m 24 mei 2014

Oosseldstraat 8 7004 DM Doetinchem

Tel.: 06-27473325 www.huisvanmarabout-gambia.nl

Rabo: 11.60.74.221 KVK nr. 09196368

Reisverslag 7 t/m 24 mei 2014 Al dagen druk in de weer. Heb ik overal aan gedacht? Koffer al vast klaar gezet, het Gambia-virus waait weer rond. Woensdag 7 mei om 07.00 uur gaat mijn vlucht. Koffer inpakken met eigen spullen en de rest van het gewicht aanvullen met babykleertjes en trainingspakken die ik gekregen heb van kennissen. Dit keer mag ik 30 kg meenemen. Daar zit ik echter al gauw aan dus de rest gaat de volgende keer mee!

Dinsdagavond om 22.00 uur wordt ik op de trein gezet en rond 23.45 uur ben ik op Schiphol. De incheckbalie opgezocht maar deze gaat rond 04.00 uur open. Mijn koffers opgestapeld en mijn hoofd er op gelegd en heb lekker een poosje geslapen. Koffers inleveren en door de paspoortcontrole. Gelukkig is er nu wel een restaurant open want ik heb wel trek in een broodje en een kop thee. De laatste kop thee was al weer van dinsdagavond voordat ik ging. Het is rustig bij de controle aan de gate voordat ik het vliegtuig in kan. De rest zal nog komen dacht ik totdat de piloot zei dat er maar 76 mensen aan boord zijn ipv de gebruikelijke 180. Rustige vlucht gehad en zonder tussenstop. Volgens het schema zouden we stoppen in Senegal maar waarschijnlijk vanwege het geringe aantal passagiers was dat niet nodig. Iets over 11.00 uur gambian time landden we op Banjul Airport. Een uurtje eerder dan gepland. Yusupha had er zo snel niet op gerekend dat ik er al was, hij stond niet bij de vliegtuigtrap. Toen ik uit de bus stapte die ons naar de aankomsthal bracht, stond de vader van Wuday mij op te wachten en hielp mij met mijn bagage. Hij werkt bij de meteorologische dienst op het vliegveld en had gehoord dat ik eerder zou aankomen. Na de check van de bagage stond mijn gambian brother Yaya al klaar met zijn taxi. Ook Wuday was meegekomen. We stonden al even te praten toen ook Yusupha aan kwam lopen.

In de taxi van Yaya en op naar Senghore Kunda in Kololi. Bij aankomst bleek dat ik het grote appartement kreeg omdat de andere bezet waren. Wel luxe, drie slaapkamers met eigen douche en toilet terwijl ik er maar één nodig heb. Het appartement zag er weer keurig netjes uit. Wuday had voor mij een welkomstlunch gekookt, red benachin with fish. De lunch ging er met smaak in, I finished ma plate, I did see China (dit zeggen ze wanneer je bord leegmaakt want op het bord staat ‘made in China’). De koffers uitgepakt en even lekker uitgerust van de lange reis, Die avond naar Yasmina geweest voor een borrel en daarna vroeg slapen.

Ik heb deze reis een aantal zaken op het programma staan. Allereerst natuurlijk het Huis van Marabout (www.huisvanmarabout-gambia.nl) . Als alles goed gaat wordt in deze periode de Blue Pump geplaatst. Zaterdag al ga ik met Yusupha naar onze compound in Busura. Yusupha start op maandag met een twee weken durende training voor zijn werk op het vliegveld. Hij heeft dan geen tijd om mij te helpen. Dus gelijk naar het dorp, als ik daarna nog een keer naar het dorp moet dan red ik mij wel. De eerste contacten zijn altijd het belangrijkste, dan heb ik de hulp van Yusupha hard nodig. Daarna ga ik aan de slag voor de Nursery School in Brufut. Althans de voorbereiding van de bouw van de school. Deze zijn in volle gang en er moet nog het eea gecoördineerd worden. Ik hoop in deze twee weken de zaken dusdanig op orde te krijgen dat zeer spoedig met de bouw gestart kan worden. Ik heb een gesprek met de aannemer, met de coördinator van het project in Gambia en met de mensen die uiteindelijk de school moeten draaien: de leraren, de ouders en de PTA (Parents and Teachers Association, een soort van medezeggenschapsraad) Ik ga een aantal bezoeken brengen aan de scholen van Stichting PRO8 uit Doetinchem. Zij ondersteunen scholen in Njaba Kunda en Jambur. Ik maak deel uit van hun bestuur. Afgelopen weken is er opdracht gegeven voor het maken van schooluniformen voor beide scholen. Gedurende de periode dat ik de scholen bezoek worden de uniformen opgeleverd. Een mooi moment voor een aantal bezoeken aan deze scholen en het afronden van dit deelproject. In februari ben ik voor Stichting Fairwater begonnen met informatie inwinnen voor het Carry Can project. Kinderen krijgen een eigen fles met een draagtas zodat zij de hele dag drinkwater hebben. De voorbereiding krijgt nu een vervolg zodat binnenkort een pilot uitgezet kan worden op een aantal scholen in Gambia. Natuurlijk is het ook business-time. Binnenkort start het marktseizoen weer en moet de voorraad van Kumpara Art & Design (www.kumpara-artdesign.com) op orde zijn. Hemelvaartsdag 29 mei is de eerstvolgende markt in Dinxperlo en tot eind augustus staan we op zo’n 20 markten. In februari had ik de voorraad al aardig aangevuld maar nu ben ik op zoek naar leuke, apart en speciale artikelen die onze mooie collectie nog leuker maken.

Het toeristenseizoen loopt langzaam naar het einde en dat is goed te merken. Het is s ’avonds erg rustig in de Senegambia Strip. Sommige restaurants zijn al gesloten. Over een paar weken begint het regenseizoen en dan is het helemaal rustig. Zaterdag dus de eerste trip naar onze compound in Busura. Zondag ga ik koken voor de familie in Lamin. Ze vonden de vorige keer mijn Bolognese with Pasta erg lekker dus dat staat zondag ook weer op het menu. Maandag en dinsdag aan de slag voor de Nursery School in Brufut en de dagen daarop naar Jambur en Njaba Kunda. Ik plan zo veel mogelijk in de eerste week omdat er altijd wel een afspraak misloopt of verschuift. Tussen de bezoeken door ga ik naar de markten in Serekunda en Banjul voor business. Vanavond (vrijdagavond) ben ik uitgenodigd op een verjaardagsfeest in Club One in de Senegambia Strip. In het vliegtuig zat ik naast twee dames uit Rheden. Een van hen was al eens op de school in Seyoni geweest en de andere dame had een vriend in Gambia. Zij vonden ons project in Busura erg interessant en reizen zaterdag met mij mee naar het Huis van Marabout. Een van de dames is vrijdag jarig en onder het genot van een borrel bespreken we de reis naar Busura.

