Antistolling Buprenorfinepleisters Prikkelbare darmen

JAARGANG 6 | NUMMER 3 | JUNI 2016

O.A. EEN DAG NAAR MIJN HART

MET NIEUWS VAN OPTIMA FARMA UITSLUITEND VOOR APOTHEKERSASSISTENTEN

Antistolling | Buprenorfinepleisters | Prikkelbare darmen

BEN JIJ AL LID VAN

OPTIMA FARMA?

OPTIMA FARMA IS ER VOOR JOU! VOOR JOU • behartigt Optima Farma je belangen op inhoudelijk en beroepsgerelateerd gebied • laat Optima Farma jouw stem horen bij beroeps- en patiëntenverenigingen en andere organisaties • bewaakt Optima Farma (mede) de inhoud en kwaliteit van ons beroep • volgt Optima Farma de ontwikkelingen in de farmacie en informeert jou daarover • organiseert Optima Farma voor jou interessante symposia en andere activiteiten

ALS LID ONTVANG JE BOVENDIEN: • maandelijks de Optima Farma Nieuwsbrief per e-mail • korting op Optima Farma activiteiten (congres, symposium e.d.) • gratis twee geaccrediteerde e-learnings • 6x per jaar het vakblad UA zie verder www.optimafarma.nl/lidmaatschap/

BEROEPSVERENIGING VOOR APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN, FARMACEUTISCH MANAGERS

www.optimafarma.nl

OP RECEPT

Succesvol symposium van Optima Farma en NVFZ 6

Workshops naar mijn hart 10 Hartpatiënt Ad van Gool 12 Productnieuws 15 Ziekenhuisnieuws 16 “Met de Antistollingspas heeft de patiënt belangrijke gegevens op zak” 19 Voorgeschreven – Vaginale afscheiding, wat doet de huisarts? 21 Balietips – Vaginale afscheiding 26 Er was laatst een patiënt – Buprenorfinepleisters: niet één-op-één uitwisselbaar 28

ZELFZORG

Prikkelbare darmen 30 Zelfzorgnieuws 33

Prof. Alehagen: “Langer gezond met een sterk hart met seleen en Q10” 35

BRANCHE

Annekedotes – Ongemak 25 Branchenieuws 37

Nieuws van Optima Farma 38 Even voorstellen – Hanneke en Sylvana Hendriks: “Het zit in onze genen” 40 Aan het woord – Nieuw project: medicijnbezorging door ‘mantelbezorgers’ 42

VERZORGING

Smeren na het zonnen 45 Productnieuws 48

Verzorgingstips 49 12

42

45

30 6

UA | 3 | 2016

| 3

Heb jij net je diploma apothekersassistente behaald? Ben je al langere tijd assistente maar heb je de ambitie om je verder te verdiepen? De St Antonius Apotheek (Utrecht en Nieuwegein) biedt:

Een baan als apothekersassistente met daarbij een uitgebreid opleidingsplan De apotheek De St Antonius Apotheek is de poliklinische apotheek van het St Antonius Ziekenhuis locatie Nieuwegein en Utrecht. De apotheek richt zich op patiënten die een bezoek aan de polikliniek hebben gebracht en patiënten die in het ziekenhuis worden opgenomen dan wel met ontslag gaan. Er is een goede samenwerking met het ziekenhuis en met de apotheken in de omgeving. De St Antonius Apotheek is een ambitieuze organisatie die patiëntenzorg en medicatieveiligheid zeer hoog in het vaandel heeft staan. De apotheek is op beide locaties 7 dagen per week open en heeft ruime openingstijden van 8 tot 22 uur. Het team bestaat uit circa 50 leuke collega's van verschillende leeftijden en met verschillende opleidingen.

Wat bieden wij? Wij bieden je een functie als apothekersassistente waarbij je, na een periode van inwerken, samen met je opleider een opleidingsplan gaat maken. In de St Antonius Apotheek zul je veel contact hebben met patiënten en veel specialistische geneesmiddelen afleveren, waarbij goede kennis van deze geneesmiddelen van groot belang is. Je kunt je richten op een breed beeld maar je kunt er uiteindelijk ook voor kiezen te specialiseren in een ziektebeeld met de daarbij horende geneesmiddelen zoals oncologie, cardiologie, longgeneeskunde etc. De functie betreft een dienstverband van 28 tot 36 uur per week, voor in eerste instantie een jaar, met uitzicht op een vast dienstverband. Het salaris is marktconform. Arbeidsvoorwaarden zijn conform de CAO Apotheken.

Je profiel • Diploma Apothekersassistente MBO • Patiëntgericht en vol ambitie • Goede sociale vaardigheden, open en communicatief ingesteld • Flexibel en actiegericht

Sollicitatie Ben je enthousiast geworden en herken jij je in bovenstaand profiel? Dan ontvangen we graag jouw sollicitatie. Je kunt je schriftelijke sollicitatie voor 15 juli richten aan: St Antonius Apotheek t.a.v. mevr. H. Balouah, apotheekmanager Koekoekslaan 1 Postbus 2500 3435 EM Nieuwegein of per e-mail aan: [email protected]

EERST DIT…

Inspiratie

Wat je ook doet, waar je ook werkt: inspiratie hebben we allemaal nodig. Af en toe moeten we even ‘opgeschud’ worden, zodat het leven of het werk geen sleur wordt. Nou word je tijdens je werk aan de balie regelmatig ‘opgeschud’, maar niet altijd in positieve zin. Positieve inspiratie, waar haal je die vandaan? Contact met collega’s is over het algemeen erg inspirerend. Maar daarnaast kun je veel putten uit contact met vakgenoten die je iets nieuws kunnen vertellen. Zodat je ervaringen kunt uitwisselen en ideeën kunt opdoen. Samen met collega’s nieuwe informatie opdoen: ook dat is bezielend. Daarom ga ik graag naar nascholingen en symposia. In april vond het symposium Een dag naar mijn hart plaats, georganiseerd door Optima Farma en de NVFZ (Nederlandse Vereniging voor Farmaciemedewerkers in Ziekenhuizen). Dat was weer echt zo’n dag naar mijn hart. Veel informatie: tijdens de voordrachten, op de stands, en tussendoor collega’s spreken die je nog niet kende. Hun mening, ervaring en invalshoek horen. Zelf ontmoette ik er – naast heel veel apothekersassistenten – een andere hoofdredacteur, bevlogen voorlichters bij de stands, en de mensen die zich vol bezieling inzetten voor Optima Farma en de NVFZ. Ik heb er nieuwe contacten opgedaan, nieuwe ideeën voor UA en heel veel informatie, zoals je op de volgende pagina’s ziet. Ook de sprekers waren bevlogen. Twee bezielende sprekers in het bijzonder wil ik noemen: cardioloog Janneke Wittekoek, die we ook in het vorige nummer van UA al aan het woord mochten laten (en die ook regelmatig te zien is in de media) en Ad van Gool, een hartpatiënt die meeslepend wist te vertellen over zijn leven. Hun verhalen kun je lezen in dit nummer van UA. Het zou mooi zijn als deze verhalen in gedrukte vorm – in UA dus – ook inspirerend zijn, maar zo inspirerend als je het ‘live’ ervaart, uit hun eigen mond, daarvoor moet je toch echt zelf naar een symposium gaan. Optima Farma en NVFZ werken alweer aan de volgende symposia. Ben je er volgende keer bij? Ik kan het je aanbevelen. Voor de broodnodige inspiratie.

Winifred Hazelhoff Hoofdredacteur

OP PAG. 38: NIEUWS VAN OPTIMA FARMA

UA | 3 | 2016

| 5

ALLES OVER…

“Echt een dag naar mijn hart”

We konden ook het nieuwe product

Succesvol symposium van Optima Farma en NVFZ

Gold Collagen proeven (van Brocacef Supplies & Services), dat de ouder wordende huid voorziet van collageen, hyaluronzuur en diverse mineralen en vitamines. “Drink 1 flesje van 50 ml per dag gedurende 3 weken voor een betere huidhydratatie, gedurende

Een dag naar mijn hart… dat kun je wel zeggen van het symposium van Optima Farma en de NVFZ op zaterdag 16 april jl. Niet alleen was het hart het onderwerp van deze dag, het was ook een dag naar ons hart vanwege alle wetenswaardigheden, gezelligheid en de mogelijkheden om bij te praten met je collega’s. Over het vak of over andere zaken.

6 weken voor een egalere huid en gedurende 9 weken voor een stevigere huid”, aldus de brochure. Veel belangstelling trok de demonstratie van Health Base, die kennisbestanden heeft geïntegreerd in de protocollenmodule van Pharmacom. Zo loop je eenvoudig door de digitale invulformulieren bij een patiënt met vragen over vergeten anticonceptie, bij tien van de KNMP-zelfzorgstandaarden, bij de UA-protocollen of om een patiëntprofiel incontinentie op te stellen. Bij de stand van Unilever gaf ‘De Vette Koffer’ inzicht in de vet- en vitaminesamenstelling van twaalf veelgebruikte smeer- en bereidingsvetten in Nederland (waaronder roomboter, margarine, olijfolie, kokosolie). Via een eenvoudige schematische weergave is per product het gehalte te zien aan water, verzadigde vetzuren, enkelvoudig/meer-

Een zaal vol met vrouwen. Nou ja,

Stands

voudig onverzadigde vetzuren

bijna dan. Onder de 200 aanwezige

Na deze eerste lezing konden de

(waaronder Omega-3 en -6) en de

apothekersassistenten waren twee

deelnemers koffie drinken (lekker

vitamines A, D en E.

mannen. Bij de sprekers lokte dit

buiten in de zon) en/of langs de

nogal uiteenlopende reacties uit.

stands lopen. De stand van Optima

Geweten

“Zijn er geen mannelijke apothekers-

Farma natuurlijk – waar je ook nog

Na de eerste workshopronde (zie

assistenten?”, vroeg fysiotherapeute

een nummer van UA kon scoren of je

pag. 10) volgde een geanimeerde

Rita Hoekman verbaasd, voordat

diploma kon laten waarmerken; de

lunch, waar de broodjes kroket voor

zij met haar voordracht begon.

stands van mede-organisator NVFZ,

gewetenswroeging zorgden, zeker

En: “Heerlijk, om mijn missie uit te

van de KAOF, van Accredidact (na-

op deze dag waarop het ging over

dragen voor mijn doelgroep, een zaal

scholing), Cemex (bloeddrukmeters)

hartproblemen en gezonde leefstijl.

vol vrouwen”, vond cardiologe Janneke

en Centrale Bereidings Apotheek

Toch ‘bezweken’ de meesten wel voor

Wittekoek. Die missie, je kon het in

Ceban. Novartis gaf uitleg over de

deze traktatie, die anders immers nooit

het vorige nummer van UA al lezen, is

Breezhaler en richtte de aandacht

op het menu staat bij onze lunch in de

tweeledig: preventie en het vrouwen-

op de Breezhaler-app die patiënten

apotheek. Gek hoor… over de broodjes

hart (zie pag. 9). Een bezielende

ondersteunt om de medicatie met

kaas, die minstens even vet zijn en

voordracht van een gedreven

deze inhalator op de juiste manier te

meer verzadigd vet bevatten, hoorde

spreekster.

inhaleren.

je niemand.

UA | 3 | 2016

| 6

Boven: Dagvoorzitter I. Stollman (links) en Optima Farma-voorzitter José van Engelen (rechts). Daaronder beelden van geanimeerd standbezoek en van een goedgevulde zaal.

Nog even kijken bij de stands die we

Hartrevalidatie

opbouwen, maar ook om andere

nog niet hadden bezocht… op naar de

Hartrevalidatie is een begeleide vorm

leefstijlaanpassingen. Bijvoorbeeld

volgende workshopronde en tot slot

van het weer opvoeren van de belasting

stoppen met roken, aanpassing van

naar de afsluitende voordrachten: over

na een hartaanval, dotterbehandeling,

de voeding en lichamelijke activiteit

hartrevalidatie (zie hieronder) en een

operatie of bij andere hartproblemen.

inbouwen in het dagelijkse patroon.

indrukwekkend relaas van de heer Van

Werd eind jaren zeventig nog drie

Daarom worden patiënten begeleid

Gool, geboren met een aangeboren

weken bedrust geadviseerd na een

door een multidisciplinair team.

hartafwijking. Zonder de vooruitgang

hartaanval, nu wordt geprobeerd om

Na het revalidatietraject moeten

van de medische wetenschap was hij er

zo snel mogelijk te mobiliseren, zoals

patiënten hun nieuwe leefstijl blijven

niet meer geweest. Mooi hoe hij dat

dat heet. Fysiotherapeut Rita Hoekman

volhouden, ter preventie van een

wist over te brengen. Zie voor zijn relaas

vertelde dat het bij hartrevalidatie niet

(volgend) voorval. Motiveren dus…

de rubriek Patiënt in beeld op pagina 12.

alleen gaat om bewegen en conditie >> Lees verder op pagina 8

UA | 3 | 2016

| 7

ALLES OVER…

een overeenkomst in het werk van de fysiotherapeut, de diëtist en de

Margo Briejer benoemd tot erelid van Optima Farma

apothekersassistent.

Op het symposium werd Margo Briejer benoemd tot erelid van Optima Farma.

De revalidatie is trouwens niet alleen

José van Engelen, voorzitter van Optima Farma, reikte het erelidmaatschap uit

gericht op de leefstijl, maar ook op

en herinnerde eraan dat Margo Briejer aan de wieg van Optima Farma stond,

werkhervatting, verminderen van

dertig jaar geleden. Margo is twaalf jaar voorzitter geweest en stond altijd op

de angst voor een nieuw voorval,

de bres voor de kwaliteitsverbetering. Het erelidmaatschap is een kroon op haar

hervinden van het emotionele

vrijwilligerswerk.

evenwicht en omgaan met stress.

Vanuit UA de hartelijke felicitaties!

Mensen moeten ook hun angst voor inspanning overwinnen en hun eigen grenzen leren kennen. Naast een persoonlijk fitnessprogramma aan de apparaten wordt er ook gezamenlijk een spel gedaan, wat patiënten erg leuk vinden. En zoals we al van Janneke Wittekoek hadden gehoord (zie pag. 9): leuk maken helpt. <

Met jouw lidmaatschap blijft dit mogelijk Beroepsvereniging Optima Farma staat voor de kwaliteit van het vak van apothekersassistent, farmaceutisch consulent en farmaceutisch manager. Margo Briejer (rechts) heeft zojuist het erelidmaatschap ontvangen. Zij wordt toegesproken door Optima Farma-voorzitter José van Engelen.

GEEF JIJ OM JE VAK? LAAT JOUW STEM DAN HOREN EN WORD NU LID VAN OPTIMA FARMA! >

Een symposium zoals Een dag naar mijn hart draagt bij aan de kennis en daarmee aan de kwaliteit van de beroepsgroep. Wil je dat dit mogelijk blijft? Wil je bovendien korting op de toegangsprijs voor deze symposia, zes keer per jaar UA in de bus en diverse voordelen voor leden*? Word dan lid van Optima Farma: klik op de afgebeelde banner op

Wist je dat… … in Nederland per dag 1 vrouw omkomt in het verkeer, 9 gaan er dood aan borstkanker, en 59 aan een hartvaatziekte? Cardioloog J. Wittekoek: “Dat laatste is 44% van de sterfgevallen bij vrouwen.” … bij dotteren het ballonnetje wordt opgeblazen met contrastvloeistof? Lucht is te gevaarlijk. Als het ballonnetje knapt, zou een luchtembolie ontstaan. … clopidogrel en omeprazol gerust gecombineerd kunnen worden? Cardioloog in opleiding P. Zocca: “We worden er iedere dag over gebeld, maar de interactie is onvoldoende relevant.” … NOAC’s (dabigatran, rivaroxaban, apixaban en endoxaban) minder interacties en minder bloedingen veroorzaken dan de vitamine K-antagonisten? … hartrevalidatie ook gericht is op het wegnemen van angst voor een volgende hartaanval of ander voorval? … er in Nederland naar schatting zo’n twintigduizend AED’s hangen in openbare gebouwen, sportverenigingen, winkelcentra of pretparken en dat er dus vaak binnen 500 meter een AED te vinden is?

www.ua.nl of op www.optimafarma.nl * zie www.optimafarma.nl/ledenvoordeel

UA | 3 | 2016

| 8

Preventie en het vrouwenhart Preventie van hart- en vaatziekten is een zaak van publiekseducatie, vindt cardioloog Janneke Wittekoek. Mensen moeten zich ervan bewust worden dat ze hun leefstijl niet pas moeten veranderen als er al een dreigend hartinfarct is, als de kransslagaders al half zijn dichtgeslibd, als ze moeite hebben met inspanning. “We moeten eerder starten met statines en bloeddrukverlagers en vooral met gezonder leven”, bepleitte ze. Daar is goede uitleg voor nodig. Daarom had ze het er graag voor over om op haar vrije zaterdag deze groep vrouwen toe te spreken die dagelijks contact heeft met ‘het publiek’.

Porren “We moeten eigenlijk allemaal het publiek in de goede richting porren”, zo zei Wittekoek. Een plaatje van moeder olifant die haar kleine een zetje in de goede richting geeft, maakt helemaal duidelijk wat ze bedoelt. Hoe por je mensen op? Vooral door het leuk te maken, zegt Wittekoek. Geen droog verhaal, maar infotainment. Ze heeft dan ook meegewerkt aan ‘medische

Snufje

Vrouwenhart

entertainmentprogramma’s’ op de

In het kader van preventie is Wittekoek

In het vorige nummer van UA kon je

televisie en heeft vijf jaar een ‘road-

dol op ‘snufjes’: heel lage doseringen

lezen dat hartklachten bij vrouwen

show’ gedaan met Joop Braakhekke.

van een antihypertensivum of een

anders en vager zijn dan bij mannen,

Leuk zijn ook activiteiten die beweging

cholesterolverlager, die helaas niet in

dat vrouwen niet zo snel aan de bel

stimuleren, zoals de trap die is

het preferentiebeleid zitten. Bijvoor-

trekken, en dat het de microvaatjes zijn

geschilderd als de toetsen van de

beeld bij vrouwen die altijd een lage

die bij vrouwen verstopt raken.

piano (meer mensen nemen dan de

bloeddruk hadden en na de overgang

De vrouw is geneigd te zeggen “Het

trap in plaats van de roltrap) of ‘het

een normale bloeddruk. Voor die

zal wel niets zijn”, de cardioloog kan die

verdienen van een metrokaartje door

vrouwen is een normale bloeddruk een

microvaatjes niet zien op de echo.

dertig kniebuigingen te maken’, een

risicofactor. Medicatie op maat dus, die

Daardoor wordt een hartaandoening bij

actie die in Moskou speelde ten tijde

bovendien minder bijwerkingen geeft.

vrouwen vaak niet – of te laat – herkend.

van de Olympische Spelen. Het werkt!

