versie 20160411
Energie Uitvoeringsprogramma 2015 t/m 2018 Berkelland Energieneutraal 2030
Versie: 12 april 2016 B en W gemeente Berkelland Auteur: C. Huijser
1
versie 20160411
Inhoudsopgave
2
versie 20160411
Inleiding ‘Berkelland, de zonnigste gemeente in de Achterhoek’. Zo’n krantenkop zou best wel eens op onze gemeente kunnen slaan onderweg naar 2030. Met ‘zonnigste’ bedoelen we: de meeste zonnestroom per inwoner per jaar. Berkelland wil een energieneutrale samenleving zijn in 2030. Woningen en bedrijven gebruiken dan evenveel energie als ze opwekken. We leggen de lat hoog. Om succesvol te zijn, moeten we een aanzienlijke inspanning verrichten, met inzet van extra financiële middelen. Ondanks de gestage toename van het aantal inwoners dat investeert in woningisolatie en zonne-energie, zouden we pas energieneutraal zijn rond 2080. Met dit Energie Uitvoeringsprogramma 2015 t/m 2018 geven we een stevige maar onmisbare versnelling aan onze ambitie. Doelstelling: 1/3 energieneutraal in 2019 Om tempo te maken, gaan we nog in deze collegeperiode een derde van onze ambitie realiseren. Van de energie die we in 2030 verwachten te verbruiken, willen we in 2019 een derde hebben bespaard of duurzaam opgewekt. Praktisch vertaald gaan we een energiebesparing en duurzame opwekking realiseren van circa 85 miljoen kilowattuur (elektriciteit) en circa 13 miljoen m3 aan aardgasverbruik (warmte). Omgerekend brengen we de CO2-uitstoot in onze gemeente terug met circa 75 duizend ton, te vergelijken met de uitstoot van 22 duizend middenklassenauto’s (bij gemiddeld 20 duizend kilometer per jaar). In dit Energie Uitvoeringsprogramma beschrijven we een mix van doelen en maatregelen die moeten leiden tot het beoogde resultaat: 1/3 energieneutraal in 2019. Samenwerking is cruciaal Het realiseren van onze ambitie voor 2019 kan de gemeente niet alleen. Initiatieven van inwoners, ondernemers en maatschappelijke partners zijn onmisbaar. Dit programma is daarom nadrukkelijk in samenspraak met hen opgezet. Voor iedereen is duidelijk dat versnelling noodzakelijk is om de doelstelling te realiseren, inclusief de daarvoor extra benodigde middelen. De maatschappelijke aandacht voor duurzaamheid vergroot de investeringsbereidheid bij inwoners en bedrijven. De tijd is rijp: bewoners en ondernemers popelen om mee te doen en te investeren. Uit een internet-enquête onder de bevolking blijkt dat een grote meerderheid (=70%) de doelstelling van ‘Berkelland Energieneutraal 2030’ onderschrijft. Inwoners willen eerst energie besparen in hun eigen woning, om vervolgens te investeren in de opwekking van duurzame energie uit zonnepanelen.
3
versie 20160411
4
versie 20160411 Focus op zon, wind en bio-energie In dit Energie Uitvoeringsprogramma ligt de nadruk op energiebesparing en duurzame opwekking van zonne-, wind- en bio-energie. Hiermee kunnen we, gezien het huidige energieverbruik in onze gemeente, het grootste rendement behalen. Uit de gesprekken die we tijdens de voorbereiding van het programma hebben gevoerd, blijkt dat het draagvlak hiervoor groot is. ‘Energie-vierluik’ Het Energie Uitvoeringsprogramma richt zich op het vierluik van woningen, bedrijven (inclusief agrarische ondernemers), gemeente en maatschappelijke initiatieven. De gemeente heeft zowel een voorbeeld- als aanjaagrol. In maatschappelijke initiatieven werken tal van partijen samen aan energiebesparing en duurzame energieopwekking én een mix van beide. Ook in de regio is de bereidheid om te investeren in duurzaamheid groot. We willen deze initiatieven en ontwikkelingen stimuleren en ondersteunen. Meer dan alleen energiewinst Investeren in energierenovatie en duurzame opwekking is niet alleen goed voor het milieu maar ook voor de lokale economie. Het levert extra banen op en stimuleert de innovatie in de plaatselijke economie, stijgende huizenwaarde, dalende woonlasten, toenemende woonkwaliteit, een vitaler huizenbestand en een energieonafhankelijkere regio. Sinds de start van de subsidieregeling ‘Achterhoek bespaart’ in 2009 zijn 2100 woningen in de gemeente aangepakt. Berkelland is koploper in de Achterhoek. Deze regeling, waar de provincie een belangrijke co-financier van is, blijkt in de praktijk een multipliereffect te hebben: naast de € 500 subsidie die initiatiefnemers ontvangen, investeren zij zelf een bedrag van gemiddeld € 3000 in de isolatie van hun woning. In totaal werd zo de afgelopen vijf jaar € 6,5 miljoen (2100 woningen maal € 3000) in de lokale economie geïnvesteerd. Groene energieopwekkers als windturbines en zonne-energiesystemen dragen zichtbaar bij aan het duurzame imago van onze gemeente. Ze zorgen voor bewustwording bij inwoners en ondernemers dat we in onze gemeente actief bezig zijn met schone energie. Meten = scherp houden Jaarlijkse monitoring is nodig om te beoordelen of we onze doelstelling halen om in 2030 energieneutraal te zijn (referentiejaar is 2011). Daarom meten we regelmatig het energieverbruik van woningen en gebouwen en de energieproductie van duurzame opwekinstallaties. In 2018 zullen we vaststellen welke aanpak en maatregelen in de jaren daarna nodig zijn. Motieven voor ENERGIEBESPARING: Alles wat je bespaart, hoef je niet duurzaam op te wekken. Energiebesparing heeft niet tot nauwelijks ruimtelijke impact. Energierenovatie draagt bij aan vitale woningen en bedrijven. Het vormt een impuls voor de kwaliteit van de bestaande woningvoorraad én sluit ook aan bij langer thuis wonen als gemeentelijk doel. Leidt tot meer comfort en een gezonder binnenklimaat in gebouwen. Levert lagere energielasten op voor inwoners, bedrijven en instellingen. Energierenovatie aan woningen, bedrijfsgebouwen en maatschappelijk onroerend goed levert werk op voor onder meer bouwbedrijven en installateurs. Heeft een positieve ontwikkeling op de marktwaarde van woningen. Motieven voor DUURZAME OPWEKKING: Levert werk op, met name voor installateurs. Levert een bijdrage aan CO2-reductie. Verkleint de afhankelijkheid van de energie op de wereldmarkt en vergroot de energiezekerheid. Nieuwe inkomstenbron voor (agrarische) bedrijven. Sluit aan bij innovatiebereidheid voor bio based / circulaire economie.
5
versie 20160411
1. Ambities bij woningen De eerder geformuleerde doelstelling luidt dat van de energie die we in 2030 verwachten te verbruiken, in 2019 een derde zal zijn bespaard of zelf duurzaam opgewekt. Deze doelstelling willen we realiseren met een mix van specifieke doelen en maatregelen. Woningeigenaren en bewoners van huurwoningen kunnen een beroep doen op een aantal financiële maatregelen (leningen, subsidies). We merken op dat deze mix van specifieke doelen en maatregelen zal kunnen variëren afhankelijk van besluitvorming van de gemeenteraad en de investeringsbereidheid bij inwoners en ondernemers. Minder resultaat op het ene doel, vraagt een extra inspanning op het andere, om de ambitie te behalen. Het rendement van een windturbine is bijvoorbeeld vele malen groter dan het rendement op biomassa en zonnepanelen. Ter illustratie: voor twee 2 MW windturbines zijn 20.000 zonnepanelen nodig, wat gelijk staat aan 1300 huishoudens met 15 panelen. Energiebesparing bij woningen Doel: 1500 energierenovaties van woningen (van voor 1980) Maatregel: De succesvolle subsidieregeling ‘Achterhoek bespaart’ zetten we voort. We stellen een jaarlijks budget beschikbaar voor het treffen van energiebesparende maatregelen aan woningen, denk aan het isoleren van de ‘schil’ van een huis. In 2016, 2017 en 2018 stellen we jaarlijks een nieuwe inleg beschikbaar in duurzaamheidstimuleringsregeling SVn (Stimuleringsfonds Volkshuisvesting). Het SVn-fonds is gericht op energiebesparende maatregelen bij bebouwing. Initiatiefnemers sluiten een duurzaamheidslening af met een aantrekkelijk lage rente. Daarnaast bieden we een tegemoetkoming in de kosten van asbestverwijdering bij dakisolatie. Deze maatregel is voorzien voor 2017. Duurzame opwekking bij woningen Doel: 7000 nieuwe aansluitingen voor zonne-energie Maatregel: In 2016, 2017 en 2018 stellen we jaarlijks een nieuwe inleg beschikbaar in duurzaamheidstimuleringsregeling SVn (Stimuleringsfonds Volkshuisvesting). Het SVn-fonds richt zich voortaan ook op duurzame energieopwekking bij bebouwing. Initiatiefnemers kunnen een duurzaamheidslening afsluiten met een aantrekkelijk lage rente. We stimuleren en faciliteren ‘Zon op het erf’ (een maatregel uit de regionale uitvoeringsagenda duurzame energie van AGEM). Het gaat hierbij om onderzoeken van de inpassingsmogelijkheden tot 2030 van 50 ‘zon op erf’projecten (85 hectare) – 10 projecten tot 2020. Investeringsbereidheid in energiebesparing en duurzame energie is groot De regeling ‘Achterhoek bespaart’ is in de periode 2009- 2015 goed gebruikt. In vijf jaar tijd is bij zo’n 2.100 woningen gemiddeld € 3000 geïnvesteerd in woningisolatie. Het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) met een budget van € 2 miljoen (medio 2013 door de gemeenteraad ingesteld) heeft honderden leningen uitstaan voor een totaalbedrag van € 1,3 milj. De Achterhoek staat in de top 3 van de regio’s met de hoogste jaarlijkse zonnestroomopbrengst per inwoner. Het aantal zonnestroomaansluitingen is tussen 2011 en 2014 exponentieel gegroeid van 710 naar 1110. Dat is beduidend hoger dan in andere gemeenten in Nederland.