De temperatuur is overdag behoorlijk hoog terwijl het s ‘avonds lekker afkoelt. Het is te merken dat het al lang niet meer geregend heeft want alles is droog en erg stoffig. Maar het blijft hier altijd mooi en het is weer fantastisch om weer hier te zijn in The Smiling Coast of West Africa!

Zaterdagmorgen vroeg op want ik ga voor de eerste keer naar het Huis van Marabout. Mohammed komt mij mooi op tijd ophalen met zijn 4wheel-drive. Eerst Wuday ophalen in Lamin. Haar zusje Adama wil ook wel graag zien waar wij aan het werk zijn dus zij gaat ook mee. De beide dames uit Rheden zouden ook meegaan maar één van beiden kon niet op zaterdag en de andere dame moest al weer vroeg terug zijn vanwege een andere afspraak. Van Lamin naar Busumbala om Yusupha op te halen en dan op weg naar Busura, via Brikama. In Brikama even gestopt voor een zak rijst en snoep voor de kinderen. De nieuwe weg door Brikama was nu gereed. Het is een vreemd gevoel om over een geasfalteerde weg door Brikama te rijden, inclusief zebrapaden met nachtogen, belijning op de weg en verkeersborden. Voorheen was het een waar kunststuk van de chauffeur om ons door de kuilen en gaten heen te loodsen. Soms kwam de jeep akelig scheef te hangen, maar no problem de chauffeur wist hier wel raad mee. In het regenseizoen was het helemaal een toer om de juiste weg te vinden. Just follow de footsteps zoals Yusupha mij al eens zei toen ik zelf door alle plassen reed. Deze weg loopt zo helemaal door tot aan de grens met Senegal. Bij elke school een zebrapad met nachtogen. Overal verkeersborden en lijnen op de weg. Er staan zelfs hectometerpaaltjes langs de weg met nummers er op. De rit van Brikama naar Busura duurt nu slechts 10 minuten terwijl voorheen we minimaal 45 minuten reden over de laatste 10 kilometer. De vooruitgang heeft hier ook letterlijk en figuurlijk zijn weg gevonden. Dit is goed maar aan de andere kant gaat er wel wat van de charme en karakter van het land verloren. Waar we eerst van links naar rechts door de jeep geschud werden (free massage zoals ze dat hier noemen) en roodbruin van het stof terug kwamen, zitten we nu rustig achter in de jeep en het enige wat ons nog ‘lastig valt’ is de wind die door de snelheid van de jeep door de achterbak waait.

Wij waren al mooi op tijd bij het huis van de Alkalo in Busura. Zoals gewoonlijk was de Alkalo op zijn werk in Banjul. Zijn vrouw was naar een ‘program’ en kwam pas laat thuis. Then I am the female Alkalo zei Wuday. The 1st female Alkalo of The Gambia zei ik tegen haar. Adama vertelde mij dat er wel meer female Alkalos zijn in Gambia bijvoorbeeld de Alkalo van Brusubi. Ik dacht dat deze functie altijd door de mannen uitgeoefend werd maar ook een vrouw kan een Alkalo zijn, weer wat geleerd!! Bij afwezigheid van the Alkalos wife hebben wij de zak rijst overgdragen aan één van de andere vrouwen en reden toen naar onze compound, the marabouts house. De marabout Ebou Janneh stond ons al op te wachten en we hebben een korte vergadering gehouden over de voortgang in de compound. Daarna een rondleiding langs de patiënten. Er zijn circa 15 patiënten in de compound, 14 mannen en 1 vrouw. Twee patiënten mogen binnenkort naar huis. De overige 13 lagen met een ketting aan hun been vast aan de muur. Mijn aanwezigheid maakte een aantal patiënten enigszins onrustig maar Ebou stond erop dat we ze allemaal even zagen. De vrouw lag ineengekrompen op het matras en reageerde amper op onze aanwezigheid. Één van de mannen sprong op en begon luid te schreeuwen en te zingen en een ander sprak mij aan in een slecht verstaanbare mix van engels en wollof.

Na de rondleiding een bezoek aan de groentetuin. Deze lag er goed bij en overal waren bedden met groenten aangebracht zoals okra, tomaten, bitter tomatoes, kucha, garden eggs, pepper. Het water moet nog steeds met emmers uit de put gehaald worden omdat de pomp er nog niet opstaat. Er is mij toegezegd dat in deze periode de pomp geplaatst gaat worden. Ik zie nog weinig activiteit mbt de plaatsing dus ga ik begin volgende week naar SWE-GAM in Kanifing, het installatiebedrijf. Ik heb al eerder met de manager, Mr. Ebrima Cole, gesproken. In maart hebben een aantal mensen van Stichting Fairwater uit Amsterdam op ons project rondgekeken en ons daarna hoog op de lijst voor plaatsing van de Blue Pump gezet. Stichting Fairwater is de ontwikkelaar en de leverancier van de pomp. Even weer wat touwtjes in het netwerk aan elkaar knopen om ervoor te zorgen dat de pomp er snel (liefst gisteren natuurlijk) staat. Maar de tuin is fantastisch. Met bamboestokken en doek was een apart gedeelte in de tuin afgemaakt. Dit was tegen de chickens, deze kropen onder het puntdraad door en aten alle groenten op. Bijna overal had men provisorisch het onderste gedeelte van de omheining afgedicht met doeken. Ebou vroeg of er nog extra puntdraad getrokken mocht worden dan konden de chickens ook niet meer in de tuin. Ebou berekent wat hij nodig heeft aan draad en spijkers, Yusupha informeert wat het kost en ik hoop het deze week nog te kunnen kopen. Ik heb voor dit soort aankopen altijd een aparte kas bij me om actief te kunnen reageren op deze vragen. De mobiel van Ebou deed het niet meer en is daarom ook meteen uit de kas vervangen. Het is belangrijk dat Yusupha en Ebou goed kunnen communiceren met elkaar. Zij zijn de belangrijkste schakels in ons project.