En rode gistrijst? Dat bevat een snufje

Wittekoek probeert ook haar collega’s

Zie het artikel op www.ua.nl voor links

lovastatine, vertelt Wittekoek.

op te voeden: “Zeg dan niet ‘het is niet

naar deze voorbeelden.

je hart’, maar zeg: ‘we zien geen obstructie’”, houdt ze haar collega’s voor. <

UA | 3 | 2016

| 9

ALLES OVER…

Workshops naar mijn hart Op het symposium Een dag naar mijn hart werden vier verschillende workshops gegeven, waarvan je er twee kon bijwonen. Moeilijk kiezen! Ga ik naar de workshop over cholesterol of die over bloedverdunners, over dotteren of over reanimeren? Iets gemist? Hier kun je lezen wat er werd besproken – en/of gedaan.

Dotteren

Antistolling

Dotteren en een stent plaatsen, dat kan de cardioloog doen

Veel hartpatiënten hebben – al of niet tijdelijk – een

om vernauwing van een kransslagader op te heffen. Dr. Paolo

antistollingsmiddel nodig. Antistolling is levenslang nodig

Zocca, cardioloog in opleiding, legde enkele begrippen uit,

bij patiënten met boezemfibrilleren om te voorkomen dat

zoals een hartinfarct, een hartstilstand (niet hetzelfde!) en

bloed dat in de boezem blijft, gaat stollen.

angina pectoris. Na een cardiovasculair event, zoals een hart- of herseninfarct Hij liet ook zien wat er gebeurt bij het dotteren: het opvoeren van

of trombose, wordt antistolling tijdelijk gegeven. Apotheker

een katheter met een ballonnetje om een vernauwd bloedvat weer

en klinisch farmacoloog E. Wiltink legde uit hoe deze ‘events’

te openen. In andere landen heet het ‘angioplastiek’, maar in

ontstaan, wanneer welke bloedverdunner wordt gegeven:

Nederland noemen we dit ‘dotteren’, naar dokter Dotter, die deze

plaatjesaggregatieremmers bij een trombose in de arteriën

procedure in 1929 uitvond en bij zichzelf uitprobeerde. Vroeger

(infarct, instabiele angina pectoris), anticoagulantia bij veneuze

werd er gedotterd via de lies, tegenwoordig vaak via de pols. Dit

trombose en longembolie en preventief na bepaalde grote

omdat het bloedvat in de pols na de procedure beter dicht te

orthopedische operaties. De kennis over hoe een stolsel ontstaat

drukken is en sneller geneest. Daardoor is de patiënt eerder weer

en waar in dat proces de verschillende antistollingsmiddelen

op de been.

aangrijpen werd opgefrist. Heparine en cumarinederivaten

Vóór het dotteren krijgt de patiënt heparine om stolling tegen te

(acenocoumarol en fenprocoumon) hebben een nauwe

gaan en nitroglycerine (infuus) en verapamil om de bloedvaten te

therapeutische marge. Daarom is controle noodzakelijk.

verwijden. Dat werkt makkelijker. Ook wordt er contrastvloeistof

De NOAC’s (nieuwe of niet-vitamine K-antagonerende orale

ingespoten, zodat de cardioloog op de echo ziet waar de

anticoagulantia: dabigatran (Pradaxa), rivaroxaban (Xarelto),

bloedvaten zitten en waar de vernauwing zit.

apixaban (Eliquis), edoxaban (Lixiana)) hebben dit nadeel niet en

Nadat het ballonnetje op de plaats van de vernauwing is opge-

zijn minstens even goed werkzaam. Verder hebben ze veel minder

blazen, wordt het weer verwijderd. Zo niet de stent, die in de jaren

interacties dan de cumarinederivaten. Natuurlijk vertonen ook

tachtig werd bedacht omdat de vernauwing in 40% van de gevallen

NOAC’s interacties; zo wordt combinatie met ketoconazol en hiv-

terugkomt. Een stent is een (vaak metalen) netje dat in ingeklapte

proteaseremmers afgeraden. Bloedingen komen waarschijnlijk

vorm wordt ingebracht en bij de vernauwing wordt uitgeklapt en

minder voor dan met de cumarinederivaten. Bovendien zijn er

achtergelaten. Een minuscuul dingetje, konden we na afloop zien.

inmiddels antidota in ontwikkeling (de eerste, voor dabigatran,

Om afstoting tegen te gaan, krijgt de patiënt immuunsuppressiva.

is al op de markt), al bestaat volgens Wiltink de kans dat

Tegenwoordig is de dosis immuunsuppressiva soms al opgenomen

antidota te snel en onnodig ingezet worden. Stoppen met een

in de stent, die de medicatie geleidelijk afgeeft.

NOAC is immers direct effectief tegen bloedingsneiging. (Zie ook

Als een kransslagader voor minder dan 50% vernauwd is, kan ook

de artikelen over dit onderwerp in het vorige nummer van UA.)

alleen medicatie worden gegeven. De bekende rij bloedverdunners, plaatjesaggregatieremmers, antihypertensiva en cholesterolverlagende middelen passeerde de revue.

"Clopidogrel en omeprazol kunnen gerust gecombineerd worden. We worden er iedere dag over gebeld, maar de interactie is onvoldoende relevant” (Dr. P. Zocca)

UA | 3 | 2016

| 10

Voorkomen is beter dan…

Verhoogd cholesterol

Bij deze workshop kwamen aan bod: reanimeren, bloeddruk

Verhoogd cholesterol is een van de risicofactoren voor hart-

en cholesterol meten en gezonde voeding. Het was nuttig

en vaatziekten. In de workshop CVRM: verhoogd cholesterol

om te horen dat bij reanimeren tegenwoordig wordt

legde mevrouw L. Krens, ziekenhuisapotheker, uit wat

aanbevolen om de hand midden op het borstbeen te

cholesterol is, wat het in het lichaam doet, welke medicijnen

leggen; niet meer op het onderste deel van het borstbeen.

worden gebruikt bij een verhoogd cholesterol en welke streefwaarden worden gehanteerd.

Dit zorgt voor minder ribbreuken en voorkomt het afbreken van het zwaardvormig aanhangsel van het borstbeen. “Leg je hand

Cholesterol is een vetachtige stof die we nodig hebben, onder

in de oksel aan de andere zijde, trek je hand naar je toe; dan

andere om celmembranen te maken. Het lichaam maakt

heb je de juiste plek te pakken”, aldus A. van der Sluis, docent

cholesterol aan in de lever. Daarnaast nemen we cholesterol op

reanimeren. De richtlijn is: dertig compressies, dan tweemaal

uit de voeding. Er wordt onderscheid gemaakt tussen ‘slecht’

beademen. Het reanimeren van iemand met obesitas houd je

(LDL) en ‘goed’ cholesterol (HDL). Een verhoogd LDL-gehalte

niet vol, vertelde Van der Sluis. Dat merkten de deelnemers die

veroorzaakt atherosclerose. Dat kan leiden tot vernauwing of

oefenden met een ‘obese’ pop. “Vraag dan om hulp en doe het

verstopping van de bloedvaten, wat een hart- of een

dwingend. Zeg: ‘Ik houd het niet vol, neem het even over’.”

herseninfarct kan veroorzaken. Een hoog HDL-gehalte is juist

Reanimeren van een kind moet veel voorzichtiger: vijftien in

gunstig omdat HDL-cholesterol helpt om LDL af te voeren naar

plaats van dertig compressies, met gebogen arm. Ook dit kon

de lever.

op een pop worden geoefend. Baby’s moeten natuurlijk nog

Een verhoogd cholesterol wordt behandeld met een statine.

voorzichtiger gereanimeerd worden. En ook heel voorzichtig

Statines remmen de aanmaak van cholesterol in de lever en dat

worden beademd: doe dat met bolle wangen, dan geef je niet

heeft een gunstig effect op de vaatwand. Volgens de richtlijnen

te veel lucht.

wordt gestart met simvastatine 40 mg. Indien de streefwaarde

Tegenwoordig zijn er gelukkig veel AED’s. Druk je op de knop,

niet wordt gehaald of bij bijwerkingen (ernstige spierpijnen/

dan vertelt hij precies wat je moet doen: “Haal de stickers uit de

krampen) kan worden geswitcht naar een ander statine.

verpakking, plak ze op de plaats die de verpakking aangeeft”.

Daarnaast kunnen ezetimib, fibraten, colestyramine of omega 

De AED detecteert zelf of er sprake is van een ‘werkbaar ritme’

3-vetzuren gebruikt worden, in combinatie of als monotherapie.

en geeft aan of er wel of geen schok geadviseerd wordt. Ook is

Om de streefwaarden voor cholesterol te onthouden is de

er contact met de ambulance, zodat je weet of die al bijna ter

5-3-1-regel handig: het totaalcholesterol moet <5 zijn, LDL <3

plaatse is.

en HDL >1. Patiënten merken niet echt een effect van de

Waar moet je op letten bij ‘thuis’ bloeddrukmeten? Neem je

behandeling van verhoogd cholesterol, maar als hun cholesterol-

linkerarm, die bevindt zich het dichtst bij het hart. Neem een

gehalte daalt, neemt hun tienjaarsrisico op hart- en vaatziekte af.

ontspannen houding aan. Verder is één meting nooit voldoende.

Verder is een statine altijd geïndiceerd bij hart- en vaatziekten,

Daarom werd aangeraden de bloeddruk een aantal dagen te

symptomatisch coronairlijden of een doorgemaakt hartinfarct,

meten, liefst ’s morgens voor het ontbijt. De apotheek kan

ongeacht de waarde van het totaal- of LDL-cholesterol. De

service bieden door cholesterol te meten bij patiënten met een

medisch-farmaceutische beslisregels bevelen een statine ook

verhoogd risico. Dit werd bij een aantal vrijwilligers gedemon-

aan bij diabetespatiënten met een LDL <2,5.

streerd. Verder kregen de deelnemers een korte uitleg over de nieuwe schijf van vijf. Het nieuwe is: een handje ongezouten noten per dag, meer groenten en peulvruchten, per dag drie koppen groene of zwarte thee ter bevordering van de gezondheid. Al met al een leuke, leerzame en actieve workshop.

HEEFT JOUW APOTHEEK EEN ABONNEMENT? DAN KUN JE UA THUIS ONTVANGEN

UA | 3 | 2016

| 11

PATIËNT IN BEELD

Ad van Gool:

vernauwing in de aorta, vlak bij het

“Ik leef nog – dankzij de vorderingen in de cardiologie én mijn gezonde leefstijl”

genoeg bloed rondpompen. Hij was

hart. Daardoor kon het hart niet altijd moe, kon op de fiets zijn klasgenootjes niet bijhouden, was het eerst ‘af’ bij tikkertje. Van Gool is nu een gezonde man. Hij houdt zichzelf – en zijn hart zo goed mogelijk in conditie en pleit ervoor dat iedereen dat doet. Hij maakt bergwandelingen. “Dat ik dit kan, had bij mijn geboorte

De heer Ad van Gool

niemand verwacht”, vertelt hij. Toen was

uit Hilvarenbeek is een

de verwachting van de artsen dat hij

echte ambassadeur

jaar. Zijn geluk was dat de wetenschap

niet ouder zou worden dan zeventien steeds meer mogelijk maakte.

voor de cardiologie. Techniek

Als voorlichter van de

In zijn jeugd waren openhartoperaties

Hartstichting geeft hij

nog niet mogelijk. Maar met de ont-

lezingen en vertelt hij

de bloedsomloop tijdens de operatie

wikkeling van de hartlongmachine die kan overnemen, werd het mogelijk

wat de cardiologie heeft bereikt. Zonder de ontwikkelingen in

om het hart te opereren. Daardoor kon de aortavernauwing bij Van Gool

Een dag naar mijn hart

in 1967 worden opgeheven. Hij ging studeren, kreeg een baan, trouwde en kreeg kinderen. Een

de cardiologie had hij

‘normaal’ en gelukkig leven. Maar de conditie van het hart ging achteruit, hij

zijn verhaal niet meer

ontwikkelde hartfalen en een lekkende

kunnen vertellen.

Tegenwoordig denken we bij hart-

aortaklep. Hoewel er in 1987 een kunst-

patiënten vaak aan mensen die een

klep werd geplaatst, werd Van Gool

Dan was hij er niet

hartaanval hebben gekregen door

arbeidsongeschikt, kreeg minder

dichtgeslibde kransslagaders, door

inkomen en verloor zijn sociale netwerk.

meer geweest. Een

een ongezonde leefstijl. En inderdaad…

“Altijd thuis zitten, geen collega’s,

bij acht op de tien hartpatiënten is

een onzekere toekomst”, omschrijft

de hartziekte ‘leefstijlgerelateerd’.

Van Gool die periode. Hij wilde zuinig

dat hij op een luchtige

En jongere generaties worden steeds

zijn op zijn hart: “Niet roken, niet te

ongezonder. Onbegrijpelijk dat je zo

zwaar worden, goed bewegen, nooit

manier vertelde tijdens

met je hart omgaat, vindt Van Gool.

doorzakken, geen carnaval vieren, iets

Al ziet hij ook dat mensen verleid

wat voor een Brabander niet meevalt”.

worden. Door reclames, door al het

Maar het hart ging toch steeds verder

lekkers in de supermarkt, en uit zijn

achteruit en Van Gool moest steeds

eigen jeugd weet hij dat je er pas bij

meer medicatie gebruiken. Zoals

hoorde als je rookte.

bètablokkers, ACE-remmers, statines,

indrukwekkend verhaal,

het symposium Een dag naar mijn hart.

antstollingsmiddelen, hartonder-

UA | 3 | 2016

Tikkertje

steunende medicijnen (amiodaron,

Van Gool is een heel andere patiënt:

felodipine), diuretica, maagzuur-

hij werd in 1948 geboren met een

remmers, methylprednisolon, enz.

| 12

Sinds zijn harttransplantatie en de revalidatie kan en doet Van Gool alles wat bij zijn leeftijd past. Hij is zuinig op zijn lichaam en houdt het goed in conditie. Een actieve man: hij is voorlichter voor de hartstichting, is actief lid van een heemkundevereniging, geeft lezingen over windmolens, loopt hard, en maakt verre, lange wandelingen. Van Gool: “Wat voor anderen normaal is, blijft voor mij een wonder. Wie had destijds kunnen denken dat dit allemaal ooit mogelijk zou zijn voor mij. Een transplantatie moeten Ad van Gool maakt graag bergwandelingen.

ondergaan is geen sinecure. Het vergt niet alleen van jou als patiënt enorm

Toen hij vijftig jaar was, ging het mis. Hij

of de ICD het ook de volgende keer

veel wilskracht, maar meer nog van

kreeg een hartstilstand waarbij hij viel.

weer van het hart zou winnen.”

je naasten.” Bij verreweg de meeste

Die val was zijn geluk: die bracht zijn

Uiteindelijk was de diagnose: terminaal

patiënten betekent een harttrans-

hart weer op gang. Het gebeurde

hartfalen. “Uitbehandeld!”, vertaalt Van

plantatie de start van een kwalitatief

overigens in een restaurant en “het

Gool. De laatste optie – de harttrans-

veel beter leven. Maar helaas komt

leven ging gewoon door”, aldus Van

plantatie – kwam in beeld. Ook die was

de redding voor veel mensen op de

Gool. “Mensen aten en praatten verder

te danken aan de vooruitgang van de

wachtlijst te laat; er is in Nederland

en de obers stapten over mij heen zo

wetenschap.

een groot tekort aan donorharten en andere donororganen. Van Gool pleit

lang de ambulance er nog niet was.” De hartstilstand was een gevolg van

Start van een nieuw leven

dan ook voor het ‘Ja, tenzij-systeem’:

ventrikelfibrilleren. Om een volgende

“We hebben een goed hart voor u!”

je bent donor tenzij je aangeeft geen

hartstilstand te voorkomen, kreeg

Na een zenuwslopende wachttijd

donor te willen zijn. “Ik dank mijn

Van Gool een volgende verworvenheid

betekende deze nachtelijke mede-

leven aan de ontwikkelingen in de

van de cardiologie: een ICD (implanteer-

deling eind 2004 de start van een

cardiologie, aan mijn gezonde leefstijl,

bare cardioverter-defibrillator) die het

nieuw leven. Na de harttransplantatie

maar vooral aan de donor”, besluit Van

hart een schok geeft als het tot stilstand

kon een zwarte bladzijde worden

Gool zijn indrukwekkende verhaal. <

komt.

omgeslagen. Wel ging er in de aanloop

“Een mooi staaltje techniek, maar

naar de transplantatie nog iets mis:

mentaal was dat niet vol te houden”,

bij de apotheek kreeg Van Gool de

vertelt Van Gool. “De ICD heeft mijn

verkeerde dosis dalteparine met op het

hart diverse keren weer op gang

etiket ‘gebruik bekend’, met inwendige

gebracht, maar ik werd steeds banger

bloedingen als gevolg.

Boeken Ad van Gool schreef twee boeken over zijn hartaandoening. In Hartzeer; de ingrijpende gevolgen van een aangeboren hartafwijking, vertelt hij uitgebreid over de invloed van zijn hartziekte op zijn leven. Het boek Mijn harttransplantatie doet verslag van de ingrijpende periode – voor hemzelf, maar vooral voor zijn gezin. Balanceren op het smalle koord van leven en dood, schokkende ICD-ingrepen, een zenuwslopende wachttijd, de uiteindelijke transplantatie, de zware revalidatie. Maar ook: waar de hedendaagse cardiologie toe in staat is.