6
versie 20160411
2. Ambities bij bedrijven Richting bedrijven stellen we in dit Uitvoeringsprogramma een mix van specifieke doelen en maatregelen vast. Net als particulieren kunnen ondernemers een beroep doen op een aantal financiële maatregelen (leningen en subsidies). Energiebesparing Doel: oogsten van de energiebesparingspotentie bij 180 bedrijven. Maatregelen: In 2016, 2017 en 2018 stellen we jaarlijks een nieuwe inleg beschikbaar in het SVn (Stimuleringsfonds Volkshuisvesting). Het SVn-fonds is gericht op energiebesparende maatregelen bij bebouwing. Initiatiefnemers sluiten een duurzaamheidslening af met een aantrekkelijk lage rente. Ook sportaccommodaties, buurt- en cultuurhuizen en andere verenigingsgebouwen kunnen een beroep op het SVn-fonds doen. We stimuleren en faciliteren ‘Zon op het erf’ (een maatregel uit de regionale uitvoeringsagenda duurzame energie van AGEM). Het gaat hierbij om onderzoeken van de inpassingsmogelijkheden tot 2030 van 50 ‘zon op erf’projecten (85 hectare) – 10 projecten tot 2020. Voor maximaal 60 bedrijven stellen we een subsidie voor een energiescan beschikbaar met investeringsraming en fiscaal advies, met de voorwaarde dat deze leidt tot een investering in aantoonbare energiewinst. We stemmen hierin af met BV Berkelland in aanvulling op een succesvol vergelijkbaar project in Ruurlo. Bij 180 bedrijven in onze gemeente is volgens BV Berkelland een aanzienlijke energiebesparingspotentie aanwezig. Ook sportaccommodaties, buurt- en cultuurhuizen en andere verenigingsgebouwen komen voor een energiescan in aanmerking. We faciliteren de technische innovatie bij Berkellandse bedrijven die een bijdrage leveren aan energiebesparing. Duurzame opwekking Doel: 7000 nieuwe aansluitingen voor zonne-energie Maatregel: In 2016, 2017 en 2018 stellen we jaarlijks een nieuwe inleg beschikbaar in SVn (Stimuleringsfonds Volkshuisvesting). Het SVn-fonds richt zich voortaan ook op duurzame energieopwekking bij bebouwing. Initiatiefnemers sluiten een duurzaamheidslening met een aantrekkelijk lage rente af. Ook sportaccommodaties, buurt- en cultuurhuizen en andere verenigingsgebouwen kunnen een beroep op het SVn-fonds doen. We faciliteren de technische innovatie bij Berkellandse bedrijven die een bijdrage leveren aan duurzame energieopwekking. Technische innovatie Doel: stimuleren innovatie door Berkellandse bedrijven op gebied van energiebesparing of duurzame opwekking. Maatregel: In 2016, 2017 en 2018 stellen we jaarlijks €45.000,- beschikbaar ter stimulering van technische innovatie
3. Ambities bij de gemeente 7
versie 20160411 De gemeente wil ook zelf bijdragen aan het behalen van de doelstelling in het Energie Uitvoeringsprogramma. We kunnen inwoners en bedrijven immers alleen vragen mee te doen, als wij als gemeente het goede voorbeeld geven. Energiebesparing Doel: bijdragen aan energiebesparing en verduurzaming in onze gemeente. Maatregelen: Extra investeringsimpuls bij openbare verlichtingsarmaturen. Aanvullend op het verlichtingsplan worden de oudste en meest energieslurpende armaturen (totaal: 695 lichtpunten) in een sneller tempo (binnen 5 in plaats van de geplande 7,5 jaar) vervangen door LED’s en dimmers. Onderzoek naar energiemaatregelen en verduurzaming bij 35 gemeentelijke gebouwen. Als eerste willen we het gemeentekantoor en de gemeentewerf energieneutraal maken. Scholen willen we stimuleren elektrisch energieneutraal te worden. Bij vervanging van het wagenpark schaffen we drie elektrische voertuigen aan voor onder meer gemeentelijke dienstreizen, BOA’s, serviceteams en buitendienst. Schoner transport vergroot het duurzame imago van de gemeente. Duurzame opwekking Doel: 7000 nieuwe aansluitingen voor zonne-energie Maatregel: We faciliteren het beschikbaar stellen van strategische gronden en daken van particulieren en bedrijven voor zonPV.
4. Maatschappelijke initiatieven Om de doelstelling in dit Energie Uitvoeringsprogramma te halen zijn we als gemeente afhankelijk van de investeringsbereidheid van particulieren, bedrijven en instellingen. De gemeente heeft een puur stimulerende, aanjagende en ondersteunende rol. In de dorpskernen en bij bedrijven groeit het draagvlak om initiatieven te ontplooien voor energiebesparing en duurzame energieopwekking. Het aanpakken en doorontwikkelen van concrete plannen van woningeigenaren, buurten en wijken is in voorgaande jaren succesvol gebleken. In de periode tot en met 2018 zoeken we nadrukkelijker de aansluiting met bestaande netwerken (inwoners, bedrijven, instellingen en maatschappelijke partners) en stimuleren we nieuwe netwerken en verbindingen die bijdragen aan onze duurzame ambities. Daarnaast stimuleren we initiatieven die de betrokkenheid en bereidheid in de samenleving om samen voor een energieneutraal Berkelland te gaan verder verhogen, denk aan ‘energy battle’s’. Sociale innovatie Doel: stimuleren sociale innovatie,van Berkallandse verenigingen, wijken en bedrijven gericht op energiebesparing en duurzame opwekking in Berkelland. Maatregel: In 2016, 2017 en 2018 stellen we jaarlijks €45.000,- beschikbaar ter stimulering van sociale innovatie Energiebesparing Doel: 30 Nul op de Meter-woningen Maatregelen: We willen Prowonen meenemen in onze ambitie van een energieneutraal Berkelland in 2030 en de woningcorporatie vragen mogelijkheden te scheppen om in de gemeente 30 Nul op de Meter-woningen te realiseren. Duurzame opwekking
8
versie 20160411 Doel: Zichtbare duurzame energieopwekkking realiseren Maatregel: Voor het faciliteren van duurzame energieopwekinstallaties, die substantieel bijdragen aan onze ambitie, stellen we middelen beschikbaar. We denken aan maatschappelijke initiatieven om te komen tot kleine en middelgrote windturbines, zonnedaken (PV-panelen op bedrijfsdaken), grotere zon-PV grondopstellingen en biomassa-installaties. Participatie is een optie bij eigen gemeentelijke gebouwen en accommodaties en bij non-profit-projecten. Deze installaties nemen we mee in de beleidsnotitie over de ruimtelijke opgave voor duurzame energieopwekking (inspraak: medio 2016).
9
versie 20160411
5. Versnellen & ondersteunen Naast de eigen voorbeeldfunctie heeft de gemeente de rol van aanjager. Ze ondersteunt maatschappelijke initiatieven op het gebied van energiebesparing en duurzame energieopwekking om sociale en technische innovaties en duurzame energiewinst te stimuleren. Daarom gaan we een budget in het leven roepen om te participeren in buurten wijkinitiatieven om samen met inwoners en ondernemers projecten uit te voeren voor duurzame oplossingen, energiebesparing en duurzame opwekking. Frontoffice Samen met AGEM en de regiogemeenten gaan we de frontoffice voortzetten, die op dit moment actief is in de vorm van het regionale VerduurSaam Energieloket. Bij dit loket kunnen inwoners en ondernemers uit de hele Achterhoek informatie en advies krijgen. Ruimtelijke opgave In een ‘energiebestemmingsplan’ kan de gemeenteraad de ruimte voor duurzame energieopwekking bepalen, zoals kleine en middelgrote windturbines, zonnedaken (PVpanelen op bedrijfsdaken), grotere zon-PV grondopstellingen en biomassa-installaties. Zo kan er onder meer duidelijkheid komen over de toegestane hoogte van windturbines. Dit onderwerp komt aan bod in de eerder genoemde beleidsnotitie voor ruimtelijk energiebeleid. (inspraak: medio 2016).
