onderwerpen voor patiënt casus (zie bijlage 5 voor nadere omschrijving). Tijdsplanning: 7 maanden. De tijdsplanning van deze fase is gespecificeerd in bijlage 4. Motivering: Hoewel de klinische voorbeelden voor het oprapen liggen, is het zeer tijdrovend een goed sluitende casus, geschikt voor onderwijs aan geneeskunde studenten, samen te stellen.

Fase 4

Schrijven van script voor casus

Doel: Omzetten van algemene gegevens over ziektebeelden in een beschrijving van één patiënt per casus Resultaat: 20 volledig uitgewerkte scripts en beeldmateriaal (zie bijlage 5 voor nadere omschrijving). Wie: Docenten en ICT-ers Plan van aanpak: ICT-ers en artsen overleggen samen welke aspecten van de ziekte verwerkt worden in de casus. De arts zoekt hierbij in eigen archief naar afbeeldingen. Indien geen afbeeldingen voor handen zijn kan de arts in de praktijk foto’s (laten) maken. Tijdsplanning: 9 maanden De tijdsplanning van deze fase is gespecificeerd in bijlage 4. Motivering: Bij het uitwerken van een script hoort het documenteren van de patho-fysologie en symptomatologie behorende bij de casus, alsmede het verzamelen van eventueel beeldmateriaal.

Fase 5

Implementatie casus

Resultaat: 20 patiënt simulaties voor DPS (zie bijlage 5 voor nadere omschrijving). Wie: ICT-ers Plan van aanpak: Elke casus wordt afgeleid van een gezonde persoon. Bij deze persoon worden door de ziekte afwijkende symptomen gemodelleerd in de tijd, waardoor een specifieke casus ontstaat. Tijdsplanning: 17 maanden. De tijdsplanning van deze fase is gespecificeerd in bijlage 4.

Fase 6

Beoordeling casus door docenten

Resultaat: Voor onderwijs 20 bruikbare patiëntsimulaties gecontroleerd door docenten (zie bijlage 5 voor nadere omschrijving). Wie: Docenten

9

Plan van aanpak: Elke casus moet na implementatie een testfase ondergaan, waarna eventuele wijzigingen in de casus kunnen worden opgenomen. Het onderhoud van casus na het project e wordt uitgevoerd door personeel uit 1 geldstroom. Tijdsplanning: 13 maanden. De tijdsplanning van deze fase is gespecificeerd in bijlage 4.

Fase 7

Helpdesk DPS

Doel: Voorkomen en oplossen van software-technische problemen Wie: Helpdesk Plan van aanpak: Gedurende de inwerkings- en implementatieperiode is de beschikbaarheid van de helpdesk gegarandeerd. De ervaring leert dat er een continu beschikbare helpdesk in de startfase van het project beschikbaar moet zijn, die in een later stadium langzaam afgebouwd kan worden. Tijdsplanning: 20 maanden

Fase 8

Meting onderwijskundige effecten

Doel: Vaststellen onderwijskundige effecten van implementatie van de casus in het onderwijs aan co-assistenten Plan van aanpak: De evaluatie richt zich op de doelstellingen van het project en met name de doelstelling van een adequate status overdracht. Deze doelstelling maakt met name de interfacultaire samenwerking noodzakelijk. Hierbij wordt gekeken of studenten: - de juiste gegevens bij patiënten selecteren. - reeds bekende gegevens gebruiken en niet nogmaals dezelfde gegevens aanvragen. - de patiëntgegevens juist overdragen. Hiervoor worden toetsbare criteria voor een goede patiëntoverdracht opgesteld. Ter evaluatie van het project wordt de statusoverdracht van co-assistenten in de praktijk beoordeeld door een docent, aan de hand van de opgestelde criteria. Hierbij wordt een groep coassistenten die de statusoverdracht met simulaties heeft getraind vergeleken met co-assistenten waarbij deze training nog niet was ingezet. Na de ontwikkeling van een aantal casus zal een nulmeting worden verricht onder een groep co-assistenten. Het doel van deze nulmeting is vast te leggen wat de kwaliteit is van de patiënten overdracht bij deze co-assistenten. Daarna zullen de co-assistenten starten met het gestructureerde gebruik van DPS. Zij zullen feedback ontvangen van zowel collegae studenten alsook van docenten. Na het doorlopen van de casus zal bij de laatste casus opnieuw worden beoordeeld wat de kwaliteit is van de overdracht. Resultaat: Metingen van het effect van invoering van casus in de onderwijscurricula van het LUMC-UL en het AMC-UvA. Publicaties tijdens medisch onderwijskundige congressen: - Gezond Onderwijs Congres - AMEE-congres - Ottawa-conferenties Wie: Projectleider en ICT-er Tijdsplanning: 5 en 15 maanden

Fase 9

Eindrapportage

Resultaat: Eindrapport Wie: Projectleider Plan van aanpak: Tijdsplanning: 1 maand

10

Casus Het project heeft 20 casus voortgebracht.

Casus 1 Informatie Ziektebeeld Het ziektebeeld is icterus door een choledochussteen, maar de patiënt wordt binnengebracht met klachten die ook kunnen duiden op een myocardinfarct. Patiënt heeft een myocardinfarct in de voorgeschiedenis en slikt hiervoor onder andere bloedverdunnende medicatie. Na grondig onderzoek kan hartfalen worden uitgesloten en kunnen de galstenen behandeld worden. Icterus is een gele verkleuring van het oogwit en de huid ten gevolge van een verhoogde plasmaspiegel van bilirubine (> 40-100 µm/L concentratie in het bloed). De oorzaak hiervan kan in de lever, de galblaas, of de afvoer van gal liggen.

Opleidingsniveau studenten De casus is bedoeld voor co-assistenten. Met kleine aanpassingen is de casus tevens in de doctoraalfase van de opleiding in te zetten.

Inhoudelijk leerdoel Leren differentieren tussen een cardiale en abdominale oorzaak van bovenbuiksklachten. Besluiten tot wel of niet opereren en de keuze van de ingreep, bij een patiënt met een verhoogd operatierisico.

Communicatief leerdoel De patiënt wordt vanuit de EHBO naar de afdeling interne overgebracht. Uiteindelijk zal door goed overleg met de afdeling heelkunde de patiënt hier naartoe verwezen moeten worden voor de operatieve ingreep. Een student neemt de rol van internist op zich, de andere student wordt als chirurg in consult geroepen.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij de co-schappen Heelkunde en Interne Geneeskunde. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Diagnostisch Kompas 1999/2000, pagina 224-226 (icterus), 53-56 (angina pectoris), 76 (atrium fibrilleren) 802-803 (echografie lever/galwegen) 768-769 (ERCP), 910 (ECG) 629 (trombinetijd), 500 (CK), 466 (LDH), 446 (AF), 461 (ASAT), 468 (Bilirubine), 524 (γGT) Radiologische Algoritmen, mei 1996, III.2 (obstructie icterus) Leerboek chirurgie pagina 698-714 (galblaas en galwegen) en 221-228 (icterus)

Fotomateriaal Echografisch materiaal en eventuele foto’s kunnen uit de praktijk van het LUMC komen.

Docenten J.M. van Baalen (chirurg), J.D.M. Feuth (internist), S.C. Veltkamp (gastro-enteroloog)

11

Technisch verantwoordelijke S. Eggermont

Casus 1 Introductietekst: Misschien opnieuw een hartinfarct Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Internist Student B: Chirurg Meneer Ganpath van 73 jaar meldt zich op de EHBO met pijn boven in de buik. De huisarts vermoedt een recidief myocard infarct. 7 jaar eerder heeft de heer Ganpath reeds een MI doorgemaakt. Student A begint. Deze zal als internist de oorzaak van de pijn moeten onderzoeken. Wees alert op een recidief MI. Indien er onzekerheid bestaat over een recidief MI moet de patiënt worden opgenomen. Indien er buikproblemen worden vermoedt moet hiervoor de chirurg in consult worden geroepen. Student B wordt door student A als chirurg in consult geroepen. De chirurg houdt zich bezig met de problematiek op zijn terrein. Aangezien het hier een patiënt met een verhoogd operatierisico betreft (leeftijd en MI in het verleden) zal een eventueel operatierisico moeten worden ingeschat (via een consult). Let op: de patiënt in deze casus heeft nog een aantal andere afwijkende parameters die door de behandelaars moeten worden ontdekt en behandeld. Wanneer een student lacunes in de diagnostiek en behandeling van de andere student ontdekt, is het zijn/haar taak deze te melden aan de collega.

12

Casus 2 Informatie Ziektebeeld Acute mastoïditis als complicatie van een AOM bij een kleuter van 5 jaar.

Inleiding U bent KNO-arts assistent en ziet in de polikliniek een jongetje van 5 jaar dat lijkt te slapen in de armen van zijn moeder. De vader, die ook mee is gekomen, vertelt u het volgende verhaal: Zijn zoon Otto was ruim vier weken geleden verkouden geworden na een dagje zwemmen. De volgende dag had hij koorts en oorpijn gekregen en zijn de ouders met hem naar de huisarts gegaan. De huisarts had pijnstillers (paracetamol) en neusdruppels (Otrivin) gegeven en gezegd dat het verder wel vanzelf over zou gaan. Eerst leek er weinig te veranderen, maar ongeveer drie dagen daarna had Otto een “loopoor” gekregen en leek de pijn minder te worden. Ook de koorts was in eerste instantie gezakt. Het loopoor was echter blijven bestaan. Alhoewel er de laatste week minder vuil uit zijn oor leek te komen, was het oor nu wat rood en had Otto weer meer pijn gekregen. Hij kan er 's nachts niet van slapen. Verder was de koorts de afgelopen dagen toch ook weer flink gestegen. De ouders hadden de huisarts opnieuw gebeld en die had gezegd dat ze maar naar de polikliniek KNO moesten gaan. Wegens verdenking op mastoïditis wordt het kind opgenomen op de afdeling KNO. Het infectiebeeld is progressief en bij onjuist handelen dreigt er een meningitis te ontstaan.

13

Opleidingsniveau studenten De casus is bedoeld voor co-assistenten. Met kleine aanpassingen is de casus bovendien in de doctoraalfase van de opleiding in te zetten.

Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinische parameters herkennen en behandelen van het ziektebeeld en besluiten tot het wel of niet opnemen en eventueel opereren van patiëntje. In het bijzonder een eventuele bewustzijnsdaling moet geëvalueerd worden: is er bv. spraken van meningeale prikkeling?

Communicatief leerdoel Het juist handelen bij de overdracht van polikliniek naar kliniek (opname) en eventueel weekendoverdracht. Verder moet de KNO-arts bij het evalueren van een vermeende bewustzijnsdaling een consult van de kinderarts aanvragen. Een student neemt de rol van KNO-arts op zich en de andere student heeft de rol van kinderarts. Als conservatieve behandeling van de mastoïditis tekort schiet, moet de KNO-arts uiteindelijk besluiten tot opereren maar zal het operatierisico moeten worden ingeschat in overleg met de kinderarts en narcotiseur.

Inzet in het onderwijs De casus is bedoeld voor co-assistenten. De nadruk ligt op inzet van de casus bij de coschappen Kindergeneeskunde en Keel-, Neus en Oorheelkunde. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur De KNO- en kindergeneeskundige leerboeken. http://www.napa.ufl.edu/98news/earinfec.htm http://www.bcm.tmc.edu/oto/grand/2394.html

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. röntgenfoto’s, echobeelden) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling Radiologie van het AMC. Daarbij zal de heer W.K.Posthumus het dossier van zijn dochter, die een dergelijke ziekte op 5 jarige leeftijd doormaakte, bij de VU opvragen.

Docenten Mw.L.J. Schot, KNO-arts S.L.B. Ploos van Amstel, kinderarts

Technisch verantwoordelijke Drs. W.K.Posthumus.

Casus 2 Introductietekst: Kleine potjes hebben grote oren Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Assistent KNO-arts Student B: Kinderarts

14

Otto, een jongetje van 5 jaar, komt samen met zijn ouders via de huisarts op de polikliniek KNO i.v.m. oorklachten, koorts en algehele malaise. Hij blijkt al ongeveer vier weken wat te sukkelen met een rhinitis en een daarop volgende otitis en otorrhoe (loopoor). Alhoewel er de laatste week minder vuil uit zijn oor lijkt te komen, is het oor nu wat rood en de koorts aan het stijgen. Student A begint. Deze zal als assistent KNO-arts voornamelijk op het klinische beeld moeten beslissen over de ernst van de aandoening en een eventuele opname. Aan opname is in deze casus niet te ontkomen. De KNO-arts blijft echter wel actief betrokken bij de patiënt omdat hij in zijn opnamebeleid in een mogelijke terugkeer naar hemzelf – de KNO-arts – moet hebben voorzien. Maak duidelijk wat het behandelplan is en wie wat moet gaan doen. Student B, de kinderarts, komt ten tonele na opname op de afdeling kindergeneeskunde, waarheen student A het kind heeft verwezen. Hij kan alle onderzoeken uitvoeren maar zal zich toch in eerste instantie aan het behandelplan van de KNO-arts willen conformeren. Het is niet de bedoeling dat ook andere (op het terrein van de KNO) behandelingen door hem/haar worden uitgevoerd. Let op: in deze casus kunnen ernstige complicaties optreden. Wanneer een student lacunes in de diagnostiek en behandeling van de andere student ontdekt, is het zijn/haar taak deze te melden aan de collega.

15

Casus 3 Informatie Ziektebeeld Toenemend bloedverlies per anum bij een vrouw van 34 jaar. Patiënte is bekend met colitis ulcerosa bij de gastro-enteroloog en wordt hiervoor behandeld met medicijnen (sulfasalazine en corticosteroïden). Ze meldt zich bij de gastro-enteroloog omdat het bloedverlies per anum toeneemt en patiënte zich in toenemende mate ziek voelt. Wegens uitdroging en ontstekingsverschijnselen wordt patiënte opgenomen op de afdeling Interne Geneeskunde. Het infectiebeeld is progressief en er dreigt een toxisch megacolon te ontstaan.


Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinische parameters besluiten tot het wel of niet opnemen van patiënte. Aan de hand van klinische parameters besluiten tot wel of niet opereren van de patiënte.

Communicatief leerdoel Omdat conservatieve behandeling van de colitis ulcerosa tekort schiet moet de gastro-enteroloog in overleg met de chirurg uiteindelijk besluiten tot opereren. Een student neemt de rol van internist (gastro-enteroloog) op zich en de andere student heeft de rol van chirurg.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij de co-schappen Heelkunde en Interne Geneeskunde. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Ottolander GJH den (red). Interne geneeskunde. Bohn, Scheltema & Holkema 1986:428-433. Boer J de (red). Leerboek chirurgie. Bohn, Scheltema & Holkema 1985:784-785. Morris PJ (red). Oxford Textbook of Surgery. Oxford University Press 1994. Diagnostisch kompas 1999/2000. Farmocotherapeutisch Kompas 2000/2001.

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. röntgenfoto’s, echobeelden en scopie-opnames) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling Radiologie het van het LUMC.

Docenten Dr. J.M van Baalen, chirurg Dr. R.A. van Hogezand , internist

Technisch verantwoordelijke Drs. E.M. Schoonderwaldt.

16

Casus 3 Introductietekst: Nooduitgang Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Gastro-enteroloog Student B: Chirurg Een mevrouw van 34 jaar, al jaren bekend met een colitis ulcerosa komt op de polikliniek omdat het de laatste weken steeds slechter gaat. Ondanks een verhoging van de medicatie, lijkt het nu nog slechter te gaan. Student A begint. Deze zal als gastro-enteroloog in eerste instantie moeten beslissen hoe nu verder met deze patiënt die slecht op haar therapie lijkt te reageren. Opname is bijna niet te voorkomen. Hoewel aan een chirurgie in deze casus niet te ontkomen valt, blijft de gastro-enteroloog actief betrokken bij deze patiënt om complicaties die ontstaan bij een colitis ulcerosa te behandelen. Student A moet als het nodig is een chirurg in consult roepen. Maak duidelijk wat de huidige therapie is en wie wat moet gaan doen. Student B wordt door student A als chirurg in consult geroepen. Hij kan alle onderzoeken en eventuele (chirurgische) therapieën uit voeren. Het is niet de bedoeling dat ook andere (op het terrein van de gastro-enteroloog) behandelingen door hem/haar worden uitgevoerd. Let op: deze casus heeft veel mogelijk complicaties. Wanneer een student lacunes in de diagnostiek en behandeling van de andere student ontdekt, is het zijn/haar taak deze te melden aan de collega.

17

Casus 4 Informatie Ziektebeeld Progressief HELLP-syndroom bij een vrouw in het derde trimester van de zwangerschap. Patiℑnte is een zwangere vrouw die gedurende haar zwangerschap, haar eerste, klachten krijgt van vocht vasthouden. Daarnaast is bij een routine zwangerschapscontrole een verhoogde bloeddruk vastgesteld. Uit het, naar aanleiding hiervan geprikte bloedonderzoek, blijken afwijkingen passend bij een HELLP-syndroom. Voor observatie wordt patiℑnte opgenomen. Omdat de afwijkingen verder toenemen en de algehele toestand verder achteruitgaat moet uiteindelijk worden besloten al dan niet in te leiden.


Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinische parameters besluiten tot het wel of niet opnemen van patiënte. Aan de hand van klinische parameters besluiten tot wel of niet inleiden van de bevalling, rekening houden met eventuele gevaren van keizersnede bij deze ziekte.

18

Communicatief leerdoel Bij deze casus zal overdracht tussen gynaecologen onderling op de voorgrond staan. Mogelijkheden voor overdracht tussen gynaecoloog en stollingsarts of gynaecoloog en neonatoloog behoort echter ook tot de mogelijkheden. In eerste instantie zullen twee studenten de rol van elk een gynaecoloog op zich nemen.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij de co-schappen Gynaecologie en Verloskunde. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Praktische Verloskunde, Lammes et. Al., 7e druk. Diagnostisch kompas 1999/2000. Farmocotherapeutisch Kompas 2000/2001.

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. echobeelden en foto’s) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling Obstetrie en Gynaecologie van het AMC.

Docenten Dr. M. Pel, Gynaecoloog

Technisch verantwoordelijke Drs J.P.A. Broeren.