Na een uitgebreid afscheid zijn we nog even naar een shop gereden, net buiten Busura om charcoal in te slaan. Naast hout wordt er veel op charcoal gekookt. Dit is op het platteland een stuk goedkoper, dal 125 ipv dal 150. De zakken op het platteland zitten ook helemaal vol terwijl in de stad dezelfde zakken maar halfvol zitten. Dus 7 zakken op het dak van de jeep geladen voor de families van Yusupha, Mohammed en Wuday. Op weg terug nu naar het huis van Yusupha in Busumbala. De charcoal afgeladen en daarna plaatsgenomen in de schaduw van de mangotree. De vrouw van Yusupha had weer een heerlijke lunch voor ons klaargemaakt, domoda met dit keer een soort van ragout van vis en groente. Even nagepraat en de lunch laten zakken. Daarna naar het huis van Mohammed, ook in Busumbala. Ook daar de charcoal afgeladen en even naar binnen. Mohammed was net vader geworden van zijn zesde kind, little Abdoulie. Natuurlijk even met de jongste telg op de foto en kennisgemaakt met de vrouw van Mohammed. Vanuit Nederland had ik van een studiegenote van Karin een aantal zakken met kinderkleding meegenomen. Het grootste gedeelte van de kleding heb aan de kinderen van Mohammed gegeven. Dit was erg welkom want Mohammed werkt als tourist-driver en maakt lange dagen. Hij verdient hier echter niet veel mee. A big thank you for your friend in Holland zeiden Mohammed en zijn vrouw bij het afscheid.

De laatste stop was in Lamin bij het huis van Wuday’s moeder. Ook daar de charcoal afgeladen en de laatste kleertjes aan Aida, de zus van Wuday gegeven. Haar dochterje, little Isha, is nu 1,5 jaar oud en kon ook nog wel wat kleding gebruiken. Aida werkt als birdguide voor de birdwatchers die naar Gambia komen. Maar ook hier valt niet veel te verdienen. De kleertjes werden hier, net als bij Mohammed, met een big thank you ontvangen. Toen ik weg wilde gaan vroeg Aida aan mij: did you change your color? Ik wist eerst niet wat zij bedoelde maar iemand wees op mijn armen, Deze waren pikzwart van het sjouwen van de zakken met charcoal. Moe, vies en bezweet maar wel voldaan

kwam ik terug in Senghore Kunda. Even een lekkere (koude) douche en daarna tijd voor siësta. S’ avonds naar Yasmina voor een borrel. Na de eerste vielen mijn ogen al bijna dicht dus geen tweede meer. Op tijd naar bed en een lange nacht maken.

Zondag was ik op de lunch uitgenodigd door de moeder van Wuday. Er stand plasas op het menu, een overheerlijke ragout-achtige saus van smoked fish, dryfish, potatoe leaves, snake, beef en heerlijke groenten zoals bitter tomatoe en pepper. Ik had beloofd om voor het diner te zorgen. De familie houdt erg van bolognese met pasta maar kookt dit zelf nooit dus bolognese for dinner!! S’ morgens was ik al naar Marouns Supermarket geweest om het gehakt te halen. Dit is het enige dat niet in de lokale slagerijen te koop is. Op de markt verse paprika, tomaten, uien, knoflook en champignons gekocht. De pasta en de bolognese kruiden had ik ook bij Marouns gekocht. De kookpot werd met charcoal gevuld en aangestoken. Even wachten voordat de pot heet genoeg is. In de tussentijd alle groenten schoongemaakt en gesneden. Toen ik s’ middags in de kamer zat hoorde ik buiten een kind hard krijsen en huilen. Ik vroeg wat er aan de hand was maar achteraf bleek dat the goat is having babies, she is giving birth. Ik moest even wachten op de kookpot dus liep ik en rondje om het huis om te kijken naar de babies van de goat. Ik zag nergens een goat en vroeg waar is de goat. De goat was bevallen is het achterste gedeelte van de keuken, schijnbaar was dat de vaste plek van de goat. Er liepen ook andere geiten in en uit de keuken en zaten overal met hun neus aan. Ik had gelukkig alles hoog genoeg weggezet zodat de bolognese niet in gevaar kwam. De pot was op temperatuur dus nu het vlees er in, daarna de rest. Het kolengedeelte was open dus elke keer vlogen er vonken uit. En dus ook regelmatig op mijn tenen. That’s cooking too werd mij gezegd, dat hoort er bij. Even later zaten we met circa 20 personen aan de bolognese met cheese and pasta. Er werd goed van gegeten en ook de laatste kruimel was op, We all saw China (lege borden  made in China is te zien). Rond 21.00 uur kwam Karamba, mijn taxidriver mij ophalen. Ik was nog van plan om even naar Yasminas te gaan voor een borrel maar ben toch thuis gebleven. Vanaf maandag ga ik aan de slag voor de bouw van een Nursery School in Brufut en moet nog het eea voorbereiden. Heb dus de zondagavond nuttig besteed en ben op tijd gaan slapen

Zondagmorgen (18 Mei). Niet zo vroeg op want vandaag is het een quiet day. Het huis een beetje opruimen en de afwas doen. Gisteren lasagna gekookt dus er staat nog wel een beetje. Eerst maar even de radio aan. Ik heb vorig jaar een wereldontvanger gekocht zodat ik een beetje muziek heb. Via de laptop is dat niet handig omdat ik niet altijd stroom heb dus als die opgeladen is dan gebruik deze alleen voor de email en andere laptop-zaken. Op de wereldontvanger hoor ik alleen gambiaanse stations met hun traditionele muziek of met club-muziek. Afgewisseld met spelletjes á lá 50 pop of een envelop (TROS, Tom Mulder – lang geleden) waarmee je Africel-credit kunt verdienen. Dit keer had ik afgestemd op Your radio VibesFM 106.1 Radio. En warempel bekende muziek. Schijnbaar hebben zij op zondagmorgen een zgn ‘foute uur’, ik hoor van allerlei lekkere oude muziek voorbij komen. Terwijl ik aan het typen ben zingt Rod Stewart “Tonight’s the night”. Heb ook al The Eagles, Abba, Michael Jackson, nog een keer Abba, Gibson Brothers (Que sera me vida), Bee Gees (Tragedy), Diana Ross and The Supremes, 10CC (Dreadlock Holiday), Boney M (Rivers of Babylon) en ga zo maar door. Een lekker ouwe l*llenochtendje dus! De afwas van de lasagna. Wuday is gek op lasagna en ik ook. Had haar beloofd om dit weer een keer te koken. In haar huis hebben ze geen oven dus koken in mijn appartement. Alle boodschappen gehaald en de voorbereidingen gedaan. De oven uitgeprobeerd en deze deed het goed. Lasagna in de oven en een lepel tussen de deur om luchtaanvoer te hebben. Vorig jaar april toen ik hier met Marlies, Benthe en Isa was hadden we deze oven ook ter beschikking en wist nog d truc met de lepel.