6. Financiering 2016-2018 De totale investering voor de dit Energie Uitvoeringsprogramma voorgestelde maatregelen is € 1.836.000,-. De jaarlijkse uitgaven dekken we uit de algemene reserve. Subsidieregeling ‘Achterhoek bespaart’: € 500.000,De succesvolle subsidieregeling ‘Achterhoek bespaart’ willen we voortzetten. We stellen hiervoor in de totale programmaperiode een budget van € 500.000,- voor, beschikbaar voor het treffen van energiebesparende maatregelen aan woningen. *Aanvraag voor CO-financiering van Provincie loopt, verwachtte bijdrage €100.000,- extra) Zichtbare duurzame opwekking: € 250.000,Voor het faciliteren van zichtbare duurzame energieopwekinstallaties stellen we in de totale programmaperiode een budget van € 250.000 voor. We denken aan kleine en middelgrote windturbines, zonnedaken (PV-panelen op bedrijfsdaken), grotere zon-PV grondopstellingen en biomassa-installaties. Participatie is een optie bij eigen gebouwen/accommodaties en bij non-profit-projecten. Deze installaties nemen we mee in de beleidsnotitie ruimtelijke opgave voor duurzame energieopwekking, die medio 2016 de inspraak ingaat. Frontoffice: € 142.000,Het huidige regionale VerduurSaam Energieloket is een samenwerking van 8 gemeenten, ADV (Achterhoek Duurzaam Verbouwen) en AGEM. Het kreeg een kleine bijdrage van de VNG. We willen deze sterke frontoffice voortzetten. Voor de totale programmaperiode 2016-2018 houden we rekening met een bedrag van maximaal € 142.000. We gaan hierbij uit van deelname van de andere regiogemeenten. Mogelijk wordt dit bedrag lager door de inzet van middelen van Rijk en provincie. De omvang hiervan is nog niet duidelijk. Energiescans bij bedrijven: € 90.000,Om energiescans mogelijk te maken bij zo’n 60 bedrijven in onze gemeente denken we per scan € 1.500 nodig te hebben (totaal voor 60 scans: € 90.000). In de periode 2016-
10
versie 20160411 2018 willen we nog meer bedrijven stimuleren een energiescan te doen. Over de wijze waarop maken we nog keuzes (via een lening of subsidiëring – vooraf of achteraf – met eveneens harde investeringsvoorwaarden. Technische innovatie door Berkellandse bedrijven: € 135.000,Stimuleren technische innovatie die bijdraagt aan energie besparing en duurzame opwekking. Voor 2016, 2017 en 2018 jaarlijks €45.000,Snellere vervanging openbare verlichting: € 369.000,Met het sneller vervangen van 695 openbare verlichtingsarmaturen door LED’s en dimmers, die 25 jaar meegaan, is een extra investering nodig van € 369.000. Energieonderzoek bij gemeentelijke gebouwen: € 90.000,De onderzoekskosten naar het energieneutraal maken van 35 gemeentelijke gebouwen zijn geraamd op € 90.000. Dit onderzoek zal leiden tot een nieuw kredietvoorstel en een planning om de gemeentelijke gebouwen energieneutraal te maken. Elektrisch wagenpark: € 45.000,De aanschaf van drie elektrische auto’s voor het gemeentelijk wagenpark vergt een uitgave van € 45.000. Gemeentelijke aanjaag en participatierol: : € 215.000,Om samen met inwoners, bedrijven en andere partners projecten uit te kunnen voeren voor duurzame oplossingen, energiebesparing en duurzame energieopwekking, is in 2016, 2017 en 2018 jaarlijks € 10.000 beschikbaar (totaal € 30.000). Voor het uitvoeren van initiatieven van buurten/wijken, verenigingen, stichtingen en maatschappelijke instellingen, die zich kwalificeren met een concreet plan voor energiebesparing of duurzame opwekking, is een jaarlijks budget van € 45.000 beschikbaar (totaal 2016-2018: € 135.000). Om invulling te geven aan de gemeentelijke aanjaag- en participatierol zal 1,0 fte aan extra ambtelijke ondersteuning worden ingezet. De raad is in december 2015 over deze uitbreiding van de basisformatie geïnformeerd. Gevraagd is een eenmalige uitgave van € 50.000 (voor een periode van ¾ jaar) ten laste van de algemene reserve. Kansen op de co-financiering Verder maken we gebruik van cofinancieringskansen die ontstaan in de loop van de programmaperiode vanuit onder meer het Gelders Energie Akkoord (GEA) en de uitvoeringsagenda 2.0 regio Achterhoek. We informeren de raad hierover in de monitoring die we meenemen in het milieujaarverslag. In de Achterhoek is de laatste jaren een sterk netwerk van partners ontstaan, die elk bijdragen aan een energieneutrale Achterhoek 2030. De cofinancieringkansen nemen hierdoor toe. SVn-onds: € 4,500.000,- (revolverende lening) Naast dit bedrag is € 4,5 miljoen (extra) nodig voor het SVn-fonds (tot en met 2018). Niet alleen voor energiebesparende maatregelen maar voortaan ook voor duurzame energieopwekking kunnen initiatiefnemers aanspraak maken op dit fonds. De doelgroep van het SVn krijgt uitbreiding (van woningeigenaren en agrarisch ondernemers) naar het midden- en kleinbedrijf, grote bedrijven en instellingen. Ook sportaccommodaties, buurten cultuurhuizen en andere verenigingsgebouwen kunnen een beroep op het SVn-fonds doen. In het SVn-fonds sluiten zij een duurzaamheidslening af met een aantrekkelijk lage rente (www.svn.nl). De verbreding van de scope en doelgroep van het fonds maakt het wenselijk het fonds van een nieuwe inleg te voorzien. De maatregelen die het SVn mogelijk maakt, kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan het realiseren van onze ambitie. Voor 2016 vragen wij het bestaande SVn-fonds aan te vullen met € 1,5 miljoen. Op basis van evaluatie van de inspanningen bekijken we in 2016 of er in 2017 en 2018 nogmaals € 1,5 miljoen per jaar moet worden toegevoegd. Daarvoor komen wij bij de raad terug met een voorstel. Dit fonds wordt gefinancierd uit gemeentelijke overtollige liquide middelen (treasury). Dit geld zetten we ‘revolverend’ in tegen een rente, die
11
versie 20160411 minimaal een rendement heeft dat gelijk is aan de rente op het schatkistbankieren. Het SVn-fonds is daarmee budgetneutraal voor de gemeente. * Op dit moment is van de eerste inleg 2 miljoen reeds 1,3 miljoen uitgeleend.
Alle maatregelen zijn nodig Met de voorgestelde maatregelen en bijbehorende volumes of aantallen beogen wij de ambitie te realiseren. Voor een aantal maatregelen vindt de concrete uitvoering plaats in beleid of verordeningen die de gemeenteraad zal vaststellen. Om de ambitie van ‘Berkelland 1/3 energieneutraal in 2019’ te realiseren, een is sprake van een én/énstrategie: we hebben alle maatregelen nodig om ons doel te halen. Mocht ervoor worden gekozen om bijvoorbeeld mini- en middelgrote windturbines of zon-PV installaties niet ruimtelijk mogelijk te maken, dan zal de bijdrage aan de doelstelling geringer zijn. Daaruit volgt de consequentie dat we bijvoorbeeld meer zonnepanelen of biomassa-installaties binnen de bestaande ruimtelijke kaders moeten realiseren.
12
versie 20160411
Bijlagen Bijlage 1: Het energieverbruik in Berkelland In onze gemeente verbruiken wij elektriciteit en gas voor het verwarmen van woningen en gebouwen, voor het maken van warm water en voor de productieprocessen bij bedrijven. Daarnaast verbruiken we brandstof voor transport. Woningen: 11.950 particuliere woningen en 6790 huurwoningen Bedrijven: 3.705 vestigingen Voertuigen: 35.540 (23.315 personenauto’s en 7.750 bedrijfsmotorvoertuigen) Gemeente zelf: 7600 lantaarnpalen voor openbare verlichting, drukriool verkeersregelinstallaties, 36 gebouwen en gemeentelijk wagenpark Het totale jaarverbruik in Berkelland van circa 2600 terajoules komt overeen met 722,2 miljoen kWh/jr. Ons totale energieverbruik voor wonen, bedrijven, mobiliteit en landbouw is te vergelijken met dat van 31.325 huishoudens. In Berkelland bepalen woningen, diensten en maatschappelijk vastgoed bijna 60% van het energieverbruik. Bedrijven verbruiken vijf keer zo veel elektriciteit als huishoudens.