Casus 4 Introductietekst: Zwanger! Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Assistent gynaecologie Student B: Assistent gynaecologie Mevrouw Fleur, 30 jaar, G1P0 op 29 weken AD, komt op uw zwangerschapspoli voor routinecontrole. Zij meldt uit zichzelf geen echte klachten. Alles verloopt voorspoedig, alleen heeft ze dikke voeten. Bij het lichamelijk onderzoek blijkt echter een verhoogde bloeddruk. Studenten A en B wisselen elkaar af in deze casus. De eerste student dient na anamnese en lichamelijk onderzoek te beslissen over aanvullend onderzoek en opname. De tweede student dient, in oveleg met student A, en op basis van de uitslagen van het aanvullende onderzoek, te beslissen over verder onderzoek en het te volgen beleid. Let op: in deze casus kunnen ernstige complicaties optreden. Wanneer een student lacunes in de diagnostiek en behandeling van de andere student ontdekt, is het zijn/haar taak deze te melden aan de collega.

19

Casus 5 Informatie Ziektebeeld Het ziektebeeld is een ileus veroorzaakt door diverticulitis met abcesvorming en uiteindelijk het ontstaan van een infiltraat bij een 45-jarige vrouw. De patiënt meldt zich op verwijzing van de huisarts op de Eerste hulp bij de chirurg. Ze wordt opgenomen op de afdeling heelkunde, waarna haar toestand verslechtert. Indien niet op tijd een maagsonde wordt ingebracht krijgt ze als complicatie een longontsteking door aspiratie van braaksel. Operatief ingrijpen is noodzakelijk, maar patiënt is bekend met hartlijden en zal dus door de internist gezien moeten worden voor de eventuele operatie.


Inhoudelijk leerdoel Tot een werkdiagnose komen wanneer de beeldvormende diagnostiek van eerste keuze geen uitsluitsel geeft. Besluiten tot wel of niet opereren en de keuze van de ingreep, bij een patiënt met een verhoogd operatierisico.

Communicatief leerdoel Patiënte wordt in eerste instantie gezien door de chirurg op de Eerste Hulp. Ze zal opgenomen moeten worden op de afdeling Heelkunde voor nadere diagnostiek en eventueel een operatie. Patiënte staat wegens hartlijden reeds op de wachtlijst voor een hartoperatie. De internist moet geconsulteerd worden, waarna chirurg en internist in samenwerking tot een therapiekeuze moeten komen. Eén student neemt de rol van chirurg op zich, de andere student wordt als internist in consult geroepen.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij de co-schappen Heelkunde en Interne Geneeskunde. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam worden gekoppeld aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Diagnostisch kompas: Diverticulitis (129), Bloedgassen (470-471), bezinking (467), leucocyten (568) differentiatie bloedcellen (508), Leerboek interne geneeskunde, dr. G.J.H. den Ottolander (433-434) Leerboek chirurgie, J. De Boer (783-784) Radiologische algoritmen voor de kliniek (III), A.R. van Erkel. Harrison’s Principles of Internal Medicine

Docent J.B.V.M. Delemarre (chirurg).

Technisch verantwoordelijke S.Eggermont.

20

Casus 5 Introductietekst: File in het maagdarmkanaal Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Chirurg Student B: Internist Mevrouw Ouwendijk, 45 jaar, heeft al een week last van pijn in haar buik en diarree. Omdat deze steeds erger wordt en niet reageert op de therapie heeft de huisarts de patiënt ingestuurd. Student A begint. Deze zal als chirurg de oorzaak van de pijn moeten onderzoeken en de diagnose moeten stellen. Omdat hiervoor aanvullend onderzoek moet worden verricht kan dit een dag duren. Student B wordt door student A als internist in consult geroepen. Omdat de patiënt op de wachtlijst staat voor een bypass operatie in verband met coronaire ischemie moet de internist het operatierisico inschatten Let op: de patiënt in deze casus moet naast een hoofdbehandeling nog een aantal andere behandelingen ondergaan om eventuele complicaties te voorkomen. Wanneer een student lacunes in de diagnostiek en behandeling van de andere student ontdekt, is het zijn/haar taak deze te melden aan de collega.

Casus 6 Informatie Ziektebeeld Bij een vrouw van 34 jaar is op de buikhuid een rood, schilferend plekje aanwezig met een diameter van ± 1 cm. Patiënte is een fervent zonneaanbidster. Het laesiegebied is al een jaar bekend bij patiënte. Patiënte is bekend met psoriasis bij familie van haar man en heeft eerst het plekje als zodanig aangezien en zo nu en dan met corticosteroïden-zalf behandeld. Ze meldt zich bij de huisarts, omdat het plekje geen typisch psoriasis-aspect meer heeft en in het midden ulceratie is opgetreden. De laesie is de laatste tijd ook groter geworden. De huisarts vermoedt een basaalcel- of een plaveiselcelcarcinoom en stuurt patiënte naar de dermatoloog.

Opleidingsniveau studenten De casus is bedoeld voor co-assistenten.

Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinische parameters besluiten tot het wel of niet biopteren voor diagnose of direct behandelen. Aan de hand van klinische parameters besluiten tot juiste therapie. PA-onderzoek is noodzakelijk voor juiste diagnose.

Communicatief leerdoel Afhankelijk van het PA-rapport kan de dermatoloog besluiten tot zelf behandeling (cryotherapie/dermatochirurgie) of in overleg met specialist besluiten tot plastische chirurgie/radiotherapie.

21

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij het co-schap dermatologie. Mogelijk kan voor het spelen van de casus een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden (huisarts – dermatoloog/ dermatoloog/chirurg).

Literatuur Diagnostisch kompas 1999/2000. Farmacotherapeutisch Kompas 2000/2001.

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling dermatologie van het AMC

Docenten Dr. M. de Rie, dermatoloog

Technisch verantwoordelijke Dr. F. van der Heijden.

Casus 6 Introductietekst: Vlekjes Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten: Student A: (Part-time) dermatoloog 1 Student B: (Part-time) dermatoloog 2 Mevrouw Sola, leeftijd 34 jaar, heeft sinds haar 16e jaar psoriasis. Momenteel wordt zij behandeld voor uitgebreide psoriasislaesies. Zij krijgt hiervoor een teerzalfbehandeling. Op dag 18 van haar behandeling maakt zij de dermatoloog attent op een schilferend plekje op haar onderbuik dat maar niet minder wordt. Student A begint. Deze zal in de rol van dermatoloog voornamelijk op grond van het klinische beeld moeten beslissen over de ernst van de aandoening en moet eventueel aanvullend onderzoek aanvragen en een behandelplan opstellen. Student B, ook dermatoloog neemt na een dag de behandeling over. Hij/zij controleert en continueert het diagnostisch/therapeutisch proces van zijn/haar collega-dermatoloog. Aangezien beide dermatologen part-time werkzaam zijn is het de bedoeling dat ze beurtelings om de dag de patiënte zien. Dit betekent echter dat er een heldere communicatie tussen beide artsen moet bestaan.

Casus 7 Informatie Ziektebeeld Schedeltrauma en miltruptuur bij een 17-jarige vrouw na een brommerongeval. Patiënte wordt binnengebracht op de EHBO van een perifeer ziekenhuis. De miltruptuur geeft in eerste instantie geen symptomen en wordt hierdoor niet herkend. Bij neurologisch onderzoek blijkt er sprake van een subduraal haematoom. Het perifere ziekenhuis heeft geen neurochirurgische faciliteiten.

22

Patiënte wordt na overleg tussen behandelend perifeer neuroloog en een neurochirurg in een academisch ziekenhuis overgeplaatst naar het academisch centrum. De chirurg in het academisch ziekenhuis wordt (meestal) niet direct bij de overplaatsing betrokken. Na ontlasting van het subdurale haematoom verslechtert de toestand van patiënt: er ontstaan progressieve buikklachten + shockverschijnselen. Bij onderzoek wordt er een miltruptuur geconstateerd die operatief behandeld dient te worden.


Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinische parameters besluiten tot het wel of niet overplaatsen van patiënte. Aan de hand van klinische parameters besluiten tot wel of niet opereren van de patiënte.

Communicatief leerdoel De chirurg in het perifere ziekenhuis dient de neuroloog aldaar te consulteren vanwege een patiënt met een schedeltrauma. Vanwege gebrek aan faciliteiten verwijst de neuroloog de patiënt door naar een neurochirurg in een ander ziekenhuis. Deze verzuimt om de chirurg in zijn ziekenhuis bij de behandeling te betrekken Een student neemt de rol van chirurg op zich en de andere student heeft de rol van neuroloog/neurochirurg.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij de co-schappen Heelkunde en Neurologie. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Boer J de (red). Leerboek chirurgie. Bohn, Scheltema & Holkema 1985: Morris PJ (red). Oxford Textbook of Surgery. Oxford University Press 1994. Hijdra A (red). Neurologie. Elsevier/Bunge 1998. Oosterhuis HJGH Klinische neurologie. Bohn, Scheltema & Holkema 1985 Diagnostisch Kompas 1999/2000. Farmocotherapeutisch Kompas 2000/2001.

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. röntgenfoto’s, echobeelden en CT-scans) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling Radiologie het van het LUMC.

Docenten Drs. P.A. van Luijt, chirurg Dr. E.L.E.M. Bollen, neuroloog


23

Casus 7 Introductietekst: Zonder helm Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Traumachirurg Student B: Neuroloog en/of neurochirurg Een meisje van 17 jaar wordt op de EHBO binnengebracht nadat zij aangereden is op haar scooter door een auto. Zij is daarbij ter plaatse even ‘weg geweest’, maar nu is zij goed aanspreekbaar. Normaal gesproken wordt een traumapatiënt opgevangen door een traumateam waarvan de traumachirurg de leiding heeft. Hij/zij is verantwoordelijk voor de eerste opvang (ATLS) en zal daarbij andere specialisten indien nodig moeten consulteren. Student A begint. Deze houdt zich als traumachirurg voornamelijk bezig met de eerste opvang (levensbedreigende factoren). Het is duidelijk niet de bedoeling dat hij/zij een volledig neurologisch onderzoek doet (daar zijn neurologen voor). Student B wordt door student A als neuroloog in consult geroepen. Hij kan alle onderzoeken en eventuele (neurochirurgische) therapieën uit voeren. Het is niet de bedoeling dat ook andere (op het terrein van de chirurg) behandelingen door hem/haar worden uitgevoerd. Let op: deze casus heeft in de eerste uren een snel beloop. Kijk daarom na het starten van de casus binnen een uur of twee nogmaals naar uw patiënt. Hoewel de casus in twee dagen afgerond kan worden, is het ook goed mogelijk dat de studenten er 4 à 5 dagen over doen.

Casus 8 Informatie Ziektebeeld 70- jarige man die zich bij de huisarts meldt met hartkloppingen. Na anamnese en lichamelijk onderzoek stelt de huisarts als waarschijnlijkheidsdiagnose atriumfibrilleren, waarvan nog niet duidelijk is of dit acuut of paroxismaal is. Patiënt wordt direct doorverwezen naar een cardioloog. De door hem voorgestelde behandeling, cardioversie, stuit bij de patiënt op bezwaren, waarna de huisarts met de cardioloog overlegt over eventuele alternatieven.


Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinische parameters besluiten tot het wel of niet doorverwijzen van patiënt. Aan de hand van klinische parameters besluiten tot wel of niet uitvoeren van een cardioversie. Het in acht nemen van de bezwaren en angst bij de patiënt met betrekking tot de cardioversie.

Communicatief leerdoel Bij deze casus zal overdracht tussen huisarts en cardioloog op de voorgrond staan. Twee studenten zullen de rol van huisarts respectievelijk cardioloog op zich nemen.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij de preco-schappen.

24

Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Diagnostisch kompas 1999/2000. Farmacotherapeutisch Kompas 2000/2001. Artikelen NTVG Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine, Braunwald et al. (2001).

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. ECG’s en foto’s) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling huisartsgeneeskunde en cardiologie van het AMC.

Docenten Drs. S. Zeisser, huisarts Dr. J. de Groot, cardioloog in opleiding

Technisch verantwoordelijke Drs. J.P.A. Broeren.

Casus 8 Introductietekst: Hartkloppingen Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Huisarts Student B: Cardioloog Een 70- jarige man meldt zich bij de huisarts met hartkloppingen. Student A begint. Deze zal als huisarts in eerste instantie een waarschijnlijkheidsdiagnose moeten stellen. Student B wordt door student A als cardioloog in consult geroepen. Hij/zij kan alle onderzoeken en eventuele therapieën uitvoeren. Het is niet de bedoeling dat ook andere (op het terrein van de huisarts) behandelingen door hem/haar worden uitgevoerd. Om de dag wisselen de studenten van rol: Dag 1: Student A Dag 2: Student B Dag 3: Student A

Casus 9 Informatie Ziektebeeld Vrouw van 39 wordt via de huisarts verwezen naar de polikliniek KNO. Patiënt heeft al ruim een jaar last van chronische sinusitis, waarvoor ze conservatief is behandeld. Momenteel toegenomen tot een acute ontsteking. Er is een duidelijke indicatie voor een edmoïdectomie en patiënt staat al op de wachtlijst. Na operatie wordt de patiënt opgenomen op de afdeling KNO.

25

Bij de operatie raakt de schedelbasis beschadigd en hierdoor ontstaat liquor lekkage. In 2 dagen ontstaat hierdoor meningitis. Wanneer dit ziektebeeld duidelijk wordt zal de behandeling overgenomen worden door een neuroloog/neurochirurg. Een nieuwe operatie is nodig om het defect in schedelbasis en hersenvliezen te herstellen. Zonder edmoïdectomie zal de sinusitis uiteindelijk ook leiden tot een meningitis.


Inhoudelijk leerdoel Bij elke operatie moet een arts beducht zijn op mogelijke complicaties, ook wanneer deze zelden voorkomen.

Communicatief leerdoel Patiënt komt binnen op de polikliniek KNO en belandt daar na operatie op zaal. Wanneer de complicaties van de operatie duidelijk worden moet in ieder geval de neuroloog in consult worden geroepen, of moet de patiënt worden overgebracht naar de afdeling Neurologie.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij de co-schappen KNO en Neurologie. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam worden gekoppeld aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Diagnostisch kompas pagina 277 (meningitis), 572-574 (liquor cerebrospinalis), 489 (cellen in liquor), 509 (eiwit in liquor), 556 (IgG-index), 675 (Liquor kweek), 380 (Sinusitis). Leerboek chirurgie, Letsels van de dura mater, liquorroe en pneumocephalus (1180-1181) Leerboek keel-, neus- en oorheelkunde, dr. E.H. Huizing Infections of the nervous system, David Schlossberg, Posttraumatic meningitis (50-63) Powered endoscopic sinus surgery, John H. Krouse Klinische neurologie, H.J.G.H. Oosterhuis, Leerboek der neurologie, Hijdra.

Docenten J.H. Hulshof (KNO), W.C.G. Overweg-Plandsoen (Neurologie)

Technisch verantwoordelijke S. Eggermont.

Casus 9 Introductietekst: Knallende koppijn Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: KNO Student B: Neuroloog

26

Een vrouw van 31 jaar komt op de polikliniek KNO op verwijzing van de huisarts met klachten van een chronische sinusitis beiderzijds. De klachten zijn verergerd ondanks behandeling met corticosteroïden en prednison. Student A begint. Als KNO-arts moet deze student de patiënt onderzoeken. Aangezien patiënt reeds conventioneel behandeld is, zal operatief ingrijpen niet vermeden kunnen worden. Na operatie blijkt een complicatie te zijn ontstaan waarvoor student B in consult wordt geroepen. Student B kan op verzoek van student A de complicatie diagnostiseren en behandelen op het gebied van de neurologie. Deze behandeling kan in eerste instantie conservatief zijn, maar uiteindelijk is opnieuw operatief ingrijpen door de neuroloog niet te vermijden. Let op: Deze patiënt zal na een aantal dagen ernstige complicaties vertonen. Hierbij is het de taak van beide studenten elkaar te waarschuwen indien verslechtering optreedt. Ingrijpen bij nalatigheid van de andere student is geoorloofd.

Casus 10 Informatie Titel casus Chanya, een hijgend meisje uit Sierra Leone

Ziektebeeld Aplastische crise en complicaties bij een 6-jarig meisje met homozygote sikkelcelanemie. De student wordt in de rol van assistent-kindergeneeskunde geconfronteerd met een 6 jarig meisje uit Sierra Leone dat door de huisarts met spoed is verwezen naar de EHBO van het ziekenhuis. De moeder vertelt dat haar dochter sinds de vorige dag snel ademt, wat apathisch is en af en toe klaagt over buikpijn. Zij maakt zich erg zorgen. Bij lichamelijk onderzoek maakt het kind een wat matte indruk. De buik is diffuus wat drukpijnlijk; lever en milt kunnen niet worden gevoeld. De verwijzende huisarts had al een uitgesproken ‘niet-pluis’-gevoel en de student in de rol van kinderarts behoort deze zorgen te delen. Er blijkt een zeer ernstige anemie (Hb: 1.8 mmol/L) te bestaan. De kinderarts moet het kind dus opnemen op de kinderafdeling, maar daar aangekomen ontstaan er complicaties!

Opleidingsniveau studenten De casus is bestemd voor co-assistenten kindergeneeskunde. Ook in de doctoraalfase is deze casus te gebruiken.

Inhoudelijk leerdoel Differentiaal diagnosen van kortademigheid, anemie, buikpijn (in het kader van sikkelcelziekte). Welke diagnostiek moet worden verricht? Welke behandeling moet worden ingesteld?

27

Hoe wordt de patiënt tijdens de opname gecontroleerd? Hoe moet worden geanticipeerd op complicaties?

Communicatief leerdoel Als kinderarts zorg dragen voor een tijdige en adequate overdracht van de patiënt in woord en geschrift (t.b.v. avond- en weekendoverdracht).

Inzet in het onderwijs De casus is bedoeld voor co-assistenten in de zgn. IHK-coschappen (Interne, Heelkunde, Kindergeneeskunde). Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Textbook of Pediatrics van Nelson.

Fotomateriaal Beeldmateriaal zal uit verschillende bronnen worden verkregen (internet, fotosessies, materiaal verkregen uit het dia-archief en uit de diacollectie van stafleden). Zonodig zullen illustraties worden gebruikt uit leerboeken of artikelen.

Docent MO Hoekstra, kinderarts DH Winterberg, kinderarts

Technisch verantwoordelijke WK Posthumus Dorine Borensztajn.