Na een half uurtje was de lasagna klaar. Voorzichtig de lepel, nu met een doek, uit de deur gehaald. Een ezel brandt zich echter maar éénmaal aan een hete lepel die uit een ovendeur komt (red. april 2013) en dit keer is Marlies er niet met calendula zalf. De lasagna was lekker maar ik te veel gekookt, geen probleem – maandag weer opwarmen in de oven. Vanavond ik uitgenodigd door de tante van Wuday in Brusubi voor een ‘program’. Haar zoon is onlangs getrouwd en ter ere daarvan wordt een feestje gegeven. De eigenlijke bruiloft is al geweest maar dit is een soort van after-party. Alleen het bruidspaar is er niet bij, ze zitten ergens is NoordEuropa. Het feest kan echter gewoon doorgaan. Drie nichtjes zijn aangewezen als 1st, 2nd en 3rd sister. Zij doen een groot deel van de voorbereiding. Wuday is de 2nd sister en al sinds zaterdag bezig met de voordbereiding van het feest. Ik wordt rond 16.30 uur verwacht in Brusubi. Wuday heeft mij uitgelegd waar ik moet zijn dus dat vind ik wel. Ik heb sinds dinsdag de beschikking over de 4wheel Toyotabus van mijn gambian brother Yaya. Het toeristenseizoen loopt ten einde dus hij heeft de bus niet nodig. Ik weet niet wat ik vanavond moet of kan verwachten, but we will see!!

Afgelopen week ben ik begonnen met het werk voor de bouw van een nurseryschool in Brufut. Een en ander liep niet lekker in de communicatie en ook het bouwplan en de kosten van het bouwplan waren niet helemaal helder. Maandag besteedt aan het maken van een plan dat voor iedereen duidelijkheid geeft qua coördinatie, planning en budget. Een duidelijk plan voorkomt ‘ruis op de lijn’. Er werd veel ge-emailed naar verschillende personen en niemand had het totale overzicht of totaalbeeld compleet. Met als gevolg dat emails niet, gedeeltelijk of verkeerd beantwoord werden. Dit kwam in een neerwaartse spiraal terecht en dit komt de samenwerking natuurlijk niet ten goede. Het plan maandagavond naar Nederland gemailed. Daarna de gesprekken in Gambia. Eerst dinsdag een gesprek met hun gambiaanse coördinator. Hij kwam aan het eind van de middag naar mijn appartement en we hebben de hele avond gepraat over het project. Ik had van de Nederlandse kant gehoord wat er volgens hun niet goed ging maar ik wilde ook van hem horen wat er zijn ogen misgaat. Na zijn verhaal aangehoord te hebben, heb ik hem mijn plan laten zien. Niet denken in problemen maar in oplossingen!! Uitgelegd wat de noodzaak is van goede afspraken en een duidelijke planning van activiteiten en dat belangrijk is, ook voor het werven van sponsoren, wat elke fase in de planning gaat kosten. Want het beschikbaar hebben van een budget bepaald natuurlijk wanneer een activiteit uitgevoerd kan worden. Ook met hem de oplossing voor de communicatie en coördinatie besproken. Hij zag het plan wel zitten en was blij dat er wat duidelijkheid ging komen. De eerste donder was nu uit de lucht. De volgende stap is het gesprek met de Task Force Committee (TFC). In deze commissie zitten een aantal belangrijke mensen voor het project o.a. de coördinator, een onderwijzer en de gambiaanse aannemer.

Dinsdagmiddag had ik niets op het programma staan dus tijd voor een lekkere strandwandeling. Even een paar uur met de kop in de wind. Het is circa 10 minuten lopen voordat ik vanaf Senghore Kunda op het strand sta. Ik loop dan via de Senegambia Strip naar het Senegambia Beach Hotel. Groet de bewakers aan de ingang vriendelijk. Hello Sir you are back again, welcome!! Is hun vriendelijk begroeting. Ik loop over het terrein van het hotel via hun Beachbar naar het strand. Dit is de kortste weg. Ik kan ook via de weg naar het strand lopen maar dan doe ik er meer dan en half uur over. Lekker even uitwaaien. Met de haren in de wind, letterlijk en figuurlijk. Ik had eigenlijk deze week

een afspraak staan bij de kapper maar heb deze af moeten zeggen omdat ik de reis geboekt had. Ik dacht ik kan nog wel wachten tot wanneer ik weer terug ben. Maar met deze temperatuur groeit het op eens zo hard en ik zelfs al een ‘matje in de nek’. Nu kon ik twee dingen doen: óf dreadlocks laten maken, of op zoek gaan naar een goede kapper. Heb toch maar voor het laatste gekozen, denk dat ik niet echt het type ben voor dreadlocks. Het Senegambia Beach Hotel heeft een kapperszaak annex beauty en wellnesszaak. De kapper leek mij voldoende, geen beauty and wellness. Woensdagmorgen voordat ik naar Brufut zou gaan even een bezoekje aan de kapper. De zaak zag er netjes en verzorgd uit. Ik werd vriendelijk ontvangen aan de deur en doorverwezen naar de dame van de afspraken. Ik kon meteen terecht. De kapper kwam binnenlopen, drukte zijn peuk uit en vroeg wat ik wilde: not too short and ma hair needs to be abit thinner. Hij begreep wat ik bedoelde. Ik had me bedacht dat een goed hotel als Senegambia Beach ook wel een goede kapper in dienst zou hebben, en dat bleek ook zo te zijn. De man knipte erg goed en wist wat hij deed. Terwijl ik in de kappersstoel zat kwam er een stel binnenlopen. Hij moest van haar naar de kapper maar durfde niet. Het waren Nederlanders en ik kon het gesprek duidelijk horen. Ik wil niet zei de man, dit kan wel wachten totdat ik weer thuis ben. Je ziet er niet uit met dat lange haar, zei de vrouw, had je maar eerder moeten gaan. En kijk zegt ze, die man daar in de stoel durft ook dus het valt best wel mee. He is afraid zegt ze wel tig keer tegen de kapper. De kapper was klaar met mijn kapsel en hij had zich netjes aan mijn model gehouden (geen bloempotkapsel of marine-kapsel). Ik stapte uit de stoel en zei tegen de vrouw: het valt best wel mee hoor, hij knipt goed. Ze keek mij met grote ogen aan en realiseerde zich toen dat ik hun hele verhaal ‘live’ meegekregen had. De man was nog niet overtuigd en ging met veel tegenzin in de stoel zitten.