Totaal energiegebruik Berkelland elektriciteit en warmte (gas) in terajoules (TJ) (bron: klimaatmonitor databank RWS Ministerie van infrastructuur)
13
versie 20160411 Trends in energieverbruik Energiebesparing is een van de maatregelen de doelstelling ‘Berkelland Energieneutraal in 2030’ te halen. Er zou een afname van het huidige gas- en elektriciteitsverbruik in Berkelland te zien moeten zijn. De eerste tabel geeft aan dat het gasverbruik inderdaad afneemt, maar dat de energiebesparing niet voldoende is om in 2030 energieneutraal te zijn. Uit de tweede tabel blijkt dat het elektriciteitsverbruik zelfs toeneemt. Hieruit concluderen wij dat het intensiveren van onze inzet noodzakelijk is.
14
versie 20160411
Bijlage 2: Regionale samenwerking Samenwerking met Achterhoekse gemeenten De gemeente Berkelland heeft samen met de andere Achterhoekse gemeenten in de afgelopen jaren laten zien dat het bundelen van krachten leidt tot duurzame resultaten. Zo zijn de Achterhoekse Groene Energie Maatschappij (AGEM) en stichting Achterhoek Duurzaam Verbouwen (ADV) en Berkelland Energie opgericht. Jarenlang is met succes de subsidieregeling ‘Achterhoek Bespaart’ uitgevoerd om bestaande woningen verder te verduurzamen. Bij het VerduurSaam Energieloket kunnen inwoners en bedrijven advies krijgen over de mogelijkheid voor energiebesparing en het opwekken van duurzame energie. Binnen de gemeente Berkelland zijn verschillende duurzame projecten geïnitieerd, zoals ‘Zondelen Berkelland’, de warmteuitwisseling met Friesland Campina Domo in Borculo. Een groot aantal inwoners heeft gebruik maakt van onze duurzaamheidslening om zonnepanelen op het dak van hun woning te plaatsen. Regionale Energietransitienota De ambitie om in 2030 energieneutraal te worden is een flinke opgave, die extra inzet vraagt van onze inwoners, bedrijven en betrokken overheden. Samenwerking met alle Achterhoekse gemeenten is noodzakelijk om de ambitie te realiseren. Om die reden is de ‘Energietransitienota Duurzame Energie Achterhoek’ opgesteld. Deze nota geeft inzicht in de opgave Energieneutraal 2030 te realiseren. In oktober van 2014 is door de colleges van acht Achterhoekse gemeenten besloten de regionale Uitvoeringsagenda van de Regio Achterhoek aan te vullen met het project ‘Uitvoeringsagenda Achterhoek Energieneutraal 2030’. Deze uitvoeringsagenda moet per gemeente concrete energiebesparende en groene energieopwekkende projecten met de bijbehorende financiering opleveren. Sinds begin 2016 werkt de regio op basis van de individuele gemeentelijke plannen aan een uitvoeringsagenda duurzame energieopwekking. Ook zijn een (in de basis) uniforme verordening van een duurzaamheidslening en zijn voorstellen voor een regionaal/lokaal energieloket in de maak.
15
versie 20160411
Bijlage 3: Achtergronden bij het Energie Uitvoeringsprogramma Het Energie Uitvoeringsprogramma is voorbereid met college en raadsleden, tal van externe partijen en inwoners en wordt breed gedragen. Jaarlijkse evaluatie is nodig om te beoordelen of de doelstelling gehaald wordt. In 2018 zullen wij vaststellen welke aanpak en maatregelen in de jaren daarna nodig zijn. De gemeenteraad stelt de manier vast waarop hij de doelstelling wil behalen en daarmee de eerste maatregelen, die in de loop van het Uitvoeringsprogramma worden uitgewerkt. Ook stelt de raad daarvoor krediet beschikbaar. Deze maatregelen worden met de maatschappelijk betrokkenen en de gemeenteraad voorbereid en voor besluitvorming voorgelegd. Ook de uitwerking in de verschillende verordeningen zal ter besluitvorming bij de raad terugkomen. Coalitieakkoord 2014-2018 Het Energie Uitvoeringsprogramma past binnen het coalitieakkoord 2014-2018 ‘Veranderende samenleving, vernieuwd bestuur’, waarin de volgende doelstelling is opgenomen: Het uitvoeren van energie en klimaat ambities is gericht op een duurzame woningvoorraad. We willen een duurzame gemeente zijn met als doel energieneutraal in 2030. Energiebesparende maatregelen hebben een positieve invloed op de woonlasten en de woonkwaliteit. Door het geven van het goede voorbeeld, het stimuleren van bewustwording, het geven van advies en het verstrekken van duurzaamheidsleningen en gerichte subsidies willen we hieraan bijdragen. Brainstormsessie Op 17 februari 2015 heeft een brainstormsessie plaatsgevonden over de invulling van de ambitie ‘Berkelland Energieneutraal 2030’ met onze raadsleden en actieve partijen zoals de coöperatie Berkelland Energie en de werkgroep Beltrum duurzaam van de Raad van Overleg Beltrum. Hieruit bleek dat er draagvlak is voor energiebesparing en energieopwekking uit zon, wind en biomassa. Ook was voor iedereen duidelijk dat versnelling noodzakelijk is om de doelstelling te realiseren inclusief daarvoor extra benodigde capaciteit. Internetpeiling duurzame energie Om de interesse in duurzame energie bij de inwoners te peilen is in april 2015 een internetenquête uitgevoerd met 602 respondenten. Een grote meerderheid (=70%) van de respondenten onderschrijft de doelstelling ‘Berkelland Energieneutraal 2030’. De inwoners willen eerst energie besparen in hun eigen woning, om daarna pas te investeren in de opwekking van duurzame energie uit zonnepanelen. Strategisch overleg met college Op 28 april 2015 heeft een strategisch overleg met het college plaatsgevonden met als doel duidelijkheid te krijgen over de uitgangspunten van het Energie Uitvoeringsprogramma. Uitkomsten: Met het huidige tempo van besparing en opwekking nemen we onze ambitie ‘Berkelland Energieneutraal 2030’ niet serieus en is een versnelling logisch. In deze collegeperiode wordt één derde van de ambitie ‘Berkelland Energieneutraal 2030’ gehaald. De focus ligt op energiebesparing in woningen en bedrijven en opwekking van duurzame energie uit zon. Uitbreiding van ambtelijke capaciteit en budget is noodzakelijk. Specifieke keuzes ten aanzien van het ruimtelijke faciliteren van duurzame opwekking wordt in het besluitvormingsproces met de raad en een aantal betrokken uitvoerende partijen uit onze gemeente besproken.
16
versie 20160411
Beeldvormende bijeenkomsten Een eerste beeldvormende bijeenkomst heeft plaatsgevonden op 3 november 2015. Voorafgaand aan een tweede beeldvormende bijeenkomst hebben de wethouder en vakambtenaren bij vijf raadsfracties een toelichting op het EUP gegeven. Bijna alle raadsleden, diverse inwoners en bedrijven waren tijdens de tweede beeldvormende bijeenkomst op 26 januari 2016 aanwezig (zie Bijlage 4). De punten die op deze bijeenkomsten naar voren zijn gebracht, worden meegenomen in de verdere uitwerking van het Uitvoeringsprogramma. Partners in energiebesparing en -opwekking Het zijn de inwoners, bedrijven en instellingen die een samenleving maken. Er zijn al veel partners actief op het terrein van energiebesparing en -opwekking. Wij noemen stichting ADV (Achterhoek Duurzaam Verbouwen), AGEM (Achterhoekse Groene Energie Maatschappij), brancheorganisatie LTO Nederland, woningcorporatie Prowonen, Platform BV Berkelland, Berkelland energie, werkgroep Beltrum duurzaam en Geesters belang. Maar misschien belangrijker nog is de forse toename van het aantal inwoners dat investeert in zonnestroom of isolatie. Dit plan geeft een kader aan individuen, maar vooral ook groepen die regie willen hebben over hun eigen besparing of energievoorziening. In gesprekken met de partners is naar voren gebracht dat de context van een duurzame samenleving breder is dan energie. Het gaat bijvoorbeeld ook om hoe wij omgaan met afvalstoffen of mest. Wij hebben dit gehoord en onderschrijven natuurlijk alle maatregelen die CO2-uitstoot terugdringen en een circulaire economie stimuleren. In dit programma ligt de focus echter op energie. Duurzame motor Volgens inschattingen en studies die zijn gemaakt door de regio Achterhoek, AGEM en Tafel van Groenlo kan de Achterhoek echt energieneutraal worden met de nodige investeringen. Met het uitgeven van circa € 7 miljoen voor drie jaar (1/5 periode tot 2030) wordt energierenovatie en duurzame opwekking de motor die op gang gebracht moet worden. Met positieve neveneffecten als toenemende arbeidsmarkt, stijgende huizenwaarde, een vitaler woonbestand en natuurlijk een energieonafhankelijkere regio. Accenten en aandachtsgebieden In dit Uitvoeringsprogramma ligt het accent op energiebesparing en duurzame opwekking door middel van zonne-, wind- en bio-energie, omdat hier het grootste rendement mee behaald kan worden. Opwekking via waterkracht, aardwarmte en restwarmte kunnen ook een bijdrage leveren, maar is niet verder ingevuld. Rekening houdend met de karakteristiek van onze plattelandsgemeente kan de gemeente de meeste invloed uitoefenen op besparing en duurzame opwekking binnen de gemeentegrenzen. Die invloed is groot als het gaat om de sectoren: woningen en bedrijven (handel, diensten en industrie) en de landbouw. Omdat de gemeente een gering regulerend vermogen heeft op de omvang en aard van verkeer en vervoer en het verbruik, vormt mobiliteit geen speerpunt in dit uitvoeringsprogramma. Hierbij spelen vooral (fiscale) wetgeving en beleid van werkgevers, rijk, provincie en EU een rol. Dit sluit niet uit dat de gemeente vanuit de voorbeeldrol de stimulering van fietsgebruik, (elektrische) voertuigkeuze, laadpalen en besparende brandstoffen kan toepassen.