UA | 3 | 2016

| 13

ADVERTORIAL

Getest door consumenten! Nieuw gebruikersonderzoek bevestigt dat Hansaplast Likdoornpleisters effectief zijn en prettig voor de huid

Likdoorns – een veel voorkomend probleem Ze zijn taboe, onplezierig en geven een

Gebruikers vinden dat de Hansaplast Likdoorn pleisters… 83%

… onmiddellijk pijnlijke druk verlichten

… makkelijk en handig zijn in gebruik

96%

stekend gevoel bij het lopen. De geelachtige verdikte plekjes ontwikkelen zich waar

86%

… geen restjes op de huid achter laten

… helpen likdoorns te verwijderen

98%

de voet wordt blootgesteld aan druk of wrijving, meestal door te strakke schoenen.

90%

… goed blijven plakken

Continue druk en wrijving zorgen er namelijk voor dat de cellen zich laag voor laag opbouwen, waardoor er een harde kegel-

Effectieve dubbele werking

vormige structuur ontstaat. Bijna 50%

De Hansaplast Likdoornpleister is op twee manieren zeer effectief tegen pijn en likdoorns.

van de mensen heeft wel eens last van

Ten eerste verlicht de zachte schuimring onmiddellijk de pijn en beschermt hij de huid

likdoorns. Likdoorns worden vaak verward

tegen verdere pijnlijke druk en wrijving. Ten tweede helpt het actieve ingrediënt

met wratten, maar wratten worden ver-

salicylzuur de verharde (eelt)huid te verweken.

oorzaakt door een virusinfectie van de huid.

De substantie die de huidlagen samenhoudt wordt losgeweekt. De hydratatie van de opperhuid neemt hierdoor toe. Meestal kan na 4 dagen de likdoornpleisters gebruikt te

Nieuw gebruikersonderzoek

hebben, de likdoorn worden verwijderd in een warm voetbad met zout of zeep.

In een nieuw onderzoek is de effectiviteit Significante reductie van de likdoorn

Ook werd getest of de huid de pleister goed verdraagt. Aan het onderzoek werkten 50 mannen en vrouwen mee die regelmatig last hebben van likdoorns. De behandelperiode bedroeg 4 tot 8 dagen,

Testpersonen (%)

van de Hansaplast Likdoornpleister getest.

80%

92,7%

Na 4 dagen

Na 8 dagen

afhankelijk van de grootte van de likdoorn.

Advies bij likdoorns • Vermijd te strakke schoenen of wissel deze af met comfortabele schoenen.

De zachte schuimring verlicht onmiddellijk de druk. Het salicylzuur helpt likdoorns te verwijderen.

Hansaplast Likdoornpleisters adviseren! 94% zou

• Diabetici hebben een verhoogde kans op likdoorns vanwege hun droge huid. • Adviseer voor onmiddellijke pijnverlichting de zachte anti-druk schuimringen. • Likdoorns kunnen met behulp van salicylzuur gemakkelijk worden behandeld. Na 4 dagen is de huid verzacht en kan de likdoorn in een warm voetbad worden verwijderd. • Adviseer regelmatig gebruik van een voetencrème met urea. Dit helpt de huid zacht te houden en verkleint de kans op likdoorns. Bron: Kuhlmann M. et al., Local tolerability and efficacy of a corn plaster. Results of a dermatological non-interventional study in 50 patients. July 2015. Filed for publication *Nielsen FDP 2015 Full Year in Omzet

Productnieuws

Sufentanil (Zalviso®) bij postoperatieve pijn

Eerste biosimilar van etanercept Van het biologische geneesmiddel etanercept is nu ook een biosimilar (een soort generiek) verkrijgbaar. Het origineel heet Enbrel, de naam van het biosimilar is Benepali.

Pijn na een operatie is soms moeilijk te behandelen. Er is nu een nieuwe toedieningsvorm van het sterke opioïd sufentanil, met de naam Zalviso, speciaal voor de behandeling van acute, matig ernstige tot ernstige postoperatieve pijn bij volwassenen. Sufentanil is verwerkt in tabletten voor sublinguaal gebruik. Deze tabletten kunnen naar behoefte worden toegediend met een speciaal apparaat. Als de patiënt het apparaat op de juiste wijze aan de mond

Etanercept is een TNF-alfaremmer. Deze middelen zijn geregistreerd voor

zet en op een knop drukt, geeft het één tablet af onder de tong.

de behandeling van volwassenen met matige tot ernstige reumatoïde

Daarna blokkeert het systeem gedurende twintig minuten om

artritis (RA), artritis psoriatica, axiale spondyloartritis en plaque psoriasis.

overdosering te voorkomen. Het systeem geeft niet meer dan drie

Benepali is de eerste subcutane anti-TNF biosimilar die is goedgekeurd

tabletten per uur af en werkt niet langer dan drie dagen; de

door de Europese Commissie. Over het gebruik van biosimilars is discussie.

maximale behandelduur.

Ze zijn goedkoper, dat is mooi. Maar net als met generieke geneesmiddelen ervaren mensen verschillen ten opzichte van het origineel. Bijwerkingen-

Zalviso mag alleen worden voorgeschreven door artsen met ervaring

centrum Lareb heeft van VWS drie ton gekregen om een systeem op te

in behandeling met opioïden en mag alleen worden gebruikt in het

zetten om de veiligheid van biologische geneesmiddelen te monitoren.

ziekenhuis.

Biologics voor behandeling hypercholesterolemie vergoed De biologische middelen voor de behandeling van hypercholesterolemie, evolocumab (Repatha) en alirocumab (Praluent) worden onder voorwaarden vergoed. Deze middelen zijn ingedeeld in hetzelfde cluster van het Geneesmiddelvergoedingensysteem. Een te hoog cholesterolgehalte wordt meestal behandeld met statines en/of ezetimib. Evolocumab en alirocumab mogen volgens de goedgekeurde registratie worden ingezet bij patiënten met primaire hypercholesterolemie (familiair of niet-familiair): • in combinatie met een statine - al of niet met ezetimib - als deze in de maximaal verdraagbare dosering onvoldoende resultaat hebben; • of zonder deze middelen als de patiënt deze middelen niet kan verdragen. Om voor vergoeding in aanmerking te komen, moet de patiënt voldoen aan bepaalde criteria voor een ‘voldoende hoog risico’. Evolocumab en alirocumab remmen een bepaald enzym dat de verwijdering van LDL-cholesterol uit het bloed tegenhoudt. Ze worden eenmaal per twee weken subcutaan toegediend. Bewaren in de koelkast.

UA | 3 | 2016

| 15

ZIEKENHUIS

Ziekenhuisnieuws Nieuwe oncolytica beschikbaar voor off-labelgebruik

PAOFarmacie: e-learning met terugkomdagen

Farmaceutische bedrijven stellen nieuwe oncolytica

PAOFarmacie organiseert regionale scholing voor apothekers-

beschikbaar voor gebruik bij andere kankersoorten dan

assistenten die werkzaam zijn in ziekenhuizen. De kracht

waarvoor ze zijn geregistreerd. In ruil daarvoor kunnen de

van PAOFarmacie is de samenwerking met de ziekenhuis-

bedrijven gegevens ontvangen over de werkzaamheid bij

apotheken.

die andere kankersoorten. Een win-winsituatie.

De cursussen bestaan uit een e-learning van twee uur, gevolgd

Oncolytica worden geregistreerd voor gebruik bij die soorten kanker

door een terugkombijeenkomst van drie uur. Deze vinden regionaal

waarbij deze middelen in groot onderzoek effectief zijn gebleken,

plaats in een ziekenhuis. De cursussen worden ontwikkeld in

mits de voordelen groter zijn dan de nadelen. Maar een groot

samenwerking met de deelnemende ziekenhuisapotheken.

onderzoek opzetten, dat gaat makkelijker bij kankersoorten die

PAOFarmacie levert het format en zorgt voor de organisatie, het

veel voorkomen. Daar is bovendien meer aan te verdienen.

ziekenhuis levert de docent en de ruimte voor de terugkomdag.

Oncolytica kunnen echter ook bij andere typen kanker effectief

Een win-winsituatie die kosten bespaart en hoogwaardige en

zijn, als ze gericht zijn tegen een afwijking die ook bij dat andere

doelgerichte scholing garandeert.

type voorkomt. Bij BRCA-positieve tumoren denken we al gauw aan borstkanker (BRCA komt van BReast CAncer). Maar deze genetische afwijking kan ook aanwezig zijn bij andere soorten kanker, bijvoorbeeld bij prostaat- of alvleesklierkanker. Door de geneesmiddelen beschikbaar te stellen, hebben patiënten kans op een effectieve behandeling en krijgen fabrikanten gegevens over

Eerste doseringsadviezen voor dialysepatiënten beschikbaar

de werkzaamheid. Er doen twaalf Nederlandse ziekenhuizen mee.

Voor veel geneesmiddelen is bij patiënten met terminaal

Nederlandse oncologen lopen met deze samenwerking voorop en

nierfalen een andere dosering nodig, maar hiervoor bestaan

in de VS en Canada staan soortgelijke initiatieven op stapel. Op het

geen eenduidige adviezen. De KNMP werkt aan heldere

moment dat de samenwerking bekend werd (6 mei 2016), hadden

doseringsadviezen voor medicatie bij nierdialyse. Sinds mei

twee farmaceutische bedrijven hun medewerking toegezegd en

zijn de eerste tien doseringsadviezen opgenomen in de

werden er gesprekken gevoerd met zes andere bedrijven.

G-Standaard.

(Bron: De Volkskrant)

Dit zijn de eerste resultaten van een groot project: het opstellen van doseringsadviezen voor bijna 250 geneesmiddelen voor gebruik bij dialysepatiënten door de KNMP. De doseringsadviezen komen tot stand op basis van literatuuronderzoek door het KNMP Geneesmiddel Informatie Centrum, gevolgd door beoordeling en bespreking in een werkgroep van nefrologen, ziekenhuisapothekers en een klinisch geriater. Per geneesmiddel komt er een advies voor

ziekenhu gebruik bij patiënten die hemodialyse ondergaan en bij patiënten die peritoneale (buikvlies-)dialyse ondergaan.

Op dit moment rekenen artsen en apothekers zelf uit wat voor hun

dialysepatiënten de geschikte dosering is. Dat leidt tot verschillende en soms tegenstrijdige adviezen, wat voor de patiënt mogelijk

ernstige gevolgen kan hebben. De eerste doseringsadviezen komen beschikbaar voor ceftazidim, colistine, cotrimoxazol, meropenem en piperacilline/tazobactam.

Het project wordt gefinancierd door ZonMW. (Bron: KNMP)

UA | 3 | 2016

| 16

“Ziekenhuizen hebben patiëntendossier niet op orde”

Gezamenlijke inkoop medicijnen door ziekenhuizen toegestaan

Dat is de conclusie van de Consumentenbond. De bond liet

Ziekenhuizen en zorgverzekeraars zouden gezamenlijk

veertig mysterypatiënten* hun medisch dossier opvragen

geneesmiddelen moeten inkopen om de prijzen omlaag te

bij hun ziekenhuis. Vijf patiënten kregen geen gegevens,

krijgen. Volgens de Autoriteit Consument en Markt (ACM)

bij twintig patiënten klopten de gegevens niet.

bieden de concurrentieregels daar ruimte voor. Inkopers zijn nu nog terughoudend.

Vaak moesten patiënten wekenlang wachten voordat ze hun dossier kregen. En als het dan kwam, kon er van alles mis zijn.

De ACM heeft een aantal vuistregels opgesteld met betrekking

Een dossier van een andere patiënt, ontbreken van operaties en

tot concurrentie, waar ziekenhuizen en verzekeraars aan moeten

bevallingen, en ook ontbrekende medicatiegegevens. Vijf patiënten

voldoen bij de gezamenlijke inkoop. Als inkopers aan die vuistregels

misten informatie over voorgeschreven geneesmiddelen, waaronder

voldoen, verwacht ACM geen problemen voor de concurrentie en

pijnstillers en ontstekingsremmers. Een andere patiënt had volgens

is de gezamenlijke inkoop toegestaan. Door gezamenlijk in te

hemzelf bij een operatie een hoge dosis verdovingsmiddel nodig

kopen, kunnen betere voorwaarden worden bedongen bij de

gehad, maar dat stond niet in de toegestuurde gegevens.

farmaceutische bedrijven. “Medicijnen kunnen goedkoper worden

Volgens de NPCF (Nederlandse Patiënten en Consumenten

als inkopers van ziekenhuizen en zorgverzekeraars een vuist maken

Federatie) verloopt de overdracht tussen artsen en tussen zieken-

in de onderhandelingen met farmaceutische bedrijven. Patiënten

huizen slecht doordat ze met verschillende systemen werken.

en verzekerden kunnen daarvan profiteren door betere zorg of

Dat wreekt zich in het totaaldossier. De NPCF adviseert om de

lagere premies”, zegt Chris Fonteijn, bestuursvoorzitter bij de

patiënt de regie te geven.

mededingingsautoriteit.

De Consumentenbond heeft de resultaten van het onderzoek

De sector kan tot eind mei reageren op de leidraad. Daarna maakt

voorgelegd aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg, het Landelijk

de toezichthouder de regels definitief.

Meldpunt Zorg, de Nederlandse Zorgautoriteit en de Autoriteit

(Bron: ANP 21 april 2016)

Persoonsgegevens. * Echte patiënten, maar ze vroegen hun gegevens op voor dit onderzoek

(Bron: Consumenten Gezond gids april 2016)

MammaPrint bepalend voor wel of geen chemotherapie De MammaPrint, die op basis van de activiteit van zeventig genen het risico voorspelt of een borsttumor bij een patiënt zal uitzaaien, is betrouwbaar. Dat bleek uit een groot Europees onderzoek onder 6693 patiënten, van wie ruim

uisnieuws 2000 uit Nederland.

Daarmee kan de MammaPrint worden ingezet bij de beslissing om wel of geen chemotherapie te geven. Patiënten die volgens de

MammaPrint een klein risico op uitzaaiingen lopen, hebben geen baat bij chemotherapie. De MammaPrint-methode is vergeleken

met de 'klassieke inschattingsmethode' van de kans op uitzaaiing. Met de klassieke inschattingsmethode werd de kans op uitzaaiing

vaak hoog ingeschat, zodat veel patiënten onnodig chemotherapie kregen.

(Bron: Medisch Contact)

UA | 3 | 2016

| 17

DE VISIE VAN…

“Met de Antistollingspas heeft de patiënt belangrijke gegevens op zak”

Nieuwe Antistollingspas: plastic ‘card’ De Antistollingspas is vernieuwd. Niet meer een geplastificeerd papieren kaartje, maar een plastic kaart, zoals de zorgverzekeringspasjes. De pas is een belangrijk middel om de juiste informatie over de gebruikte antistollingsmiddelen bij de hand te hebben. Wat staat er op het pasje? – naam, geboortedatum; – dat de drager antistollingsmedicatie gebruikt; – welk middel of welke middelen de patiënt gebruikt; – een telefoonnummer voor noodgevallen (ICE); – contactgegevens van de behandelaar (trombosedienst, huisarts of andere arts); – eventuele opmerkingen van de patiënt.

Nieuwe folders bij de apotheek Vanaf eind juni 2016 brengt de Trombosestichting de Antistollingspas opnieuw onder de aandacht. Er worden folders met aanvraagformulieren – en folderhouders – gestuurd naar belangrijke informatiepunten, waaronder de apotheken. Je kunt patiënten die antistollingsmiddelen gebruiken, wijzen op het belang van de Antistollingspas en hen een folder meegeven. De pas is ook handig in het buitenland.

Eind juni gaat de

hart- en vaatziekten als speciaal

Trombosestichting weer

aandachtsgebied heeft. “Als je vraagt

aandacht vragen voor

weet de patiënt daar lang niet altijd

‘Gebruikt u bloedverdunners?’, dan het antwoord op. Wel weten ze vaak

de Antistollingspas.

of hun bloed wordt gecontroleerd bij

Want de Antistollingspas

de trombosedienst. Maar gebruikt een

is een belangrijk

gecontroleerd bij de trombosedienst.”

hulpmiddel waarmee mensen zorgverleners kunnen informeren over de antistollingsmiddelen die ze gebruiken. Belangrijk om complicaties te voorkomen.

patiënt een NOAC, dan wordt hij niet Bij gebruik van NOAC’s1 (niet-vitamine Stans van Egmond, directeur van de Trombosestichting:

K-antagonerende anticoagulantia)

“De Antistollingspas draagt hopelijk bij aan het voorkómen van ernstige gevolgen van bloedingen. Dat is nog altijd een grote oorzaak van vermijdbare ziekenhuisopnames.”

niet gecontroleerd te worden, omdat

hoeft de stollingswaarde van het bloed gebruik van vitamine K, geneesmiddelinteracties en situaties als inspanning, diarree, koorts en stress de werking minder beïnvloeden.

spoedeisende hulp. Met de Antistollingspas kan iemand makkelijk laten zien welk middel hij of zij gebruikt,

Sinds 2011 geeft de Trombosestichting

zodat de zorgverlener daar rekening

de Antistollingspas uit. Stans van

mee kan houden.” Ze noemt ook de

Egmond, directeur van de Trombose-

situatie dat een patiënt niet aan-

stichting, licht toe: “Antistollings-

spreekbaar is: “Dan ziet men op de

middelen zijn belangrijk om trombose

Antistollingspas wat de patiënt

te voorkomen, maar de andere kant

gebruikt, zodat de juiste maatregelen

van de medaille is nou eenmaal dat

genomen kunnen worden.”

deze middelen ervoor zorgen dat er gemakkelijker bloedingen optreden.

“Ook als je als huisarts een patiënt van

Daarom moeten zorgverleners weten

een andere praktijk ziet – zoals in de

dat iemand een antistollingsmiddel

dienstpraktijk – kun je lang niet altijd

gebruikt, bijvoorbeeld tandartsen,

bij de gegevens van de patiënt”, vult

pedicures en hulpverleners van de

huisarts Geert-Jan Geersing aan, die

UA | 3 | 2016

Huisarts Geert-Jan Geersing:

“ Patiënt, huisarts en apotheek zouden allemaal alert moeten zijn op het tijdig stoppen van plaatjesremmers als die gebruikt moeten worden naast orale anticoagulantia.” >> Lees verder op pagina 20

| 19

DE VISIE VAN

Door de Antistollingspas bij zich te

Levenslang of enkele maanden

dit niet altijd op tijd. Hoewel de cardio-

dragen, is de patiënt zich al bewuster

De kans dat iemand een antistollings-

loog de patiënt heeft gezegd na zes

van het gebruik van antistollingsmidde-

middel gebruikt, is best groot. Volgens

maanden te stoppen, kan de patiënt

len. Van Egmond: “De pas zegt als het

de Hart&Vaatgroep zijn er in Nederland

dat makkelijk vergeten en een herhaal-

ware: Ho, let op, ik gebruik antistolling!

