MERRIEMAKER
LY S D E D A R M E N tekst : Emmanuel Spinnewyn
De Belgische springpaardenfokkerij heeft in het laatste decennium een enorme sprong voorwaarts gemaakt. Hierbij is Lys de Darmen een bepalende hengst: als leverancier van concourspaarden, maar vooral als vader van excellente fokmerries die topspringpaarden brachten als Ninja la Silla, Valentina van ’t Heike en Action-Breaker. Gefokt in de Cotentin (Manche, Normandië) heeft “Lys” op zijn beurt de superieure kwaliteiten vererfd van de staatshengsten die hij in zijn pedigree voert en die niet ver van zijn geboortedorp Boutteville ter dekking stonden. In het buurdorp Sainte-Marie-du-Mont was het dekstation waar o.a. belangrijke stempelhengsten als Vas-Y-Donc, Ivanoé xx en The Last Orange hun zegenrijke arbeid verrichtten. En daarmee was de genetische rijkdom in dit gebied nog niet gedaan. Vlakbij is ook het dorpje Sainte-Mère-Eglise waar beroemdheden als Narcos II, Foudroyant II xx en Uriel hebben gedekt. Afstanden bepaalden in die tijd de fokkerij, toen merries nog te voet naar de hengst gingen. En wie maar liefst twéé gerenommeerde dekstations op loopafstand had, was als fokker enorm in het voordeel.
Draverbloed De moederlijn van Lys de Darmen begint met de merrie Bijou (Pancrace). Zij werd gedekt door Alsacien (1878, Ignore), een fraaie vos van het type Trotteur Français (harddraver, afgekort TF). Uit de combinatie van Bijou met Alsacien sproot een dochter genaamd Quarantaine. Zij werd gedekt door een andere befaamde TF-hengst, Farnèse. De Franse harddraver stond toen nog zeer dicht bij het Franse warmbloedpaard “à deux fins”, een type paard dat zowel koets- als rijpaard was. Farnèse was elegant gebouwd, dekte veel merries en leverde niet
Merriemaker Lys de Darmen leeft in de Belgische fokkerij voort via zijn dochters. Uit de E-jaargang heeft het BWP vier veelbelovende hengsten gekeurd die allen het bloed van Lys voeren in de derde generatie: Echo van ’t Spieveld, Emerald van ’t Ruytershof, Epleaser van ’t Heike en Excenel V.
18
LY S D E D A R M E N
en dus de vijfde moeder van Lys de Darmen. In deze stam zit veel harddraverbloed, want ook Guéron was een TF.
Sporthengsten
© Jacob Melissen
Ninja la Silla (Guidam) behoort al meer dan vijf jaar tot de beste springpaarden ter wereld en is gefokt uit een dochter van Lys de Darmen. Onder Rolf-Göran Bengtsson won hij in 2008 zilver op de Olympische Spelen in Hong Kong.
minder dan 25 gekeurde zoons. In de volgende generatie komen we het eerste volbloed tegen, wanneer de merrie Autrichienne (1900, Farnèse) wordt gecombineerd met Margaux xx die uitsluitend in de halfbloedfokkerij is gebruikt. Ondanks zijn kwalijk nemende karakter had hij toch een zeker succes op het station in SaintSauveur-le-Vicomte waar in het begin van de 20e eeuw veel vraag was naar volbloedhengsten. Het resultaat was de merrie Manille (1912) die op haar beurt de moeder werd van de hengst Mayolet (1934, Vas-Y-Donc) die eind jaren ’30 als staatshengst dekte in het district van het Haras National in Compiègne. Manille’s dochter Rêveuse (1917, Guéron) is de grootmoeder van Carmen
Rêveuse was een vruchtbare merrie die niet minder dan negen dochters op de wereld zette die alle negen in de fokkerij kwamen. Vier van hen onderscheidden zich door mannelijke nafok die ook nu nog terug te vinden is in de pedigrees van topsportpaarden. Haar eerste dochter Cérès (1924, Trocadéro) is de derde moeder van de broers Barnum (1945, Le Royal) en Jaz Royal (1953). Beiden ontpopten zich als excellente merriemakers. Jaz Royal deed dat in Zwitserland en Barnum in zijn fokdistrict (HN Le Pin) in Normandië. Barnum liet daar een buitengewoon belangrijke dochter na in de persoon van Harmonie, de moeder van Pomone B (Furioso xx) waarmee Pierre Jonquières d’Oriola in 1966 het WK in Buenos Aires won. Barnum’s volle zuster Ca Cérès (1946) bracht de staatshengst Kent Royal (1954, Fleuron) en de merries Oued Seoud (Ibrahim) en Ismen (Fra Diavolo xx). Oued Seoud is moeder van de hengst Troubadour (1963, Monseigneur) die we terug vinden in de moederlijn van Thomas Velin’s sporthengst Godsend du Reverdy (Quidam de Revel). Ismen is de tweede resp. derde moeder van de hengst Veneur du Luc (1987, Double Espoir) en het GP-springpaard First des Sevres (Leprince de Thurin) van Bruno Jazede. Veneur du Luc geniet momenteel bekendheid als moedersvader van de sporthengst Topinambour (Heartbreaker) van Pénélope Leprévost.