17
versie 20160411
Bijlage 4: 2e beeldvormende bijeenkomst: trendbreuk is nodig Nagenoeg alle raadsleden en tal van inwoners en bedrijven waren aanwezig tijdens de 2 e beeldvormende bijeenkomst op 26 januari 2016. Tijdens de bijeenkomst, waar meer dan vijftig personen bij aanwezig waren, lichten zes maatschappelijke partners plenair hun mening over de speerpunten en hun eigen rol in het Energie Uitvoeringsprogramma toe. Zowel in de vijf fractiegesprekken (twee fracties konden helaas geen tijd vinden) als tijdens de bijeenkomst zelf ontvingen wij geen signalen van totale afkeuring van de voorgestelde maatregelen. Alle vijf fracties onderschrijven dat de algemene lijn in het Uitvoeringsprogramma goed is: er is een trendbreuk nodig. In de plenaire afsluiting van de 2e beeldvormende bijeenkomst (na 3 themarondes) kwam het volgende samenvattend beeld naar voren: Thema Woningen: kiezen de bewoners die iets willen wel de juiste maatregelen? Worden deze voldoende ondersteund? Geef inwoners een brede keuze bij subsidie en leningen. Thema Bedrijven: maak maatwerk van het advies: niet alleen energie maar ook CO2-reductie en grondstoffen (efficiencyverbetering en reductie). Vraag bij de energiescan ook een tegenprestatie: stel verplicht dat de 1 e maatregel (zonder discussie) gedaan wordt. Thema Agrarische bedrijven en ruimte: in het bestemmingsplan moet voldoende ruimte komen op het erf (voor duurzame energieopwekking en grondstoffenbewerking). Ook moet duidelijkheid over de hoogte van windturbines. Faciliteer dat voldoende in het bestemmingsplan. Weet waar je het over hebt en hoe krijg je én /én in de discussie/besluitvorming. Mooi dat er in grote lijnen consensus is, nu moet het een plaats krijgen. Opvattingen van de 6 mede-uitvoerende partners over het Energie Uitvoerings Programma BEDRIJVEN ODA H. van Rhijn Wil de controle van bedrijven afstemmen met platform en ondersteunen. Voor de wet milieubeheer controles zijn extra aspect controles nodig met de 250 reguliere milieucontroles per jaar zou het 16 jaar duren voor de 3700 bedrijven zijn gecontroleerd. Er zijn 180 wet milieubeheer bedrijven waarvoor het 5 jaars terugverdiencriterium geldt en 8 MJA bedrijven. Platform Bv Berkelland R. Jansen/H.Deunk Platform juicht de stimuleringssubsidie toe voor de energiescans. Naast energie wil het platform ook graag aandacht voor nazorg , continuïteit en samenwerking/olievlekwerking naar andere bedrijvenparken. Uit scans in Ruurlo blijkt verlichting vaak een onderdeel waarop zonder meer veel te halen/besparen valt. WONEN ADV J. aan het Rot Continuïteit van gemeentelijke subsidies en continuïteit van aanpak via energieloket ADV van buurt- en bewonersinitiatieven en samenwerking met de 3 O’s, zijn belangrijk. Inzicht en rekening houden met de klantreis AIDA; het is niet even 1:1. Wensen van mensen verschillen: comfort, energiezuinig, levensloopbestendigheid, verbouw en onderhoud van de woning lopen samen in de motieven van mensen om iets te gaan doen. Belonen met lagere OZB ipv hogere bij beter energielabel door energiezuinig verbouwen of duurzame opwekking. Prowonen J.Stoel Verwijst naar sheets 1e beeldvormende bijeenkomst van 3 november . EUP is prima plan met spreiding over de woningen. Prowonen bezit 25% van de woningen die in 2020 label B zullen hebben. Besparing heeft prioriteit boven opwekking. Consistentie en continuiteit subsidie beleid van de overheden is erg belangrijk
18
versie 20160411 RUIMTELIJKE MAATREGELEN EN AGRARISCHE BEDRIJVEN LTO W. Klein Willink De ambitie in het plan is goed, Ook goed dat de gemeente de aanjaagrol oppakt. Land- en tuinbouw heeft veel mogelijkheden. LTO heeft het Gelders Energie Akkoord ondertekent. Liever eerst besparen dan opwekken. Met de ambitie zal Berkelland er in 2030 er ruimtelijk heel anders uitzien. Over zonneakkers is LTO gereserveerd wel gemeentelijke grond zoals Bellegoor inzetten dat zijn mooie plaatsen en kleinschalige windturbines kunnen ruimte krijgen. Energie scans zijn ook nodig voor agrarisch ondernemers en dragen bij aan de bewustwording mogelijkheden. Mogelijkheden om met de Berkel Water tot duurzame opwekking i.s.m. WRIJ zoek draagvlak en rendement. Het (nationale) deltaplan asbestverwijdering zou gekoppeld moeten worden met duurzame opwekking door zonnepanelen. Er zijn goede verdienmodellen nodig stroom is op dit moment goedkoop voor ondernemers. AGEM G. Ydema Met EUP geeft de gemeente het goede voorbeeld: zeer ambitieus volgen andere gemeenten in de Achterhoek? Eerste tranche gemeente Berkelland nu: EUR 1,7 mln. , waarvan aanjaagrol voor opwekprojecten: 0 ? (ter vergelijking: totaal in AGEM geïnvesteerd: EUR 0,1 mln. Naast geld voor besparing en ruimtelijk kader ook opnemen in EUP: een krediet (of revolverend fonds) voor ontwikkelkosten voor projecten duurzame opwekking zon, wind, bio (anders gaat het veel te langzaam! Er is zeer grote potentie in Berkelland voor opwekking duurzame energie met zonnestroom op bedrijventerreinen(ongebruikte gemeentegrond), op Erf (niet op land), mest(mono)vergisting bij veehouders Voorstel: Bestem duidelijker bijvoorbeeld 20% voor projectontwikkeling (voor de projectvoorbereiding, niet voor de investering zelf). Zon op Erf: 750 zonneboerderijen (93 per gemeente): een decentraal zonnenetwerk van 750 MW als alternatief voor een centrale op fossiele energie Voor de ruimtelijke invulling van opwekking met duurzame energie zijn 13++ windturbines en 85 ha++ panelen nodig. Denk goed na over grote versus middelgrote turbines 13 grote windturbines (100-150 m) OF 500 middelgrote (tientallen meters hoog) Werk samen met Achterhoekse gemeenten aan de dienstverlening voor de burger en pak de kans een stevig, professioneel expertisecentrum te vormen. Advies aan gemeenten: bundel de dienstverlening:voor de aanjaag- en participatierol (campagnes, projecten) én het behandelen van subsidies (Achterhoek bespaart) en duurzaamheidslening ,maak een Front-office voor Achterhoekers.
19
versie 20160411
Speerpunt gemeentelijke voorbeeld- en aanjaag rol Bron AGEM/LTO/ Prowonen/ Platform BV B’land
2 fracties
1 fractie
AGEM
Reactie Steun voor ambitie
Functie van energieloket Hoe zit het met de expertise van de AGEM meerjarenplan en ADV met de af te nemen diensten door de gemeente Wel doorgaan met subsidie achterhoek bespaart maar daarnaast ook vrijwilligers /maatwerkgesprekken en energieloket zodat mensen in de juiste maatregelen investeren Hoe doe je communicatie goed bij het aanjagen ? naast onafhankelijkheid en betrouwbaarheid energieloket moet ook geholpen worden bij de opbouw/helpen ontstaan van vrijilligersgroepen (bijv, zoals de woonconsulenten in Oostgelre en Garvelinkamp Ruurlo) kan er ook een regelmatig huis aan huis nieuwskrantje zijn ? Advies aan gemeenten: bundel de dienstverlening: • de aanjaag- en participatierol (campagnes, projecten) • behandelen van subsidies (Achterhoek bespaart) en duurzaamheidslening • Front-office voor Achterhoekers Het is een kans om inwoners goed diensten te verlenen als Achterhoekse gemeenten samen werken aan een stevig professioneel expertisecentrum Contacten leggen is functie van het energieloket. Combineer het energieloket met woonadviseurs WMO/gemeente
3 thematafels
1 thematafel
Reactie Andere bronnen van duurzame opwekking, innovatie en experimenteerruimte
4 Fracties en 2 thematafels 3 thematafels
1 fractie
Energieloket: ga verder met de mogelijkheden. Hoef niet perse een regionaal loket te zijn waaraan alle gemeenten deelnemen geef keuzemogelijkheden. Gemeentelijke voorbeeldrol Kunnen de lampen uit bij gemeentelijke monumenten/gebouwen en bij bedrijven en bedrijfsterreinen. Kunnen naast dienst- en BOA voertuigen ook de aanbesteding van de regiotaxi en bus ook eisen meegenomen worden bijv. ipv diesel 4 motoren gas te laten gebruiken? Hoe zit het met lantaarnpaal vervanging gebeurd dat gefaseerd?