300.000 patiënten met boezem-

recept vragen bij de huisarts.

En de namen van de gebruikte antistol-

fibrilleren. Die gebruiken levenslang

De huisarts is er ook niet altijd alert op

lingsmiddelen staan erop.”

een antistollingsmiddel om beroertes

dat de medicatie moet worden gestopt.

te voorkomen. Door de vergrijzing

Tot slot zou er ook bij de apotheek

VKA’s en NOAC’s

neemt dit aantal toe. Daarnaast zijn

een belletje moeten rinkelen: moet

Geersing vindt het een goede zaak

er ook indicaties voor korter gebruik

dit middel nog niet gestopt worden?

dat er meer keuze is in antistollings-

van antistollingsmiddelen. Zo wordt

Ook al is een recept door de huisarts

middelen en dat voorschrijver en

een antistollingsmiddel bij een

geaccordeerd, toch is het belangrijk

patiënt samen de voor- en nadelen

trombosebeen of een longembolie

hierop alert te blijven. “Eigenlijk zou

van verschillende middelen kunnen

(veneuze trombose) voorgeschreven

het goed zijn als ook de duur van de

afwegen. Daarmee wordt de patiënt

voor drie tot zes maanden. Ook na een

behandeling op de Antistollingspas zou

zich bewuster van wat hij of zij

orthopedische operatie kan antistolling

worden vermeld, als geheugensteuntje

gebruikt. Maar gebruikers zullen niet

worden voorgeschreven. Als naast

voor alle partijen”, filosofeert Geersing.

altijd onthouden welk middel ze

bijvoorbeeld boezemfibrilleren ook

Maar ook dan blijft goede controle

gebruiken; daarom is de Antistollings-

arteriële trombose optreedt (meestal

belangrijk.

pas een goede reminder. Welke

een hartinfarct of een herseninfarct),

maatregelen een zorgverlener moet

wordt daarbij enkele maanden een

Uitleg in de apotheek

nemen, is namelijk nogal verschillend

plaatjesaggregatieremmer voorgeschre-

Ernstige bloedingen, mede door gebruik

voor diverse antistollingsmiddelen.

ven. In dat geval – bijvoorbeeld na het

van een bloedverdunner, behoren tot

Zeker op de spoedeisende hulp, als de

plaatsen van een stent – krijgt een

de top-3 van potentieel vermijdbare

patiënt flink bloedt of als er ‘gesneden’

patiënt dus zowel een antistollingsmid-

oorzaken van ziekenhuisopnames. Veel

moet worden, kan het nodig zijn om

del als een plaatjesaggregatieremmer.

hiervan kunnen worden voorkomen als

de werking van het antistollingsmiddel

Geersing legt uit: “Dat is om te voor-

de patiënt goed doordrongen is van de

te stoppen. In het geval van de VKA’s

komen dat er bij die nieuwe structuren

mogelijke gevolgen, aldus Van Egmond:

(vitamine K-antagonisten) acenocou-

bloedstolsels ontstaan, zoals stent-

“De patiënt moet weten dat vallen of

marol en fenprocoumon gebeurt dat

trombose. Maar die dubbele medicatie

stoten kan leiden tot inwendige

door vitamine K-druppels. De werking

moet op tijd weer worden afgebouwd.

bloedingen. Dan is het belangrijk naar

van de NOAC’s stopt snel nadat het

Dan moet de plaatjesaggregatieremmer

de dokter te gaan. Ook is het zaak om

middel niet meer wordt ingenomen.

worden gestopt.” In de praktijk gebeurt

elke zorgverlener te informeren over

2

het gebruik van de bloedverdunners. De arts zal dat vertellen, maar ook de

Jouw advies bij antistollingsmiddelen

apotheek heeft hierin een rol. Bij de uitgifte is uitleg hierover cruciaal.” Geersing vindt het jammer dat de uitgiftegesprekken door de kosten

● Waarschuw bij uitgifte van antistollingsmiddelen voor (ernstige) bloe-

ervan negatief in het nieuws kwamen

dingen die men kan krijgen bij blessures e.d. Vertel de patiënt om bij elk

en dat patiënten daardoor soms uitleg

incident en bij elke zorgverlener het gebruik van antistollingsmiddelen te

weigeren. “Als de patiënt geen uitleg

melden.

wil, dan zou je een antistollingsmiddel

● Controleer of vraag bij herhaalde uitgifte van de combinatie van 2

antistollingsmiddelen en plaatjesaggregatieremmers of de uitgifte van

niet moeten meegeven”, vindt hij. “De mogelijke gevolgen zijn té ingrijpend.” <

een van beide inmiddels moet worden gestopt. ● Wijs de patiënt op de mogelijkheid van de Antistollingspas en geef een folder mee. Bij verandering van antistollingsmiddel kan een nieuwe pas worden aangevraagd.

1

De NOAC’s zijn: dabigatran (Pradaxa), rivaroxaban (Xarelto), apixaban (Eliquis), edoxaban (Lixiana).

2

Plaatjesaggregatieremmers: o.a. acetylsalicylzuur/ carbasalaatcalcium, clopidogrel, prasugrel, ticagrelor, dipyridamol

UA | 3 | 2016

| 20

VOORGESCHREVEN

Vaginale afscheiding, wat doet de huisarts? Als een vrouw bij de apotheek komt met klachten van vaginale afscheiding, dan kun je haar helpen met clotrimazol, nadat je natuurlijk eerst de WHAM-vragen hebt gesteld en uitleg hebt gegeven. Zo leg je uit dat behandeling lang niet altijd nodig is.

Microscopische opname van de schimmel candida albicans.

De richtlijn voor de huisarts is de NHG-

eigenschappen hiervan. Stinkt het?

Standaard Fluor vaginalis. Deze is

Wat is de kleur? Wat is de consistentie?

onlangs herzien.

Een geurloze, brokkelige, witte afscheiding wijst op een infectie met

Soort afscheiding

candida (een gistsoort). Een stinkende,

In bepaalde gevallen

De arts zal eerst nagaan wat de oor-

homogene, grijswitte afscheiding wijst

zul je haar naar de

zaak is van de afscheiding. Want dat

op ‘bacteriële vaginose’; dat betekent

bepaalt hoe de vrouw verder wordt

dat bepaalde bacteriën in de vagina

behandeld. Daarvoor vraagt de arts

zijn gaan overheersen ten koste van

naar de aard van de afscheiding.

de lactobacillen. Daardoor wordt de

Wat doet de huisarts

Misschien gaat het om normale afschei-

vagina minder zuur. Een geelgroene,

ding. In de loop van de vrouwelijke

soms schuimende afscheiding kan

dan?

cyclus kan de hoeveelheid en de dikte

wijzen op een infectie met de soa’s

van de afscheiding immers variëren.

trichomonas of gonorroe.

huisarts verwijzen.

Gaat het om ‘abnormale afscheiding’, dan vraagt de arts verder naar de

UA | 3 | 2016

>> Lees verder op pagina 22

| 21

Onderzoek De huisarts vraagt ook of de patiënte jeuk heeft in de intieme zone. Jeuk kan wijzen op aanwezigheid van candida, maar ook op trichomonas. Dan volgt het lichamelijk onderzoek: de arts kijkt of de vaginawand en het gebied rond de vagina er rood uitzien. In combinatie met jeuk wijst dit op een ontsteking, wat in de meeste gevallen een teken is van candida. Het kijken in de vagina gebeurt met het speculum, de ‘eendebek’. Een instrument dat wordt ingebracht in de vagina en daarna wordt opengeklapt, zodat de arts goed zicht heeft op de vaginawand en de aanwezige afscheiding. Met het speculum wordt ook wat afscheiding afgenomen, dat daarna verder onderzocht kan worden. De huisarts zal ook vragen stellen om te weten of de patiënt kans loopt op een soa. In dat geval moet er meer onderzoek worden gedaan.

De diagnose De diagnose candida kan worden gesteld bij: • witte brokkelige afscheiding; • en jeuk en roodheid in of om de vagina. Bij bacteriële vaginose is er geen sprake van jeuk of roodheid. Voor de diagnose bacteriële vaginose moet de afscheiding verder worden onderzocht. Met een teststripje wordt de pH (zuurgraad) gemeten. Verder doet de arts een druppeltje 10% kaliumhydroxide (KOH) bij de afscheiding. In geval van bacteriële vaginose zal dan een sterke ‘rottevislucht’ opstijgen. De diagnose bacteriële vaginose kan gesteld worden bij: • grijswitte, homogene afscheiding; • stank; • en een pH hoger dan 4,5.

VOORGESCHREVEN

Bij twijfel – dat wil zeggen als niet

het verstoorde evenwicht zich weer

optie is de orale behandeling: ofwel

alle drie deze verschijnselen aanwezig

vanzelf. Als de afweer beter wordt, als

tweemaal daags 500 mg gedurende

zijn – kan de afscheiding verder wor-

de intieme zone niet met zeep of met

zeven dagen, ofwel één keer 2 gram

den onderzocht in een laboratorium.

vaginale spoelingen wordt gewassen,

metronidazol oraal (4 tabletten van

Maar men kan ook afwachten of de

als de vagina gewend raakt aan

500 mg). Makkelijk, maar met een

klachten vanzelf overgaan. Opvallend

contact met sperma van een nieuwe

grotere kans op bijwerkingen of

is dat de NHG-Standaard ook de optie

partner, kan de afscheiding vanzelf

terugkeer van de klachten.

geeft om een proefbehandeling met

overgaan. Volgens de richtlijn schrijven

Tweede keus is clindamycinecrème

metronidazol te geven, terwijl dit in

artsen alleen medicijnen voor als de

(vaginaal 5 gram crème à 20 mg/g

het kader van het voorkomen van

klachten echt hinderlijk zijn.

gedurende zeven dagen). Dit is geschikt voor vrouwen die borstvoe-

resistentieontwikkeling minder verstandig kan zijn.

Medicijnen

ding geven, omdat moedermelk door

Als er sprake is van een bacteriële

metronidazol een metaalachtige

Uitleggen en afwachten

vaginose, en een behandeling met

smaak kan krijgen.

Voorlichting en afwachten – dat is een

medicijnen gewenst is, dan schrijft de

belangrijk onderdeel van de behande-

arts als eerste keus metronidazol voor

ling door de huisarts als het om

(ovule 500 mg), diep vaginaal in te

candida-infectie kan de huisarts

candida of bacteriële vaginose gaat

brengen voor het slapengaan. Dit is

vaginale middelen voorschrijven

(niet bij een soa!). Want vaak herstelt

een kuur van zeven dagen. Een andere

(miconazol, clotrimazol of butoconazol)

Voor de behandeling van en vaginale

of oraal fluconazol, afhankelijk van de eventuele contra-indicaties en de

Zelfzorg

voorkeur van de patiënt. De eerste keuze in de huisartsenstandaard is

Wat kun je betekenen voor vrouwen die een oplossing van hun vaginale problemen

een vaginaal in te brengen ‘ovule’ met

zoeken in de zelfzorg?

1200 mg miconazol, die maar één keer ingebracht hoeft te worden. Ook van

Op basis van wat ze vertellen over de kenmerken kleur, stank en consistentie van de afscheiding heb je een aanwijzing over om welke aandoening het gaat en natuurlijk verwijs je bij alarmsymptomen naar de huisarts (zie de Balietip op pagina 27). Voor behandeling van candidiasis en bacteriële vaginose zijn in de handverkoop diverse middelen verkrijgbaar.

clotrimazol is er een eenmalige vaginale vorm (500 mg), maar deze wordt niet meer vergoed. Deze kan wel op eigen kosten als zelfzorgproduct worden aangeschaft. Andere opties

De KNMP-zelfzorgstandaard noemt clotrimazol als eerste keus voor de behandeling van een vaginale schimmelinfectie. Er zijn twee mogelijkheden: de eenmalige vaginaaltablet van 500 mg of vaginale crème 10 mg/g gedurende zes dagen. De keuze is afhankelijk van

op recept zijn: • clotrimazol vaginaaltablet (200 mg) 1x daags 1 gedurende 3 dagen; • vaginaalcrème miconazol, clotrimazol of butoconazol 20 mg/g 1x

de klachten. • Vooral veel witte afscheiding? Adviseer een vaginale tablet. • Vooral jeuk en branderigheid van de schaamlippen en rond de vagina? Adviseer vaginale crème, en deze inwendig en uitwendig te gebruiken.

daags 1 applicatorvulling (5 gram) gedurende 3 dagen; • butoconazol vaginale ovule 100 mg 1x daags 1 gedurende 3 dagen;

Zie de KNMP-Zelfzorgstandaard voor verdere adviezen.

• fluconazol 150 mg capsule eenmalig oraal (bij ernstige infectie na drie dagen herhalen).

Kenmerken bij candidiasis en bij bacteriële vaginose candidiasis

bacteriële vaginose

Helaas zijn er leveringsproblemen met

geur van de afscheiding

reukloos

‘vislucht’

de vaginaalcapsules (1200 en 400 mg)

kleur van de afscheiding

wit

grijzig

miconazol.

consistentie van de afscheiding

brokkelig

dun en homogeen

jeuk?

jeuk

geen jeuk

UA | 3 | 2016

>> Lees verder op pagina 24

| 23

VOORGESCHREVEN

Miconazol is niet geschikt in combinatie

aanschaffen of ze kan van de huisarts

Voor behandeling van afscheiding

met acenocoumarol of fenprocoumon;

een recept krijgen voor zo nodig – ‘om

als gevolg van een soa worden de

clotrimazol heeft porfyrie als contra-

in huis te hebben’. Daarbij gaat de

huisartsen verwezen naar de NHG-

indicatie en bij hogere doseringen ook

voorkeur uit naar de miconazol ovule

Standaard over soa’s. <

zwangerschap. Bij borstvoeding heeft

1200 mg of fluconazol oraal.

miconazol de voorkeur, bij zwangerschap miconazol of clotrimazol. Clotrimazol vaginale crème is in een concentratie van 10 mg/g ook verkrijg-

Jouw uitleg bij vaginale afscheiding

baar in de zelfzorg. Deze vorm is – net als miconazol 20 mg/g – ook geschikt voor uitwendig gebruik op de schaamlippen en de streek rond de vagina. En voor de behandeling van een man met een candida-infectie op de penis. Vaginale schimmelinfecties komen bij veel vrouwen weer terug. De vrouw herkent de verschijnselen en weet wat er aan de hand is. In geval van hinderlijke klachten kan ze ofwel clotrimazol als zelfzorgproduct

● Bij uitgifte van metronidazol: adviseer de patiënt tot 48 uur na de laatste behandeling (ook lokaal!) geen alcohol te gebruiken. ● Bij uitgifte van metronidazol, clotrimazol of miconazol voor vaginaal gebruik: waarschuw dat deze stoffen rubber/latex kunnen aantasten. Condooms en pessaria zijn dan minder betrouwbaar als voorbehoedmiddel tegen zwangerschap of tegen een soa. ● Als de patiënt bekend is met de klachten van een vaginale schimmelinfectie, kun je een zelfzorgproduct met clotrimazol adviseren. Is het de eerste keer dat de patiënt last heeft van afscheiding, dan is het beter om de huisarts de diagnose te laten stellen. ● Zie ook de Balietips op pagina 26.

Hét OTC geneesmiddel tegen vaginale schimmel Zeker de helft van de vrouwen heeft er soms last van: vaginale schimmel. Je herkent het makkelijk aan jeuk, een branderig gevoel en witte geurloze afscheiding. Met Canesten Gyno kun je de schimmelinfectie zelf behandelen. Het is het enige bewezen effectieve geneesmiddel bij vaginale schimmelinfectie dat zónder recept verkrijgbaar is. Canesten Gyno Tablet is een snelle en effectieve 1-daagse behandeling van vaginale schimmel. Je brengt het makkelijk in, het doodt de schimmel en verlicht zo snel de jeuk. Slechts 1 tablet verlicht de klachten in één keer.

Canesten Gyno. Je voelt je snel weer jezelf. www.canesten.nl

ANNEKEDOTES

Ongemak

Voorzetkamer

‘zo nodig’ voorgeschreven stond.

Zo zou een collega aan de balie een

Meneer grijnsde van oor tot oor en zei:

man uitleg geven over het gebruik

“U zult wel begrijpen dat ik mijn Cialis

van de Aerochamber voorzetkamer.

gisterenavond wel kon laten staan.

Normaal gesproken een eenvoudige

Hier in het ziekenhuis is weinig te

uitleg zou je denken, maar de klant

beleven op dat gebied.”

in kwestie had maar één hand. Dus dan wordt deze uitleg ineens een

Kennis

stuk lastiger. Terwijl mijn collega aan

Een man overhandigde mij aan de

het peinzen was over hoe deze meneer

balie van de apotheek een vrijwel

de Aerochamber in zijn situatie kon

onleesbaar recept. Typisch een artsen-

gebruiken, kwam hij met een eigen

handschrift; het zou verboden moeten

oplossing voor het probleem en zei:

worden!