Casus 10 Introductietekst: Chanya, een hijgend hert uit Sierra Leone Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Assistent-arts kindergeneeskunde Student B: Zaalarts kinderafdeling Chanya, een meisje van 6 jaar afkomstig uit Sierra Leone, komt samen met haar moeder via de huisarts op de SEH-post van uw ziekenhuis i.v.m. tachypnoe en buikpijn. Aangezien de ademhalingsklachten voor moeder en patiënte nieuw zijn en nog maar enkele dagen bestaan, vond de huisarts de zaak 'niet-pluis’ en heeft hen per ambulance naar de EHBO post laten vervoeren. Student A begint. Naar de SEH-post geroepen als assistent kinderarts zal deze in eerste instantie moeten beslissen over de aard en de ernst van de aandoening, over (aanvullend) diagnostisch onderzoek en over een eventuele opname. Aan opname is in deze casus nauwelijks te ontkomen.

28

De rol van student A blijft in een later stadium van de casus (i.e. na opname) dezelfde: hij/zij is ten alle tijden assistent kinderarts en blijft als zodanig aanspreekbaar en overdrachtpartner voor student B. Student B, zaalarts op de afdeling kindergeneeskunde, komt ten tonele na opname op de afdeling kindergeneeskunde, waarheen student A het kind heeft verwezen. Na het bekend worden van de uitslagen van het door student A aangevraagde (aanvullende) onderzoek zal de zaalarts moeten zorgen voor een adequate uitvoering van het door student A geïnitieerde beleid. Let op: in deze casus kunnen complicaties optreden. Wanneer een student lacunes of fouten in de diagnostiek en behandeling van de andere student ontdekt, is het zijn/haar taak deze te melden aan de collega.

Casus 11 Informatie Ziektebeeld Bloed braken bij een 53-jarige man. De oorzaak zijn bloedende slokdarmvarices, veroorzaakt door portale hypertensie bij levercirrhose door chronisch overmatig alcoholgebruik. De patiënt wordt ingestuurd naar de EHBO wegens het braken van bloed. De oorzaak van de bloeding dient opgespoord te worden en de bloeding dient gestopt te worden. Wegens het klinisch beeld (anaemie, shock, leverfunctiestoornissen) dient patiënt opgenomen te worden op de afdeling interne geneeskunde. In de volgende dagen ontwikkelt patiënt een encephalopatisch coma wat behandeld dient te worden en dient men beducht te zijn op nierfunctiestoornissen t.g.v. een hepato-renaal syndroom. Bij adequate behandeling knapt patiënt goed op en kan hij naar huis. Als het coma niet op tijd wordt behandeld aspireert patiënt en ontwikkelt hij een aspiratiepneumonie, waaraan hij overlijdt.


Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinisch parameters besluiten tot het wel of niet opnemen van patiënt. Het kunnen herkennen en behandelen van complicaties van een bepaald ziektebeeld.

Communicatief leerdoel Bij deze casus zal overleg tussen de internisten onderling op de voorgrond staan. De internisten zijn, door wisselende diensten, per toerbeurt verantwoordelijk voor de gang van zaken op de afdeling. Zij dienen elkaar goed te informeren over de toestand en behandeling van de patiënt. Beide studenten nemen de rol van internist op zich.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij het co-schap Interne Geneeskunde. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Harrison’s Online. The McGraw-Hill Companies 2001: hfst. 298, 299 Ottolander GJH den (red). Interne geneeskunde. Bohn, Scheltema & Holkema 1986: 485-490. Diagnostisch Kompas 1999/2000.

29

Farmocotherapeutisch Kompas 2000/2001.

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. röntgenfoto’s, scopie opnames en echobeelden) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling Radiologie het van het LUMC.

Docenten Dr. P.H.E.M. de Meijer, internist.


Casus 11 Introductietekst: Bloody Mary Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Internist 1 Student B: Internist 2 U wordt als internist met spoed naar de EHBO geroepen om een 53 jarige bloedbrakende patiënt op te vangen. U zult de patiënt moeten diagnostiseren en een therapie instellen. Vooral de eerste uren zijn cruciaal. Het is van belang dat u binnen een uur zeker twee keer naar de patiënt kijkt. Student A begint. Deze houdt zich als internist zich bezig met de eerste opvang, diagnose en zet de therapie in. De bedoeling is dat deze arts de volgende dag de behandeling over laat nemen door student B. Hij zal er voor moeten zorgen dat de overdracht zo bondig is, dat student B niet de gehele status opnieuw hoeft te lezen. Student B begint op dag 2 aan deze casus. Als het goed is kan er uit de status worden opgemaakt wat er de vorige dag gebeurt is aan diagnostiek en therapie. De lijn van de therapie die door student A, de hoofdbehandelaar, is ingezet moet worden gevolgd. Verwacht wel enige complicaties waarvoor vernieuwde diagnostiek en therapie noodzakelijk is. Om de dag wisselen studenten van rol: Dag 0: Student A Dag 1: Student B Dag 2: Student A Dag 3: Student B Etc... Na een dag of 4 à 5 zal de patiënt ontslagen mogen worden. De beslissing tot ontslag wordt in principe genomen door de hoofdbehandelaar (student A). Mocht het geplande ontslag niet door kunnen gaan door onverwachte complicaties dan kan student A wel de voorwaarden aangeven waaronder patiënt (bijv. 1 dag later) alsnog door student B ontslagen kan worden om de opname niet langer te laten duren dan nodig doordat student A op een bepaalde dag "niet aanwezig is".

30

Casus 12 Informatie Titel casus Poepeldepee, Sophie heeft diarree!

Ziektebeeld Acute gastro-enteritis met dehydratie en dreigende nierinsufficiëntie bij een 4 jarig meisje. Op de spoedeisende hulp van een middelgroot streekziekenhuis meldt zich aan het eind van de middag een moeder met haar 4 jarig dochtertje wegens sinds drie dagen bestaande diarree. U wordt als arts-assistent Kindergeneeskunde gevraagd zich over deze patiënte te ontfermen. Zij heeft – evenals de overige gezinsleden 3 dagen geleden diarree gekregen. Bij haar ging dit niet over. Hoewel zij erg dorstig was en graag dronk, braakt ze steeds alles weer uit. Omdat ze in de loop van de dag steeds suffer werd en zich nergens meer voor interesseerde, heeft haar moeder haar nu meegenomen naar het ziekenhuis. Na anamnese en lichamelijk onderzoek moet geconcludeerd worden dat er in eerste instantie sprake is van een waarschijnlijk virale gastro-enteritis met mogelijk geringe dehydratie, welke vaak goed poliklinisch te behandelen is met Orale Rehydratie Solutie (ORS). Wel dient deze behandeling te worden gecontroleerd middels een poliklinische follow-up de volgende dag. Als bij poliklinische controle de volgende ochtend blijkt dat de klachten niet verminderd zijn en de ernst van de dehydratie is toegenomen, moet er op grond van deze bevindingen en het feit dat eerdere behandeling met ORS dus onvoldoende effect heeft gehad, besloten worden tot opname en intraveneuze rehydratie. Opname indicatie is dus het klinische beeld! De klinische situatie dwingt tot snel handelen; er dreigt een acute tubulus necrose (ATN). Anderzijds bestaat er het risico dat bij een reeds bestaande nierinsufficiëntie te snelle en teveel toedienen van vocht leidt tot overvulling met hypertensie, oedeem en zelfs longoedeem.

Opleidingsniveau studenten De casus is bedoeld voor co-assistenten kindergeneeskunde in hun eerste fase. De casus is tevens in de doctoraalfase van de opleiding in te zetten. De casus kan worden uitgebreid voor oudere co-assistenten met een derdelijnsfase van acute nierinsufficiëntie (ATN) na dehydratie.

Inhoudelijk leerdoel Diagnostiek en behandeling van een acute gastro-enteritis. Het herkennen dat de gevolgen ernstiger zijn dan de oorzaak, zodat in eerste instantie op de dehydratie moet worden gelet en minder op de oorzaak van de gastro-enteritis. Diagnostiek en behandeling van de dehydratie met als complicatie de in de eerste fase nog reversibele pre-renale nierinsufficiëntie, welke bij (onvoldoende behandeling) kan leiden tot een acute tubulus necrose. Bij uitbreiding naar de derde lijnsfase: diagnostiek en behandeling van de acute nierinsufficiëntie en zijn complicaties; dialyse indicaties en beleid tijdens de herstelfase (polyurie!)

Communicatief leerdoel Het juist handelen bij de overdracht van polikliniek (EHBO) naar kliniek (opname) en eventueel weekend-overdracht. Bij uitbreiding naar de derde lijnsfase regelen van overdracht streekziekenhuis / academisch centrum met kinderdialyse faciliteiten.

31

Inzet in het onderwijs De casus is bedoeld voor co-assistenten in de zgn. IHK-coschappen (Interne, Heelkunde, Kindergeneeskunde). Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. röntgenfoto’s, echobeelden en scopie-opnames) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docent.

Docent SLB Ploos van Amstel, kinderarts

Technisch verantwoordelijke WK Posthumus R Sijsterman.

Casus 12 Introductietekst: Poepeldepee, Sophie heeft diarree! Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Assistent kindergeneeskunde Student B: Assistent kindergeneeskunde Een meisje van 4 jaar komt op de EHBO met diarree klachten. Ze is erg dorstig maar braakt alles weer uit. Student A begint. Deze zal in eerste instantie het gezondheidprobleem moeten ontdekken en deze proberen te behandelen. Wanneer dit niet voldoende blijkt te helpen dient student A de patiënt op te nemen. Student B, de arts-assistent kindergeneeskunde, komt ten tonele na opname op de afdeling kindergeneeskunde, waarheen student A het kind heeft verwezen. Let op: in deze casus kunnen ernstige complicaties optreden. Wanneer een student lacunes in de diagnostiek en behandeling van de andere student ontdekt, is het zijn/haar taak deze te melden aan de collega.

Casus 13 Informatie Ziektebeeld Vrouw van 49 jaar oud meldt zich voor de tweede keer bij haar (vervangende) huisarts met een knobbeltje in de borst. De huisarts moet besluiten door te verwijzen naar de chirurg op de mammapolikliniek. Het knobbeltje blijkt een mamacarcinoom BIRADS classificatie 4 (mammografie). Cytologische punctie is slecht mogelijk omdat de tumor niet goed op echo afgebeeld kan worden. Aanvullend kan een biopsie uitgevoerd worden, waaruit blijkt dat het om een invasief ductaal type adenocarcinoom gaat. Lumpectomie (gedeeltelijk wegnemen van de mamma) met een okseltoilet is in principe geïndiceerd. Uit PA onderzoek van de snijranden blijkt echter dat niet ver genoeg is gesneden en moet alsnog een ablatio mammae worden verricht.

32


Inhoudelijk leerdoel Voor de dagelijkse praktijk op de mammapolikliniek gelden protocollen. Bij het doorlopen van de casus komen deze protocollen aan bod.

Communicatief leerdoel Na lichamelijk onderzoek moet de huisarts patiënte zo snel mogelijk doorverwijzen naar de mammapolikliniek voor nadere diagnostiek. Op de mammapolikliniek wordt door een team van artsen samengewerkt. Verschillende aspecten van de diagnostiek en behandeling worden uitgevoerd door verschillende specialisten. Uiteindelijk moet het team tot een gezamenlijk behandelplan komen.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij de co-schappen Heelkunde en Huisartsgeneeskunde. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam worden gekoppeld aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Diagnostisch kompas; mammacarcinoom (271), echografie mamma (803), mammografie (774), MR-mammografie (828), mamma-excisiebiopsie (1023), mamma-punctiecytologie (1024), naaldbiopsie (1025) Handboek mammapolikliniek LUMC, J. Bonnema. Behandeling van kanker, C.H.N. Veenhof. Patiëntstatus uit het LUMC.

Fotomateriaal Er is toestemming om de afbeeldingen van aanvullend onderzoek uit de status van een patiënt te gebruiken. Foto’s van het lichamelijk onderzoek van de mammae kunnen uit een bestaande banddiaserie worden overgenomen.

Docenten J. Bonnema.

Technisch verantwoordelijke S. Eggermont.

Casus 13 Introductietekst: Knobbeltje in de borst Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Huisarts Student B: Chirurg Een vrouw van 49 jaar komt bij de huisarts met een knobbeltje in de borst. Volgens patiënt is het knobbeltje de laatste tijd groter geworden.

33

Student A begint. Als huisarts moet deze student aan de hand van anamnese en lichamelijk onderzoek beslissen of aanvullend onderzoek gewenst is. De uitslag van het onderzoek kan door de huisarts beoordeeld worden of de huisarts kan de patiënt hiervoor direct doorverwijzen. De patiënt moet uiteindelijk altijd doorverwezen worden naar de mammapoli. Student B wordt door student A als chirurg in consult geroepen. Student B moet de verdere aanvullende diagnostiek en operatieve behandeling op de mammapoli op zich nemen. De patiënt hoeft niet terugverwezen te worden naar de huisarts.

Casus 14 Informatie Ziektebeeld Vrouw van 42 jaar, status na mammasparende operatie + oksellymfekliertoilet vanwege e carcinoom, de voorgaande dag. Start op 1 dag postoperatief, met lichte koorts, nausea en pijn ter plekke van de operatiewonden. Drain in situ. Langzaam, maar in principe normaal herstel, uitmondend in ontslag naar huis. In de eerste dagen zal, indien het infuus niet de eerste of tweede dag postoperatief wordt verwijderd, een flebitis ontstaan.


Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinische parameters besluiten tot het wel of niet continueren van de pijnmedicatie en het in situ laten van drain en i.v. canule. Aan de hand van klinische parameters besluiten tot wel of niet instellen van antibiotica vanwege de lichte verhoging en (licht) afwijkende ontstekingsparameters.

Communicatief leerdoel Bij deze casus zal overdracht tussen zaalarts en zaalarts plaatsvinden. Beide zaalartsen zijn werkzaam op een heelkundige afdeling en werken om en om.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij het heelkunde co-schap. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Leerboek Heelkunde, Bruining et al.. Diagnostisch kompas 1999/2000. Farmacotherapeutisch Kompas 2000/2001.

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. ECG’s en foto’s) zal een beroep worden gedaan op materiaal van docenten van de afdeling heelkunde van het AMC.

34

Docenten Nog te benaderen chirurg

Technisch verantwoordelijke Drs J.P.A. Broeren.

Casus 14 Introductietekst: Post operatief Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Zaalarts op de afdeling heelkunde Student B: Zaalarts op de afdeling heelkunde Mevrouw de Groot, 42 jaar, is bekend met een klein carcinoom in haar linker borst. Hiervoor is zij hedenochtend geopereerd, met een borstsparende operatie in combinatie met een okselkliertoilet. De operatie is voorspoedig gelopen, met een bloedverlies van ongeveer 150 cc. Er is peroperatief een drain ingebracht. Na de operatie is patiënte kortdurend geobserveerd op de verkoever. Hier waren geen bijzonderheden opgetreden. Patiënte is nu zojuist teruggekomen op de afdeling. Zij is nog wat slaperig en suf. Studenten A en B wisselen elkaar af in deze casus. Iedere dag zal door een van de twee studenten de visite, inclusief controles, worden gedaan, waarbij zij in overleg met elkaar patiënte zullen moeten opwerken tot haar ontslag. Let op: Wanneer een student lacunes in de diagnostiek en behandeling van de andere student ontdekt, is het zijn/haar taak deze te melden aan de collega.

Casus 15 Informatie Ziektebeeld Urineweginfectie gevolgd door septische shock bij een 46 jarige man. De infectie wordt veroorzaakt door een niersteen die een acute afsluiting van een van de linker nier heeft veroorzaakt. Patiënt heeft een blanco voorgeschiedenis. Hij wordt door de huisarts naar de EHBO verwezen wegens verdenking op een niersteen en onvoldoende reactie op pijnmedicatie van de huisarts. Gezien de bevindingen dient de uroloog patiënt op te nemen op de afdeling urologie voor nader onderzoek naar de oorzaak van de klachten en een adequate behandeling ervan. De klachten blijken veroorzaakt door een uretersteen links. Kort na opname ontwikkelt patiënt een sepsis. Bij snelle interventie kan dit middels drainage (inbrengen nefrosdrain) van de linker nier behandeld worden. Hierop knapt patiënt snel op. Voordat patiënt echter ontslagen kan worden ontstaan er opnieuw koorts en pijnklachten veroorzaakt door afknikken van de drain. Als dit wordt herkend en wordt verholpen herstelt patiënt en kan hij naar huis. In een later stadium zal dan operatieve verwijdering van de steen plaatsvinden (valt buiten het bestek van deze casus). Indien er in het septische stadium niet tijdig een drain wordt ingebracht overlijdt patiënte aan de gevolgen van een septische shock. Indien de obstructie van de drain niet tijdig wordt opgeheven ontstaat er een perinefritisch abces met doorbraak naar de pleuraholte, waardoor patiënt overlijdt.


35

Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinisch parameters besluiten tot het wel of niet opnemen van patiënt. Aan de hand van klinische parameters besluiten tot welk type behandeling op welk moment geïndiceerd is.

Communicatief leerdoel Bij deze casus zal overleg tussen de urologen onderling op de voorgrond staan. De urologen zijn, door wisselende diensten, per toerbeurt verantwoordelijk voor de gang van zaken op de afdeling. Zij dienen elkaar goed te informeren over de toestand en behandeling van de patiënt. Beide studenten nemen de rol van uroloog op zich.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij het co-schap Heelkunde/Urologie. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Boer PW (red). Nederlands leerboek der urologie. Bunge 1982. Boer J. de (red). Leerboek chirurgie. Bohn, Scheltema en Holkema 1985. Medicine and Surgery. eMedicine Online Textbook. Diagnostisch kompas 1999/2000. Farmocotherapeutisch Kompas 2000/2001.

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. röntgenfoto’s en echobeelden) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling Radiologie het van het LUMC.