Woensdag reed ik naar Brufut om de praten met de TFC. Eerst even langs het naaitatelier dat ook door deze stichting ondersteund wordt. In een kleine ruimte stonden 2 handmachine en 7 elektrische machines. De kleermaker was enthousiast les aan het geven aan de dames van het dorp. Het atelier was open op woensdag en zaterdag voor het geven van lessen. Echter alleen de handmachines konden gebruikt worden omdat de stroom uitgevallen was. Twee mensen waren druk aan het werk terwijl de 7 anderen noodgedwongen moesten toekijken. De belangstelling was erg groot voor de cursussen. Er werd een verzoek gedaan voor een grotere ruimte en meer handmachines. De stroomvoorziening is nu éénmaal een groot probleem in Gambia. Meestal is er overdag geen stroom en s’ avonds is het ook maar afwachten wanneer de stroom terugkomt, meestal is dat laat in de avond. Dan op weg naar de TFC. Ze zaten allemaal al mooi op tijd klaar voor mijn komst. Hetzelfde gesprek dat ik dinsdagavond voerde met de coördinator, voerde ik nu ook met de TFC. Ook hier was er de nodige onduidelijkheid. Met mijn plan in de hand heb ik het eea uitgelegd en ook zij waren blij met de oplossingen op het gebied van communicatie en planning. Het vertrouwen en de mindset in Gambia is weer goed. Nu nog in Nederland maar daar kan ik niets aan doen, daar moet de stichting zelf over beslissen. Samen met de aannemer en de coördinator heb ik een afspraak gemaakt met een Nederlandse aannemer die in Gambia woont. Hij begeleidt bouwprojecten en wilde bekijken, samen met de gambiaanse aannemer, wat hij kon doen mbt bouwtekening en budget. In eerste instantie op zondag, maar later op verzoek van de Nederlandse aannemer op zaterdag om 17.00 uur in Brufut. Ik had van een collega trainingspakken gekregen van hun vereniging KV Het Broek. Hij vroeg of ik ze kon gebruiken in Gambia. (sport) Kleding is altijd welkom. Vorige keer had ik wedstrijdtenues meegekregen van Herwers Renault uit Doetinchem. Deze heb ik gegeven aan het

team van mijn gambian brother en beloofd dat wanneer ik nog meer sportkleding kreeg, deze ook aan hen zou geven. Toen mij collega kwam met de trainingspakken wist ik natuurlijk al aan wie ik deze zou geven: The Brufut Football Club. Ik was toch in Brufut voor het gesprek met de TFC dus na het gesprek door naar het voetbalveld waar de jongens aan het trainen waren. Ze waren erg blij met de trainingspakken en ik heb nog een paar leuke foto’s kunnen maken. Namens het Brufut Football team: KV Het Broek Jerejeff!! (betekent bedankt in het Wollof)

Zaterdag is de afspraak met de aannemer in Brufut, dus nu tijd voor de werkzaamheden voor PRO8 uit Doetinchem. PRO8 ondersteunt twee scholen, in Jambur en Njaba Kunda. Ik heb in 2010 voor PRO8 een school ingericht met meubels in London Corner Serrekunda samen met mijn gambian brother. Daarna ben ik verbonden gebleven aan PRO8 en nu zit ik ook in het bestuur van deze stichting. Schooluniformen is de opdracht van deze keer. Begin van de week afspraken gemaakt voor een bezoek aan Jambur op vrijdag en aan Njaba Kunda op dinsdag de week er op. Vrijdagmorgen rond 09.00 uur reed ik weg bij Senghore Kunda. Ik was de vorige keer al in Jambur geweest maar dat was met een taxidriver. Dit keer had ik zelf een auto dus goed gevraagd waar ik wezen moest. Normaal gesproken rijdt Wuday mee maar zij moest werken aan The Gambian University. Een aantal opmerkelijke punten opgezocht langs de kant van de weg. De goede afslag gevonden op de weg naar Brikama in Farato. Na een poosje herkende ik de weg wel weer maar even gecheckt bij iemand. Bleek ik op ca. honderd meter van de school te staan! Ik werd vriendelijk ontvangen door de vice principal Mr. Ousman Kebbeh. Over van alles en nog wat gepraat en toen over naar de uniformen. Er zijn circa 136 kinderen zonder schooluniform omdat de ouders dit niet kunnen betalen of omdat ze geen ouders meer hebben. Ik heb met Ousman de lijst doorgenomen en wat het kost om alle kinderen een uniform te geven. Ik heb hem een eerste aanbetaling gedaan en hij belt later de kleermaker en wil hem vragen zsm te beginnen. Uiterlijk volgende week vrijdag wil Ousman de kinderen met hun nieuwe uniformen aan mij tonen, in overleg met de Chairman van de PTA (Parents and Teachers Association). Heb nog een aantal foto’s gemaakt van de school en van de groentetuin en ben toen weer naar huis gereden. Toen ik wegreed was net de ochtendshift van de school ten einde. Een aantal onderwijzeressen vroegen of ze met mij mee mochten rijden naar Farato. Ik zal alleen in de bus dus prima en ook gezellig. De dames afgezet in Farato en door naar Kololi. Onderweg hoorde ik ineens muziek maar ik had geen radio aan, opeens hield de muziek op. Dit herhaalde zich twee of drie keer en toen was het afgelopen. Ik was aan het rijden toen mij telefoon ging. Ik heb niet opgenomen maar toen ik thuis was heb ik teruggebeld. Het was Ousman om te vragen of ik een mobiele telefoon in mijn bus gevonden had. Ik zocht en vond er 1 tussen de zitting van de voorbank. Dat was dus de muziek! De onderwijzeres Fatou belde mij via een andere telefoon om te vragen wanneer ik weer in Jambur zou komen. Niet eerder dan volgende week vrijdag en dat was te laat dus kwam zij naar de Senegambia Strip om de telefoon op te halen. Een uurtje later kon ik de telefoon weer aan een opgeluchte Fatou overhandigen. Ousman had ondertussen ook contact gehad met de kleermaker. De kleermaker kon alles wel af krijgen voor volgende week maar dan was een aanbetaling niet voldoende, hij wilde het bedrag in z’n

geheel hebben. Afgesproken met Ousman dat ik de rest van het geld zaterdag aan hem in Brikama bij het Galp benzinestation zou geven.