“Ik stel voor dat jij elke avond even

Ik vroeg meneer of hij een idee had

mijn voorzetkamer komt vasthouden.”

wat het ongeveer zou moeten zijn en

Deze opmerking werd gevolgd door

met welke klachten hij bij de arts was

een grote grijns op zijn gezicht… en

geweest. De man verschoot van kleur

een rood aangelopen hoofd van mijn

en zei: “Nou, het is niet voor mij hoor

lieftallige collega. Nee, zó ver gaan

(ja ja… dit horen wij wel vaker, toch?)

we niet met onze klantvriendelijkheid,

het is voor een kennis, hij heeft

gelukkig!

vocht in zijn zak, als u begrijpt wat ik

Lieve collega’s,

In elke branche heb je wel

bedoel.” Waarschijnlijk keek ik meneer

Verontwaardigd

aan met een vragende blik want hij

De apothekersassistenten uit het

voegde er nog ongemakkelijker aan

ziekenhuis komen bij elke klinische

toe: “Het moet een soort beha zijn

eens te maken met

opname bij de patiënt om te inven-

voor zijn zak.” Toen ging er bij mij een

ongemakkelijke momenten.

tariseren welke thuismedicatie er

lichtje branden en had ik door dat het

gebruikt wordt om daarmee een

om een suspensoir ging, bedoeld om

voorstel voor de arts te maken voor

het scrotum te ondersteunen bij onder

in het elektronisch voorschrijfsysteem.

andere lymfoedeem. Daarna moest ik

ben ik hier nou weer in verzeild

Bij patiënten die ‘s avonds worden

nog uit zien te vinden welke maat ‘de

geraakt?” En daarbij gaat het

opgenomen, komen wij als apothe-

kennis’ dan wel zou hebben.

Situaties waarvan je jezelf achteraf kunt afvragen: “Hoe

opvallend vaak om mannen die hun kans ruiken…

kersassistenten pas de volgende dag om de thuismedicatie door te nemen.

Op naar de volgende ongemakkelijke,

Tot die tijd hebben de verpleeg-

maar oh zo grappige situaties.

kundigen op de afdeling alleen een lijstje met thuismedicatie afkomstig van de patiënt zelf. Een oudere man op de Maag-darm-lever-afdeling gebruikte als thuismedicatie Cialis.

Liefs,

Anneke

Wij apothekersassistenten weten natuurlijk heel goed waarvoor dit middel gebruikt wordt, maar blijkbaar weten de verpleegkundigen op de verpleegafdeling dit niet altijd even goed. Toen ik bij de patiënt kwam om zijn medicatie door te nemen, vertelde Als jullie iets leuks meemaken, dan

hij – met gespeelde verontwaardiging –

wil ik dat graag voor jullie verwerken

dat de verpleegkundige de avond

in mijn column. Je kunt me mailen op

ervoor had gevraagd of hij die avond

[email protected]

zijn Cialis nodig had, omdat dit voor

UA | 3 | 2016

| 25

BalieTips Vaginale afscheiding Deze ‘balietips’ zijn niet zo geschikt voor bespreking aan de balie. Je kunt je klant of patiënt misschien beter even uitnodigen in de spreekkamer. Het gaat dit keer namelijk om tips bij vaginale afscheiding. Op deze pagina’s vind je tips bij medicijnen op voorschrift, algemene tips en zelfzorgtips.

Vaginale toediening

Antistolling

Problemen

Vaginale tabletten, ovules en crèmes

Miconazol wordt volgens de NHG-Standaard

Bij een geneesmiddel voor vaginale

worden eenmaal daags diep in de

afgeraden bij vrouwen die acenocoumarol

toediening leg je natuurlijk uit hoe het

vagina ingebracht, bij voorkeur voor het

of fenprocoumon gebruiken vanwege

geneesmiddel moet worden toegediend.

slapengaan, zodat het medicijn goed kan

relevante verstoring van het antistollings-

Controleer of de patiënt heeft begrepen

inwerken. Bij vaginale tabletten moet er

niveau. In de bijsluiters van miconazol staat

hoe en waar het medicijn moet worden

voldoende vaginaalvocht aanwezig zijn

dat de stolling extra goed gecontroleerd

toegediend. En als ze het heeft begrepen,

om de tablet te laten oplossen. Vaginale

moet worden.

of ze er geen problemen mee heeft, want

crèmes en tabletten worden ingebracht

In de zelfzorg is miconazol niet meer voor

het komt voor dat vrouwen aversie hebben

met de applicator. Eén vulling bevat ca.

vaginaal gebruik verkrijgbaar, al wordt in

tegen vaginale toediening.

5 gram crème.

de praktijk nog wel miconazol hydrofiele crème meegegeven bij vermoeden van

Tip: Adviseer om een vaginale behandeling liever niet toe te passen tijdens de (eerste dagen van de) menstruatie omdat de werkzaamheid dan verminderd kan zijn.

UA | 3 | 2016

een vaginale schimmelinfectie.

Tip: Controleer bij uitgifte van miconazol of de vrouw geen acenocoumarol of fenprocoumon gebruikt.

Tip: Merk je dat een vrouw problemen heeft met vaginale toediening, probeer dan samen met de patiënt en de arts een andere oplossing te vinden, bijvoorbeeld een oraal middel.

| 26

Rubber Lokale antimycotica, metronidazol en clindamycinecrème kunnen rubber

Metaal

aantasten, waardoor condooms en

Moedermelk kan door metronidazol een

tot drie dagen na het laatste gebruik.

metaalachtige smaak krijgen. Adviseer

Overigens wordt ook aangeraden om

vrouwen die borstvoeding geven en

de vagina ‘rust te gunnen’ in het geval

metronidazol gebruiken, om de metro-

van een infectie. Dat is tevens een

nidazol in te nemen na de laatste

goede anticonceptiemethode.

pessaria minder betrouwbaar worden

voeding van de dag.

Tip: Als de baby de borstvoeding desondanks weigert, kan de patiënte bij de arts om clindamycinecrème vragen in plaats van metronidazol.

Wanneer naar de huisarts?

Tip: Adviseer om een andere anticonceptiemethode toe te passen tot drie dagen na het laatste gebruik van een vaginale behandeling met deze middelen en natuurlijk ook bij toepassing van antischimmelcrème op de penis.

Vraagt een klant om een geneesmiddel voor vaginale afscheiding? Neem dan de WHAM-vragen door. Verwijs in de volgende gevallen naar de huisarts: • als de klachten in het laatste jaar meer dan drie keer optraden;

Normale verzorging

• als de klachten met de zelfzorgbehandeling niet binnen een week over zijn of niet sterk verbeteren na 3 dagen (vaginale tablet) of na 5-6 dagen (vaginale crème); • als de klant diabetes of een verminderde afweer heeft (inclusief bij gebruik van immunosuppressiva, oncolytica, chronische antibiotica of hiv-medicatie); • als er aanwijzingen zijn voor een mogelijke soa; • bij (mogelijke) zwangerschap; • bij een leeftijd jonger dan 16 jaar of na de menopauze; • bij pijn in de onderbuik, bij het plassen, of in de onderrug; • bij koude rillingen, misselijkheid, braken; • bij abnormale bloedingen;

Vrouwen moeten vooral niet ‘te schoon’ zijn op zichzelf. Uitwendig reinigen met water is voldoende. Vaginale spoelingen, zeep en zaaddodende middelen kunnen irritatie veroorzaken. Voor effectiviteit van knoflook, yoghurt of probiotica (oraal of vaginaal) is geen bewijs en tea-tree-olie is mogelijk schadelijk.

• als er zweertjes aanwezig zijn in de schaamstreek; • bij diarree; • bij pusvorming of sterk ruikende afscheiding.

Alcohol Alcohol veroorzaakt in combinatie met metronidazol bijwerkingen die horen bij een flinke kater: buikpijn, kramp, misselijkheid, braken, hoofdpijn, blozen, maar ook veranderingen in

Tip: Een badspons kan een broeinest van bacteriën zijn. De intieme zone kan het best worden gewassen met de hand – of een schoon washandje – met alleen water.

de bloeddruk, versnelde hartslag en leverbeschadiging.

Tip: Waarschuw dat bij gebruik van metronidazol – hetzij oraal hetzij vaginaal – tot 48 uur na de laatste inname of toediening geen alcohol mag worden gedronken.

UA | 3 | 2016

| 27

ER WAS LAATST EEN PATIËNT

Buprenorfinepleisters: niet één-op-één uitwisselbaar Verschil in gebruiksduur (3, 4 of 7 dagen)

Casus 1: Verkeerde koppeling in het preferentiebeleid Een vrouwelijke patiënt kreeg een recept voor buprenorfinepleisters (Transtec), 2x per week plakken. Als in de apotheek buprenorfine wordt aangeschreven, wordt men meteen naar de generieke pleister van Ranbaxy geleid. Dit is een preferent product. Volgens de preferentieregel werd dit middel omgezet naar buprenorfinepleisters van dezelfde sterkte van de firma Ranbaxy. De patiënte heeft dit maandenlang gebruikt in de dosering 2x per week plakken. Op twee vaste dagen in de week plakte ze een nieuwe pleister. Toen ze onlangs een hogere dosis kreeg, zag de apothekersassistente op het doosje staan: pleister voor 3 dagen. Ze heeft de dosering toen gewijzigd naar 1 pleister plakken per 3 dagen. De apotheek was al die tijd in de veronderstelling dat de buprenorfinepleisters gelijkwaardig waren aan de Transtec-pleisters, terwijl de Transtec-pleisters bedoeld zijn voor 4 dagen en de Ranbaxy-pleisters voor 3 dagen (zie de tabel). De patiënte heeft hierdoor enkele maanden één dag in de week te weinig pijnbehandeling gekregen. Een van de oorzaken van het incident is een verkeerd preferentiebeleid (de pleisters zijn immers niet een-op-een uitwisselbaar). Daarnaast was men in de apotheek niet bedacht op een ongelijkwaardigheid van producten, aangezien de sterkte-aanduiding precies overeenkwam.

Conclusie: medewerkers in de apotheek moeten goed bedacht zijn op de verschillen in producten bij dezelfde voorschrijfnaam. In dit geval werd de medewerker vanwege het preferentiebeleid naar één product geleid, dat een afwijkende toedieningsfrequentie heeft.

Met medewerking van Henriëtte Leenders, Farmaceutisch consulent, Portaal voor Patiëntveiligheid/CMR

UA | 3 | 2016

| 28

Meld incidenten

Overzicht van de verschillende buprenorfinepleisters Werkzame stof

Naam

Werkingsduur

Dit incident is gemeld bij de CMR. De CMR

Buprenorfine

Afgifte 5 mcg/uur

BuTrans

1 week

gebruikt (na toestemming) een selectie

Buprenorfine

10 mcg/uur

BuTrans

1 week

van deze meldingen voor nieuwsbrieven,

Buprenorfine

20 mcg/uur

BuTrans

1 week

verbetersuggesties en alertmeldingen.

Buprenorfine

5 mcg/uur

Sandoz (generiek)

1 week

Zo kunnen ook anderen de voorgestelde

Buprenorfine

10 mcg/uur

Sandoz (generiek)

1 week

verbeteracties implementeren en kan voorkomen

Buprenorfine

15 mcg/uur

Sandoz (generiek)

1 week

Buprenorfine

20 mcg/uur

Sandoz (generiek)

1 week

Buprenorfine

35 mcg/uur

Transtec

4 dagen

Buprenorfine

52,5 mcg/uur

Transtec

4 dagen

Buprenorfine

70 mcg/uur

Transtec

4 dagen

Buprenorfine

35 mcg/uur

Ranbaxy (generiek)

3 dagen

algemeen en medicatie-incidenten in het

Buprenorfine

52,5 mcg/uur

Ranbaxy (generiek)

3 dagen

bijzonder. Meer informatie op www.vim-

Buprenorfine

70 mcg/uur

Ranbaxy (generiek)

3 dagen

digitaal.nl of [email protected]

worden dat een incident elders optreedt. Leren van elkaars fouten. Heeft u ook wel eens dit soort incidenten meegemaakt in uw apotheek? Meld incidenten bij het Portaal voor Patiëntveiligheid/CMR, hét landelijke meldpunt voor zorgincidenten in het

Casus 2: Patiënt houdt pijn Een patiënt die buprenorfinepleisters krijgt (BuTrans 20 mcg/uur, eenmaal per week) heeft daar onvoldoende baat bij. De dosis wordt verhoogd en de apotheek ontvangt een recept voor buprenorfinepleister 35 mcg/uur eenmaal per week. Deze afgifte is niet beschikbaar als BuTrans. Besloten wordt de pleister met buprenorfine van Ranbaxy te geven, met een afgifte van 35 mcg per uur, in een dosering van eenmaal per week. De patiënt gebruikt de pleisters meerdere maanden, maar houdt pijn. Daarom wordt de dosering verder verhoogd tot 52,5 mcg/uur. Bij toeval leest de apotheker in het Farmacotherapeutisch Kompas dat de pleisters van Ranbaxy een werkingsduur van drie dagen hebben. Dit communiceert de apotheker met de patiënt, die dan begrijpt waarom de pijn niet onder controle kwam.

Conclusie: risico • Pleisters met buprenorfine zijn er met drie verschillende gebruikstermijnen (zie de tabel). • Er is een risico als er bij een dosisverhoging wordt overgeschakeld op een ander merk. Immers, 5, 10 en 20 mcg/uur zijn alleen beschikbaar als pleister met een werkingsduur van een week, terwijl hogere sterktes een kortere werkingsduur hebben. • Het apotheekteam moet goed bekend zijn met de verschillende beschikbare buprenorfinepleisters om te weten welk product wordt bedoeld en hoe het moet worden gebruikt (zie de tabel). Anders kunnen er bij de aflevering van buprenorfinepleisters verkeerde doseringen en toedieningsfrequenties worden geadviseerd

Aanbevelingen over buprenorfinepleisters ● Bespreek met het apotheekteam en in FTO-overleg het verschil in werkingsduur van de diverse soorten en merken buprenorfinepleisters. ● Onderzoek de mogelijkheden om deze producten in het AIS te labelen met informatie over de afgifte. Bijvoorbeeld met een waarschuwing in het AIS op ATC-niveau: ‘Let op: als generiek wordt voorgeschreven of afgeleverd dient te worden, niet altijd een-op-een uitwisselbaar’. ● Onderzoek bij doseringswijzigingen of de patiënt het juiste geneesmiddel in de juiste dosering gebruikt.

UA | 3 | 2016

| 29

ZELFZORG PDS is een verzameling van klachten,

Prikkelbare darmen

bij iedereen weer anders en ook bij één persoon kunnen de klachten van dag tot dag verschillen. Er zijn diverse

Buikpijn, darmkrampen, dunne ontlasting of juist verstopping, een opgeblazen gevoel… dat zijn de

namen aan gegeven. Denk maar aan spastisch colon, PDS (prikkelbare darmsyndroom), IBS (irritable bowel

typische symptomen van een prikkelbare darm of

syndrome). ‘Prikkelbare darm’ dekt

‘het prikkelbaredarmsyndroom’ (PDS). Maar dit

is overgevoelig en dus inderdaad

label mag niet zomaar worden opgeplakt, want

de lading goed, want de darmwand ‘prikkelbaar’. De naam spastisch colon duidt meer op de darmkrampen waar

eerst moeten alle mogelijke oorzaken zijn

een patiënt last van kan hebben. Maar

uitgesloten.

krampen, terwijl de ander pijnscheuten

de ene persoon heeft meer last van ervaart. De ene heeft last van dunne ontlasting, de andere van verstopping. Bij de ene kan het helpen om gestrekt te liggen, bij de ander juist om zich op te krullen. Kortom, een aandoening met vele gezichten.

Pijn Iemand met PDS heeft veel last van de darmen, zonder dat er een duidelijke oorzaak is. De klachten zijn vooral stekende, zeurende of krampende buikpijn of buikkrampen, vaak rond de navel, uitstralend naar de rug of de zij. Ook winderigheid en problemen met de ontlasting komen voor. Dat kan diarree zijn, of juist verstopping en ook vaak plotselinge onhoudbare aandrang. Mensen met PDS kunnen plotseling een diarreeaanval krijgen en dan moeten ze ook meteen bij een wc zijn. Er zijn patiënten die de deur niet meer uit durven uit angst dat ze zo’n diarreeaanval krijgen. Ook andere maagdarmklachten, zoals een opgeblazen gevoel, maagpijn, reflux en zuurbranden kunnen bij het klachtenpatroon horen. Maar zoals gezegd: dat verschilt van persoon tot persoon. Zo beschreven zou je kunnen denken: ‘dat heeft iedereen wel eens’. Maar het verschil is dat de klachten bij mensen met PDS chronisch aanwezig zijn en ook zeer hevig kunnen zijn. Soms is de pijn zo heftig dat het lijkt dat de patiënt een niersteen- of een galsteenaanval heeft. De pijn wordt UA | 3 | 2016

| 30

Gegevens over pepermuntolie meestal minder na toiletbezoek,

Pepermuntolie (menthae piperitae aetheroleum) is bij PDS-klachten

oftewel: na het produceren van

(buikpijn, lichte darmkrampen en winderigheid) onderzocht en effectief

ontlasting.

gebleken. De verbetering van de klachten is significant en duidelijk meer

PDS is vooral een aandoening die

mensen hadden baat bij pepermuntolie dan bij placebo. En de bijwer-

voorkomt bij jongvolwassenen, en

kingen? De belangrijkste bijwerkingen – hoewel zeldzaam – zijn

bij vrouwen tweemaal zo vaak als

zuurbranden, misselijkheid en irritatie en jeuk rond de anus.

bij mannen. Wat doet de pepermuntolie? Men denkt dat menthol de zenuwuiteinden die

Uitlokking

de pijnsensatie geven tot rust brengt. Dat verzacht de pijn. Er is ook een

De diagnose PDS wordt gesteld als

wetenschappelijke verklaring voor die werking: menthol activeert bepaalde

er geen andere oorzaak voor de aan-

receptoren in de darm, met name de TRPM8. Door deze receptor te activeren,

doening is aan te wijzen. Dat betekent

wordt het effect van een andere receptor, de TRPV1-pijnreceptor, gedempt.

dus dat de oorzaak onbekend is. Het lijkt erop dat een voedselinfectie

Het is belangrijk dat de pepermuntolie in maagsapresistente capsules zit

aanleiding kan geven tot PDS.