1 fractie 1 fractie Bron
Doe het energieloket gezamenlijk in de regio, zowel opstarten en kennis.
Moeten niet ook ingezet worden op aardwarmte, en restwarmte van Friesland Campina en water (samenwerking met WRIJ) Er moet ruimte gehouden worden voor innovatie en experimenteren. Loop vooruit op ontwikkelingen en niet alleen bewezen technologie Ga uit van een bredere context voor verduurzaming niet alleen energie, maar alles dat bijdraagt aan kleinere CO2 footprint; ook in grondstoffen-afvalstoffencyclus en beperk transport. Realiseer meer kringloop op het boerenbedrijf zelf. Reductie van CO2 footprint Friesland Campina is een goed voorbeeld. Ziet monitoren van de doelstelling bij bedrijven en gebouwen/woningen ook graag uitgedrukt in CO2 reductie naast van kWh stroom en m3 gas
20
versie 20160411
1 fractie
Gaan we Energie neutraal 2030 halen ? Krediet en budgettering aanjaagrol gemeente
AGEM
Thematafels
Voor voldoende snelheid op de ambitie zou er i.p.v. budget voor vooral besparing ook budget moeten worden gereserveerd voor krediet (of revolverend fonds) voor ontwikkelkosten duurzame opwekprojecten zon, wind, bio (anders gaat het veel te langzaam!). Zwembaden kunnen nergens terecht. Grote energievraag. AGEM zou moeten worden ingeschakeld. Geen geld gereserveerd voor stichtingen en scholen. Is er een derde partij die wil investeren in bijvoorbeeld Bellegoor.
Speerpunt woningen bron ADV / ProWonen 1 thematafel ADV ADV
ADV + 1 thematafel 1 fractie
Reactie Krediet en budgettering Contiguïteit financiële stromen en subsidie beleid
Ook voor het slagen van de aanpak met buurt- en bewonersinitiatieven en samenwerking met de 3 O’s is continuïteit van financiering belangrijk Houdt rekening met een serieuze communicatie inspanning, heb inzicht in “de klantreis AIDA”; het voldoet niet aan de verwachting even 1:1 campagne en daarna nemen van maatregel . Wensen en motieven van mensen verschillen en groeit langzaam naar echt iets doen: comfort, energiezuinig, levensloopbestendigheid, verbouw en onderhoud of waarde verschillen voordat mensen. Straffen is niet wenselijk en dient de doelstelling niet. Beloon bespaarders met een labelsprong met lagere OZB Vergroenen de OZB aanslag Naast E scans voor MKB zou ook energiescan subsidie moet ook voor particulieren een maatwerkadvies met korting van € 150 gesubsidieerd worden.
1 thematafel
Ook kleine maatregelen zouden met euro’s ondersteunt moeten worden. Combineer bijv. WMO maatregelen met energiemaatregelen door financiële prikkel Accenten in de aanpak van woningen ProWonen/L Liever besparen dan opwekking TO Opvatting werd m.i. niet gedeeld door alle aanwezigen ADV / LTO
Besparing heeft prioriteit boven opwekking.
1 Thema tafel
Voor inwoners moet de CO2 voetafdruk visueel en eenvoudig inzichtelijk zijn (energielabel is dat niet m.a.w. kan dat anders?
Prowonen + 1 thematafel
huurders actief benaderen bijv. met LED besparing en houdt het op eenvoudig in te regelen en te onderhouden installaties zoals zonnepanelen, boilers. Warmtepomp is ingewikkeld
1 fractie
Moet naast de bekende energie”slurpende” wijken niet ook actie gericht worden op juist (in het open veld) vrijstaande woningen en buurtschappen (naast kleine kernen) in het buitengebied gestimuleerd worden
1 thematafel
Help bij de eerste stap met een quickscan en geef meer bekendheid aan dat de quick scan te krijgen is bij ADV,AGEM en Berkelland energie.
21
versie 20160411 1 thematafel
Richt je niet alleen op de schilisolatie van woningen maar ook op het gedrag van bewoners/huurders
Speerpunt Bedrijven Over de energie scans met (revolverende) subsidie aantal en soort bedrijven in de scan Afstemming motiverings- handhavingspoor bron 1 thematafel Na gezonden memo d.d. 13 feb van de Bedrijven vereniging Ruurlo, ADV en Platform BV ODA
Reactie Bij bedrijven gaat het eerder om besparen, niet om opwekken.
Oda+ 1 thematafel 1 fractie
De ODA krijgt een energie coördinator ODA wil zelf bedrijfsgroepen bereiken en met kennis ondersteunen Leidt de eis tot besparings investeringen niet ook tot het vertrek van bedrijven uit Berkelland ? Wat is de toegevoegde waarde of wat krijgen we voor de 800.000 aan energiescans ? Kan de regeling ook revolverend zijn? wat krijgen we ervoor terug? Welke garanties zijn er bij het plan tot verbreed (voor zowel opwekken als besparen) SVn fonds voor MKB bedrijven ivm risico’s van niet terugbetalen van de lening? Wat als een bedrijf vertrekt of failliet gaat? Energie scans zijn nodig voor agrarisch ondernemers en dragen bij aan de bewustwording mogelijkheden Er is geen draagvlak voor “straffen”. Liever motiveringsspoor dan handhavingsspoor. Monitoring hoe? Aantoonbaarheid is belangrijk. Energie in beeld Berkelland (te globaal). E scans bij bedrijven WM artikel 2.15 activiteitenbesluit WM (groter als 50.000 kWh /jr en/of 25.000m3/jr moet een maatregel verplicht/natuurlijk gesteld worden? Gemotiveerd afwijken. Welke verbruiksdata moeten gebruikt worden? (bij scan : het feitelijk energieverbruik van 3 jaar. In 3,5-4 jaar terugverdienen ga je niet redden!! (5 jaar wel?) Uit de scan kunnen maatregelen komen waar het wel lukt, bijvoorbeeld LED verlichting (verplicht stellen?). Voor wat hoort wat: scan? Dan ook tenminste 3 maatregelen uitvoeren. Bij nieuwbouw regelt bouwbesluit energiereductie verplichtingen (EPC). Machines apart beoordelen.
1 fractie LTO 3 thematafels
In de memo worden aan de gemeente Berkelland nadere voorstellen voor een aanpak met kop en staart t.a.v. de scan deelname van bedrijven tot het uitvoeren van maatregelen voor met name MKB bedrijven. Grote MJA bedrijven en detailhandel blijven buitenbeschouwing. Men wil voor de scan voorstel uit het EUP ook gebruik maken van mogelijkheden voor provinciale subsidie.
Vlak voor de bijeenkomst heeft ODA aan de gemeente inzicht verschaft in een lijst van 8 grote (MJA) van bedrijven uit Berkelland evenals een lijst van 180 bedrijven uit Berkelland die meer dan de wettelijke norm uit de Wet Milieubeheer verbruiken (>50.00kWhaan elektriciteit of >25.000m3 aardgasequivalenten aan brandstoffen). ODA geeft aan dat gemeente extra moet betalen als zijn aspectcontroles wil doen buiten de 180die op de lijst art 2.15 WM staan. Hoeveel daarvan binnen de wel gecontracteerde 250 reguliere controles (inclusief energiecontrole) per jaar vallen is nog niet duidelijk. Het zou 16 jaar duren voordat alle 370 bedrijven in Berkelland gecontroleerd zijn met reguliere controles.
22
versie 20160411 Aansluiten bij natuurlijke momenten (bijv.renovatie) zijn belangrijke beslismomenten Reikwijdte van scans verbreden ? en andere prikkels dan scan voor MKB? Platform BV Het platform ziet naast energie ook graag naar nazorg , continuïteit, samenwerking en Berkelland olievlekwerking naar andere bedrijvenparken. Naast energie is maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en duurzaamheid in de breedte ook een belangrijk onderwerp voor het bedrijfsleven/platform. Pilot Ruurlo (35 stuks) omvat ca. 50 % van de bedrijven in het park. Naast de energiescan wordt ook een duurzaamheid en collectiviteitsscan (parkmanagement) uitgevoerd. Uitrollen van de pilot Ruurlo over heel Berkelland, stimuleert de lokale economie en is goed voor de Imago ontwikkeling van bedrijvenparken en gemeente. Een goede quickscan past bij de sector bedrijven 1 fractie + 3 Hoe zou het MKB nog meer gestimuleerd/geprikkeld kunnen worden en wat levert dat thematafels op ? aan de thematafels zijn veel suggesties gedaan: In quick win is bijvoorbeeld in te zoomen in 40bedrijven, minder bedrijven (1600), maar wel beter helpen. Richt je ook op andere toonaangevende bedrijven op bedrijfsterreinen ( een lokale aanpak). Organiseer het netwerk. Laat voorbeelden zien. Bijvoorbeeld scan Bronkhorst High Tech. Co2 (footprint) verhaal incorporeren. Voorrekenen geeft een boost. Plus kennis overdragen. (Aanvullen in scanverordening). Iets doen waar de ondernemer baat bij heeft : inzicht in lijst van maatregelen, financiering en subsidies.De overheid faciliteert inzicht en begeleiding. Persoonlijke benadering door iemand uit eigen gelederen helpt. Zichtbare uitgevoerde voorbeelden in een catalogus op internet beschikbaar maken. Verbind energie neutraal met Smart Industries; de focus Van de Achterhoek. 1 thematafel
Doel voor bedrijven (mkb) moet zijn om met innovaties te komen die de terugverdientijd van investeringen voor energie besparing en/of duurzame opwekking verkorten.