Docent Prof. dr. J. Zwartendijk, uroloog


Casus 15 Introductietekst: Een verstopte afvoer Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Uroloog 1 Student B: Uroloog 2 U wordt als uroloog naar de EHBO geroepen om een 46-jarige patiënt te beoordelen die door zijn huisarts is ingestuurd met pijn in de linker nierloge en koliekklachten. U zult de patiënt moeten onderzoeken en een therapie instellen. Student A begint. Deze houdt zich als uroloog bezig met de eerste opvang, diagnostiek en zet de therapie in. De bedoeling is dat deze arts de volgende dag de behandeling over laat nemen door student B. Hij zal ervoor moeten zorgen dat de overdracht zo bondig is, dat student B niet de gehele status opnieuw hoeft te lezen.

36

Student B begint op dag 2 aan deze casus. Als het goed is kan er uit de status worden opgemaakt wat er de vorige dag gebeurd is aan diagnostiek en therapie. De lijn van de therapie die door student A, de hoofdbehandelaar, is ingezet moet worden gevolgd. Wees bedacht op complicaties waarvoor vernieuwde diagnostiek en therapie noodzakelijk is. Om de dag wisselen studenten van rol: Dag 1: Student A Dag 2: Student B Dag 3: Student A Dag 4: Student B Etc... Als de klachten en eventuele complicaties adequaat worden behandeld is de casus ten einde. Dit kan, afhankelijk van de acties die de student wel of niet onderneemt, 3 tot 5 dagen duren. Als een student lacunes in de diagnostiek of behandeling van de collega ontdekt is het zijn of haar taak om deze te ondervangen en behandelen. Beide studenten hebben ten slotte de rol van uroloog.

Casus 16 Informatie Ziektebeeld 14-jarige jongen heeft zich bij de huisarts vanwege bleekheid, moeheid en hoesten. Deze heeft hem doorverwezen naar de internist voor verder onderzoek. Na de aanvullende diagnostiek wordt duidelijk dat hij lijdt aan morbus Hodgkin. Hierna wordt de stadiering verricht en de behandeling gestart.


Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinische parameters en anamnese stellen van de goede diagnose en besluiten tot de stadiering. Vervolgens dient ook een goed behandelingsplan te worden gestart.

Communicatief leerdoel Bij deze casus zal overdracht tussen internisten onderling op de voorgrond staan. Twee studenten zullen deze rol op zich nemen.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij het interne co-schap. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Diagnostisch kompas 1999/2000. Farmacotherapeutisch Kompas 2000/2001. Artikelen NTVG Kinderoncologie, onder redactie van prof. dr. P.A. Voute, dr J. de Kraker, dr H.N. Caron. Bohn Stafleu Van Loghum, 1997, eerste druk. Met name hoofdstuk 12.

37

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. foto’s) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling huisartsgeneeskunde en cardiologie van het AMC.

Docenten Dr. H. Schipper, internist

Technisch verantwoordelijke Drs. J.P.A. Broeren.

Casus 16 Introductietekst: Schoolziek Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Assistent interne Student B: Assistent interne. Op de EHBO verschijnt een 16-jarige jongen die doorgestuurd is door de huisarts vanwege al enige tijd bestaande moeheid. Bij het door de huisarts verrichte bloedonderzoek is een Hb van 5,2 gevonden, met een bezinking van 60 mm/u. Daarnaast hoest hij al een tijdje en voelt zich niet lekker. Zijn moeder maakt zich behoorlijke zorgen. Ze denkt dat hij t.b.c. heeft. Student A begint. Deze zal als assistent interne voornamelijk op het klinische beeld moeten beslissen over de ernst van de aandoening en een eventuele opname. Aan opname is in deze casus niet te ontkomen. Deze student dient orienterend onderzoek te doenen een behandelplan op te stellen. Student B komt ten tonele na opname op de afdeling interne, waarheen student A de patient heeft verwezen. Hij zal de uitslagen van het door student A aangevraagde onderzoek moeten interpreteren en moeten beslissen over verder onderzoek en eventueel veranderd beleid. Let op: Wanneer een student lacunes in de diagnostiek en behandeling van de andere student ontdekt, is het zijn/haar taak deze te melden aan de collega.

Casus 17 Informatie Ziektebeeld Het ziektebeeld is herseninfarct door embolie na atriumfibrilleren, maar de patiënt wordt binnengebracht met klachten die ook kunnen duiden op een TIA of een vasovagale collaps Patiënt heeft hypertensie in de voorgeschiedenis en slikt hiervoor medicatie. Na grondig onderzoek kunnen andere oorzaken van CVA worden uitgesloten en kan de patiënt met anticoagulantia behandeld worden. Patiënt overlijdt op de vierde dag aan een verslikkingspneumonie. Wanneer deze complicatie ondervangen wordt, overlijdt de patiënt alsnog aan een massale hersenbloeding op de vierde dag. Cerebrovasculair accident (CVA) is een acute verstoring van de cerebrale circulatie met plotseling optredende focale neurologische uitvalsverschijnselen, die langer dan 24 aanhouden. CVA’s worden onderverdeeld in a) herseninfarct of onbloedig/ischemisch CVA (80%) en b) hersenbloeding (intracerebraal/subarachnoïdaal). De voornaamste oorzaken van een

38

herseninfarct zijn embolieën uit het hart of grote vaten (bv. t.g.v. atriumfibrilleren) en lokale veranderingen van de vaatwand.


Inhoudelijk leerdoel Leren differentiëren tussen TIA, RIND en CVA, differentiëren tussen systemische symptomen/complicaties bij herstel van CVA en beginnende (verslikkings)pneumonie.

Communicatief leerdoel De patiënt wordt vanuit de EHBO naar de afdeling Neurologie overgebracht. Een student neemt de rol van neuroloog op zich, de andere student wordt, na het ontstaan van de pneumonie, als internist in consult geroepen. Het beleid op de afdelingen neurologie en interne voor deze patiënt komt in de praktijk niet geheel overeen.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij de co-schappen Interne en Neurologie. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Diagnostisch Kompas 1999/2000, pagina 87-88 (cerebrovasculair accident); Harrison’s Principles th e of Internal Medecine (14 ed.), pagina 2325-48; Neurologie, dr. A. Hijdra (2 druk) pagina 241271; Diagnostisch Kompas 1999/2000, pagina 97-98 (collaps); Diagnostisch Kompas 1999/2000, pagina 911 (24-uurs ECG); Farmacologie, Sitsen e.a., pagina 231 (hersenischaemiereflex); Farmaco-therapeutisch kompas 1999, pagina 524 (medicatie hersenoedeem), Handbook of neurlogical lists, The neurology short case, neurology for the house officer.

Fotomateriaal CT en MRI materiaal en eventuele X-thorax foto’s kunnen uit de praktijk van het LUMC komen.

Docent Dr. J.J. van Hilten.

Technisch verantwoordelijke S.J. Hogerzeil, S. Eggermont.

Casus 17 Introductietekst: Ingestort bij het ontbijt Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Neuroloog Student B: Internist Student A begint. U wordt als arts-assistent neurologie geroepen bij een oude mevrouw met een acuut CVA. Er wordt van u diagnostiek en therapie verwacht op uw eigen terrein van de

39

neurologie. Als uw patiënt wordt opgenomen, kunt u na enige dagen complicaties verwachten die door een ander specialisme moeten worden behandeld. Waag u dus niet op het terrein van een ander specialisme, maar roep deze in consult. Probeer daarbij een helder en kort beeld te geven van de neurologische situatie. Geef een duidelijk vraagstelling in het consult. Student B wordt door student A als internist in consult geroepen. Dit zal hoogst waarschijnlijk niet de eerste dag zijn. Hij/zij kan alle onderzoeken en eventuele therapieën uitvoeren. Het is niet de bedoeling dat ook andere (op het terrein van de neuroloog) behandelingen door hem/haar worden uitgevoerd. Let op: deze casus heeft geen winnaar. Ondanks een perfecte diagnostiek en behandeling kan een casus toch triest eindigen.

Casus 18 Informatie Ziektebeeld Een 53-jarig man wordt doorverwezen door de huisarts vanwege klachten bij het eten. Eten wil niet meer zo goed zakken, al enige tijd bestaand en langzaamaan erger wordend. Na het aanvullende onderzoek rijst al snel de verdenking oesophaguscarcinoom. Hiertoe wordt patiënt doorverwezen naar een chirurg voor verdere diagnostiek en behandeling. Voordat patiënt geopereerd zal worden, dient echter eerst te worden uitgesloten of er geen sprake is van metastasering. De internist wordt hiervoor door de chirurg ingeschakeld. Uiteindelijk worden er een enkele metastasen in de long gevonden. Desalniettemin wordt patiënt toch behandeld met een transhiatale oesophagusresectie.


Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinische parameters en anamnese stellen van de goede diagnose en besluiten tot de stadiering en zoeken naar metastasen. Vervolgens dient ook een goede behandeling te worden gestart.

Communicatief leerdoel Bij deze casus zal overdracht tussen internist en chirurg op de voorgrond staan. Twee studenten zullen deze rol op zich nemen.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij het interne of heelkunde co-schap. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Diagnostisch kompas 1999/2000. Farmacotherapeutisch Kompas 2000/2001. Artikelen NTVG

40

Velde van de CJH, Bosman FT en Wagener DJTh. Nederlands leerboek van de Oncologie . Houten: Bohn, Stafleu en Van Loghum, vijfde druk 1996.

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. foto’s) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling Interne geneeskunde van het AMC.

Docenten Dr. H. Schipper, internist

Technisch verantwoordelijke Drs. J.P.A. Broeren

Casus 18 Introductietekst: Gezakt! Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Internist Student B: Chirurg U bent internist en op het spreekuur verschijnt een 53 jarige man, doorgestuurd door de huisarts, met de klacht dat het eten de laatste tijd niet zo goed meer wil zakken. Student A begint. Deze houdt zich als internist bezig met de eerste diagnostiek. De bedoeling is dat deze arts de volgende dag de behandeling over laat nemen door student B. Hij zal ervoor moeten zorgen dat de overdracht zo bondig is, dat student B niet de gehele status opnieuw hoeft te lezen. Student B begint op dag 2 aan deze casus. De lijn van de diagnostiek die door student A, de hoofdbehandelaar, is ingezet moet worden gevolgd. Student B is op dag 2 voornamelijk bezig met het uitvoeren van aanvullend onderzoek. Wanneer deze is / zijn uitgevoerd wordt de patiënt voor verdere diagnostiek terugverwezen naar student A, de internist. Wanneer de diagnose helder is wordt de patiënt door de internist, student A, doorverwezen naar de chirurg, student B, voor het starten van de juiste therapie. Wanneer de juiste therapie is ingesteld zal de casus worden beëindigd.

Casus 19 Informatie Ziektebeeld Een 32-jarige vrouw is opgenomen op de afdeling verloskunde. Zij heeft de avond daarvoor een sectio caesarea ondergaan wegens foetale nood durante partu bij een zwangerschapsduur van e 36 weken in haar 1 zwangerschap. De zaalarts van de verloskunde is verantwoordelijk voor het postoperatieve beleid. 2 dagen postoperatief ontstaan er klachten van pijn op de borst, benauwdheid en temperatuursverhoging. Er blijkt sprake van een longembolie. Andere oorzaken zoals een pneumonie, pneumothorax, myocardinfarct, endocarditis etc. moeten door de internist worden

41

uitgesloten. Bijkomend ontwikkelt patiënte ook nog een milde mastitis, die door de assistent gynaecologie behandeld moet worden. Als de complicaties adequaat worden behandeld geneest patiënt en kan ze naar huis.

Opleidingsniveau studenten De casus is bedoeld voor co-assistenten . Met kleine aanpassingen is de casus tevens in de doctoraalfase van de opleiding in te zetten.

Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinische parameters herkennen van mogelijke postoperatieve complicaties. Aan de hand van klinische parameters besluiten tot welk type behandeling op welk moment geïndiceerd is en wanneer ontslag van de patiënt verantwoord is.

Communicatief leerdoel Vanwege de post-operatieve complicaties die niet op het terrein van de gynaecoloog liggen dient de arts-assistent gynaecologie de internist in medebehandeling te vragen. Beiden dienen samen te werken bij de behandeling van patiënt, waarbij elk op zijn eigen terrein dient te blijven. Een student neemt de rol van arts-assistent gynaecologie op zich en de andere student heeft de rol van internist

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij de co-schappen Gynaecologie en Interne Geneeskunde. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

Literatuur Harrison’s Online. The McGraw-Hill Companies 2001. Ottolander GJH den (red). Interne geneeskunde. Bohn, Scheltema & Holkema 1986. Diagnostisch kompas 1999/2000. Farmocotherapeutisch Kompas 2000/2001.

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. röntgenfoto’s en scans) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling Radiologie het van het LUMC.


Casus 19 Introductietekst: Ademnood Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Arts-assistent verloskunde/gynaecologie Student B: Internist Een mevrouw van 32 jaar is opgenomen op de afdeling verloskunde. Zij heeft de avond daarvoor een sectio caesarea ondergaan, waarbij een gezonde zoon is geboren.

42

Student A begint. Deze is als arts-assistent verloskunde/gynaecologie verantwoordelijk voor het post-operatieve beleid bij patiënte. Post-operatief ontstaan er complicaties. Hierbij dient student B, in de rol van internist, in consult te worden geroepen. Maak duidelijk wat de huidige therapie is en wie wat moet gaan doen. Student A blijft echter verantwoordelijk voor het verloskundige deel van het post-operatieve beleid en dient tevens alert te blijven op complicaties die op zijn/haar eigen terrein liggen. U behoeft zich niet met de zorg voor het kind te bemoeien. Dat ligt buiten het bestek van deze casus. Student B wordt door student A als internist in consult geroepen. Hij kan alle onderzoeken en eventuele (intern-geneeskundige) therapieën uit voeren. Het is niet de bedoeling dat ook andere (op het terrein van de gynaecoloog liggende) behandelingen door hem/haar worden uitgevoerd. Let op: in deze casus doen zich bij patiënte (ernstige) complicaties voor. Wanneer een student lacunes in de diagnostiek en behandeling van de andere student ontdekt, is het zijn/haar taak deze te melden aan de collega.

Casus 20 Informatie Ziektebeeld Een 58-jarig man wordt naar de neuroloog op de SEH doorverwezen door de huisarts vanwege plots ontstane, zeer hevige hoofdpijn. Op de SEH wordt de diagnose sub-arachnoidale bloeding gesteld. Als patiënt naar huis wordt gestuurd, zal deze zich vanwege een recidiefbloeding, de dag erna opnieuw op de SEH melden. Indien de SAB wordt onderkend kan het aneurysma geclipt of gecoild worden. Na de behandeling gaat patiënt langzaamaan vooruit. Op dag drie treedt er echter een insult op, die ook adequaat behandeld dient te worden. De casus eindigt uiterlijk op dag 5, ongeacht de status van patiënt.


Inhoudelijk leerdoel Aan de hand van klinische parameters en anamnese stellen instellen van het goede aanvullende onderzoek, het stellen van de goede diagnose en besluiten tot de juiste behandeling, waarbij er in principe twee mogelijk zijn. Na deze behandeling dient de algemene toestand van patiënt te worden vervolgd en de bijkomende complicatie(s) behandeld.

Communicatief leerdoel Bij deze casus zal overdracht tussen neurologen onderling op de voorgrond staan. Twee studenten zullen deze rol op zich nemen.

Inzet in het onderwijs De casus is voor co-assistenten gedurende de hele co-schapperiode beschikbaar. De nadruk ligt op inzet van de casus bij het neurologie co-schap. Voor het spelen van de casus kan een student in Amsterdam gekoppeld worden aan een student in Leiden. Hiervoor dienen op beide locaties roosters gemaakt te worden.

43

Literatuur Diagnostisch kompas 1999/2000. Farmacotherapeutisch Kompas 2000/2001. Artikelen NTVG Neurologie. A. Hijdra e.a. (2e herz. dr. 1998), A. Hijdra e.a.

Fotomateriaal Voor beeldmateriaal (o.a. foto’s) kan een beroep worden gedaan op materiaal van docenten en van de afdeling Neurologie geneeskunde van het AMC.

Docenten Prof. Dr. J. Stam, neuroloog

Technisch verantwoordelijke Dr. F.L. van der Heijden.

Casus 20 Introductietekst: SAB Deze casus is bedoeld om gespeeld te worden tussen twee studenten. Student A: Neuroloog 1 Student B: Neuroloog 2 De heer Koch, 58 jaar, meldt zich op verwijzing van zijn huisarts bij u, neuroloog op de eerste hulp. Tijdens het ophangen van een lamp heeft hij plots last gekregen van hele hevige hoofdpijn, nu ongeveer 3 uur geleden. De hoofdpijn was zo hevig, dat hij direct van de ladder geklommen is om op bed te gaan liggen. Zijn vrouw heeft toen de huisarts gebeld, die hem doorverwezen heeft naar het ziekenhuis. Student A begint. Deze houdt zich bezig met de diagnostiek. De bedoeling is dat deze arts de volgende dag de behandeling over laat nemen door student B. Hij zal ervoor moeten zorgen dat de overdracht zo bondig is, dat student B niet de gehele status opnieuw hoeft te lezen. Student B begint op dag 2 aan deze casus. Het beleid dat door student A, de hoofdbehandelaar, is ingezet moet worden gevolgd. Student B is op dag 2 bezig met het uitvoeren van de therapie. Na de behandeling dient de patiënt goed in de gaten te worden gehouden. Er kunnen eventuele acute problemen ontstaan. De casus eindigt uiterlijk op dag 5, wanneer de patiënt voldoende is gestabiliseerd. Om de dag wisselen studenten van rol: Dag 0: Student A Dag 1: Student B Dag 2: Student A Dag 3: Student B Etc...

44

Programmatuur CasusBroker-Beheer Rooster programma: gebruikersspecificatie Het CasusBroker programma dat de studenten gebruiken haalt de gegevens uit een Access database. In deze database worden alle gegevens van casussen, studenten, roosters en sessies opgeslagen. Om de invoer van deze gegevens consistent te houden en voor zover mogelijk te automatiseren is een interface voor beheerders in Access ontworpen. Deze bevat de hieronder beschreven formulieren. Per formulier wordt beschreven wat de belangrijke aspecten en functies zijn. Voor alle formulieren geldt dat er een aantal standaardknoppen zijn om door de bladzijden te bladeren en om gegevens te verwijderen of acties te annuleren. Integriteit van de gegevens wordt bewerkstelligd door checks op alle noodzakelijke data. Elke knop heeft een tiptoets tekst, die aanwijzingen geeft voor het gebruik. Bij opstarten van CasusBroker-Beheer verschijnt allereerst het Hoofdmenu

CasusBroker-Beheer Hoofdmenu

Vanuit dit menu kunnen alle onderdelen worden aangeroepen.