(bijvoorbeeld Tempocol, geregistreerd als geneesmiddel), zodat het pas

Uitlokkende factoren bij mensen met

vrijkomt in het laatste deel van de dunne darm. Bij gebruik van pepermuntjes,

PDS zijn wel bekend: onder andere

druppels, of olie in capsules zonder maagsapresistente coating – zoals bij

emoties en spanningen (stress) en

diverse voedingssupplementen – komt de menthol al vrij in de maag. Dan

‘verkeerde’ voeding. Wat ‘verkeerd’ is,

kunnen eerder bijwerkingen optreden, zoals brandend maagzuur.

kan per patiënt verschillen: bij de ene is dat vezelarme voeding, terwijl de

Aan de Universiteit Maastricht wordt de effectiviteit van pepermuntolie bij

andere juist last krijgt na het eten

prikkelbare darm verder onderzocht. Zo kijkt men nu wat een extra coating

van veel vezels.

om de maagsapresistente capsules betekent voor de effectiviteit. Dan komt de pepermuntolie pas vrij in de dikke darm. Bij 180 mensen met PDS wordt

Behandeling

pepermuntolie – in maagsapresistente capsules en in maagsapresistente

Omdat de klachten nogal wisselend

capsules met een extra coating – vergeleken met placebo. De patiënten zullen

zijn, is er niet één medicijn aan te

de capsules acht weken gebruiken. De eerste onderzoeksresultaten zijn over

wijzen dat het best helpt. Sommige

ongeveer twee jaar te verwachten.

patiënten krijgen van hun arts spasmolytica voorgeschreven, andere bulkvormers om de ontlasting steviger

(geregistreerd als geneesmiddel

met wat ze eten of drinken, al verschilt

te maken, of juist laxeermiddelen,

Tempocol) worden aangeraden.

het per patiënt wat ze het best kunnen

pijnstillers, kalmerende middelen en

Dit laatste zou een ontspannend effect

laten staan: koffie, koolzuur, alcohol,

soms kan een antidepressivum in lage

hebben op de darmspieren en werkt

melk, vet, vezels, ui… Want niet elke

dosering helpen. In de zelfzorg kunnen

verlichtend bij buikpijn, lichte darm-

prikkelbare darm wordt geprikkeld

onder andere vezels of pepermuntolie

krampen en winderigheid. Het helpt

door dezelfde ‘prikkel’. <

in maagsapresistente capsules

patiënten ook om rekening te houden

Jouw advies bij darmklachten ● Vraag of de patiënt geen ‘alarmsymptomen’ heeft, zoals bloed bij de ontlasting, ernstige diarree, onverklaarbaar gewichtsverlies of koorts. Verwijs bij zulke symptomen naar de huisarts. ● Staat diarree of verstopping op de voorgrond en is daarvoor een oorzaak aan te wijzen, volg dan de betreffende zelfzorgstandaard. Vaak kunnen vezels hierbij regulerend werken. ● Gaat het om een complex van verschijnselen, zoals buikpijn of buikkrampen, opgeblazen gevoel en/of winderigheid, dan zou de klant maagsapresistente capsules met pepermuntolie kunnen proberen, in te nemen 20 minuten voor de maaltijd, met een glas koud water. ● Is een patiënt voor PDS onder behandeling bij een arts, adviseer dan altijd om het gebruik van zelfzorgproducten – en de ervaring daarmee – bij de arts te melden.

UA | 3 | 2016

| 31

ZELFZORG

Zelfzorgnieuws Melatonine toch vrij verkrijgbaar

Wijzigingen in KNMPZelfzorgstandaarden

Het slaaphormoon melatonine mag toch als voedings-

Met ingang van mei 2016 zijn de volgende wijzigingen

supplement verkocht worden, ook in doses hoger dan

doorgevoerd in de KNMP-Zelfzorgstandaarden op de

0,3 mg. Dat oordeelde de rechtbank in Den Haag begin juni

Kennisbank.

in een bodemprocedure die de brancheorganisatie Natuuren Gezondheidsproducten Nederland (NPN) was begonnen.

Allergische rinitis: 1. azelastine is weer opgenomen; 2. bij cetirizine zijn de contra-indicaties benigne prostaathyperplasie

In de media uitten artsen (met name neurologen) en apothe-

en ziekte van Sjögren vervallen; 3. de dosering van cetirizine

kers hun ongerustheid. Enkele punten van hun kritiek.

bij verminderde nierfunctie is aangepast.

• Melatonine is bedoeld voor mensen bij wie de biologische

Kinderziektes: hand-, voet- en mondziekte is toegevoegd.

klok is verstoord. Het werkt niet als inslaapmiddel als de

Reisziekte: bij cyclizine en meclozine zijn de contra-indicaties

slaapproblemen andere oorzaken hebben.

benigne prostaathyperplasie en ziekte van Sjögren vervallen.

• Omdat het wordt verkocht als voedingssupplement, denken

Menstruatieklachten / UA Standaard NSAID’s: bij diclofenac,

mensen dat melatonine geen kwaad kan. De mogelijke

ibuprofen en ketoprofen zijn perifere doorbloedingsstoornissen

schade is echter nooit goed onderzocht.

(zoals etalagebenen) een contra-indicatie.

• Consumenten denken: “0,1 mg is zo weinig, laat ik maar wat

UA-Standaard NSAID’s: Ibuprofen kan bij kinderen vanaf 6 jaar

meer tabletjes nemen.” Met als gevolg: slaapproblemen

worden gebruikt bij kiespijn of hoofdpijn met een duidelijk

door de verstoring van het slaap-waakritme.

aanwijsbare oorzaak, zoals griep, als paracetamol onvoldoende

• Melatonine moet vijf uur voordat de eigen productie op gang komt, worden ingenomen. Wanneer dat is, is voor

werkt. (Bron: KNMP)

iedereen anders en is bij vrijwel niemand precies bekend. Het innemen voor het slapengaan (zoals in de bijsluiter staat) en het ‘s nachts innemen als je niet kunt slapen, heeft dan ook niet het gewenste effect, maar eerder ongewenste

Appelsap soms beter dan ORS

effecten. (Bron: De Volkskrant)

ORS is niet altijd nodig tegen uitdroging bij diarree. Goed nieuws voor kinderen, want ORS smaakt niet lekker, en dus drinken ze het liever niet. Verdunde appelsap of een

Noscapine en bloedverdunners

andere vloeistof kan een goede keuze zijn als het kind niet al te veel is uitgedroogd.

De organisatie van drogisten CBD raadt aan bij verkoop

Er werd een onderzoek uitgevoerd bij 650 kinderen (tussen

van noscapine te vragen naar het gebruik van bloed-

een half jaar en vijf jaar oud) die met milde gastro-enteritis

verdunners (cumarinederivaten). De stolling kan namelijk

en minimale dehydratie op de spoedeisende hulp kwamen.

ontregeld raken.

De helft van hen kreeg ORS, de andere helft verdunde appelsap of een andere vloeistof naar keuze. De resultaten

De interactie met noscapine is al sinds december 2014 opge-

in de week na dit incident: van de kinderen die sap hadden

nomen in de standaard voor trombosediensten, maar het kan

gekregen, waren er minder die alsnog een vochtinfuus nodig

geen kwaad om de klant bij de kassacheck te attenderen op

hadden, of door andere kenmerken (bijv. 3% of meer

deze interactie, vindt het CBD.

gewichtsverlies) ‘therapiefalen’ vertoonden. Er was geen

(Bron: CBD)

verschil in het aantal kinderen dat alsnog moest worden opgenomen of dat last had van braken of diarree. (Bron: JAMA)

UA | 3 | 2016

| 33

ZELFZORG

“Langer gezond met een sterk hart met seleen en Q10” De combinatie van seleen en Q10 is gunstig voor het oudere hart. Dat bleek uit de KiSel-10 studie, uitgevoerd in Zweden. Op 18 mei jl. presenteerde cardioloog professor Alehagen uit Zweden in Baarn voor Nederlandse toehoorders nog meer resultaten van deze studie. En die waren indrukwekkend. Professor U. Alehagen.

Kasteel Groeneveld in Baarn was de

welke invloed supplementen zouden

Alle verschillen waren behoorlijk groot

plaats waar Alehagen zijn resultaten

hebben. 443 Zweedse ouderen van

en statistisch sterk significant. Ook als

presenteerde voor onder andere artsen

70 tot 88 jaar werden verdeeld in twee

er rekening was gehouden met andere

(cardiologen, geriaters, huisartsen),

groepen. De ene groep gebruikte vier

kenmerken die de uitslag konden

apothekers en orthomoleculair

jaar lang dagelijks 200 mcg seleen en

beïnvloeden (bijvoorbeeld ziekten,

therapeuten.

200 mg Q10, de andere groep kreeg

geslacht, leeftijdsverdeling, slechtere

placebocapsules om in te nemen.

hartfunctie, enz.).

Te weinig

De groepen verschilden niet wat

Seleen en Q10 zijn beide nodig in ons

betreft leeftijd, geslacht, toestand

Nog jarenlang

lichaam, maar zeker op oudere leeftijd

van het hart en andere belangrijke

Bijzonder is dat het effect van de

hebben veel mensen een tekort.

kenmerken. Het onderzoek werd

suppletie ná die vier jaar bleef voort-

Q10 maken we in principe zelf, maar

alleen goedgekeurd als het werd

duren. In de vijf jaar na het onderzoek

na ons twintigste levensjaar neemt de

uitgevoerd met Bio-Seleen en Bio-

bleef de sterfte lager. 5 Waren die

aanmaak af. Vooral in het hart zit dan

Quinon Q10 van Pharma Nord, omdat

mensen misschien doorgegaan met

minder Q10. Zo heeft een tachtigjarige

die in Zweden geregistreerd zijn als

het gebruik van seleen en Q10?

65% minder Q10 in het hart dan een

geneesmiddel.

Misschien wel, maar dat zou dan in

twintigjarige. Co-enzym Q10 (kortweg

beide groepen het geval zijn, dacht

Q10) is een andere naam voor

Betere hartfunctie

Alehagen. Hij schreef het aanhoudende

ubiquinon/ubiquinol dat nodig is om

Wat werd er gevonden? Na die vier jaar

effect eerder toe aan de verbeterde

in de cellen energie te produceren.

waren er in de groep met suppletie

hartfunctie in de voormalige suppletie-

Energie die bijvoorbeeld nodig is om

veel minder mensen overleden: 5,9%

groep. Dus vier jaar slikken, tien jaar

een spier te laten samentrekken.

in plaats van 12,6%. Alehagen: “Een

effect.

Van seleen krijgen we te weinig

groter effect dan van bètablokkers.”

“Seleen en Q10 remmen dus de achter-

binnen, liet prof. Alehagen zien.

Daarnaast waren er tal van andere

uitgang van het hart. Dit onderzoek

In vrijwel heel Europa is dat het geval,

verbeteringen in de groep die de

geeft harde bewijzen”, aldus

in elk geval ook in Nederland en

echte supplementen slikte: een

Alehagen.<

Zweden. Seleen is nodig voor veel

betere hartfunctie op de echo,1

processen in het lichaam. Het zit

minder veroudering van de hartcellen,2

bijvoorbeeld in vele enzymen.

1

3

Referenties van het KiSel-10 onderzoek:

minder ‘ontstekingsmarkers’, en minder

1. Int J Cardiol 2013;167: 1860-1866

ziekenhuisopnames:4 prettig voor de

2. Scand Cardiovasc J 2013;47:281-288

De KiSel-10-studie

mensen en gunstig voor de maatschap-

3. PLoS One 2015;10:e0137680

Een lage beschikbaarheid van Q10 en

pelijke kosten. Ook heel belangrijk: de

4. J Nutr Health Aging 2015;19:870-877

seleen wreekt zich met name in het

mensen die supplementen gebruikten

5. PLoS One 2015;10:e0141641

oudere hart. Het hart heeft immers

vonden de kwaliteit van hun leven

continu energie nodig, voor elke

beter.4 Logisch, als je gezonder bent,

hartslag weer. Daarom werd gekeken

vond Alehagen.

UA | 3 | 2016

| 35

Branchenieuws Apotheek in de Tweede Kamer Eind april discussieerde de Tweede Kamer over de zorg. Een motie van de ChristenUnie en

Een 8 voor de apotheek!

GroenLinks om de zorg voor de apotheek uit het eigen risico te halen, werd verworpen. Patiënten moeten de apotheekzorg dus zelf blijven betalen zolang zij hun eigen risico

Patiënten geven hun apotheek

nog niet hebben opgebruikt.

gemiddeld een 8. Dit blijkt uit onderzoek van Tevreden.nl in het

Wel wordt de impact onderzocht van de huidige regels rond apotheken op het platteland en

eerste kwartaal van 2016. Patiënten

apotheekhoudend huisartsen. De PvdA pleitte ervoor om de regels soepeler te hanteren.

die voor het eerst een nieuw genees-

(Bron: PW)

middel meekrijgen, geven een hoger rapportcijfer aan hun apotheek dan patiënten die voor een herhaalrecept

Zorgprotocollen voor de apotheek

komen. Respondenten zijn heel tevreden over de houding van het apotheekpersoneel:

Er is een nieuwe mogelijkheid om patiënten beter te begeleiden. Dat kan

meer dan 96% vindt dat er aandachtig

met de Health Base zorgprotocollen in het apotheekinformatiesysteem

naar hen wordt geluisterd, dat er

(AIS). Hiermee kun je de patiënt stapsgewijs begeleiden en verslag doen

voldoende tijd aan hen wordt besteed

van zijn ziektebeeld of medicijngebruik.

en dat ze serieus worden genomen. 

Health Base ontwerpt de zorgprotocollen voor de apotheek – en past ze waar nodig aan – volgens de normen en standaarden die gelden binnen de beroepsgroep. Er zijn vier soorten protocollen: • begeleidend (bijvoorbeeld Begeleiding ontslagmedicatie); • checklists (bijvoorbeeld bij inhalatie-instructie); • advies (bijvoorbeeld Patiëntprofiel incontinentie en de UA-Standaarden); • registratie (bijvoorbeeld Foutenregistratie/Klachtenregistratie). Meer informatie: www.healthbase.nl/zorgprotocollen/zorgprotocollen-apotheek

Meer mensen dan vorige jaren vinden de uitleg over de medicijnen goed te begrijpen (nu 70%) en ook de wachttijden en de privacy zijn verbeterd. Het herhaalbezoek kan nog wel verbeterd worden. Volgens 62% van de respondenten is er bij een tweede of latere uitgifte nooit geïnformeerd naar hoe het gaat met het medicijngebruik, volgens 75% is nooit gevraagd naar bijwerkingen en 79%

Extra controle biologische medicijnen

meldt dat er nooit is gevraagd of de medicijnen het gewenste resultaat hebben. Hier moet dus nog aan gewerkt

Bijwerkingscentrum Lareb krijgt zeker 300.000 euro om een controlesysteem op te zetten

worden.

voor alle soorten biologische geneesmiddelen, dus ook voor de goedkopere varianten,

(Bron: PW)

de zogeheten biosimilars. Minister Schippers van VWS heeft dit toegezegd. Ze wil goed in de gaten houden hoe de goedkopere alternatieven het doen, omdat die de komende jaren waarschijnlijk veel vaker zullen worden voorgeschreven. Agnes Kant, directeur van het Lareb, meldt dat dit najaar in vijf ziekenhuizen een begin wordt gemaakt met het volgen van patiënten die via het ziekenhuis een biologisch geneesmiddel krijgen. Op basis van die ervaringen volgt een voorstel voor een nationaal systeem om de veiligheid van biologische geneesmiddelen te monitoren. (Bron: ANP)

UA | 3 | 2016

| 37

DE BEROEPSVERENIGING VAN APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN EN FARMACEUTISCH MANAGERS

OP GESPREK BIJ VWS Half mei ben ik – samen met Margo Briejer - naar het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) geweest. Het was namelijk hoognodig om de minister – via haar ambtenaren - eens te doordringen van de ernst van de knelpunten die we dagelijks in de apotheek ervaren. Geneesmiddeltekorten, preferentiebeleid, steeds veranderende vergoedingen: wie snapt het nog? In het bericht hieronder lees je wat we er hebben besproken. Zo’n bezoek aan de minister is toch anders dan een normale werkdag. Een onbekende stad, de drukte, zoeken naar de parkeergarage, zoeken naar de ingang van het ministerie… Bij de balie werden onze legitimaties nauwkeurig gescreend en toen die goed waren bevonden, mochten we door de beveiligingspoortjes naar de liften. Het ministerie van VWS huist in een prachtig nieuw designgebouw, ruim opgezet, met plek voor ruim drieduizend ambtenaren. Eenmaal op de juiste etage werden we ontvangen door een beleidsmedewerker. Helaas niet door minister Schippers zelf, maar dat wisten we van tevoren, en we konden bij haar wel goed ons verhaal overbrengen. Het was een waardevol gesprek en een waardevolle ervaring. Als we in het najaar onze vervolgafspraak hebben, weet ik waar ik moet parkeren en waar de ingang van het ministerie is. Als de ambtenaren en de minister dan ook hun ‘huiswerk’ hebben gedaan, kunnen we hopelijk uitzien naar betere zorg met minder werkdruk.

Marlies Peeters

DAAROM OPTIMA FARMA

Voorzitter commissie Hoger Kader – Optima Farma

OPTIMA FARMA BESPREEKT KNELPUNTEN EN BEHOEFTEN BIJ VWS Onlangs bezochten twee afgevaardigden van Optima Farma het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Marlies Peeters (voorzitter commissie Hoger Kader) en Margo Briejer (PR-commissie) togen naar Den Haag om de minister – via een beleidsmedewerker – te informeren over de knelpunten die we als beroepsgroep dagelijks in de apotheek ervaren en waar we natuurlijk oplossingen voor zoeken. Zo spraken we over: – de bestaande (hoge) werkdruk; – de voortdurende veranderingen in wet- en regelgeving; – problemen door de geneesmiddeltekorten, zowel voor de cliënt als voor de apotheek. Hoe kunnen we nu goed zorg verlenen als we niet over de juiste medicijnen beschikken? – stimuleringsmogelijkheden voor het kwaliteitsregister. Verder hebben we het ministerie gevraagd om financiële ondersteuning voor scholing en deskundigheidsbevordering. Elke nieuwe regel vanuit de overheid vereist immers vernieuwing in (na)scholing en onderwijs om onze kennis en kunde op peil te houden. Een goed gesprek, waarmee we onze aandachtspunten op de agenda van VWS konden zetten. Hopelijk gaan ze er voortvarend mee aan de slag. Wordt vervolgd…

UA | 3 | 2015

| 38

‘HOT ITEMS’ VOOR OPTIMA FARMA 1. Duidelijkheid over de positie van de zorgprofessionals in de apotheek. 2. Voortdurende aandacht voor professionalisering van ons vakgebied. 3. Deskundigheidsbevordering van het hele apotheekteam. 4. Dat zorgprofessionals zelf overtuigd zijn van het belang van een individuele kwaliteits- en beroepsregistratie.