Zaterdagmorgen al vroeg naar Senegambia Strip om het restant van het geld voor de uniformen voor Jambur te wisselen. Eerst even tanken want het gaat snel, de 4wheel Toyota is een dorstig type. Bij het wegrijden van het benzinestation moest ik lang wachten. Op de andere weghelft lag een auto op de kop. Veel mensen en auto’s midden op de weg. Snel door naar Brikama. Er waren die dag veel politie controles op de weg zo ook in Old Yundum. De agent hield mij aan en ik liet hem mijn rijbewijs en de verzekeringspapieren zien. Alles klopte, niets aan de hand althans dat dacht ik. Do you have a clearance fort his vehicle vroeg de agent. Ik snapte niet wat hij daarmee bedoelde. De auto moest naar de kant van de weg en ik mee naar het bureau. Naar de superior van de agent, in een klein kamertje. De man begon langzaam en vriendelijk te vertellen: you are driving a commercial vehicle and you need a clearance for that. Ik had de touristbus van Yaya bij me daarom hadden ze van de weg gehaald. Yaya gebeld en hij praatte lang met de agent en legde hem uit waarom ik hier was. Toevallig kende hij de marabout in Busura en wilde daarom mij toestemming geven om verder te rijden ipv een clearance te halen in Banjul (met de nodige tijd en het geld die daarmee gepaard gaat). Yaya vertelde dat wanneer ik hem wat gaf voor zijn kindness dat het dan goed was. Ik vroeg aan de agent wat ik hem verschuldigd was voor zijn soepele houding, anything from the heart was zijn antwoord. Ik gaf hem 400 dalasi (iets minder dan 8 euro) en mocht weer verder. Ik kreeg zijn telefoonnummer en wanneer ik weer hiervoor aangehouden zou worden dan moest ik hem bellen en hij loste het dan voor mij op. Waarschijnlijk heb ik hem met die 400 dalasi een mooi ontbijt bezorgd maar anders had het mij meer tijd en geld gekost. Rond 11.00 uur was ik dan eindelijk in Brikama. Ik belde Ousman en hij was er binnen 10 minuten. Het geld overhandigt en de kwitantie laten tekenen (gemaakt op de achterkant van mijn boardingpass, ik had geen ander papier bij me) Hij belt me woensdag voor verdere afspraken.

Op de terugweg de boodschappen voor de lasagna gehaald en aan de slag voor de lunch. Na de lunch even tijd voor een kleine siësta want om 17.00 uur wacht de aannemer in Brufut. Rond half 5 reed ik weg in Kololi en om 16.50 uur was ik op de afgesproken plek, de zendmast van Gamtel aan de highway in Brufut. Van daar uit zouden we naar het terrein gaan waar de school gebouwd gaat worden. De Nederlandse aannemer belde dat hij ca 15 minuten later zou komen, oké dan wacht ik even. Even voor vijfen kwamen de coördinator en de gambiaanse aannemer er aan, de één op de fiets en de ander te voet. Rond half zes was de Nederlandse aannemer er nog niet dus belde ik hem. Hij moest van achter Brikama komen en het was erg druk. Dit wist hij ook al wel eerder maar ja, het is gemakkelijk om zo om te gaan met andermans tijd. Rond zes uur was hij er nog niet en we hadden allemaal nog andere afspraken die dag dus ik excuseerde mij voor mijn landgenoot die het nodig vond om drie mensen meer dan een uur te laten wachten. Rond half 7 was ik weer thuis en heb niets meer gehoord van de Nederlandse aannemer. Het is wel typisch dat van alle afspraken die ik deze weken gemaakt hebt, de énige afspraak met een Nederlander niet goed loopt en niet door is gegaan (de andere afspraken met de gambiaanse medewerkers van de diverse projecten zijn allemaal keurig en op tijd verlopen dus geen GMT!!! (Gambian Maybe Time)). Toen ik de Nederlandse aannemer belde hoorde ik aan zijn accent dat hij uit het zuiden des lands moest komen. Nu weet ik uit ervaring dat mensen uit het zuiden des lands met één keer ja ook ja bedoelen maar wanneer ze twee keer ja zeggen dat het dan onduidelijk is of ze zich wel aan de afspraak houden. Ik heb het aantal keer ja niet geteld maar dat zal dan wel twee keer geweest zijn. Jammer dat mensen zo met andermans tijd om kunnen gaan en daarmee mij en mijn gambiaanse kennissen niet serieus nemen.

Komende week nog een aantal leuke afspraken gepland. Dinsdag ga ik met de ferry vanuit Banjul over naar de North Bank. Men heeft mij verzekerd dat de ferry weer goed is en dat ik met circa 15 minuten aan de andere kant ben. De ferry heeft lange tijd kuren vertoont en de oversteek met een local ferry dat doe ik niet meer (december 2012 – met collega Stephan in het donker in een overvolle vissersboot waarvan in eerste instantie de motor het ook niet deed en we waren al van wal…..) Anders moet ik via de South Bank landinwaarts en oversteken naar Farafenni. De oversteek is daar veiliger en is maar een paar minuten. Dit is echter wel een groot aantal uren extra rijden. Men heeft mijn verzekerd dat de ferry in Banjul weer goed is dus daar vertrouw ik dan maar op. Ik ga ook nog een aantal dagen de markt op om inkopen te doen voor www.kumpara-artdesign.com. Met alle markten in het vooruitzicht wil ik nog wat leuke aanvullingen voor de collectie proberen te vinden.