45

CasusBroker-Beheer Casus informatie

De gegevens van de casussen worden opgeslagen met daarbij horend de opstart parameters en de introductietekst. De rode velden bevatten cruciale informatie. Het is dan ook niet mogelijk een bladzij te verlaten wanneer deze velden geen informatie bevatten. Voor elke casus wordt tevens genoteerd met welke andere casussen deze kunnen worden gecombineerd. Hierdoor kan worden voorkomen dat vergelijkbare casus tegelijkertijd worden geroosterd. Wanneer dit wordt aangegeven (per casus) wordt dit ook in de reciproke casus automatisch genoteerd. En vice versa als een combinatie wordt verwijderd zal dit in een handeling bij beide casus geschieden.

46

CasusBroker-Beheer Groepsinformatie

Om roosteren te vereenvoudigen worden studenten in groepen ingedeeld. De identificatie van de groep is een naam (meestal de week weergevend waarin de groep wordt geroosterd), waarop tijdens het roosteren geselecteerd wordt. Dit voorkomt overbodig zoeken wanneer het bestand met studenten groter wordt. Een student kan in meerdere groepen voorkomen.

47

CasusBroker-Beheer Importeren student gegevens

Studentgegevens kunnen worden ingevoerd door inlezen vanuit een excel of tekst file. Hierbij kan tevens meteen worden aangegeven tot welke groep deze studenten behoren. De gewenste groep kan uit de reeks bestaande groepen geselecteerd worden of er kan een nieuwe groep worden aangemaakt. Tijdens inlezen wordt gecontroleerd of de studenten niet al eerder in de database waren opgenomen. Ontbrekende gegevens in de import file, die onontbeerlijk zijn, worden met default waarden ingevuld.

CasusBroker-Beheer Persoonsgegevens

48

Wanneer student gegevens niet elektronisch beschikbaar zijn, kunnen deze handmatig worden ingevoerd. Ook kan dit formulier gebruikt worden voor mutaties. Bij iedere student moet worden aangegeven tot welke groep(en) ze behoren. Ook in dit formulier geldt dat rode velden niet leeg mogen zijn. De verplichte velden omvatten naam en collegekaartnummer. Het password wordt door het programma automatisch gelijkgesteld aan het ingevoerde collegekaartnummer. Dit persoonsgegevens formulier is op andere plekken ook te raadplegen ondermeer om te bekijken welke rollen deze student wanneer al gespeeld heeft. Daartoe is er een tabblad Rollen Overzicht. Hierin wordt per student aangegeven welke casus in een bepaalde periode aan hem/haar zijn toegekend. De casus worden gescheiden weergegeven op ARol en Brol.

CasusBroker-Beheer Rooster groepen Wanneer alle gegevens zijn ingevoerd kan met het roosteren begonnen worden. In onderstaand formulier kunnen begin en einddatum van een week automatisch worden aangegeven (“start eerstvolgende maandag”). Met het plusje en het minnetje kan een week vooruit of achteruit worden gesprongen (een passende foutmelding verschijnt wanneer de gekozen datum in het verleden ligt). Elke bladzij bevat de gegevens van een groep. Met de knop “rooster deze groep” wordt het automatisch roosteren uitgevoerd.

49

Het roosteren van studenten aan elkaar en casussen is van een aantal factoren afhankelijk: ! ! ! ! !

Zijn er studenten van beide instellingen. De verhouding van studenten tussen beide instellingen Eerder gespeelde casussen Niet met elkaar te verenigen casussen Datum van eerste dag van het rooster

Het automatisch rooster programma checkt op al deze randvoorwaarden en roostert telkens 2 studenten als koppel van beide instellingen. Random worden de casussen toegekend. Er wordt uitgegaan van 2 casussen per koppel. Elke student van een koppel heeft een casus waar hij/zij mee begint en een casus waar op overdracht moet worden gewacht.

50

Voor zover het arsenaal aan casussen dit toelaat zal dit een niet eerder door een van beide studenten gespeelde casus zijn. Wanneer het aantal studenten van de beide instelling niet gelijk is zal het programma vragen of dit moet worden ondervangen door studenten van de instelling met meer studenten slechts een casus toe te bedelen, of de studenten van de instelling met minder studenten 3 casus te laten spelen. Hiermee kan bij het automatisch roosteren een verschil van ten hoogste een derde worden ondervangen.

Wanneer het verschil tussen beiden groepen groter is, maar niet meer dan de helft, verschijnt de volgende boodschap

Bij een nog grotere discrepantie tussen de studenten aantallen zal het programma hier op wijzen en zal verder roostering handmatig moet worden voortgezet. Na afloop van het roosteren kan met de knop “Bekijk roosterlijst” het rooster van de gehele groep worden bekeken

51

CasusBroker-Beheer Roosterlijst

Binnen het formulier kunnen handmatig wijzigingen worden aangegeven. Dubbelklikken op een student toont het Persoonsgegevens formulier, waar eventueel gekeken kan worden wat de verschillende rollen zijn en waren. De gedetailleerde gegevens van een rooster item kunnen ook van hieruit worden op geroepen. Dit is hetzelfde formulier als vanuit het hoofdmenu kan worden aangeroepen

CasusBroker-Beheer Rooster per item

In dit formulier kunnen rooster items worden ingevoerd of gewijzigd; dit is voornamelijk van belang wanneer er een zodanige discrepantie is tussen aantallen studenten van de verschillende instellingen, dat er niet automatisch geroosterd kan worden. Ook hier wordt een datum gekozen, en een groep geselecteerd. Daarnaast wordt de te roosteren casus gekozen. Vervolgens wordt aangegeven of de te roosteren student uit AMC of LUMC komt. In het veld ‘kies student’ verschijnen dan alleen die studenten die aan beide randvoorwaarden voldoen. Na selectie kan met de knop “Check rollen deze student” via het “persoonsgegevens formulier” gekeken worden of deze casus al eens gespeeld is of dat de student al roosteritems op zijn/haar naam heeft staan. Indien deze student in aanmerking komt kan met de knoppen “voor rol A” en “voor rol B” de definitieve roostering worden aangegeven. De gegevens van de student verschijnen dan automatisch in de bijbehorende velden.

52

De knoppen “Check student A” en “Check student B” hebben een zelfde functie als “Check rollen deze student”, maar dan voor de reeds geroosterde studenten. Het mag duidelijk zijn dat het handmatig roosteren redelijk omslachtig kan zijn voor grote groepen studenten.

Technische specificatie CasusBroker Casusbroker is een shell voor de studenten om casussen in het ICT project op te starten. Studenten worden aan elkaar geroosterd en krijgen gezamenlijk één of meerdere casussen te verwerken. Via casusbroker wordt de DPS casus gestart. In de casus krijgt de student de mogelijkheid een overdracht achter te laten. Deze overdracht wordt ook in de database van casusbroker opgenomen en tevens gemaild naar de andere student. Zo krijgt de student per mail te weten dat hij door een collega in consult is gevraagd. Casusbroker is geïmplementeerd in Visual Basic en geënt op een Access database.

53

CasusBroker programma: gebruikersspecificatie Opstarten Om CasusBroker te starten dient u de ‘CasusBroker’-icoon op de desktop aan te klikken. Als eerste verschijnt het scherm “!Casus wachtkamer inlog” oftewel het inlog scherm.

Inloggen

Collegekaartnummer In “!Casus wachtkamer inlog” dient u uw collegekaartnummer in te voeren gevolgd door op de ‘Tab’-toets te drukken. Het collegekaartnummer wordt gecheckt op geldigheid. Wanneer deze niet wordt herkend wordt er een foutmelding gegenereerd “Kandidaatnr niet gevonden”.

E-mailadressen Wanneer u de juiste collegekaartnummer heeft ingevoerd verschijnt u naam en eerste en tweede e-mailadres in beeld. Dit tweede e-mailadres kan gewijzigd worden door op de ‘wijzig’-knop te drukken. Er verschijnt dan een invoerscherm waarin u uw nieuwe e-mailadres kan invoeren. Deze wijziging voert u door door op de ‘ok’-knop te drukken.

Wachtwoord Om de log-in volledig te maken dient u tevens uw wachtwoord op te geven in de hiervoor bestemde invoerbalk. Wanneer zowel Collegekaartnummer als Wachtwoord zijn ingevoerd dient u op de ‘ok’-knop te drukken. De collegekaartnummer-wachtwoord combinatie wordt nu gecheckt en wanneer deze juist is gaat u door naar het volgende scherm, de “Interfacultaire Wachtkamer”. Wanneer de collegekaartnummer-wachtwoord combinatie niet juist is krijgt u de melding “Wachtwoord niet juist, u mag nog 2x proberen”. U heeft dan nog twee kansen om alsnog het juiste wachtwoord in te voeren, anders wordt u de verdere toegang tot het programma ontzegd.

54

Interfacultaire Wachtkamer

Wanneer de collegekaartnummer-wachtwoord combinatie juist is verschijnt de “Interfacultaire Wachtkamer”. Linksboven wordt uw naam vermeld.

Patiënten Onder het kopje “Patiënten” worden alle patiënten vermeld die op dat moment bij u onder behandeling staan. Bij elke patiënt wordt additionele informatie vermeld: “Naam” De naam of het nummer van de desbetreffende casus. “Rol” Uw rol in de desbetreffende casus. “Naam Collega” De naam van uw collega die mede verantwoordelijk is voor de behandeling van de desbetreffende patiënt. “Melding” Dit is altijd een van onderstaande meldingen: • “U heeft de patiënt als laatste gezien” U heeft als laatste de patiënt gezien, en dus als laatste de casus opgestart. • “U heeft de patiënt als laatste gezien EN een overdracht achtergelaten” U heeft als laatste de patiënt gezien en de epicrise (=overdrachtsformulier) bij afsluiting van de casus ingevuld. • “Uw collega heeft de patiënt als laatste gezien” Uw collega heeft als laatste de patiënt gezien. • “Uw collega heeft de patiënt als laatste gezien EN een overdracht achtergelaten”

55

• •

Uw collega heeft als laatste de patiënt gezien en de epicrise bij afsluiting van de casus ingevuld. “Casus is beëindigd” “De casus is beëindigd. U dient linksonder op de knop “Enquête” te drukken om de enquête, waarin u uw collega dient te beoordelen, op te starten. “Casus beëindigd. CIJFER VAN UW COLLEGA ...” De casus is beëindigd. U en uw collega hebben beide de enquête ingevuld. Het cijfer dat uw collega u gaf wordt nu weergegeven.

Wanneer u een ‘patiënt’ aanklikt wordt de gehele rij blauw van kleur en is er van deze patiënt meer casusspecifieke informatie te vinden onder het kopje “Bijzonderheden”.

Bijzonderheden Wanneer noch u noch uw collega de ‘patiënt’ heeft gezien oftewel wanneer nog niemand de casus heeft gestart, wordt onder het kopje “Bijzonderheden” additionele informatie gegeven omtrent het gezondheidsprobleem van de patiënt en het globale verloop van de casus. Telkens wanneer u of uw collega langsgaat bij de patiënt wordt onder “Bijzonderheden” de tijd, datum en naam van de desbetreffende persoon vermeld met eventueel een toelichting bij de planning, wanneer hij/zij een overdracht heeft achtergelaten.

Zie uw patiënt Wanneer u uw patiënt wilt zien dient u een patiënt aan te klikken onder het kopje ‘Patiënten’, zodat deze blauw kleurt. Daarna dient u rechtsonder op de knop ‘Zie uw patiënt’ te drukken en de Dynamische Patiënt Simulator (DPS) wordt gestart. Wanneer u CasusBroker wilt afsluiten moet u rechtsboven op het kruisje klikken.

56

Handleiding DPS Deze handleiding valt in een aantal hoofdstukken uiteen:

Wat is DPS ? Hoe ziet DPS eruit ? Dynamische Help Vrije invoer van opdrachten Hoe moet u beginnen ? Hoe draagt u een patiënt over ?

Wat is DPS ? ®

DPS staat voor Dynamische Patiënt Simulator . In DPS kan op de computer een patiënt gesimuleerd worden. De toestand van de patiënt verandert in de tijd en komt tot uitdrukking in symptomen. De student kan deze symptomen opvragen en door middel van verschillende therapieën de toestand beïnvloeden. DPS heeft een vierledig doel: Aanzetten van student tot het nemen van verantwoordelijkheid door middel van het induceren van beslismomenten Aanbrengen van kennis en attitude bij studenten Beoordeling van studenten wat betreft de medische competentie Integratie van basiswetenschappen en de kliniek

57

Hoe ziet DPS eruit ?

1. Via de knoppen in het anamnese en (lichamelijk) onderzoekscherm wordt direct een hele groep vragen/opdrachten uitgevoerd. 2. Met behulp van de bovenste knop kunt u een aantekening maken die automatisch wordt opgenomen in de status van de patiënt. Alle gegevens die u van belang acht kunt u ‘marken’. Deze zijn terug te vinden onder de knop activerende gegevens. Alle gedane metingen zijn terug te vinden onder de knop overzicht metingen. 3. Dynamische help Wanneer u echt niet verder komt in een casus, kunt u gebruik maken van de ingebouwde help. Deze help is in de meeste casus beschikbaar. Ook de help is dynamische van karakter. De respons van de help wordt bepaald door de toestand van de virtuele patiënt en door wat u in de casus al gedaan heeft. De help kan op meerdere manieren worden aangeboden. 4. Vrije invoer van opdrachten DPS geeft studenten de vrijheid zelfstandig een patiënt te onderzoeken en te behandelen. Onderzoek bestaat uit het afnemen van de anamnese, het lichamelijk onderzoek, aanvullend onderzoek en laboratorium bepalingen. De student kan elk onderzoek selecteren door middel van vrij in te voeren opdrachten of knoppen en hyperlinks. Via de knoppen in het anamnese en lichamelijk onderzoekscherm wordt direct een hele groep vragen/opdrachten uitgevoerd. Losse korte opdrachten d.m.v. de vrije invoer genieten daarom de voorkeur.

58

5. Op elk tijdstip tijdens de casus kunt u uw score tot dan toe opvragen door op de knop score te klikken. Natuurlijk krijgt u nog geen nabespreking als de casus nog niet is afgelopen. Ook het printen van alle gegevens (status en de resultaten van de laatst gegeven opdrachten) is mogelijk met de print button. U kunt een casus ten alle tijden voortijdig verlaten met behulp van de exit knop. Wanneer u op de exit knop aanklikt verschijnt een overdrachtformulier, waarin u uw bevindingen kan vastleggen. 6. DPS geeft de actuele datum en tijd. Tevens houdt het programma, in de vorm van een tijdbalk, de tijd bij hoe lang de casus reeds bezig is. 7. Met behulp van de terug knop komt u weer terug bij de laatst getoonde tekst. In de status worden alle gedane handelingen opgeslagen. Onderzoeken die veel tijd in beslag nemen worden niet direct uitgevoerd, maar komen in een aparte lijst te staan. Deze is op te vragen door op de knop aanvragen te klikken. Uw handelingen in DPS kunnen door de auteur voorzien zijn van commentaar. Dit commentaar kan opgevraagd worden door op de knop commentaar te klikken. 8. Wanneer u de casus voor de eerste keer start ziet u (links) de introductietekst. Deze tekst geeft het probleem en de locatie van uw patiënt aan. Tevens wordt hier vermeld welke rol u wordt toebedeeld.

Dynamische Help Wanneer u echt niet verder komt in een casus, kunt u gebruik maken van de ingebouwde help. Deze help is in de meeste casus beschikbaar. Ook de help is dynamische van karakter. De respons van de help wordt bepaald door de toestand van de virtuele patiënt en door wat u in de casus al gedaan heeft. De help kan op meerdere manieren worden aangeboden.

Niveau 1: Bespreking afwijkende onderzoeken uit de status DPS zoekt in de status naar onderzoek dat aangevraagd is door de student en door het systeem als afwijkend wordt beoordeeld. Tevens moet dit onderzoek niet eerder door het Help systeem besproken zijn om aan bod te kunnen komen.

Niveau 2: Voorstel voor nader onderzoek DPS zoekt naar onderzoek dat afwijkt van normaal en dat de student nog niet heeft gedaan. Van elk onderzoek wordt het commentaar getoond, maar het onderzoek zelf wordt niet aangevraagd. Het is aan de student om de suggesties wel of niet uit te voeren. Een onderzoek waarvan Help in dit niveau getoond is, wordt niet meer in niveau 1 besproken.

Niveau 3: De diagnose Uiteindelijk moet de student op de juiste diagnose komen om een behandelplan te kunnen uitvoeren. In dit niveau wordt de diagnose verklapt. Niveau 4: Voorstel voor behandeling DPS doet een voorstel van behandeling met effect op de ziekte van de patiënt.

59

Niveau 5: Diagram van de structuur van een casus Hier wordt aan de student een volledig diagram getoond met alle mogelijke onderzoeken, de diagnose en de verschillende mogelijke therapieën om de patiënt te kunnen genezen. De nog niet door de student geselecteerde onderzoeken en therapieën zijn afgeschermd. Wel kan de student zien onder welke tracti er nog afwijkende symptomen te vinden zijn. Door met de muis over deze gebieden te zweven, wordt de volledige tekst getoond.

Vrije invoer van opdrachten DPS geeft studenten de vrijheid zelfstandig een patiënt te onderzoeken en te behandelen. Onderzoek bestaat uit het afnemen van de anamnese, het lichamelijk onderzoek, aanvullend onderzoek en laboratorium bepalingen. De student kan elk onderzoek selecteren door middel van vrij in te voeren opdrachten of knoppen en hyperlinks. Via de knoppen in het anamnese en lichamelijk onderzoekscherm wordt direct een hele groep vragen/opdrachten uitgevoerd. Losse korte opdrachten d.m.v. de vrije invoer genieten daarom de voorkeur.

In het veld onder 'Uw opdrachten' kan vrije tekst worden ingetikt, gevolgd door <ENTER> of klikken op OK. Gebruik losse, korte woorden, geen zinnen of lidwoorden.