Hoe behartigt Optima Farma deze belangen? 1. Duidelijkheid over de positie van de zorgprofessional In de apotheek verleen je hoogwaardige farmaceutische zorg en ben je spil in de zorg. Je overlegt immers met patiënt, huisarts, POH, doktersassistent, medisch specialist, thuiszorg-verzorgende of -verpleegkundige, mantelzorger, enz. Om te komen tot een optimale samenwerking in de zorg, zoekt Optima Farma samenwerking met andere beroepsverenigingen, patiëntenverenigingen en zorgverzekeraars. Optima Farma werkt aan een zichtbare en herkenbare positie van de zorgprofessional in de apotheek, die herkend wordt door iedereen die in dit proces betrokken is. Zodat jij trots kunt zijn op je vak als zorgprofessional werkzaam in de apotheek.

2. Voortdurende aandacht voor de professionalisering van ons vakgebied De apothekersassistent, farmaceutisch consulent en farmaceutisch manager zijn goed opgeleid, gekwalificeerd, gemotiveerd en deskundig in de farmaceutische dienstverlening. Zonder deze medewerkers is de apotheek geen apotheek, maar niet meer dan een medicijnafleverpunt. Helaas staat goede farmaceutische patiëntenzorg onder druk door de werkdruk in de apotheek en door de financiële veranderingen in de farmacie. Optima Farma werkt aan verbetering van de farmaceutische dienstverlening door betrokken te zijn bij opleidingen en opleiders, door samen te werken met nascholingsaanbieders, door mee te denken over invulling en uitvoering van nascholing, door leidend te zijn in de kwaliteitsregistratie, en door samen te werken met verwante beroepsverenigingen, zoals NVZF, KNMP en VJA.

WAT IS OPTIMA FARMA PRECIES EN WAT DOEN WIJ VOOR JOU? Optima Farma is de beroepsvereniging van en voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers. Optima Farma zorgt ervoor dat de stem van deze apotheekmedewerkers wordt gehoord. Bijvoorbeeld over: – de kwaliteit van farmaceutische zorg; – de last die je hebt van de regelingen en regels van de overheid en zorgverzekeraars; – de moeite die je moet doen om voor de patiënt de juiste medicijnen geleverd te krijgen. Als lid van een apotheekteam kun je nauwelijks zelf je stem laten horen over dergelijke belangrijke zaken. Dat doet Optima Farma dus voor jou! Om dit verhaal namens jou over te brengen, heeft Optima Farma jou nodig als lid. Hoe meer leden, des te sterker, luider en duidelijker klinkt dit verhaal.

3. Deskundigheidsbevordering Als beroepsvereniging houdt Optima Farma zich ook bezig met het stimuleren van persoonlijke ontwikkeling en nascholing, met inhoud, kwaliteit en bewustwording. Niet als ‘eisende’ werknemers tegenover werkgevers, maar vanuit kwaliteitsbewustzijn van de beroepsbeoefenaren zelf. Voortdurend bij- en nascholen is volgens Optima Farma een voorwaarde om de farmaceutische dienstverlening op het hoge niveau te handhaven.

4. Kwaliteits- en beroepsregistratie Zorgprofessionals zijn zich bewust van hun professionele kwaliteiten en kunnen zich registreren in een van de kwaliteitsregisters KAOF, KAA of KvFC. De kwaliteitscriteria voor de beroepsgroep – met alle vakspecifieke en inhoudelijke richtlijnen – moeten in ontwikkeling blijven om aansluiting te houden bij de praktijk, vindt Optima Farma. Ook moet het kwaliteitsregister gekoppeld zijn en blijven aan de dagelijkse werkzaamheden in de apotheek. Omdat wij vinden dat een kwaliteitsregister door de beroepsgroep zelf georganiseerd moet worden, neemt Optima Farma deel aan allerlei overleggen hierover en is Optima Farma voorzitter van het KAOF. Zo zorgt Optima Farma voor deskundige en efficiënte beroepsuitoefening die zichtbaar is en gehoord wordt. En daar zijn we trots op!

www.optimafarma.nl UA | 3 | 2016

| 39

EVEN VOORSTELLEN

Hanneke en Sylvana Hendriks:

“Het zit in onze genen” Het komt opvallend vaak voor dat er in één familie meerdere apothekersassistenten zijn, vaak moeder en dochter. “Ik ben op een cursus ook wel eens twee zussen tegengekomen”, zegt apothekersassistente Hanneke Hendriks (51). Zij is de moeder van Sylvana (25), die hetzelfde beroep heeft gekozen. Hanneke werkt in Apotheek Bilthoven, Sylvana in Hessen Apotheek in De Bilt. Omdat de beide apotheken van dezelfde eigenaar zijn, werken ze wel eens samen in dezelfde apotheek, bijvoorbeeld op zaterdagochtend in Hessen Apotheek, of als er in een van de vestigingen een personeelstekort is door ziekte of vakantie. Hanneke kwam via een vriendin in aanraking met het beroep. “Het past ontzettend goed bij me”, vindt ze. Dat haar oma ook apothekersassistente is geweest, daar kwam ze pas later achter. Ze heeft niet veel met haar oma over het vak gepraat, al vroeg deze wel eens hoe het ging in de apotheek. Het getuigschrift van haar oma, uit 1927, hangt nu bij Hanneke thuis aan de muur. Dat er drie generaties apothekersassistenten in de familie zijn, is toch wel opmerkelijk te noemen. “Blijkbaar zit het in onze genen”, denkt Hanneke. Wat zijn de

Moeder Hanneke en dochter Sylvana Hendriks zijn

eigenschappen die je als apothekers-

allebei apothekersassistent, net als vroeger de oma

“Je moet secuur zijn”, vindt Hanneke.

van Hanneke. “Blijkbaar zit het in onze genen”,

assistent ‘in de genen’ moet hebben? “Goed kunnen samenwerken in een team”, vult Sylvana aan. Ook geduld,

denken moeder en dochter. Wat zit er dan in die

goed kunnen luisteren en inlevings-

genen?

eigenschappen.

UA | 3 | 2015

vermogen vinden ze belangrijke

| 40

WIL JIJ JEZELF OF JE TEAM OOK PRESENTEREN IN UA? MELD HET OP [email protected]

“Elke patiënt is immers anders, daar

het leukste wat er is”, vindt Hanneke.

nieuwe interacties, niet over patiënten

moet je rekening mee kunnen houden.”

“Ik heb me bijna moeten omscholen”,

natuurlijk. Behalve die ene keer dat

zegt ze gekscherend. “Toen ik begon,

er een patiënt was met nogal aparte

maakte je gewoon het recept klaar

vragen. Hij bleef ook maar doorvragen.

en je gaf het doosje. We hadden nog

Dat was zo bijzonder dat Sylvana het

geen VI’s, er was weinig bekend over

's avonds vertelde. Toen bleek dat

interacties en contra-indicaties.

Hanneke een patiënt met dezelfde

Sylvana heeft het beroep wel via haar

Tegenwoordig moeten we veel

vragen aan de balie had gehad.

moeder leren kennen. Ze ging soms

meer weten, ook omdat patiënten

Conclusie: een mystery guest. “Die

op zaterdag mee als Hanneke in de

het naadje van de kous willen weten.

hebben altijd van die onrealistische

dienstapotheek werkte. Ook via de

Dat geeft het vak meer diepgang.”

situaties”, vindt Sylvana. “Ze vragen

basisschool kwam ze in aanraking

Het is ook drukker geworden, vinden

zo ver door en hebben soms vage

met de apotheek. “De apotheek hield

de beide apothekersassistenten.

verhalen”, vindt Hanneke.

een project voor leerlingen van groep

Hanneke zegt dat ze vaak meerdere

4”, vertelt ze. “We mochten tubes

dingen tegelijk moet doen. “Dan ben

uitvullen, hartstikke leuk!” Tijdens

ik bijvoorbeeld bezig met een dossier,

haar middelbare schooltijd deed ze

maar dan moet je ook de telefoon

een snuffelstage in een apotheek

opnemen, of ook nog even je collega

Puzzelen

en in diezelfde apotheek had ze een

controleren." Ook het medicijngebruik

Een voorkeurstaak? “Ik ben graag

bijbaantje voordat ze aan de opleiding

verandert. Mensen gebruiken tegen-

met medicatierollen bezig, bijvoor-

begon. “Ik mocht er uitvullen. En ik

woordig veel meer medicijnen, vooral

beeld voor ontslagmedicatie”,

mocht ook een keer een gekleurde gel

voor cardiovasculair risicomanagement,

vertelt Hanneke. Lekker uitzoeken

maken en uitvullen; dat was voor de

maar ook nieuwe pijnstillers en

en puzzelen: de juiste innametijden,

brandweer”, herinnert ze zich. Daarna

vitamine D. “Wel interessant hoor!”,

wat wel of niet samen kan.”

volgde ze de opleiding in Utrecht, net

vindt Hanneke.

Toevallig of niet, dat is ook precies

“Elke patiënt is anders, daar moet je rekening mee kunnen houden”

“Bereiden is het leukste wat er is”

als haar moeder, waar ze voor het vak

wat Sylvana boeiend vindt. “Het

Bereiden dezelfde leraar kreeg als haar

uitzoeken, klaarmaken en uitleggen

moeder had gehad. Inmiddels werkt

van ontslagmedicatie, dat vind ik leuk.

Sylvana zes jaar als gediplomeerd

Vaak gaat het om medicijnen die de

apothekersassistent.

patiënt al in het ziekenhuis heeft gebruikt. Dan heeft hij of zij al

Omscholen

ervaring, en kom je meer tot een

Hanneke overziet wat er is veranderd

gesprek.”

in de 29 jaar dat zij apothekers-

In principe staan moeder en dochter

assistente is: “Toen ik ging werken kwamen de eerste computers net in

“Mensen gebruiken tegenwoordig veel meer medicijnen”

elk in een andere apotheek, maar ze kunnen ook prima samenwerken. “Sylvana is echt een heel goede

de apotheek. Tijdens mijn stage typte ik nog etiketten op een elektrische

Vreemd

apothekersassistente”, vindt Hanneke.

typmachine. En natuurlijk werd er

Hebben moeder en dochter het vaak

“En echt niet omdat het mijn dochter

nog bereid, dat doen we al jaren niet

over het werk? “Ja best wel”, lacht

is.” Sylvana heeft ook een compliment

meer.” Nu wordt alles besteld. Jammer,

Sylvana. “Soms ook via de app.” Dan

voor haar moeder: “Zij weet heel veel,

vinden moeder en dochter. “Bereiden is

gaat het over nieuwe middelen of

en ik kan nog veel van haar leren.” <

UA | 3 | 2015

| 41

AAN HET WOORD

Nieuw project: medicijnbezorging door ‘mantelbezorgers’ Steeds meer cliënten kunnen niet zelf hun medicijnen ophalen. Bij deze groep is ook een toenemende behoefte aan sociaal contact, merkte Apotheek de Vriendschap in Emmen. Zo kwam een van de apothekers op het idee van ‘mantelbezorgers’.

Mantelbezorger Carina Zweep klaar voor vertrek.

UA | 3 | 2016

| 42

“We bezorgen medicijnen bij heel veel

naar de apotheker, huisarts of thuis-

mensen en die zijn meestal behoorlijk

zorgorganisatie. Volgens Winy kan het

op leeftijd”, vertelt Winy Dalstra,

ook werk gaan schelen, omdat er

apothekersassistente/consulente bij

minder telefonische vragen komen en

Apotheek de Vriendschap in Emmen

omdat de mantelbezorgers een oogje

(een rol tussen de functie van

in het zeil houden. “En de gewone

apothekersassistent en farmaceutisch

bezorgers kunnen langsgaan bij de

consulent in). “Onze bezorgers krijgen

mensen die het huisbezoek van de

steeds vaker de vraag of ze even

mantelbezorgers minder hard nodig

binnen willen komen”, zegt Winy.

hebben.”

“En ook de consulenten die op

“Onze insteek is de medicatie, maar we zien nu al dat er veel meer behoeften zijn”

huisbezoek gaan, merken dat er veel behoefte is aan sociaal contact, een praatje. Ik heb het zelf als consulente ook al heel vaak meegemaakt dat

Alles is meegenomen

mensen vragen: ‘Kom je nog eens’? Zo kwamen we in Apotheek de

“De bezoekjes helpen ook een beetje

Vriendschap op het idee om hier meer

Winy Dalstra, apothekersassistente/consulente

tegen de eenzaamheid. Mensen

mee te gaan doen, om met ‘mantel-

bij Apotheek de Vriendschap in Emmen, is

kijken er echt naar uit. Dat merken

bezorgers’ te gaan werken. Dit zijn

bezig met de planning.

we bijvoorbeeld bij een mevrouw van

vrijwilligers die cliënten bezoeken,

wie de man pasgeleden is gestorven.”

een praatje maken en meteen de medicijnen meenemen.”

“De bezoekjes helpen ook een beetje tegen de eenzaamheid. Mensen kijken er echt naar uit”

Hoe kijkt Winy aan tegen het aanbod achteruitging. Of we helpen iemand

van sociaal huisbezoek dat er al is,

die net uit het ziekenhuis is om alles

zoals via een organisatie als De

goed te regelen.”

Zonnebloem? “We hebben te maken met een groeiende groep en de vraag

Publiciteit

is groter dan het aanbod. Onze insteek

“We hebben al veel publiciteit gehad

is de medicatie, maar we zien nu al

Speciale band

en veel mensen willen zich graag

dat er veel meer behoeften zijn, omdat

Er ontstaat iets moois tijdens de

aanmelden als vrijwilliger.” De mantel-

er voor steeds meer zaken een beroep

bezoekjes die de mantelbezorgers

bezorgers worden geselecteerd op

gedaan wordt op mantelzorgers.

maken, aldus Winy. “Ze brengen

hun kennis en ervaring. “De huidige

Maar niet iedereen heeft een sociaal

één keer in de twee weken een rol

mantelbezorgers hebben allemaal

vangnet en van veel mensen wonen

medicijnen en winnen informatie in.

al ervaring in de zorg en weten

de kinderen ver weg. Alles is mee-

Over problemen die mensen onder-

heel goed wat er zoal kan spelen.”

genomen als iemand even kan

vinden met medicijnen. Zo kan er

De mantelbezorgers krijgen voordat

meekijken.” <

bijvoorbeeld sprake zijn van slik-

ze beginnen tekst en uitleg van de

problemen. Ook zijn er mensen die

manager Apotheken. Vervolgens

last hebben van bijwerkingen of die

draagt hij ze over aan Winy en zij

de medicijnen niet goed uit de

maakt wat praktische afspraken.

zakjes en/of stripjes kunnen krijgen.

Daarna loopt het als vanzelf.

De apotheker hoort dit natuurlijk graag terug. Maar er ontstaat ook een

Coördineren

speciale band. Onze mensen kunnen

Voor de apothekersassistent/consulent

ook ergens op inspelen, want het zien

komt er enerzijds een kleine,

van de woonsituatie en het sociale

coördinerende taak bij. Met name

praatje hebben ook een signalerende

kijken bij wie de mantelbezorger op

functie. Zo hebben we laatst de huis-

bezoek gaat en na afloop zo nodig het

arts ingelicht omdat iemand ineens erg

initiatief nemen voor vervolgstappen

UA | 3 | 2016

| 43

®

EL APP IJK B CH

N

NT

LE

PL

A

EZEN EW

WETENS

PROFESSIONAL

ENSTERO

Plantensterolen in Becel ProActiv verlagen actief het cholesterol. Dat is in meer dan 50 wetenschappelijke studies bewezen.

2,5-3 g per dag van plantensterolen kan het cholesterol met 10 tot 12,5% verlagen na 2 tot 3 weken als onderdeel van een gezonde voeding met voldoende groente en fruit en een gezonde leefstijl*

Voedings- en leefstijlveranderingen kunnen een bijdrage leveren bij cholesterol management.

Hoeveel heb je nodig om het cholesterol te verlagen Mix en Match 3 -4 porties per dag 10 g 2 sneetjes brood

250 ml 1 glas

(bevat 0,75 g plantensterolen)

(bevat 0,75 g plantensterolen)

1 flesje per dag + 1 portie Becel ProActiv voor op brood of melkdrank 100 ml 1 mini-drank (bevat 2 g plantensterolen)

KLEINE VERANDERINGEN KUNNEN EEN verschil MAKEN Bezoek www.becelproactiv.nl voor meer informatie en patiëntenmaterialen. * Becel ProActiv bevat plantensterolen. Het is aangetoond dat plantensterolen het bloedcholesterol verlagen. De inname van 2,5-3g plantensterolen per dag kan het cholesterol met 10 tot 12,5% verlagen na 2 tot 3 weken. Een hoog cholesterolgehalte is een risicofactor voor de ontwikkeling van coronaire hartziekten. Hiervoor bestaan meerdere risicofactoren en de verandering van één van die factoren kan al dan niet een heilzaam effect hebben.

VERZORGING

Smeren na het zonnen Aftersun, is dat nodig? Hoef je dat alleen te gebruiken als je verbrand bent? En kun je niet net zo goed een bodylotion gebruiken? Waarschijnlijk herken je dit soort vragen als het gaat over het al of niet gebruiken van aftersun.

Een aftersun-middel is bedoeld om de

gingsproducten een aftersun-middel

functie en de structuur van de huid te

te gebruiken. Wel is het raad- zaam

helpen herstellen na het zonnen. Het

om de ingrediëntenlijst van het product

geeft dus geen bescherming tegen

door te lopen, om te checken of het

rechtstreekse uv-straling. Zonlicht

stoffen met de gewenste werking

bestaat uit zichtbaar licht en ultraviolet

bevat. Toch kunnen er goede

licht. De verschillende soorten straling

redenen zijn om wél voor een

van de zon bestaan uit: uv-A, uv-B en

apart aftersun-product te kiezen

infrarood. Uv-B-stralen zijn verant-

vanwege specifieke ingrediënten die

woordelijk voor verbranding van de

hydrateren, kalmeren, vrije radicalen

huid. Uv-A-stralen dringen dieper in

‘vangen’ en de bruine teint

de huid door. Deze geven geen directe

vasthouden.

uiterlijke verschijnselen, maar kunnen wel bijdragen aan het sneller verouderen van de huid of het ontstaan van huidkanker. Ook infrarood licht kan schade aanbrengen, omdat hierdoor

Belangrijker dan smeren na het zonnen is smeren vóór het zonnen en het langzaam laten wennen van de huid aan de zon

het hydrateren zijn: niacinamide, hyaluronzuur en/of glycerine. Deze komen in de meeste aftersunproducten voor.

schadelijke vrije radicalen in de huid ontstaan.