Het feest op zondag was een fantastische ervaring. Rond 15.30 uur was ik in Brusubi. Eerst een lekkere lunch, benachin bereidt op de Senegalese manier. Dwz met eieren, groenten op zuur en saucages. Rond 17.00 uur kwamen de eerste gasten binnen. De bedoeling van dit feest is dat na de trouwerij vanuit het huis van de bruidegom een koffer met kleding naar het huis van de bruid gebracht wordt of dat een bed aan het bruidspaar geschonken wordt door de ouders van de bruidegom. Dit gebeurt tegenwoordig meestal in dalasis maar de traditie blijft in ere. De familie van beide kanten komt dan met al hun gevolg. Het bruidspaar was er zelf niet, ik meende dat ze in Noord Europa woonden maar ze wonen in de Verenigde Staten. Net als moeder die éénmaal per jaar overkomt. De bruidegom is Wollof en de bruid is Mandinka. Dus beide families kwamen met hun traditionele zang en muziek eer brengen aan het bruidspaar. Buiten in de tuin klonken de Mandinka drum en binnen was de ruimte gevuld met Wollof klanken. Tussen de drums door klonken de gezangen van de griots. Dit zijn vrouwen die op zo’n feest naar binnen lopen en soort van odes zingen aan de familie, bekenden personen of religieuze bekendheden. Zij lopen met een kleine megafoon en zingen aan één stuk door. Ze krijgen geld voor hun zang en gaan dan weer verder. Op deze avond zijn er veel griots op bezoek geweest. Meestal kennen ze de familie niet. Ze informeren bij iemand hoe de familie heet en verzinnen dan een compleet loflied op de familie. Elke keer kwam er weer een nieuwe groep bezoekers binnen en meestal met hun eigen drumgroep. Na de ceremonie bij de bruidegom verplaatst het gezelschap zich richting het huis van de bruid om de geschenken af te geven. De meeste families laten rondbazuinen wat zij aan het bruidspaar geschonken hebben. Door een griot of door een vertegenwoordiger van de familie. Ik wist hoe de ceremonie zou verlopen maar echt goed te volgen is dit niet voor een tubaab. Het was mooi om te zien hoe de dames zich in de meest fantastische kleuren en creaties hadden uitgedost. De muziek was opzwepend en erg ritmisch. Dus ik heb een mooie avond gehad. Rond 20.00 uur ben ik naar huis gegaan. Het feest duurde nog tot diep in de nacht maar ik had die avond nog een afspraak. En na een paar uur had ik genoeg traditie beleeft. Bijna niemand sprak Engels en ze waren natuurlijk volop met het feest bezig. Ik heb zelf geen foto’s gemaakt want dat vond ik niet gepast op dit familiefeest. Ik was uitgenodigd als gast door de familie en vind het niet netjes om dan als een toerist te gaan fotograferen. Wuday heeft met mijn Iphone nog wel wat familiekiekjes gemaakt.

Die avond kreeg ik een klein bezoekje van Mr. Banjul Belly (boek van streek). Het is normaal gesproken niet zo heel erg maar de volgende dag had ik afspraak staan in Njaba Kunda. Dit ligt aan de andere kant van de rivier. Dus dat zou een lange reis worden dus dan Mr. Banjul Belly vervelend zijn. Baobab juice schijnt een goed middel te zijn tegen banjul belly. Het is een wat dikkere sap van o.a. baobab, banaan en andere stoppende vruchten. Het zou snel moeten werken en dat deed het ook. Tijdens de strandwandeling zag ik op één van de kraampjes staan: one baobab a day keeps the doctor away. En dat was ook zo. Toen ik de volgende morgen opstand was het allemaal weer rustig, geen gekroel in de koel meer. De volgende morgen al vroeg op omdat ik de ferry op tijd wilde halen. Alles ingepakt voor de reis en nog even checken of ik overal aan gedacht had. Ik heb geen tijd om nog een keer te gaan dus alles moet nu geregeld worden. Ik had de deurklink nog in de hand en wilde mijn deur afsluiten toen de telefoon ging. Het was de principal van de school in Njaba Kunda. Hij moest zich helaas excuseren voor vandaag, er was wat tussen gekomen, hij excuseerde zich ook voor het vroege tijdstip van bellen. Hij wilde voorkomen dat ik voor niets de lange reis aanvaarde. Daar was ik erg blij om! Hij zou woensdag naar de Senegambia Area komen voor zaken en wilde mij dan graag spreken. Dit paste mij natuurlijk ook prima, we kunnen hier ook over de schooluniformen praten. Ik was dus onverwacht een dag vrij. Lekker relaxed die dag en in de middag naar het strand voor een lange strandwandeling. Even weer lekker uitwaaien. Ik had de auto geparkeerd het strand bij Palma Rima. Dit ligt iets hoger dan Senegambia en het strand is daar rustiger en mooier. Niet te veel aanspraak en het strand is daar nog ongerept. Senegambia beach is jaren geleden kunstmatig gecreëerd door het op te hogen met zand. Dit begint nu behoorlijk af te kalven doordat er te laat wat aan gedaan is en de oceaan zijn werk al aardig verricht heeft. Na zo’n twee uur gelopen te hebben begon ik trek te krijgen. Het was rond 19.00 uur, wel vroeg voor dinertime hier. Ik had mijn auto geparkeerd bij Italiaans restaurant Luigies. Een erg goed restaurant maar niet goedkoop voor Gambiaanse begrippen (je betaalt hier all-in ca. € 10 ipv de gemiddelde € 6 á € 7) Mijn maag voelde weer goed aan dus tijd voor een stevige pot. Een beef pot besteld, een stoofpotje met rundvlees. Het vlees was gestoofd in een goulash achtige saus met wortel en erwten, afgedekt met gestoomde aardappelschijfjes. Het was erg lekker en my stomach was happy again. Rond 20.30 was ik weer thuis, nog even de email gecheckt en vroeg onder de wol (laken in dit geval) en een lange nacht maken. Rond 03.00 werd ik wakker door een oorverdovend lawaai op het dak van mijn appartement. Hoor ik dit nu goed, regent het? Het is nog geen regenseizoen. De regen viel echter met bakken uit de lucht en wel uren lang. Met vlagen waren de roffels van de stortbuien te horen op de aluminium golfplaten van mijn dak. Na een poosje weer in slaap gevallen en in de morgen was het weer stralend buiten. Op tijd op staan want ik weet niet precies hoe laat de principal van de school uit Njaba Kunda komt. Even lekker weer onder de (koude) douche. Vanwege het warme weer sta ik wel 2 of 3 keer per dag bij de komen onder mijn douche. Vandaag heb ik garnalen met peper en uien op senfou (dit is het brede stokbrood, het small stokbrood heet tapalapa) op het menu staan als ontbijt. Met een glas Wonjo