Voorbeelden van goed of fout gebruik van vrije opdrachten Fout

Goed

Uitkloppen van de hartgrootte

Percussie thorax

Overzichtsfoto van de buik

Foto buik

Bepaling hemoglobine gehalte bloed

Hb

DPS herkent de opdrachten door middel van synoniemen, teksten klankherkenning. Wordt uw opdracht niet in één keer herkend, dan krijgt U automatisch een lijst te zien met voorstellen. Zo zal de opdracht bijvoorbeeld het volgende resultaat geven:

60

Anamnese, lichamelijken aanvullend onderzoek

Metingen & laboratorium onderzoek

Therapie en consulten

Pijn in de borst

Acetylsalicylzuur 1000 mg

Pijn bij ademhaling

Diclofenac 100 mg

Rug pijn

Paracetamol 500 mg

Buik pijn

Door met de muis op het woord te klikken wordt de opdracht geselecteerd. Het resultaat van alle opdrachten komt, al dan niet direct, op het scherm te staan in de vorm van tekst of beeldmateriaal. Alle informatie wordt ook automatisch onderaan de status toegevoegd.

Hoe moet u beginnen ? Bij het starten van een casus wordt de patiënt gepresenteerd in het status scherm. Dit is het grootste gedeelte van het scherm aan de rechter kant van het DPS scherm. Hierin wordt uw patiënt kort gepresenteerd en wordt de setting van de casus duidelijk gemaakt. U moet zich proberen in te leven in de rol die gespeeld moet worden en de locatie waarin de patiënt zich bevindt. Boven in het scherm staat de tijd. Links vindt u de buttons waarmee u met DPS kan communiceren. Het linker gedeelte kan per casus verschillen. Een introductie van een patiënt kan er als volgt uitzien: Een eigen zaak Drs. R.C.M. Pelger, S. Eggermont De heer Verrijd, 41 jaar, komt bij u op de polikliniek urologie op verwijzing van een verzekeringsarts. Meneer wil een eigen bedrijf starten en heeft daarvoor een lening aangevraagd voor het startkapitaal. Tijdens het standaard lichamelijk onderzoek heeft de arts bij het rectaal toucher een afwijkende prostaat gevoeld en de heer Verrijd naar u verwezen. Er wordt in deze casus van u, na voldoende diagnostiek, alleen therapie voor het prostaatprobleem verwacht!

U speelt in deze casus dus kennelijk de rol van uroloog. U zult dus op dit terrein de diagnostiek en therapie moeten doen. Natuurlijk zult u de prostaat klachten uit gaan vragen. Dit kan door middel van het invoeren van vrije opdrachten. In deze casus kunt u bijvoorbeeld woorden als mictie, incontinentie en urine gebruiken om meer te weten te komen over de tractus urogenitalis. Herkenning van de opgegeven opdrachten gebeurt door middel van klankherkenning. Mictie en miktie worden dus beiden herkend. Ook zal de auteur zoveel mogelijk synoniemen hebben ingevoerd. De opdracht plassen wordt automatisch vertaald in mictie. Gebruik korte opdrachten, immers DPS probeert alle woorden in een opdracht te herkennen. De vraag hoe gaat het met het plassen, levert heel veel mogelijke herkenningen op. U zult dan achteraf uit lijst de juiste opdracht moeten kiezen.

61

Wordt een opdracht volledig herkend, dan wordt deze meteen uitgevoerd. Meestal zullen meerdere mogelijke opdrachten herkend worden door DPS. In dat geval zal DPS de opdracht niet meteen uitvoeren, maar een lijst tonen met opdrachten die mogelijk herkend worden. Deze lijst valt in 3 groepen uiteen: Anamnese, lichamelijk en aanvullend onderzoek Metingen en laboratorium onderzoek Therapie en consulten Geeft u bijvoorbeeld de opdracht pols, dan kunt u een volgende lijst verwachten: Anamnese, lichamelijk en aanvullend onderzoek X-Pols X-Pols + naviculare X-Pols cito X-Pols + naviculare cito Metingen en laboratorium onderzoek Pols frequentie Therapie en consulten Naviculare gips Door het aanklikken van een opdracht wordt deze dan uitgevoerd. Natuurlijk kan het ook makkelijker. Door op de knop Anamnese te klikken, gaat u naar een menu toe met alle tracti. Klik op de tractus urogenitalis en DPS stelt automatisch alle vragen die het programma kent bij deze tractus. Op deze manier kunt u ook snel bij al het lichamelijk onderzoek, directe metingen en al het laboratorium onderzoek. Aanvullend onderzoek zoals röntgenfoto's, scopieën, kweken en consulten en therapieën zult u niet in het menu systeem vinden en zullen dus altijd door middel van opdracht als vrije tekst moeten worden ingevoerd. In deze casus lijkt een echo van de blaas een aangewezen onderzoek. Geef als opdracht echo blaas en het systeem herkent echo nieren en echo prostaat. Natuurlijk bedoelt u het laatste en kunt dit uitvoeren door het aan te klikken. Dit soort onderzoeken zullen niet direct uitgevoerd worden, maar kosten meestal wat doorlooptijd. U kunt kijken hoeveel tijd het kost door op de button Aanvragen te klikken. Natuurlijk heeft uw patiënt vaak ook een therapie nodig. Zoals eerder gemeld zult u zelf op de naam van de therapie moeten komen. Alleen de opdracht opereren, is te summier. Het is voor studenten vaak moeilijk om de naam van de precieze operatie te bedenken. Maak het uzelf makkelijk. In dit geval wilt u misschien met een operatie de prostaat verwijderen. Tik alleen het woordje prostaat in en kijk in de lijst met herkende opdrachten onder Therapie en consulten. Daar vindt u in deze casus: Trans urethrale resectie prostaat Radicale radiotherapie prostaat Radicale prostatectomie (zenuwsparend) Interstitiele brachitherapie prostaat Misschien moet u even in uw boeken kijken wat u wanneer zou kiezen en wat de verschillende therapieën precies inhouden. Misschien komt u zo zelfs wel op een ander idee om uw patiënt te helpen. Wanneer u echt niet verder komt in een casus, kunt u gebruik maken van de ingebouwde dynamische help.

62

Hoe draagt u een patiënt over ? Op het moment dat u vindt dat de patient overgedragen dient te worden (dit kan zijn doordat de patient moet worden opgenomen of dat u een consult wilt aanvragen) voert u dat in de vrijetekstinvoerbalk in. Bv/ 'consult chirurg' of 'opname' ,etc. Er verschijnt dan een tekst in beeld zoals bv/ 'De patient is opgenomen in het ziekenhuis.' De patient is nu verplaatst en er dient alleen nog een overdracht te worden ingevuld. Hiervoor klikt u linksonder op exit. Het overdrachtsformulier verschijnt. Wanneer u de patient niet wil overdragen, maar wel het programma wil afsluiten moet u ook op 'exit' klikken. Ook nu verschijnt het overdrachtsformulier. U kan het dan voor uzelf invullen, maar u moet het onderste veld leeg laten of expliciet vermelden dat u de patient in eigen handen wilt houden.

Het overdrachtsformulier:

Wanneer u wilt dat de introductietekst wordt opgenomen in de overdracht naar uw collega drukt u op deze knop. Bij het spelen van de casus moet u de activerende gegevens onderscheiden van de overige gegevens. Activerende gegevens zijn gegevens uit de anamnese, lichamelijk onderzoek en aanvullend onderzoek die een diagnose uit de differentiaaldiagnose waarschijnlijker of minder waarschijnlijk maken of van belang zijn bij een therapeutisch plan. Tijdens de casus kan de student bij het opvragen van elk symptoom de uitslag daarvan ‘markeren’. DPS biedt dan bij het verlaten de mogelijkheid deze gemarkeerde activerende gegevens automatisch in de overdracht te verwerken.

63

In de lijst met huidige problemen kunt u de gezondheidskundige problemen die u bij de patiënt heeft gevonden vastleggen. In het overdrachtformulier (oftewel epicrise) kunt u de differentiaaldiagnose opgeven. Onder het kopje toelichting bij planning kunt u het door u gewenste behandelplan en/of vraagstelling aan uw collega in het overdrachtformulier opnemen.

64

Gebruikersevaluatie DPS De gebruikersevaluatie van DPS is onderdeel van het afstudeerverslag van de heer Sijstermans, student Medische Informatiekunde AMC. Hieronder een samenvatting van dit verslag.

De gebruikersevaluatie van de Dynamische Patiënt Simulator (DPS) Fase 8 van het ICT-project bestond uit een gebruikersevaluatie van een onderwijsmethode, de ® Dynamische Patiënt Simulator , om medisch studenten te trainen in het overdragen van patiëntgegevens. Na de implementatiefase heeft het ICT-project als doel het programma een plaats te geven in het reguliere onderwijs van de medische opleidingen van het Academisch Medisch Centrum – Universiteit van Amsterdam (AMC-UvA) en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Er werd een pilot gestart om te onderzoeken of DPS volgens de studenten een geschikte methode is voor onderwijs in patiëntenoverdracht. De pilot liep van 3 juni 2002 tot en met 20 september 2002, waarin om de drie weken een testweek werd georganiseerd.

Onderzoeksgroep studenten De onderzoeksgroep gebruikers/studenten bestaat uit 63 co-assistenten van het AMC, die zich allen bevinden in het Preco-schap en 71 co-assistenten van het LUMC met een overeenkomstig opleidingsniveau. Het pre-coschap is de laatste theoretische fase alvorens de co-assistenten de kliniek ingaan. In groepen van gemiddeld tien personen bevinden zij zich gedurende drie weken in het Predoktercentrum. Aangezien de co-assistenten op gezette tijden in het AMC aanwezig zijn en er voldoende computers voor handen zijn leent deze setting zich uitstekend voor de pilot. In het LUMC wordt een soortgelijke opzet toegepast. Groepen van gemiddeld twaalf co-assistenten worden in het Alco-schap gedurende vier weken theoretisch onderwezen alvorens de kliniek te betreden.

Pilotopzet De co-assistenten van het AMC en co-assistenten van het LUMC werden gerandomiseerd aan elkaar gekoppeld. Deze aan elkaar gekoppelde co-assistenten krijgen de taak om samen asynchroon één en dezelfde casus uit te voeren en dus één en dezelfde patiënt te behandelen. Een koppel voert in een week twee verschillende casus uit. Het uitvoeren van een casus duurt maximaal vijf dagen.

Metingen Om te bepalen of DPS volgens de co-assistenten een geschikte methode is voor onderwijs in intercollegiale communicatie vulden ze voorafgaand aan de testweek een enquête in, waarin ze aan moesten geven in hoeverre ze in staat zijn om een patiëntenoverdracht op te stellen en van een collega uit te voeren. Na de testweek ontvingen de co-assistenten dezelfde enquête en gaven opnieuw aan in hoeverre ze in staat zijn om een patiëntenoverdracht op te stellen en van een collega uit te voeren. De aan elkaar gerelateerde onderdelen van de voor- en nameting werden onderling statistisch met elkaar vergeleken, met behulp van de Wilcoxon Signed Ranks Test. Zo kunnen eventueel significante veranderingen worden aangetoond in de competentie van co-assistenten ten aanzien van de verschillende onderdelen van een overdracht. Daarnaast werden de studenten gevraagd naar hun mening ten aanzien van de uitgevoerde casus en het onderwijs met DPS.

65

Resultaten 99 % van de co-assistenten vindt het nodig dat er aandacht wordt besteedt aan het onderwerp patiëntenoverdracht in het medisch curriculum. Er is sprak van een significante vooruitgang van de perceptie van co-assistenten in het opstellen en uitvoeren van een overdracht na het volgen van onderwijs met DPS in vergelijking met vooraf. 91 % van de co-assistenten beoordeelt het onderwijs met DPS positief. 81,3 % van de co-assistenten is van mening dat het onderwijs met DPS in de medische curricula van het AMC-UvA en het LUMC moet worden opgenomen.

Conclusies Co-assistenten zijn van mening dat het onderwerp ‘patiëntenoverdracht’ een belangrijke rol speelt in de hedendaagse en toekomstige gezondheidszorg en het onderwerp in het medisch curricula van het AMC-UvA en het LUMC wordt onderbelicht. Het merendeel van de 134 ondervraagde co-assistenten twijfelt of ze na het vier jaar theoretisch medisch onderwijs voldoende kennis bezitten om zelf een overdracht op te stellen. Co-assistenten beoordelen het onderwijs in ‘patiëntenoverdracht’ door middel van de Dynamische Patiënt Simulator positief. Tevens hebben co-assistenten het gevoel na het onderwijs met DPS verbeterd te zijn in het opstellen en uitvoeren van een overdracht. Zij zijn van mening dat het onderwijs met DPS een vaste plaats moet krijgen in het derde studiejaar van de opleiding geneeskunde aan het AMC-UvA en dat er gemiddeld 45 minuten per dag gedurende de week voor ingeroosterd moet worden. De projectgroep is van mening dat ondanks een aantal opstartproblemen de pilot in technisch opzicht goed is verlopen. De ontwikkelde computersimulatie Dynamische Patiënt Simulator is volgens co-assistenten en de projectgroep een geschikte methode voor onderwijs in patiëntenoverdracht binnen het medisch curriculum van het Academisch Medisch Centrum – Universiteit van Amsterdam en het Leids Universitair Medisch Centrum.

Aanbevelingen Het onderwijs in intercollegiale communicatie met DPS moet volgens de studenten en de projectgroep structureel worden opgenomen in de medische curricula van het AMC-UvA en het LUMC. De preklinische fase van de co-schappen leent zich goed voor deze vorm van onderwijs. De beginnende co-assistenten beschikken over voldoende kennis om de casus uit te kunnen voeren. Tevens zijn er in de preklinische fase van de co-schappen voldoende computers aanwezig om deze vorm van onderwijs mogelijk te maken. Beide faculteiten hebben op dit moment tijd voor het onderwijs met DPS ingeroosterd. De verwachting is dat ook andere medische faculteiten zich zullen bijvoegen.

Toekomst gebruik DPS Zoals uit de verslagen van de gebruikersevaluatie blijkt lijkt het inzetten van deze vorm van onderwijs in het curriculum gewenst door zowel docenten als studenten en dat het pre-coschap blijkt een uitermate goede plek hiervoor is. In april 2003 worden de nieuwe roosters in de betrokken instellingen gemaakt en aan beide kanten zal structureel tijd worden ingeruimd voor deze vorm van onderwijs. Een aantal logistieke en beheersmatige elementen behoeven in deze nog extra aandacht: • Discrepantie in de aantallen studenten Op dit moment nemen er meer studenten in Leiden dan in Amsterdam deel aan het coschap, hetgeen deels een oorzaak heeft in de duur van dit coschap (in Leiden langer) • Discrepantie in het aantal weken dat een coschap duurt Dit heeft tot gevolg dat beide curricula niet parallel lopen en dat tot nu toe telkens een groep studenten in het AMC geen collega’s in het LUMC hadden

66

• •

Aanleveren van de studentgegevens Het blijkt momenteel niet mogelijk om deze elektronisch aan te leveren, zodat de invoer voor het roosterprogramma handmatig moet geschieden Verzorgen van de inleiding Gedurende de projectperiode werd door de projectmedewerkers tekst en uitleg bij het doel van het programma gegeven

De problemen aangaande discrepantie kunnen op twee manieren opgelost worden. • Studenten uit de instelling met minder bezetting krijgen meer casussen, zodat elke student in een bepaalde periode minstens twee patiënten behandelt. • De studenten die niet ingedeeld kunnen worden tijdens het precoschap zullen in een iets latere fase alsnog aan dit onderwijs meedoen. De laatste optie lijkt te prefereren, omdat twee casussen per week de juiste onderwijsbelasting opleveren en alle studenten minstens eenmaal met dit soort onderwijs worden geconfronteerd. Verdere problematiek zoals het aanleveren van de studentengegevens en het verzorgen van de inleiding zal op beide instellingen individueel moeten worden opgelost. Verwacht mag worden dat wanneer onze studenten meer en meer met DPS geconfronteerd worden tijdens hun studie, een inleiding in het specifieke gebruik van deze vorm minder noodzakelijk wordt en eenvoudig kan worden geïncorporeerd in de algemene inleiding van het pre-coschap. Verder zal worden onderzocht op welke wijze ook andere academisch medische centra in de lande kunnen gaan participeren in het gebruik van deze ICT-casus.

Kennisdisseminatie DPS vertaalprogramma Om de disseminatie van DPS over de Nederlandse grenzen heen mogelijk te maken is een vertaalprogramma ontwikkeld dat DPS casussen kan vertalen van het Nederlands naar het Engels. Het programma werkt met een database die de vertalingen opslaat, zodat bij een tweede maal vertalen van exact dezelfde Nederlandse zin, het programma de vertaling automatisch kan uitvoeren. Het DPS programma kan voor ditzelfde doel in een Engelse versie worden gecompileerd, zodat ook alle teksten die het programma genereert in het Engels worden gesteld. Inmiddels is de standaardpatiënt in het Engels vertaald, alsmede de casussen over appendicitis acuta, schouderluxatie, ICT nierstenen, Kater en één van de EHBO casussen. De vertaling heeft ervoor gezorgd dat we inmiddels enkele publicaties hebben uitgegeven op internationale congressen, zoals het AMEE congres en Slice of Life.

67

DPS websites Op de DPS website http://www.lumc.nl/DPS is alle informatie over de ontwikkeling en de huidige werking van het DPS programma te vinden. Op deze site kunnen DPS programmeurs van buiten het LUMC de nieuwste versie van de DPS Editor ophalen. Hier wordt ook de installatieprogrammatuur beschikbaar gesteld om het DPS systeem op een nieuwe computer te kunnen installeren. Op de Windows Based Terminal server http://www.lumc.nl/ica0 worden een aantal demonstratie casussen aangeboden die vanuit elke willekeurige computer met een internetverbinding kunnen worden opgestart. Deze casussen kunnen in het Nederlands of in het Engels worden gespeeld. Voor alle tutorials die als aanvulling op de DPS casussen zijn gemaakt is een website ingericht http://www.lumc.nl/5010. De ontwikkelingen binnen het project Interfacultaire Communicatie Training middels een virtuele patiënt status, is na te lezen op de projectwebsite http://www.medfac.leidenuniv.nl/ict. De ontwikkelingen binnen het nieuwste project Klinisch Redeneren in het Universitair Lijnonderwijs zijn te volgen op de projectwebsite http://www.lumc.nl/KRUL. Alle websites over DPS zijn niet afgeschermd voor gebruikers buiten de eigen universiteit en dus algemeen toegankelijk.