1 thematafel
Doel voor agrarische bedrijven moet zijn bij te dragen aan klimaat niet alleen CO2 reductie
Speerpunt Ruimtelijke maatregelen duurzame opwekking bron 1 fractie 1 fractie LTO
Reactie Goede landbouwgrond versus zonneakkers is ter discussie Ruimtelijke mogelijkheden scheppen is erg belangrijk Onderkent dat een energieneutraal Berkelland er in 2030 anders uitziet Gemeentelijke grond zoals Bellegoor inzetten dat zijn mooie plaatsen
AGEM LTO
LTO
AGEM
In de land- en tuinbouw zijn er veel mogelijkheden. Goed dat de gemeente de aanjaagrol oppakt. LTO heeft ook het Gelders Energie Akkoord ondertekent. Met EUP geeft de gemeente het goede voorbeeld: zeer ambitieus volgen andere gemeenten? Asbestverwijdering koppelen aan zonopwekking. Het (nationale) deltaplan asbestverwijdering zou gekoppeld moeten worden met duurzame opwekking door zonnepanelen. Er zijn goede verdienmodellen nodig stroom is op dit moment goedkoop voor ondernemers. Gereserveerd over inzet van zonneakkers op landbouwgrond. Voldoende ruimte in bestemmingsplan op erf voor duurzame opwekking Duidelijkheid over hoogte windturbines is nodig Krediet (of revolverend) project fonds voor ontwikkelkosten voor projecten met duurzame opwekking zon, wind, bio (niet voor de investering zelf) (anders gaat het veel te langzaam!)bestem 20% voor projectontwikkeling
23
versie 20160411
LTO
kleinschalige windturbines kunnen ruimte krijgen.
1 thematafel 1 thematafel + AGEM 1 fractie 1 thematafel
3 thematafels
Verwachtingen in techniek meenemen, kennis opbouwen, ook binnen de gemeente 750 zonneboerderijen met decentraal netwerk Hoeveel windturbines voor zonnepanelen Het rendement voor de (agrarische) sector stimuleren, door ontwikkelings ruimte te geven, gemeente zou daarop vooruit moeten lopen. Vanuit het bestemmingsplan moet het bewerken van (grond)stoffen mogen. Definitie boerenbedrijf ruimer worden. Logica in ruimtelijke voorwaarden. Probleem/dilemma: maatvoering. Rendement essentieel en is zinvol om bij kaderstelling te kennen Buitengebied krijgt er een functie erbij: energie Dilemma is groot en klein: Windturbinerendement is vele malen groter dan rendement biomassa en zonnepanelen. Verval in de Berkel is groot, rendement is er maar hoeveelheid energie niet groot. Wel goed om te doen. Formuleer een voorwaarde: Als…. Dan windturbines in concentraties opstellen Overhoekjes’ van mensen die het willen gebruiken als ruimte voor (grondopstellingen) zonnepanelen Het buitengebied kan zich ook organiseren rondom energie: samen een turbine. Hierbij is er een (ruimtelijk kaderstellende) en aanjaagrol van de gemeente! bewonersparticipatie
Bijlage 5: Stimuleren energiebesparing en duurzame energieopwekking in woningen
24
versie 20160411
25
versie 20160411
26
versie 20160411
Bijlage 6: Stimuleren van besparing en duurzame opwekking in bedrijven Regeling Energiescan voor 1600 MKB bedrijven
We richten ons hierbij in eerste instantie op de kern van 1.600 MKB bedrijven van de in totaal 3.700 bedrijv zakelijke en financiële dienstverlening, handel en bouwnijverheid). Met name het stroomverbruik (80% van dienstverlening, handel, bouwnijverheid en industrie is relevant.
De gemeente zal uitvoering van een onafhankelijke energiescan stimuleren. Wil hier echt een prikkel tot inv vergezeld moeten gaan van investeringsramingen en -advies met mogelijke fiscale voordelen. Dit brengt o daadwerkelijke investeringsbeslissing dan alleen een technisch advies.
De gemeente zal dit stimuleren met bestaande partners (stichting ADV en platform BV Berkelland) én een aan de kosten van een scan à € 1.500. Uitvoering van de regeling kan mogelijk plaatsvinden via het bestaa nog op te richten Ondernemersloket dat het team Economische zaken voorbereidt, kan bijdragen aan de p raadsbesluit wordt genomen, wordt het standpunt gevraagd van het platform BV Berkeland over de haalba het bedrag per scan. Op die wijze is oordeelsvorming van het gemeentebestuur mogelijk.
Bij deze zachte-dwang-aanpak zal het gerichte handhavingsprogramma dat de Omgevingsdienst Achterho deur fungeren. Vanuit de Wet Milieubeheer bestaat er de investeringsverplichting om up to date bedrijfsapp terugverdiend kan worden. We verwachten dat 30% van de bedrijven één of meer investeringen ook daadw ODA-aanpak.
De provincie Overijssel hanteert voor soortgelijke subsidie als voldaan wordt aan de Europese definitie van minder dan 250 werknemers). Voor bedrijven bestaan naast investeren ook veel besparingsmogelijkheden door focus op: • Verlichting • Verwarming • Productkoeling • Perslucht • Koeling & ventilatie
De verordening die voor deze subsidie wordt opgesteld heeft een plafond van 1600 bedrijven en wordt verb zeggen dat bedrijven de subsidie deels terugbetalen (50% revolverend) of pas krijgen uitgekeerd nadat éé maatregelen is uitgevoerd door een erkende aannemer of installateur.
Naast de fiscale voordelen op investeringen wordt overwogen MKB bedrijven gebruik te laten maken van d een SVn lening voor agrariërs, voor zover het gaat om opwekkingsmiddelen voor duurzame energie.
Het platform Berkelland is recentelijk een pilot gestart met ondernemers op het industrieterrein in Ruurlo om samenwerking te komen. Deze pilot betreft ook energiescans voor een dertigtal individuele bedrijven. Na d mogelijkheden tot samenwerking zijn die voordelen opleveren.
27
versie 20160411
Bijlage 7: Gemeentelijke voorbeeldrol in besparen en duurzaam opwekken Openbare verlichting
Conform het afgesproken vervangingsprogramma 2013-2022 zijn de laatste 2 jaar ca. 400 van de in totaal 7.6 verlichting. Ons bestand bestaat medio 2015 nog uit 2.600 oudste en meest energieslurpende TL- en PLL arm
Met het lopende vervangingsprogramma gaat volgens Gemeentewerken het verbruik per jaar met circa 22.00 60% bespaard worden). Het totaal verbruik in referentiejaar 2013 was 1 miljoen Kwh per jaar. Sinds 2013 zal eind 2019 ca.154.000 Kwh bespaard worden.
Willen we eenzelfde inspanning plegen als we voor de bedrijven en particuliere woningen aanhouden, dat wil terugbrengen in de looptijd 2015 t/m 2018, dan zal het tempo van de vervangingsinvestering door openbare L worden. Het besparings- en vervangingsprogramma zal dan niet moeten uitgaan van een besparing met 22.0 lichtpunten/jr, maar van 333.300 Kwh over 7 jaar. Dit wil zeggen 47.600 Kwh besparing per jaar door vervang Daarvoor is tot en met 2018 per jaar een extra vervangingsbudget nodig voor 230 lichtpunten/per jaar. Daarm openbare verlichtingsbestand in 2018 vervangen zijn. Dit vraagt extra budget van € 123.000 per jaar t/m 2018 het onderhoudsbudget door besparing op energie en onderhoud. Koelte-maatregelen om energie te besparen
Klimaatextremen in de zin van meer extreme droogte en hitte, in combinatie met vergrijzende bevolking, vraa nature aanwezig is in de vorm van bomen of wordt ontworpen en uitgevoerd in de openbare ruimte draagt bij airco’s, koelkasten en ventilatoren. In stedelijk gebied kan de temperatuur ’s nachts tot 10°C hoger zijn. Bome daarmee hitte. Bovendien zorgen bomen door schaduwwerking op gebouwen voor minder opwarming van de grote volwassen boom een capaciteit van 10 airco’s kan hebben. Parken zijn vaak koeler en verkoelen ook de daken verkoelen zowel het gebouw als hun omgeving. In groenbeheerplannen, maar ook in overleg met inwoners (buurten en wijken), kan samen met gemeente(we mogelijkheden om actief koelgroen-zones te ontwikkelen. De gemeente begint met eigen onderzoek waar dit /behoefte is aan koelte bijv. wijken met veel ouderen of nabij ouderencentra. Met het Waterschap Rijn en IJss kwaliteit van zwemmogelijkheden in stedelijke omgeving kunnen worden onderzocht.