erbij, en je kunt er weer een hele poos tegen. Ik koop elke dag een fles eigengemaakte Wonjo bij Mum of Fatou. Daar kan geen andere drank tegenop en het is ook nog eens good for the blood. Voor het ontbijt nog even nar de Senegambia Strip gelopen om geld te wisselen voor de schooluniformen. Het meeste water van de nachtelijk stortbui was al weer weg en alles was fris van de regen. Hier en daar nog een plas die ik moest oversteken, binnen een paar uur zijn die ook weer verdwenen. Gewacht tot 12.00 uur maar geen principal van Njaba Kunda. Een paar keer gebeld maar kreeg een dame van Africel aan de lijn: the number you dailed is either switched off or out of coverage area. Dan maar naar Banjul om inkopen te doen voor www.kumpara-artdesign.com. Ik had gehoord dat er leuke armbanden en haarclips te koop waren op de markt. De hele markt afgelopen maar wat ik zag waren de armbanden en clips die ik al had. Nog even naar pareo’s gekeken. Ik heb er nog een redelijk aantal maar met de zomer in aantocht lopen deze altijd goed. De kleuren vond ik echter niet zo mooi, misschien dat ik straks nog even naar mijn vaste verkoper in Serrekunda ga. Nog wel een aantal leuke rieten schalen op de kop getikt. In januari heb een voorraad rieten manden gekocht dus dit is een mooie aanvulling. Als laatste naar mijn zaak voor de sjaals. Ik had in februari een flink aantal ingekocht maar op de eerste beste markt in maart zijn een groot aantal sjaals van eigenaar gewisseld. Wat nieuwe kleuren uitgezocht en wat meer World Cup Oranje sjaals meegenomen (dus dames: voetbalfan en liefhebber van sjaals? Wij hebben de juiste sjaals om modieus naar het voetbal te kijken, in grote aantallen verkrijgbaar en nabestellingen binnen twee weken geleverd!) Op weg naar huis wat boodschappen gedaan voor de domoda, één van mijn vele favoriete gambiaanse gerechten.

Ik had nog steeds niet gehoord van de principal van Njaba Kunda. De hele donderdag ben ik nog weer bezig geweest met het uitbreiden van de collectie van www.kumpara-artdesign.com. Na een drukke en warme zoektocht over de markt van Serekunda was het tijd voor de lunch. Ik was aan de beurt om te koken en ik wist wel wat het moest worden: Bolognese with Pasta. De boodschappen gehaald, dit keer bij Marouns Supermarket omdat ik op de markt er niet zo gauw aan gedacht had. Dan maar even makkelijk een keer. Het vlees gebraden en de groente er doorheen. Nu de pan op het gas voor de pasta. Na een tijdje wilde ik de pasta in het water doen maar ik hoorde Wuday zeggen: Wait! The pasta cannot go in because it’s not quarrelling yet. Ik wist even niet wat ze bedoelde. To quarrel betekent toch lawaai of ruzie maken? Met quarrelling bedoelen ze hier dat het water kookt. The bells come up and start to make noise, they start to quarrel. Eindelijk kwamen de bells up en gingen quarellen dus de pasta gekookt. Al snel zaten we aan tafel. Er belde nog een studiegenoot van Wuday. Ze was in de buurt en wilde even op bezoek komen. Ik had een grote pot gekookt dus genoeg voor iedereen! Na de lunch telefoon!! Het was de principal van Njaba Kunda. Hij had zich een dag vergist toen hij mij zei dat hij morgen zou komen (we belden op dinsdag) Hij meende dat eht dan donderdag zou zijn. No problem, afspraak gemaakt voor vrijdag om 10.00 uur bij mij aan huis. Hij was klokslag 10.00 uur bij mij. Wat algemeen gepraat over de gang van zaken op school. Daarna de uniformen. Op de Nursery School waren een aan jongens zonder uniform. De prijzen had hij al netjes opgevraagd dus konden we snel zaken doen. Receipt getekend en geld overhandigd. Op de weg terug naar Njaba Kunda gaat hij naar de kleermaker in Banjul om de uniformen te bestellen.

Hij vroeg nog wel aandacht voor een nijpende probleem. Hij heeft op dit moment geen gekwalificeerde docent op Nursery Level. Hij had er twee maar deze zijn afgereisd naar het buitenland. Hij heeft een geschikte kandidaat gevonden voor de driejarige opleiding. De cursus vindt plaats in de zomervakantie. Hij vroeg of PRO8 dit wilde ondersteunen. Hij had dit ook al vermeld aan anderen die de school bezocht hadden. Ik heb hem toegezegd dit in te brengen in de bestuursvergadering van PRO8 en heb op de hoogte te brengen van het overleg hierover. Nog even emailadressen uitgewisseld. Zodra de uniformen gereed zijn stuurt hij de foto’s via de email. Afscheid genomen en nu wordt het langzaam tijd om in te pakken. De telefoon gaat! Het is de vice principal van Jambur. Hij zou mij woensdag bellen als de uniformen gereed waren. Ik had niets gehoord dus had voor vandaag andere afspraken gepland. Er moesten 136 uniformen gemaakt worden dus ik had al het idee dat dat niet zou lukken voor vrijdag. Hij belde om te zeggen dat er al 10 gereed waren en of ik vanmiddag kon komen om foto’s te maken. Helaas ging dit niet meer want vanmiddag is het inpaktijd. Hij stuurt mij de foto’s via de email.

Nog even straks naar de markt om wat inkopen te doen. Ik heb vorige week klein houtsnijwerk besteld en dat kan ik ophalen. Misschien dat ik nog wat leuke dingen zie. Aan het begin van de avond rij ik naar Lamin om afscheid te nemen van de familie van Wuday. Rond 20.00 uur moet ik op het vliegveld zijn en 23.00 uur (gambian time) vertrek ik. Rond 08.00 NL-tijd zal ik weer in Nederland zijn. Mijn gambian brother zal mij naar het vliegveld brengen, ik kan dan gelijk de auto weer aan hem overdragen. Ik heb nog niet veel foto’s kunnen uploaden vanwege de trage verbindingen maar zodra ik thuis ben dan volgen de foto’s (we hebben gelukkig de foto’s nog . . . . . .)