Gambade Rêveuse’s tweede dochter Gambade (1928, Vas-YDonc) bracht de goedgekeurde hengst Nozay (1935, Il
Lys de Darmen - 1977 - vos - Fokker : Raymond Groult, Boutteville (FRA) Nithard x Pancho II x Anisette III x Et Hop x Karikal IV x Tob de Fondelyn x Obri de Fondelyn x Ibrahim Tanaël Kadine Darmen Fra Diavolo xx Miss Carmen Carmen
Kesbeth x Nitouche x Farceur VIII x Quenotte x Nid d'Or x Olmeda xx Attila x Brillante x The Last Orange Vaillante Centaure du Bois Uniflore Black Devil xx Frayeur xx Vas-Y-Donc Olga
AA TB-8h TB-25 TB-31 AA TB AA AA SF SF SF-37 SF-189 TB-17b TB-2 SF SF-15 & 163
19
LY S D E D A R M E N
SELLE FRANÇAIS FAMILIE 15 & 163
THE LEADING MARES
OF
FRANCE
15 & 163.1
BWP
Manille
Rêveuse
(Margaux xx)
(Guéron)
Mayolet
Olga
Carmen
(Il a l'Oeil)
(Vas-Y-Donc)
SF
Miss Carmen (Fra Diavolo xx)
Triomphante (Vas-Y-Donc)
(Vas-Y-Donc)
Epsom
Darmen
Lys de Darmen
(Tanaël)
(Et Hop x)
SF
ISP
UNE DARMEN (Jasmin de Gruchy)
(Très Orange)
OTTERONGO Autrichienne (Farnèse)
Scarmen
Wilde
Diavola
Hedje
V/D
(Gagne si Peu)
(Fantastique)
(Horenzacio)
(Hedjaz)
(Darco)
SF
Quarantaine (Alsacien)
Horse de Carmen (Tanaël)
BWP
ISP-SHBGB
Escarmen
HELIOS DE BORNIVAL
Dream dÊHedge
(Lord Gotthard)
(Romeo)
(Parco)
Bijou
Toi Carmen
Osmen
(Pancrace)
(Gagne si Peu)
(Tanaël)
ISP
KOPSHOEVEN
SF
ISP
Cérès
Nacelle
Saxonne
Ca Cérès
Ismen
Camargue
Qualite des Sevres
FIRST DES SEVRES
(Trocadéro)
(Il a l'Oeil)
(Vas-Y-Donc)
(Le Royal)
(Fra Diavolo xx)
(Popof xx)
(Galoubet A)
(Leprince de Thurin)
Nina Rosa
Roméo
(Vas-Y-Donc)
(Il a l'Oeil)
SF
Un Espoir
Barnum
SF
(Le Royal) SF
Jaz Royal
(Porte-Bonheur)
Veneur du Luc
El Taillee (Popof xx)
CH
(Le Royal)
Kent Royal
(Double Espoir)
Troubadour
Oued Seoud (Ibrahim)
AUT
SF
(Monseigneur) SF
(Fleuron)
Gambade
Lumineuse
De la Houssaye
(Vas-Y-Donc)
(Ivanoé xx)
(The Last Orange) (Monceaux xx)
Nozay
Tenderly
SF
Ulchiromaza (Monceaux xx)
(Il a l'Oeil)
Queen Mary
Valet Maître
(Votre Altesse xx)
(Porte-Bonheur)
SF
ISP
Swettie de Moens
ETINCELLE DE MOENS
(Le Plantéro)
(Papillon Rouge)
GHORKA
ISP
(Le Tyrol xx) ISP-SF
Koba Lili II
AVEC ESPOIR
(Belphegor IV)
(Double Espoir) ISP-SF
BEL ESPOIR (Double Espoir)
In dit stamoverzicht staan uitsluitend paarden die genoemd worden in het artikel
a l’Oeil) die van 1939 t/m 1943 op station stond in Avranches. Zijn dochter Violence is de vierde moeder van de in België zeer gewaardeerde hengst Fleuri du Manoir. Gambade’s dochter Queen Mary (1938, Votre Altesse xx) kreeg bekendheid door haar zoon Valet-Maître (1943, Porte-Bonheur). Deze fraaie hengst stond al helemaal in het zadeltype en bracht uitstekende dochters. Zoals de beroemde Narcisse, één van de “matrones” van het SF. Zij is de moeder van het bekende springpaard Flambeau C (Un Prince xx) waarmee Frédéric Cottier teamgoud won op het WK in Dublin, 1982. Valet-Maître is ook de vijfde moeder van één van de beste sportmerries ter wereld: Jalisca Solier (Alligator Fontaine), waarmee Steve Guerdat vorig jaar teamgoud won op het EK in Windsor. In de
20
© Jac Remijnse