Bijlage 8: Gemeentelijke aanjaagrol (overheidsparticipatie)
Fte capaciteit voor het Uitvoeringsprogramma Energieneutraal 2030 van 20 uur per week intensiveren
- uitvoeren en behandelen van 3 subsidieregelingen (Achterhoek bespaart , Regeling dakisolatie en asbestve energiec scan met investeringsraming en fiscaal advies) en verbrede Svn duurzaamheidsleningen voor Wonin agrariërs.
Uitvoering communicatie-, verbindings-, onderzoeks- en faciliteerrol
- Informatiebijeenkomsten, communicatie en participatie die bijdraagt aan aandacht en interesse wekken v naar actie en beslissingen.
- Lokale burgerinitiatieven ondersteunen waarin groepsgewijs (wijk, buurt of buren) met besparing in gebo
wordt bijdragen aan de doelstelling. Maar ook initiatieven van derden met bijv. restwarmte-projecten bij g
28
versie 20160411
de Berkel sluiten we niet uit.
- Schoolbesturen in Berkelland stimuleren elektrisch energieneutraal te worden aan de hand van voorbeel slimopgewekt.
- Verbindingen tot stand te brengen met partners (AGEM, buur- en regiogemeenten en ADV) maar ook de bijdragen aan de doelstelling.
- Ontwikkeling bestemmingsplan: verbeelding en regels voor zonnepanelen in grondopstellingen en zonne windturbines, kleinschalige vergisting.
- Vrijstelling van leges voor bestemmingsplanwijziging, omgevingsvergunning en welstandstoets bij grondo - Monitoring energieverbruik opwekking en besparing
- Uitvoeren en taakafstemming met partners binnen en buiten de gemeente (AGEM , ADV, VerduurSaam E
Regio, ISDOA) subsidieadvies, bijdragen aan VerduurSaam Energieloket en het “one stop shop” doorleid
- Onderzoek en investeringsvoorstellen voor verduurzamen eigen gebouwen en middelen. Te beginnen me
energieneutraal maken van het eigen gemeentekantoor met een huidig verbruik van ca. 650.000 Kwh en
- Zichtbaar inhoud geven aan eigen voorbeeldrol door interne samenwerking over de afdelingen: duurzaam verlichting, eigen biomassa.
- Mobiliseren kennisuitwisseling mestvergisting en zonne-energie met buurgemeente Vreden en bedrijven - Ontsluiten en up-to-date houden van informatie. Ruimtelijke regels en gemeentelijke grond en gebouwen voor duurzame opwekking en besparing
Medio 2016 is gemeentelijk standpunt en visie nodig op aanpassing van de Ruimtelijke regelgeving, waarmee opwekking meer wordt gefaciliteerd dan nu. Procedurele wegbereiding die nodig is heeft betrekking op: 1) grondopstellingen voor zonnepanelen tot 100 m2 legesvrijstelling bij omgevingsvergunning, welstandtoets korting) gelijk aan daken die nu vergunningsvrij, zijn eventueel ook bij mini-windturbines op daken. 2) zonneakkers en mini- en middelhoge windturbines en (kleinschalige) biovergistingsinstallaties door gebouwen. Zowel in bestemmingsplannen van de kernen als gebieden in het nieuwe ontwerp bestemmingspl 3) gemeentelijke gebouwen en braakliggende (bouw)grond inzetten voor opwekking in buurten, wijken als voormalige Rioolwaterzuiveringen Neede en Borculo). De gemeente bezit 36 gebouwen waarin gas en/of elek gebouwen door de gemeente zelf in gebruik zijn en 11 gebouwen worden als sporthal of gymzaal verhuurd. D grond waarop geen nieuwbouw meer te verwachten is en die desgewenst exploitabel gemaakt kan worden vo aangrenzende wijken of bedrijven. 4) mogelijkheid voor de verbouw van snelgroeiende houtsoorten op akker- en weidegrond voor het duur 5) legesverordening aanpassen die duurzame energie-winning-initiatieven ontzien door bijvoorbeeld korting legesvrij houden bij bestemmingsplanwijziging, omgevingsvergunning en welstandstoets.
Ontwikkelen van het project Zon op erf (asbest in agrarische gebouwen). De doelstelling van de AGEM is zo snel mogelijk over te gaan op duurzame energie en daarmee ook werkgel om in 2030 energie neutraal te kunnen zijn. AGEM ontwikkelt grotere projecten die aanzienlijk aan de doelste kleine. Voorgestelde bijdrage is stoppende agrariërs ca. 4000 zonnepanelen kwijt kunnen op het erf (uitgaand blijven staan maar het grootse deel van het erf wordt gevuld met zonnepanelen, goed landschappelijk ingepa Achterhoek van € 800 miljoen kan daarmee de helft van het Achterhoekse energiegebruik duurzaam opgewek Het project heeft 3 maatschappelijke doelen: gezondheid, leefbaarheid en toerisme. Ook zal dit de waarde va al wonen ten goede komen.
29
versie 20160411
AGEM wil met de Provincie en Achterhoekse gemeenten (duurzaamheid coördinatoren en werkgroep plattela bundelen en een stoppende agrariër financieringsarrangementen aanbieden. De rol van de gemeenten is, na AGEM vooral ook een kwestie van ruimtelijk beleid. We staan daarbij voor dat met name agrarische gebouwe bijdrage kunnen leveren in duurzame opwekking met bijv. zonne-energie, snelgroeiende houtteelt en/of mestv
In 2011 is door Alterra bepaald dat er in Berkelland 844 agrarische bedrijven zijn met bijna 20.000 ha aan are en/of tuinbouwer en 78% is melk- of vleesveehouder. Voor de Achterhoek wordt tot 2030 een afname van het verwacht. Voor Berkelland kan dit betekenen dat tot 2018 circa 75 bedrijven stoppen. Verwacht kan worden d asbest voorkomt. Zonder gerichte aanpak kan het landschap verrommelen. Dit project biedt kansen om dat te gemeente aanpassing van de ruimtelijke regelgeving. Het vraagt om mogelijkheden om buiten het bouwblok ( grondopstellingen met zonnepanelen aan te kunnen leggen. Berkelland zou vóór medio 2016 aangepaste leg ontwerpbestemmingsregels buitengebied gereed moeten hebben die Zon op erf faciliteren. Tussentijds volgen de AGEM en provincie.
Communicatie Een belangrijk uitgangspunt voor communicatie rondom duurzaamheid is de wens om te komen tot vergaand initiatieven van de grond te krijgen en bewustwording. We willen nog meer samenwerking zoeken met belang Energietransitie is een proces dat niet de overheid alleen op zich kan nemen. Dit moeten we gezamenlijk met gemeente moet van haar kant duurzame initiatieven en projecten ruimte geven en ondersteunen door partijen verstrekken en belemmeringen weg te nemen.
Om initiatieven op het gebied van duurzaamheid te stimuleren en te informeren over de projecten, acties en p duurzaamheidstour door Berkelland te maken. Met het VerduurSaam Energieloket kunnen inwoners informati duurzame energieopwekking. Tevens wordt met het VerduurSaam Energieloket de inwoners en bedrijven ond energiebesparing en energieopwekking. Om dit enige continuïteit te geven is ook financiering na 2016 nodig. regiogemeenten in haar samenwerking met de ADV en AGEM ter beschikking heeft gesteld en Achterhoek du eind 2016. Uit de samenwerking van gemeenten, ADV en AGEM in het initiatief van de werkgroep duurzaamh blijkt dat de organisaties complementair zijn in hun effect. Er is in iets meer als een half jaar een substantieel en/of van zonnepanelen voorzien.
Continuïteit en financiering VerduurSaam Energieloket 2017 en 2018 Wil er sprake zijn van enige continuïteit en capaciteit in het frontoffice voor bedrijven en/of inwoners en de com wijkaanpak, dan blijkt uit de ervaring van Achterhoek Duurzaam Verbouwen dat voor een voldoende toegerus 71.000 per gemeente per jaar nodig is. Op die manier kan aandacht en interesse omgezet worden in beslissin bedrijven daadwerkelijk investeren in besparing en het opwekken van duurzame energie. Met het bestuur van de ADV en AGEM kunnen de gemeenten de samenwerking onder de VerduurSaam Ener periode 2017-2018 is daarvoor is co-financiering nodig van de andere Achterhoek gemeenten. De provincie G aangesproken worden bij haar nadere uitwerking van het Gelders Energieakkoord. Bestuurlijk en ambtelijk ka inspanning gedaan worden.
30