68

Publicaties Communication training through the Dynamic Patient Simulator AMEE 2000, 28-31 augustus Israël P.M. Bloemendaal, S. Eggermont, M.C.M. Ehren Communication plays an important role in the treatment of patients and should therefore be one of the aspects of medical education. As actual communication takes place by means of Hospital Information Systems, electronic patient records and email, it seems logical to use these technologies in training of medical students as well. This kind of training can be realised by using the Dynamic Patient Simulator (DPS). DPS is a Computer Based Training (CBT) program, which simulates a patient on the computer. The aim is to train students in treating patients, handing over care and consulting fellow students from other medical fields through email. The DPS enables students to take a doctor’s role and simulates working in shifts. In the presentation some experiences and examples will be given.

DPS workshop Simulation and Gaming SURF Seminar Simulation and Gaming, 19 juni 2001, Eindhoven Op 19 juni 2001 hebben de projectgroepen uit LUMC en AMC deelgenomen aan een het seminar Simulaties en Gaming in het hoger onderwijs op de Technische Universiteit Eindhoven, georganiseerd door Stichting SURF. Na een plenaire lezing door prof. dr. T. de Jong van de Universiteit Twente konden de deelnemers zich verspreiden over een 8-tal workshops. Een van de workshops werd door de projectgroep uit het LUMC georganiseerd en had als titel Integratie van ICT in Simulaties. Deze workshop werd verzorgd door P.M. Bloemendaal, E.M. Schoonderwaldt, S. Eggermont en J. Broeren. Na een inleidende presentatie over de mogelijkheden van Informatie en Communicatie Technologie in het Computer Ondersteund Onderwijs konden de deelnemers een 2-tal DPS casus spelen die binnen het project ontwikkeld zijn. In deze casus zijn diverse vormen van ICT opgenomen. Zo was er, speciaal voor dit seminar, de mogelijkheid gecreëerd om vanuit een casus middels Netmeeting® overleg te plegen met een arts voor adviezen omtrent de diagnostiek en behandeling van de virtuele patiënten. Na afloop van de dag konden de deelnemers middels een evaluatieformulier hun mening geven over het seminar.

Inter-physician communication training through computer-based patient simulations AMEE 2001, 2-5 september 2001 Berlijn, Duitsland S. Eggermont, P.M. Bloemendaal, E. Schoonderwaldt, J. D Donnison-Speyer Communication between physicians is essential in modern medicine; therefore communication training should be integrated in medical curriculums. A joint project of the Leiden University Medical Center and the Amsterdam Medical Center, will result in twenty computer-based cases, developed in the Dynamic Patient Simulator (DPS). DPS is a computer program for creating and running patient simulations. In such a simulation several

69

students treat one virtual patient asynchronously, enabling them to practice clear and adequate communication by training the transfer of the patient’s medical record. For this purpose we created a model of the inter-physician communication. With this model we can differentiate between multiple types of communication with different modalities, such as transfer of collected evidence, consultancy and strategies for further evidence collection, assessment and intervention. In our presentation we will explain the communication model and demonstrate its implementation in DPS.

Development of a computer-based simulation; the Dynamic Patient Simulator AMEE 2001, 2-5 september 2001 Berlijn, Duitsland Bloemendaal PM, Eggermont S, Baalen van JM For obvious ethical and legal reasons it is not allowed for students to practice medicine on patients without supervision. At Leiden University Medical Center a computer-based simulation program, the Dynamic Patient Simulator (DPS), was developed to overcome this restriction. DPS provides medical students with the opportunity to practice medicine on a virtual patient, offering all the possible diagnostic and therapeutic actions as in real life. Students can practice making decisions autonomously, considering the state of the patient and accepting responsibility for the consequences. Students therefore acquire clinical experience in an early state of their studies and are encouraged to fill gabs in their knowledge. DPS can be used in the absence of a teacher because a build-in assistance system attempts to help students on request, depending on the students preceding actions. The system provides feedback, gives a final score and can therefore be used as a self-test.

Samenwerkend ontdekkend leren met computersimulaties Gezond Onderwijs Congres 2001, 22-23 november 2001, Veldhoven 1 1 2 Bloemendaal PM1, Baalen JM van , Schoonderwaldt EM , Donnison-Speyer JD 1 2 Leids Universitair Medisch Centrum , Academisch Medisch Centrum Probleemstelling Continuïteit in de zorg voor patiënten vereist een adequate verslaglegging van relevante gegevens in het medisch dossier. In dit dossier moeten dan ook het patiëntprobleem, de differentiaaldiagnose en de overwegingen van het diagnostisch en therapeutisch traject omschreven worden. Daarbij moet worden vermeld hoe de effecten van de ingestelde behandeling hun weerslag vinden in het bijstellen van diagnostiek en behandeling. Dit leidt tot een longitudinaal verslag: de decursus. Deze wijze van omgaan met het medisch dossier komt in de medische opleiding slechts beperkt aan de orde. Opzet en werkwijze Om te leren omgaan met deze vorm van overdracht is een project gestart waarbij studenten leren een decursus in een medisch dossier te maken. Doelstellingen zijn: de student aanleren het patiëntprobleem en de opgestelde differentiaaldiagnose schriftelijk aan een collega voor te leggen de student aanleren de overwegingen voor diagnostiek en behandeling adequaat op schrift weer te geven de student trainen verslag te doen van het bijstellen van het gevoerde beleid op grond van de verkregen gegevens uit diagnostiek, en de effecten van de behandeling. In het computerprogramma Dynamische Patiënt Simulator (DPS) wordt een patiënt gesimuleerd. De toestand van deze patiënt verandert in de tijd en kan door het diagnostisch en therapeutisch handelen van de student worden beïnvloed. DPS laat de student volledig vrij in zijn diagnostisch

70

en therapeutisch handelen. Hierdoor is DPS een goed voorbeeld van een lesprogramma waarbij ontdekkend leren centraal staat. In het project wordt de virtuele patiënt behandeld door één student die zich in het LUMC bevindt en een andere student die in het AMC zit. De studenten behandelen de patiënt als dokters in verschillende diensten, of als dokter en consulent. Het contact tussen de verschillende behandelaars verloopt via de decursus van het medisch dossier. Hiervoor is binnen DPS een overdrachtsformulier gemaakt. Binnen het project zullen 20 casus worden ontwikkeld. Resultaten Het contact tussen de verschillende behandelaars verloopt via de decursus van het medisch dossier. Hiervoor is binnen DPS een overdrachtsformulier gemaakt op basis van de analyse van verschillende overdrachtsmomenten in de kliniek. Uit de eerste resultaten blijkt dat de wijze van gegevensoverdracht van invloed is op het diagnostische en therapeutisch handelen van de (mede)student. Onvolledigheden of onduidelijkheden in de verslaglegging kunnen leiden tot onnodige (medisch) handelen. Presentatie Tijdens de voordracht worden de eerste ervaringen met deze nieuwe manier van samenwerkend en ontdekkend leren toegelicht. Tegelijkertijd zal er dieper worden ingegaan op de structuur van de overdracht van patiëntgegevens.

71

Ontsluiting van alle nationale Computer Ondersteund Onderwijs lessen Gezond Onderwijs Congres 2001, 22-23 november 2001, Veldhoven 2 1 Bloemendaal PM1, Doorn ABD van , Schoonderwaldt EM 1 2 Leids Universitair Medisch Centrum , Rijksuniversiteit Groningen Eén van de belangrijkste doelstellingen van de NVMO-COO werkgroep is het uitwisselen van onderwijsmateriaal in de vorm van Computer Ondersteund Onderwijs (COO) tussen de verschillende faculteiten. Een initiatief dat de werkgroep in het verleden heeft ondernomen om deze uitwisseling te stimuleren is het opzetten en onderhouden van een database. Deze database bevat alle gegevens van de door de leden van de werkgroep gemaakte lessen. Deze database is sinds 1996 via het internet te raadplegen. Het grote nadeel van deze opzet is dat wel de gegevens, maar niet de lessen zelf via het internet te benaderen zijn. Dit komt het gebruik van lessen van en door andere faculteiten niet ten goede. Windows Based Terminal (WBT) is een technologie waarbij een programma op een server draait. Met deze technologie kan een programma door een gebruiker via een zogenaamde WBT client worden bestuurd. Het programma gebruikt dus de centrale processor van de server, terwijl het bediend wordt vanaf een WBT client. Met behulp van een simpel te installeren WBT client programma kunnen zo lesprogramma’s op diverse computers op verschillende faculteiten ter beschikking komen. De voordelen van deze WBT technologie zijn: WBT is cross-platform, wat betekent dat programma’s die oorspronkelijk voor MS-Windows ontwikkeld zijn, ook op andere computerplatformen (zoals de Macintosh) kunnen werken. De WBT client software stelt geen hoge eisen aan de computer. De snelheid van een lesprogramma hangt geheel af van de capaciteit van de WBT server. Dit maakt het mogelijk om ook relatief oude computers nog te gebruiken voor het COO. Installatie van een WBT client geeft direct de beschikking over alle op de server geïnstalleerde lesprogramma’s. Met andere woorden, alleen op de server moeten de lesprogramma’s beschikbaar gemaakt worden. Het inrichten van een WBT server voor landelijk gebruik zou het COO van alle faculteiten geheel kunnen ontsluiten. Hierdoor wordt het aantal beschikbare lesprogramma’s verveelvoudigd. De vragen die men hierbij zou kunnen stellen zijn: Levert de inzet van deze technologie een kostenbesparing op? Leidt het beschikbaar hebben van lesprogramma’s van andere faculteiten ook tot gebruik van deze programma’s in de eigen faculteit? Hoe moet men een dergelijk nationaal project structureren en financieren? Moeten de lesprogramma’s ook buiten de faculteiten (student computers thuis) beschikbaar zijn en wat zijn dan de problemen (auteursrechten, beveiligingsproblemen)?

72

Studenten behandelen samen patiënten via het internet Zorg ICT Congres MIC 2001, 24 november 2001, Noordwijkerhout 1 Bloemendaal PM , Donnison-Speijer JD2 1 , Leids Universitair Medisch Centrum afdeling Heelkunde onderwijs, Leiden 2 , , Academisch Medisch Centrum afdeling COMMON Amsterdam

Samenvatting Computer Ondersteund Onderwijs (COO) is een veel gebruikte onderwijsvorm in het medisch onderwijs. Het heeft verschillende verschijningsvormen, waarvan één de patiëntsimulatie is[1]. Patiëntsimulaties worden van oudsher gebruikt in het medisch onderwijs en hebben in de loop van de tijd een flinke ontwikkeling doorgemaakt. De meest recente simulatoren zijn dynamisch van karakter, wat wil zeggen dat de toestand van de computerpatiënt in de tijd verandert. Eén van de meest vooruitstrevende voorbeelden hiervan is de in Leiden ontwikkelde Dynamische Patiënt Simulator (DPS)[2]. DPS is een systeem voor ontwikkeling en gebruik van casussen in alle mogelijke klinische settings. In DPS wordt de student een patiëntprobleem voorgelegd. De student moet het probleem zelf herkennen en kan hiervoor alle denkbare diagnostische en/of therapeutische handelingen aanwenden. De student zal door zijn handelen de ziektegeschiedenis beïnvloeden. Alle handelingen van een student kunnen aan het einde van een casus geëvalueerd worden, waardoor de student individuele feedback op zijn prestaties krijgt. Het tijdsafhankelijke ziekte/genezings- proces kan zowel versneld als real-time worden vervolgd. Vanaf volgend jaar zal DPS dan ook in LUMC en AMC worden ingezet om coassistenten op verschillende locaties gedurende enkele dagen eenzelfde patiënt te laten behandelen. In de presentatie wordt verder ingegaan op de anatomie van dit product, alsmede de doelstellingen en het gebruik van DPS in het onderwijs.

Keywords Patientsimulatie, Computer Ondersteund Onderwijs, Communicatietraining

Introductie De eerste COO lessen in de geneeskunde waren patiëntsimulaties[3]. De reden dat juist patiëntsimulaties zo veel gebruikt worden in het medisch onderwijs, is het feit dat studenten vanwege juridische en ethische bezwaren nooit zelfstandig op echte patiënten mogen oefenen. Deze vorm van zelfstandig zelfontdekkend leren is wel mogelijk als er gebruik gemaakt wordt van computers. De ontwikkeling van patiëntsimulatie software heeft dan ook een enorme vlucht genomen het laatste decennium. De meest opmerkelijke verandering in deze software is de overgang van statische simulaties naar dynamische simulaties. Met statische simulaties ziet de student de computerpatiënt op één moment in de tijd. Deze éénmalige kennismaking heeft vooral tot doel de student met diagnostische- en therapeutische strategieën bekend te maken. Met dynamische patiëntsimulaties is het voor de student mogelijk om de computerpatiënt in de tijd te vervolgen. Hiermee wordt de student duidelijk wat het natuurlijk beloop van een ziekteproces kan zijn en welke invloeden de diagnostische- en therapeutische interventies van de student hebben. DPS is een goed voorbeeld van het laatste type en bevat alle mogelijkheden die van patiëntsimulaties verwacht mag worden[4].

Doelstellingen van DPS DPS heeft als voornaamste doelstellingen: Training van het beslisgedrag van studenten: Beslissingen tijdens het diagnostisch- en therapeutisch traject bij het behandelen van patiënten worden in praktijk niet door studenten genomen vanwege juridische en ethische bezwaren. Deze

73

bezwaren zijn er niet bij computerpatiënten. Studenten kunnen daar naar hartelust op oefenen, fouten maken en zelf verantwoordelijkheid nemen om deze fouten weer te herstellen. Overdragen van kennis: Kennis blijft beter hangen naarmate deze meer wordt gebruikt. Het studiegedrag van studenten is voornamelijk gericht op het halen van examens. Het uiteindelijke doel ‘dokter worden’ is in praktijk vaak ondergeschikt aan de resultaten van deze examens. Door DPS casussen in de studie in te zetten, wordt de opgedane kennis gebruikt. Attitudevorming ten opzichte van de geneeskunde: Patiëntcontacten vinden over het algemeen pas laat plaats in de studie. Voor veel studenten is de overgang van de collegebanken naar de kliniek dan ook een hele ervaring. Door het gebruik van klinische casussen in de eerste jaren van de geneeskundeopleiding, kan de student al enige ervaring krijgen hoe verschillende medische processen verlopen in het ziekenhuis.

Mogelijkheden DPS DPS is een auteurschil waarmee verschillende patiëntcasus gebouwd kunnen worden. De ® ® interface is geschreven in Microsoft Visual Basic . De casus bestaan uit een Microsoft Access database in combinatie met diverse begeleidende bestanden, zoals HTML pagina’s. Deze casus kunnen heel verschillend van aard zijn. Zo zijn er casus die zich op een Centrum Eerste Hulp afspelen of zelfs op straat. Deze casus zijn meestal heel kort van duur en eindigen (ook als de student niets doet) meestal binnen enkele minuten. Andere simulaties spelen gedurende enkele jaren, waarbij de student zelf moet bepalen wanneer hij de patiënt wil terugzien. In de meeste simulaties beschikt de student over alle mogelijkheden waarover de arts in zijn omgeving ook kan beschikken. Uiteraard varieert dit voor de verschillende specialismen. Zo kan de student een volledige anamnese afnemen, ingedeeld per tractus, maar ook specifieke vragen stellen die door de computer herkend en beantwoord worden. Dit kan door het aanklikken van knoppen en menukeuzes, maar ook door het intikken van opdrachten die op basis van klankherkenning worden verwerkt. Het ligt in de bedoeling in de nabije toekomst ook spraakherkenning en spraaksynthese in het programma in te bouwen [5]. Naast de anamnese is het volledig lichamelijk onderzoek, laboratorium onderzoek en veel aanvullend onderzoek in de meeste casus opgenomen. Ook is er een grote keuzemogelijkheid wat betreft therapieën. De student moet zelf bepalen hoe zijn diagnostisch- en therapeutisch beleid er uitziet en hoe hij de follow-up van zijn patiënt wil inrichten. Aangezien elke casus een afgeleide is van een gezond individu met alle daarbij behorende gegevens binnen de range van het normale, zal elke keer dat een casus wordt gestart een (net iets) andere patient worden gegenereerd, hetgeen de variatie aan casuistiek ten goede komt. Alle handelingen van de student worden door het programma bijgehouden en aan een steeds groeiende status toegevoegd. De student worden aan het einde van een casus door het programma beoordeeld op basis van de parameters zoals die door de auteur zijn ingesteld. Behalve correcte- en foutieve handelingen wordt hierbij ook de volgorde van handelen en het tijdstip van handelen beoordeeld. De student krijgt dan ook uitgebreid individueel commentaar op zijn werkwijze [6]. DPS heeft uiteraard alle multimediale mogelijkheden die van hedendaagse programmatuur verwacht mag worden, zoals afbeeldingen, geluid en filmfragmenten. Daarnaast is het voor de auteur mogelijk om koppelingen naar internet aan te brengen. Omdat COO meestal docentextensief wordt ingezet in het onderwijs, beschikt DPS over een inventief help systeem, de dynamische docent [7]. Dit systeem kent op elk moment de toestand van de patiënt en weet welke acties de student in het verleden heeft gedaan. Op basis van deze informatie kan het systeem op verzoek van de student assistentie verlenen.

Interfacultaire communicatietraining via de virtuele patiënt status Buiten de reeds vermeldde doelstellingen van DPS, is per 1 januari 2001 binnen subsidie van SURF Educatie, een project gestart om hier nog een dimensie aan toe te voegen, namelijk het trainen van studenten geneeskunde in de overdracht naar collegae [8].