pedigree van Philippe Lejeune’s bekende springhengst Vigo d’Arsouilles (Nabab de Rêve) zien we zowel het bloed van Nozay als Valet-Maître waardoor de merrie Gambade bij hem dubbel is vastgelegd. Gambade bracht nog een tweede dochter, Lumineuse (1933, Ivanoë xx). Uit haar nafok komen ondermeer de internationale springpaarden Etincelle de Moens (Papillon Rouge) van Jacques Bonnet, Avec Espoir (Double Espoir) van Roger-Yves Bost en Bel Espoir (Double Espoir) van Jean Michel Gaspard.
Otterongo De laatste dochter uit Rêveuse heet Olga (1936, Il a l’Oeil) en is de moeder van Carmen (1946). Raymond Groult kreeg haar van zijn vader Eugène ten geschenke
LY S D E D A R M E N
© Jacob Melissen
toen hij in 1954 de boerderij overnam. Carmen was uit de voorlaatste jaargang van haar vader Vas-Y-Donc (1921). De dochters van Vas-Y-Donc waren destijds zeer gewild. Als zoon van Karikal (1910, Cerbère) en via zijn moeder als kleinzoon tevens achterkleinzoon van de legendarische harddraver Cherbourg (1880, Normand) had Vas-Y-Donc een prima afstamming. Maar behalve op papier was hij ook in werkelijkheid een uitstekende hengst, mooi gelijnd, zeer mannelijk, type TF, gespierd, kortbenig, vol energie. Hoewel Vas-Y-Donc 32 zoons kreeg goedgekeurd verdiende hij eeuwigheidswaarde door zijn dochters Kreole (moeder van Talisman), Querqueville (grootmoeder van Ibrahim), Japonaise (grootmoeder van Centaure du Bois) en Son Altesse (stammoeder van SF-familie 61/63). Raymond Groult liet Carmen dekken door één van de beste volbloedhengsten van dat moment, Fra Diavolo xx. Het resultaat was Miss Carmen (1956). Voor de afwisseling een bruine (erfenis van haar vader) in een rij van louter vossen, niet al te groot maar met een fraai model en beste gangen. Haar oudste dochter Scarmen (Gagne si Peu) stichtte een uiterst succesvolle dynastie in België. Uit haar lijn komen de BWP-hengst Dream d’Hedge (Parco), de internationale springhengst Helios de Bornival (Romeo) van Sharn Wordley en Otterongo (Darco), één van ’s werelds beste springpaarden onder Ludo Phillipaerts. Na Gagne si Peu bracht Raymond Groult zijn Fra Diavolo xx-merrie bij Tanaël, één van de beste Ibrahimzoons. Net als zijn vader paste Tanaël uitstekend op halfbloedmerries. Deze combinatie leverde twee producten op: de Franse staatshengst Horse de Carmen (1973) en de merrie Darmen (1969), de moeder van Lys de Darmen. Darmen was een vos van 1.71m groot. Gezegend met ruime gangen had zij de kracht en het formaat geërfd van haar vader Tanaël. Een partner die hoger in het bloed stond zou haar goed doen en daarom ging ze onder diverse volbloedhengsten. Heel goed paste zij bij de Angloarabische hengst Et Hop, een vos met veel uitdrukking die vooral werd gewaardeerd om zijn fantastisch fokkende dochters. Hij is bijvoorbeeld de moedersvader van wereldbekerwinnaar Dilème de Cèphe (Starky d’Anchin) van Bruno Brouqsault en Miss San Patrignano (Histrion) waarmee Michel Robert
Het bloed van Lys de Darmen is in Nederland beschikbaar via diens kleinzoon Quasimodo v/d Molendreef (Heartbreaker). De volle broer van Action-Breaker was zelf succesvol in de internationale springsport onder David Jobertie.