74

Overdracht en communicatie via de patiënt status is op dit moment in geen van de acht medische faculteiten structureel in de artsopleiding opgenomen. De moderne gezondheidszorg maakt een dergelijke vorm van communicatie in toenemende mate noodzakelijk. Enerzijds neemt de complexiteit van patiëntproblematiek steeds meer toe; dit hangt onder andere samen met de veranderingen in de samenstelling van de bevolking (vergrijzing, meer chronische ziekten, multiculturele samenleving). Anderzijds zijn er maatschappelijk factoren als verkorting van de werktijd en het toenemende aantal in deeltijd werkende artsen, waardoor de continuïteit van de patiëntenzorg bedreigd zou kunnen worden. Het optimaliseren van de overdracht en de intercollegiale communicatie is dus essentieel. Het project: Interfacultaire communicatietraining via de virtuele patiënt status, wordt uitgevoerd door het Leids Universitair Medisch Centrum en het Academisch Medisch Centrum bij de Universiteit van Amsterdam. De specifieke doelen van de training zijn [9]: waarborgen van continue adequate patiëntenzorg verbetering van de besluitvaardigheid bevorderen van een doelmatige samenwerking toepassen van reeds opgedane kennis in de praktijk vorming van de attitude ten opzichte van de collegae en patiënten. Hiertoe wordt voorzien in de productie van 20 casussen in DPS, waarbij de communicatie tussen studenten via de patiënt status centraal staat. Dit wordt bewerkstelligd door het laten behandelen van één virtuele patiënt door twee studenten, één in het LUMC en één in het AMC. Aangezien deze studenten elkaar niet fysiek zullen treffen, is de overdracht, vastgelegd in de patiëntstatus, essentieel voor het diagnostisch- en therapeutisch beleid. Deze overdracht is voor dit project in een vaste structuur ondergebracht [10]. De patiëntproblemen die hiervoor worden ontworpen ontwikkelen zich binnen 5 dagen (real time). De casus bevinden zich op een Windows Based Terminal server en per studentkoppel wordt er een versie van de patient aangemaakt, die alleen voor hen toegankelijk is via een vooraf ingesteld login-nummer. Per dag is één student verantwoordelijk voor het beleid en draagt dit aan het eind van de dag over aan zijn/haar collega. De overdracht kan via verschillende scenario’s plaatsvinden, tussen artsen van hetzelfde specialisme, of van verschillende specialismen, of van de eerste naar de tweede lijn. De studenten krijgen vooraf een rol toebedeeld.

Onderwijskundige onderbouwing Het project is thans zover gevorderd dat de eerste casus in een pilotfase aan de co-assistenten worden aangeboden. Deze pilotfase wordt vergezeld van een uitgebreid onderwijskundig onderzoek. Hoofdvragen binnen dit onderzoek zijn: Hoe verloopt de overdrachtcommunicatie in de Dynamische Patiënt Simulator (DPS)? Voldoet de overdrachtcommunicatie in de Dynamische Patiënt Simulator (DPS) aan de verwachtingen, van zowel de gebruikers als de bedenkers als de docenten? De onderzoeksmethoden die in de stage zullen worden gebruikt verschillen per vraagstelling, waarbij gedurende de pilotfase veel aandacht zal worden besteed aan het begeleiden van de studenten en het registreren van het gebruik van DPS en de daadwerkelijke communicatie. Door de dynamiek van DPS en de vrijheid van student-acties (ze mogen uiteindelijk cruciale fouten maken), gekoppeld aan het feit dat binnen het reguliere onderwijs geen expliciete aandacht aan overdracht wordt besteed zal de uitkomst van dit onderzoek ons wellicht nopen DPS, de casus, de procedure en uiteindelijk het onderwijs aan te passen, waarna DPS als volwaardig onderdeel van het curriculum kan worden ingezet. Dankbetuiging De auteurs zijn SURF Educatie erg erkentelijk voor het financieel mede mogelijk maken van het project Interfacultaire Communicatie Training via de virtuele patiëntstatus

75

Referenties [1]

Bloemendaal PM, Teunisse M, Huizinga MS. Een overzicht op internet van medisch Computer Ondersteund Onderwijs in Nederland. Smal JA, Cate ten ThJ, Denekens J, Dikkers JH, Remmen R, Spaai GWG, Verweij AM.JJ. Gezond onderwijs 6; 1996: 18-23. Veldhoven, The Netherlands. Bon Stafleu van Loghum.

[2]

Bloemendaal PM, Eggermont S. Oefenen op computerpatiënten. Medisch Contact 55 (2000): 1227-1229. Verbeek HA., Coffeng PPC, Lee van der WJM, Mouwen E. Cases: handleiding voor de auteur. CAT Benelux., 1987. Friedman CP. Anatomy of the clinical simulation. Acad Med 70 (1995): 205-9. Lehmann CU, Nguyen B, Kim GR, Johnson KB, Lehmann HP. Restricted natural language processing for case simulation tools. Proc AMIA. Symp (1999): 575-579. Bloemendaal PM, Baalen van JM. Het computer ondersteund "mondeling" examen. Spaai GWG, Verweij AMJJ, Remmen R, Dolmans DHJM, Denekens JPM, Smal JA, Albersnagel EPL, Dikkers JH. Gezond onderwijs 8; 1998: 86-89. Veldhoven, The Netherlands. Bon Stafleu van Loghum. Bloemendaal PM, Eggermont S, Baalen van JM. De docent vervangen door Computer Ondersteund Onderwijs; het begin van een nieuw millennium. Jong de PGM, Remmen R, Dolmans DHJM, Fluit CRMG, Sterman-Vleeschdraager M. Gezond onderwijs 10; 2000: 129. Veldhoven, The Netherlands. Bon Stafleu van Loghum. Bloemendaal PM, Teunisse M. Controlling document Interfacultaire Communicatie Training via een virtuele patiënt status. LUMC, AMC, 2000.

[3] [4] [5] [6]

[7]

[8] [9]

Bloemendaal PM, Eggermont S, Ehren MCM. Communication training through the Dynamic Patient Simulator. New Learning Technologies 2: 32. Computer-Assisted Learning. Ben Gurion University of Negev, Beer Sheva, Israel, 2000.

[10]

Eggermont S, Bloemendaal PM, Schoonderwaldt EM, and Donnison JD. Inter-physician communication training through computer-based patient simulations. AMEE: 4.83. Berlijn 2001.

Correspondentieadres Drs. P.M.Bloemendaal Heelkunde onderwijs, K6-R PB 9600 2300 RC Leiden [email protected]

The Dynamic Patient Simulator th

PRESENTATION UCLA Symposium June 13 2002, UCLA, USA Ernst M. Schoonderwaldt, Peter Mark Bloemendaal, Sylvia Eggermont, Leiden University Medical Center, the Netherlands ABSTRACT: For ethical and legal reasons medical students are not allowed to practice medicine on patients without supervision of a qualified physician. The Dynamic Patient Simulator (DPS) is a computerbased simulation program for creating and running patient simulations. DPS gives students the opportunity to perform all normal medical diagnostic and therapeutic procedures. It simulates the

76

state of the patient in time. Because of the dynamic nature of DPS, the state of the patient can improve or deteriorate, depending on the (lack of) interventions of the student. DPS can be used for all kinds of clinical simulations, such as emergency situations (taking less than a half hour), up to complex clinical simulations extending over several years. DPS gives students the opportunity to practice decisiveness in medicine and to accept responsibility for the consequences of their decisions. They acquire insight in their (lack of) knowledge and skills. DPS can be used in absence of a teacher, because of a build-in assistance system. This system helps the student on request, depending on the preceding actions of the student and the state of the patient. DPS provides personal feedback to the student during and after a simulation. Each simulation results in a final score and can therefore be used as a self-test. In our presentation we will give an overview of the many possibilities DPS provides.

The anatomy of the Dynamic Patient Simulator th

PRE- WORKSHOP Slice of life 2002, June 19 2002, Toronto, Canada E.M. Schoonderwaldt, P.M. Bloemendaal, S. Eggermont, J.M. van Baalen Leiden University Medical Center, The Netherlands Lecture/Demo Half Day. Open to anyone. No special skills required. ABSTRACT: The Dynamic Patient Simulator (DPS) is a computer program for creating patient simulations. The software gives students the opportunity to perform all normal medical procedures such as medical history taking, physical examination, and lab tests. The engine of DPS simulates the state of the patient in time. The state is translated into medical symptoms, expressed by the virtual patient. Because of the dynamic nature of DPS, these symptoms can deteriorate in time, or disappear after correct treatment by the student. The student must be aware of the time delay of the requested lab tests and therapies while running a simulation. DPS can be used for all kinds of clinical simulations, such as emergency situations (taking less than a half-hour), up to simulations extending over several years. DPS is built on a database. The state of the patient at any time and all actions performed by the student, are logged into this database. This enables DPS to comment on all actions of the student and to give personal feedback and a final score at the end of a simulation. DPS is also equipped with a dynamic help system. This system can be triggered by a certain elapsed time since the beginning of the simulation, a (critical) state of the patient, or by the student’s request. The assistance offered by this help system is based on the actual state of the patient at a specific moment and the actions already performed by the student. This system makes DPS to a large extent independent of a teacher. Of course DPS supports all kinds of multimedia, such as pictures, movies and sounds. In addition ® to these multimedia aspects, DPS integrates the Microsoft Internet Explorer in its interface. This enables direct links in the program to all kinds of other information, such as tutorials, literature references and web-based programs. The pre-workshop offers an opportunity to show all aspects and possibilities of the Dynamic Patient Simulator. By demonstrating different kinds of clinical simulations with interaction from the audience, the dynamic character of DPS can be fully exhibited.

BENEFIT TO PARTICIPANTS ATTENDING SESSION: The Dynamic Patient Simulator is a non-commercial computer program for developing patient simulations. It is used in most medical faculties in the Netherlands and in some medical faculties in Belgium as major authoring package for creating patient simulations. Medical CBT developers

77

can acquire a license for DPS for free, provided that cases created in DPS are to be shared with the DPS community on a non-commercial basis. The DPS engine is in English. Most simulations developed so far are in Dutch. For the preworkshop some cases will be translated into English. Creating a simulation in DPS requires experience with the program, as well as knowledge of databases and web development. The pre-workshop is not meant to be a full course in learning DPS. For the CBT developers at the Dutch and Belgian medical faculties a short course (3-5 days) in Dutch was given to teach the basics of DPS. The possibility of developing a training course in English with distribution and support over the Internet is currently being investigated. The workshop should appeal to those interested in simulations and wishing to see if the progress made to produce this simulators can be used in English-based medical schools.

Communication training with the Dynamic Patient Simulator th

POSTER Slice of life 2002, June 20 2002, Toronto, Canada Peter M. Bloemendaal, E.M . Schoonderwaldt, and J.D. Donnison-Speyer, Leiden University Medical Center, The Netherlands, S. Eggermont Amsterdam Medical Center at the University of Amsterdam, The Netherlands ABSTRACT: Caring for hospitalized patients is a team effort of several physicians and nurses that often do not meet regularly at the patient’s bedside to discuss the treatment plan. The registration and transfer of patient’s medical records is therefore of vital importance in current medical practice. Since medical training ideally includes all aspects of medical practice, training of inter-physician communication should be integrated in medical curricula. Leiden University Medical Center and Amsterdam Medical Center in 2001 have started a joint project to develop twenty computerbased simulations in the Dynamic Patient Simulator (DPS) with emphasis on the training of interphysician communication. DPS is a computer program developed in Leiden for creating and running patient simulations. Several students in a team have the responsibility for treating one virtual patient. This includes visiting the patient asynchronously, reporting their findings and treatment plan in the patient record, and practicing clear and adequate communication. To regulate the communication we created a model of the physician communication and integrated it in the DPS program. In the simulations multiple types of communication with different modalities are integrated, such as transfer of collected evidence, consulting of fellow physicians and treatment strategy including further collection of evidence, assessment and intervention. The poster shows an example of a simulation between two students.

BENEFIT TO PARTICIPANTS ATTENDING SESSION: Clear and adequate communication between physicians is essential for the quality of patient care. By means of the Dynamic Patient Simulator we enable medical students to practice interphysician communication during their education.

78

Medical training with the Dynamic Patient Simulator st

AUDITORIUM PRESENTATION Slice of Life 2002, june 21 2002, Toronto, Canada Bloemendaal PM, Eggermont S, Schoonderwaldt EM, Baalen JM van Leiden University Medical Center, The Netherlands ASTRACT: The best way to obtain medical experience is to work as a physician in medical practice. A qualified physician however does not allow students to treat patients without supervision. This may result in a passive attitude in some students in clinical situations. The Dynamic Patient Simulator (DPS) is a computer-based simulation program that accurately simulates medical practice. By using DPS, students can practice medicine on a virtual patient. With simulations created in DPS students are forced to treat the virtual patient on their own thus becoming responsible for their own decisions. They are free to use any possible diagnostic or therapeutic measure as in real life. During a simulation a student assesses the state of the patient by taking medical history and performing physical examination. Additional investigations can be required to gather enough information to make a (differential) diagnosis and start therapy. The student is responsible for the consequences of his actions: starting an inappropriate therapy may deteriorate the patient’s condition or induce medical complications. Simulations can vary from simple first aid cases that last for only ten minutes to complex clinical cases that can last for years, including the follow-up of a patient after treatment. Accelerating the time path, thus obtaining information on the patient's state of health, is possible for future DPS cases. Medical students can obtain clinical experience in an early phase of their education by using DPS. They acquire insight into their (lack of) knowledge and skills. This may be confronting, but also encourages further studying. Students can treat the virtual patient independently or together, training their medical- as well as their inter-physician communication skills. DPS can be used in the absence of a teacher. If students get stuck during a case, they can request advice from the built-in assistance system. The assistance provided depends on the preceding actions of the student and on the state of the patient. The system provides personal feedback to the student during and after a simulation. Each simulation results in a final score and can therefore be used as a self-test. In our presentation we will give you an overview of the many possibilities DPS provides.

BENEFIT TO PARTICIPANTS ATTENDING SESSION: The Dynamic Patient Simulator is an authoring package for creating computer-based medical simulations. DPS is used as primary authoring package for creating patient simulations at most university medical centers in the Netherlands as well as in some centers in Belgium. Although most current simulations are in Dutch, the program itself is in English. With little effort it should be possible to deploy this software at English sites.

Communication training by distance learning on a Windows Based Terminal th

Poster AMEE 2002, August 30 2002, Lisbon, Portugal Authors: Bloemendaal PM, Eggermont S Abstract: Leiden University Medical Center and Amsterdam Medical Center develop Dynamic Patient ® Simulations for communication training between physicians.

79

These simulations are complicated Windows based executables that cannot be distributed over Internet. Windows Based Terminal (WBT) technology is chosen as an alternative that enables students from both universities to access the simulations and successively treat the same patient. After a consultation of the patient the student leaves an epicrise in the patient chart for the fellow physician. A summery of the planning is sent automatically by email to the other student. The fellow student then resumes the case and continues the treatment of the patient. WBT access is provided to every computer connected to the Internet. Minor installation of the student computer is required only once with freeware programs embedded in normal web pages on Internet. This technique enables the use of standalone computer based training software for web based distance learning.

Inter-physician communication training with patient simulations, a pilot study st

Short communication AMEE 2002, August 31 , Lisbon Portugal 1

1

1

1

1

Authors: S Eggermont , PM Bloemendaal , PE Schenck , E Schoonderwaldt , SJ Hogerzeil , R 2 2 Sijstermans , JD Donnison-Speyer Leiden University Medical Center and Amsterdam Medical Center have developed a training model for inter-physician communication, integrated in the Dynamic Patient Simulator® (DPS). DPS is an educational computer program designed for creating and playing patient simulations. In a pilot study a group of 22 students from both universities performed two DPS cases. The effect of this exercise on inter-physician communication skills was measured. Students filled out a questionnaire before and after performing these cases, self evaluating their skills in different aspects of the transfer of a patient record. Students demonstrated statistically significant progression (p < 0.05, Wilcoxon) in the perception of their skills in: constructing a list of activating findings, constructing a list of problems, constructing a differential diagnosis, constructing an action plan. communicating the action plan to a colleague. In our presentation we will discuss the methods and results of the survey in more detail.

Intercollegiale communicatietraining met behulp van de Dynamische Patiënt Simulator® Gezond Onderwijs Congres 2002, Egmond aan Zee Sijstermans R., Donnison J.D., Bloemendaal P.M., Burg van der G.W. Academisch Medisch Centrum Amsterdam

Probleemstelling De uitwisseling van patiëntgebonden informatie tussen artsen onderling speelt een steeds grotere rol in de moderne gezondheidszorg, maar wordt nog onderbelicht in de medische curricula. Het Leids Universitair Medisch Centrum en het Academisch Medisch Centrum Amsterdam hebben geprobeerd een onderwijsmethode te implementeren waarbij intercollegiale overdracht getraind wordt. In deze studie wordt deze methode geëvalueerd. Hebben medisch studenten door het volgen van dit onderwijs het gevoel beter in staat te zijn een overdracht te schrijven? Is peerassessment een goede methode om de overdrachten te beoordelen? Wat is de mening van de studenten over de casus en deze vorm van onderwijs?

80

Methode Om studenten te trainen in het overdragen van patiëntgegevens hebben beide faculteiten een ® nieuwe vorm van onderwijs ontwikkeld, gebruikmakend van de Dynamische Patiënt Simulator (DPS). DPS is een educatief computer programma waarmee real-time patiëntenproblematiek wordt nagebootst. In dit onderwijs wordt een patiënt behandeld door een Leidse en een Amsterdamse student, waarbij ze hun behandeling aan elkaar op gezette tijden moeten overdragen. In een pilotstudy werkten 22 co-assistenten van beide faculteiten in koppels aan 10 DPS casus. Hieraan voorafgaand vulden de studenten een enquête in, waarin zij hun competentie ten aanzien van het overdragen van patiëntgegevens aangaven. Aan het eind van de pilot vulden zij opnieuw een enquête in waarin zij zichzelf, alsmede hun collega-student, de casus en het programma beoordeelden.

Resultaten De eigen competentie van de studenten ten aanzien van het schrijven van een overdracht is na het gebruik van DPS significant verbeterd. Studenten zijn in staat elkaars geschreven overdrachten te beoordelen en beoordelen allen de casus en het programma positief.

Conclusies Deze vernieuwende vorm van onderwijs, waarin studenten elkaar beoordelen, wordt door de studenten zelf als positief en effectief ervaren. De planning is om dit onderwijs structureel in het medisch curriculum van het LUMC en het AMC op te nemen. Trefwoorden: communicatievaardigheden, evaluatie Voorkeur wijze van presentatie: paper Benodigde apparatuur: beamer/pc Correspondentie-adres: R. Sijstermans Academisch Medisch Centrum Afdeling COMMON, kamer J-052 Meibergdreef 9 1105 AZ Amsterdam E-mail: [email protected]

81

m 31 december Project: Interfacultaire communicatie training via een virtuele patiënt status

Recommend Documents