De Watermolen Equine All-round Dekstation en Paardenkliniek Watermolenweg 5, 7481 VL Haaksbergen
[email protected] Tel. 053-5721234 • Fax 053-5728615
Quasimodo van de Molendreef
www.watermolen.net www.watermolen.net
Lexicon
21
LY S D E D A R M E N
want daar kocht de Kieldrechtse hengstenhouder Louis Lenaerts hem als amper driejarige weg, maar in België. Na op 6 maart 1980 definitief door de BWPheren te zijn “weerhouden” was hij tot zijn overlijden, op schrikkelzondag 29 februari 2004, in het Vlaamse fokkersland één van de meest populaire verervers. Onder Wim Smet was Lys zelf een verdienstelijk sportpaard op LRV-tornooien. Daarnaast is hij vader van enkele tientallen internationale springpaarden waaronder Serenata la Silla (Rolf-Göran Bengtsson), Oberon (Bernardo Alves), Taranto van ‘t Hertsveld (Ignace Philips) en Qualité (Robert Whitaker) en de EK-paarden Iller (Guido Dominici), Olympic (Gerfried Puck) en Samir (Dieter Köfler). Daarnaast zijn er ca 250 nakomelingen die in België en daarbuiten op minstens 1.30m-niveau hebben gelopen. “En in de Landelijke Ruiterij kan men al helemaal niet naast hem kijken” aldus de Vlaamse journalist Frans Pietercil. “Moesten we uit de LRV-databank alle zonen en dochters van Lys verzamelen, kunnen we net zo goed het telefoonregister van een doordeweeks dorp publiceren.”
Ambassadeur
© Jacob Melissen
Otterongo (Darco) was één van ’s werelds beste springpaarden onder Ludo Phillipaerts. Hij won individueel zilver op het EK in Arnhem 2001 en eindigde als vierde op de Spelen in Sydney 2000. In de vijfde generatie voert hij terug op de grootmoeder van Lys de Darmen.
individueel- en teamzilver veroverde op de WEG in Den Haag, 1994. Dat springaanleg een specifieke eigenschap is die sterk verankerd ligt in Lys de Darmen’s moederlijn mag duidelijk zijn. Dit wordt nogmaals bevestigd door zijn moeder die ook het internationale springpaard Une Darmen (Jasmin de Gruchy) van Gilles Terrassier leverde.
Telefoonregister In de moederlijn van Lys de Darmen is vanaf stammoeder Bijou door de achtereenvolgende fokkers iedere generatie opnieuw gebruik gemaakt van sterk verbeterende vaderpaarden. Daardoor heeft “Lys” zijn stempel breed kunnen drukken. Niet in Frankrijk,
22
In de mannelijke lijn heeft Lys weinig gedaan. Van zijn elf gekeurde zoons vertrok de één na de ander als sportpaard naar het buitenland. De enige zoon die de mannelijke lijn succesvol heeft kunnen voortzetten is Karacondo. Maar ook hij deed dat niet in zijn geboorteland maar in Zwitserland. Gelukkig zijn veel dochters van Lys wel in België gebleven. Ruim zes jaar na zijn dood wordt de lijst van topspringpaarden uit zijn dochters steeds indrukwekkender. We noemen de Olympische springpaarden Ninja la Silla (Guidam) van Rolf-Göran Bengtsson, Elastique (Pik Bauer) van Antonio Chedraui en Forest (Forever) van Katie McVean. Eveneens tot de wereldtop behoren Valentina van ’t Heike (Nabab de Rêve) van Jos Lansink, Thesaura (Darco) van Mark Armstrong, Skybreaker (Heartbreaker) van Mikael Forsten en Summer (Capital) van Mandy Porter. Twee Lys-dochters verdienen een aparte vermelding. Allereerst Prima Donna van ’t Paradijs. Zij bracht twee internationale paarden met Subliem van ’t Paradijs (Nabab de Rêve) van Molly Ashe en Ultra-Top van ’t Paradijs (Heartbreaker) van Christophe van der Hasselt. De tweede is Jarme van ’t Steentje. Zij is de moeder van de GP-springhengsten Quasimodo van de Molendreef (Heartbreaker) van David Jobertie en Action-Breaker (Heartbreaker) van Sergio Alvarez Moya. Ook in de derde generatie zien we Lys al terug in de pedigree van Ulysse (Nonstop), onder Pius Schwizer de nieuwe nummer één op de WBFSHranglijst. Lys de Darmen is dus een echte merriemaker, de eretitel “Ambassadeur” die het BWP hem in 1998 verleende ten volle waard!