De bestanddelen die zorgen voor

Hydrateren Een aftersun-product houdt de

Kalmeren en herstellen

Goede crème

vochtbalans van de huid op peil.

Een licht verbrande huid heeft wat

Een goed aftersun-product is eigenlijk

Het voorkomt dat de huid uitdroogt.

meer nodig dan alleen hydrateren.

gewoon een goede crème, vergelijkbaar

In feite geeft het hiermee hetzelfde

Dan kan het fijn zijn om een aftersun-

met een goede dag- of nachtcrème

effect als een goede dagcrème of

product te gebruiken. Let wel: het is

of bodylotion. In al deze producten

bodylotion.

een kosmetisch verzorgingsproduct en

zitten – als ze van goede kwaliteit

Zeker voor iemand die regelmatig in

geen geneesmiddel tegen zonnebrand.

zijn – zowel barrière-herstellende als

de zon zit, is het gebruik van een

Het verzacht de huid na het zonnen,

kalmerende stoffen én nog een ander

hydraterende crème aan te raden.

want die heeft het nodige van de zon

belangrijk bestanddeel: antioxidanten.

Daarmee kan het vochtgehalte in je

te verduren gehad en heeft ook te

Het is daarom niet per se nodig om

huid zich herstellen. Zo gaat het ook

naast goede dagelijkse huidverzor-

de huidveroudering tegen.

UA | 3 | 2016

>> Lees verder op pagina 47

| 45

VERZORGING

Aftersun zonder zon

lijden van het nawerken van de

beschermen tegen infrarode straling

Weet je dat je een aftersun-product

schadelijke zonnestralen. Ook onder-

zijn: niacinamide, cafeïne, groene

ook heel goed kunt gebruiken in

steunt het product de huidregeneratie.

thee, vitamine C, vitamine E,

andere situaties? Het is prettig bij

Het beste moment om het aan te

ubiquinone en druivenpit-extract.

gevoeligheid door scheren, als je last hebt van een trekkerig gevoel van

brengen is direct na een lauwe

de huid of gewoon als intensieve, 

douche na het zonnen.

Langer bruin blijven

De bestanddelen die kalmerend en

Er zijn ook speciale aftersun-produc-

herstellend zouden werken zijn: aloe

ten die aangeven het bruine kleurtje

vera, zoethoutwortel-extract (glycyriz-

langer te behouden. Vooral de

zia glabra) en beta gluncan. Soms zijn

hydraterende bestanddelen zorgen

er nog verkoelende ingrediënten aan

hiervoor. De huid vernieuwt zich

en regelmatig tijdens het zonnen, en

toegevoegd, zoals komkommer,

om de tien dagen, dus is het niet

het langzaam laten wennen van de

yoghurt of menthol.

zo verwonderlijk dat het gebruinde

huid aan de zon. De sun protection

Met menthol moet je een beetje

tintje dat in een paar dagen of

factor (SPF) geeft de uv-B-filter aan.

voorzichtig zijn, want dat kan irriterend

weken is verkregen, weer verdwijnt.

De houdbaarheid van een verzor-

werken en dat wil je juist voorkomen

Naast het gebruik van aftersun in de

gingsproduct staat op het etiket.

bij een verbrande huid.

dagen dat je niet meer zo regelmatig

De vermelding vind je in een open

verfrissende verzorging voor lichaam en gezicht. 

in de zon doorbrengt, is veel water

potje met een getal, dat aangeeft

Vrije radicalen vangen

drinken belangrijk. Zo verbetert

hoeveel maanden na opening het

Een bijzondere eigenschap van after-

de doorbloeding van de huid. Veel

product houdbaar is. Dat betekent

sun is het ‘vangen’ van vrije radicalen

groente en fruit eten is ook aan te

dat het product tijdens die periode

door antioxidanten. Tijdens het zonnen

raden. Groenten als wortels, kool

(na opening) de bescherming biedt

komen die vrije radicalen vrij en daar-

en broccoli bevatten het sterke

die op het etiket staat. Na die periode

mee loop je kans op huidveroudering,

antioxidant betacaroteen, dat de

loopt de bescherming langzaam terug.

huidkanker en het afbreken van het

veroudering van de huidcellen door

Koop zonbeschermingsproducten

collageen. De laatste jaren is uit

te veel zon tegengaat. Voor een

bij voorkeur in Europa. In Amerika

onderzoek gebleken dat het infrarode

bruin kleurtje kun je natuurlijk ook

bijvoorbeeld gelden andere wettelijke

deel van het zonlicht, dat die heerlijke

gebruikmaken van een ‘bronzing’

richtlijnen en procedures om een

warmte geeft, via het vrijmaken van

product, dat de huid een stuk bruiner

product al dan niet goed te keuren.

vrije radicalen ook schade in de huid

doet lijken.

Dit betekent dat er veel minder filters in de producten zitten dan in Europa. <

kan geven. De bestanddelen die zouden zorgen

Beter voor dan na

voor het vangen van vrije radicalen en

Belangrijker nog dan smeren na het

die zo de huid echt kunnen

zonnen is smeren vóór het zonnen

Jouw advies bij aftersun-producten: ● Vraag welk merk bodylotion of dagcrème je klant gebruikt. ● Ga na of die producten hydraterende en kalmerende bestanddelen én antioxidanten bevatten. Deze zijn namelijk ook prima om te gebruiken na het zonnen. ● Probeer in te schatten of iemand liever zijn favoriete huidverzorgingsproducten kiest of de voorkeur geeft aan een speciaal aftersun-product. ● Sommige mensen en ook kinderen kunnen een allergische reactie krijgen door zonlicht. Dan is een verkoelend product prettig. Maar let op: ook bepaalde ingrediënten van zonbeschermingsmiddelen of van aftersun-producten, zoals parfumgrondstoffen en conserveringsmiddelen, kunnen allergie uitlokken.

UA | 3 | 2015

| 47

Productnieuws INNA SUNCARE Zonbescherming tijdens en na de zwangerschap De huid is kwetsbaar en dient goed te

Inna Suncare

worden beschermd tegen de schadelijke

voor de zeer gevoelige huid tijdens de

invloed van de zon. Met name tijdens de

zwangerschap. Inna Suncare bevat unieke

zwangerschap, omdat de huid onder invloed

ingrediënten die kunnen helpen zwanger-

van de productie van extra hormonen

schapsmasker en striae te voorkomen.

is speciaal ontwikkeld

• • • • •

Voor de gevoelige huid Waterbestendig Smeert makkelijk uit Trekt snel in Dermatologisch getest

anders reageert dan gebruikelijk. Door de hormonen kan de productie van pigment toenemen. Hierdoor kunnen met name in het gezicht pigmentvlekken ontstaan, oftewel een zwangerschapsmasker. Het risico hierop wordt nog groter door blootstelling aan de zon.

www.innasun.com

VERKORTE PRODUCTINFORMATIE PRADAXA® Samenstelling: 75 mg, 110 mg of 150 mg dabigatran etexilaat (als mesilaat) per capsule. Farmacotherapeutische categorie: directe trombineremmers. Farmaceutische vorm: harde capsules. Therapeutische indicaties: 1. Preventie van cerebrovasculair accident (CVA) en systemische embolie bij volwassen patiënten met non-valvulair atriumfibrilleren met één of meer risico factoren zoals: CVA of TIA in de anamnese, symptomatische hartfalen (≥ NYHA 2), ≥75 jaar, diabetes mellitus, hypertensie. 2. Behandeling van diep veneuze trombose (DVT) en longembolie (PE) en preventie van recidiverende DVT en PE bij volwassenen.3. Primaire preventie van veneuze trombo-embolische (VTE) aandoeningen bij volwassen patiënten die electief een totale heupvervangende operatie (THO) of een totale knievervangende operatie (TKO) hebben ondergaan. Dosering en wijze van toediening: Capsules niet openen, innemen met een glas water, met of zonder voedsel. Preventie van CVA of systemische embolie, behandeling van DVT/PE, preventie van recidiverende DVT/PE: 300 mg per dag, ingenomen als één capsule van 150 mg tweemaal daags. Patiënten van 80 jaar en ouder: 220 mg ingenomen als één capsule van 110 mg tweemaal daags. Preventie VTE na electieve TKO: éénmaal daags 220 mg, ingenomen als 2 capsules van 110 mg. Behandeling binnen 1 – 4 uur na de operatie starten, daarna 10 dagen voortzetten met 2 capsules éénmaal daags. Preventie VTE na electieve THO: éénmaal daags 220 mg, ingenomen als 2 capsules van 110 mg. Behandeling binnen 1-4 uur na de operatie starten met 1 capsule, daarna 28-35 dagen voortzetten met 2 capsules éénmaal daags. Na TKO of THO is bij patiënten met een matig verminderde nierfunctie (creatinineklaring 30 – 50 ml/min) en ouderen (> 75 jaar) de aanbevolen dosis 150 mg per dag, ingenomen als 2 capsules van 75 mg. Zolang geen hemostase is vastgesteld moet het begin van de behandeling bij TKO en THO worden uitgesteld. Begint de behandeling niet op de dag van de operatie, dan moet worden gestart met éénmaal daags 2 capsules. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel of voor één van de hulpstoffen, ernstig verminderde nierfunctie (creatinineklaring < 30 ml/min), actieve, klinisch significante bloedingen, laesie of aandoening die als een significante risicofactor voor majeure bloedingen wordt beschouwd, gelijktijdige behandeling met andere anticoagulantia, verminderde werking van de lever of leveraandoeningen die naar verwachting invloed hebben op de overleving, gelijktijdige behandeling met systemische ketoconazol, ciclosporine, itraconazol, en dronedarone, kunsthartklep waarvoor antistollingsbehandeling vereist is. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen voor gebruik: Voor de start van de behandeling met dabigatran dient de nierfunctie bepaald te worden door berekening van de creatinineklaring (m.b.v. de Cockcroft-Gaultmethode). Tijdens de behandeling dient de nierfunctie bepaald te worden in klinische situaties waarbij verwacht wordt dat de nierfunctie zal afnemen of verslechteren en tenminste eens per jaar bij patiënten ≥75 jaar of met nierinsufficiëntie. Bij patiënten met een verhoogde kans op bloedingen dient een dosis van 220 mg dabigatran, ingenomen als één capsule van 110 mg tweemaal per dag, overwogen te worden voor de preventie van CVA of systemische embolie en bij de behandeling van DVT/PE en preventie van recidiverende DVT/PE. Een stollingstest (dTT, ECT of aPTT) kan worden gebruikt om patiënten met verhoogde dabigatran concentraties te identificeren. Een INR-test is onbetrouwbaar bij patiënten die dabigatran gebruiken. Patiënten die dabigatran gebruiken, hebben, wanneer zij een operatie of invasieve procedure ondergaan, een verhoogd risico op bloedingen. Er is een specifiek antidotum (Praxbind, idarucizumab) beschikbaar. Bij patiënten met verhoogde leverenzymen > 2 maal ULN, wordt dabigatran niet aanbevolen. Er is geen ervaring bij kinderen en adolescenten. Anesthesie via een postoperatieve inwendige epidurale katheter wordt niet aanbevolen. Na het verwijderen van de katheter moet ten minste twee uur gewacht worden met de eerste toediening van dabigatran. Niet gebruiken tijdens zwangerschap of borstvoeding. Interacties met andere geneesmiddelen: Er is geen of weinig ervaring met de volgende behandelingen die de kans op bloedingen, in combinatie met het gebruik van dabigatran, kunnen verhogen: anticoagulantia zoals UFH, LMWH en heparinederivaten, trombolytische middelen, vitamine K-antagonisten, rivaroxaban of andere orale anticoagulantia en plaatjesaggregratieremmers zoals GPIIb/IIIa-receptorantagonisten, ticlopidine, prasugrel, ticagrelor, dextran en sulfinpyrazon. Zowel het gebruik van acetylsalicylzuur, clopidogrel, SSRI’s, SNRI’s, als chronisch gebruik van NSAID’s verhoogden in de RE-LY-studie het risico op bloedingen bij zowel dabigatran als warfarine. Dabigatran wordt niet gemetaboliseerd door het cytochroom-P450-systeem en heeft geen effect in vitro op menselijke cytochroom-P450-enzymen. De pro-drug dabigatran etexilaat is een substraat voor de effluxtransporter Pglycoproteïne. Proteaseremmers beïnvloeden Pglycoproteïne en gelijktijdige behandeling met dabigatran en deze middelen wordt daarom niet aanbevolen. Gelijktijdige toediening van P-glycoproteïne-inductoren (zoals rifampicine, sintjanskruid (Hypericum Perforatum), carbamazepine of fenytoïne) dient vermeden te worden. Preventie van CVA en systemische embolie, behandeling van DVT/PE, preventie van recidiverende DVT/PE: Voorzichtigheid is geboden bij gelijktijdig gebruik van dabigatran en lichte tot matig sterke Pglycoproteïneremmers (bv. amiodaron, kinidine, verapamil en ticagrelor), in het bijzonder bij patiënten met een licht tot matig verminderde nierfunctie. Bij patiënten die tegelijk dabigatran en verapamil krijgen, dient de dosis dabigatran te worden verlaagd naar 220 mg ingenomen als één capsule van 110 mg tweemaal per dag. Gelijktijdige behandeling met tacrolimus wordt niet aanbevolen. Gelijktijdige behandeling met protonpompremmers (PPI) leek de werkzaamheid van dabigatran niet te verminderen. De toediening van ranitidine samen met dabigatran had geen klinisch relevant effect op de mate waarin dabigatran werd geabsorbeerd. Preventie van VTE: Bij patiënten die gelijktijdig dabigatran en amiodaron, kinidine of verapamil gebruiken dient de dosering verlaagd te worden tot 150 mg dabigatran eenmaal daags. Bij

UA | 3 | 2016

patiënten met matige nierinsufficiëntie die gelijktijdig dabigatran en verapamil gebruiken dient een dosis van 75 mg dabigatran overwogen te worden. Bij patiënten die gelijktijdig dabigatran en claritromycine gebruiken dient nauwgezet klinisch toezicht te worden gehouden, in het bijzonder wat betreft het optreden van bloedingen, speciaal bij patiënten met milde tot matige nierinsufficiëntie. Bijwerkingen: De meest gemelde bijwerkingen zijn bloedingen. Ernstige bloedingen kunnen, ongeacht waar ze in het lichaam optreden, leiden tot invaliditeit, levensbedreigend zijn of zelfs een dodelijke afloop tot gevolg hebben. Indien ernstige bloedingen optreden moet de behandeling worden gestopt en de bron van de bloeding worden onderzocht. Er is geen antidotum voor dabigatran. Andere vaak voorkomende klachten zijn buikpijn, diarree, dyspepsie, misselijkheid en abnormale leverfunctie / leverfunctietest (minder dan 10%). Preventie van CVA en systemische embolie: Bloedingen kwamen in totaal bij ongeveer 16,6% van de patiënten voor; ernstige bloedingen werden zelden gerapporteerd in het klinisch onderzoek (minder dan 3,5%). Dabigatran werd in de RELY studie gerelateerd aan een hogere incidentie van majeure gastro-intestinale bloedingen. De toediening van een protonpompremmer kan overwogen worden om een gastro-intestinale bloeding te voorkomen. Behandeling van DVT/PE, preventie van recidiverende DVT/PE: Bloedingen kwamen in totaal bij ongeveer 19,4% van de patiënten voor; ernstige bloedingen werden zelden gerapporteerd in het klinisch onderzoek (minder dan 1,0%). Preventie van VTE: Bloedingen kwamen in totaal bij ongeveer 14% van de patiënten voor; ernstige bloedingen (inclusief wondbloedingen) werden zelden gerapporteerd (minder dan 2%). Verpakking: Pradaxa 75 mg, 110 en 150 mg worden geleverd in aluminium blisterverpakkingen van 60 stuks. Afleverstatus: U.R. Registratie: EU/1/08/442/003, EU/1/08/442/007, EU/1/08/442/011. Registratiedatum 18 mrt 2008 (VTE preventie na THO/TKO), 04 aug 2011 (CVA), 03 juni 2014 (acute DVT/LE, preventie recidiverende DVT/LE). Vergoeding en prijzen: Pradaxa wordt volledig vergoed binnen het GVS, mits geïnitieerd door een specialist. Voor prijzen, zie KNMP taxe. Voor volledige productinformatie is de 1B tekst op aanvraag beschikbaar. Boehringer Ingelheim bv., Comeniusstraat 6, 1817 MS Alkmaar. Tel. 0800-2255889. Datum herziening van de tekst: 28 januari 2016. VERKORTE PRODUCTINFORMATIE PRAXBIND® 왔 Dit geneesmiddel is onderworpen aan aanvullende monitoring. Daardoor kan snel nieuwe veiligheidsinformatie worden vastgesteld. Beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg worden verzocht alle vermoedelijke bijwerkingen te melden. Samenstelling: Elke injectieflacon bevat 2,5  g idarucizumab, 2  g sorbitol en 25  mg natrium in 50  ml. Farmacotherapeutische categorie: specifiek antidotum voor dabigatran. Farmaceutische vorm: Oplossing voor injectie/infusie. Therapeutische indicaties: Volwassen Pradaxa (dabigatran etexilaat) gebruikers wanneer het anticoagulerend effect van dit middel snel moet worden geneutraliseerd voor spoedoperaties/ dringende ingrepen of bij een levensbedreigende/ongecontroleerde bloeding. Dosering en wijze van toediening: Uitsluitend voor gebruik in het ziekenhuis. De aanbevolen dosis is 5 g (2 x 2,5 g/50 ml), intraveneus toegediend als twee achtereenvolgende infusies van elk 5 tot 10 minuten of als bolusinjectie. Contra-indicaties: Geen. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen voor gebruik: Idarucizumab heft alleen het anticoagulerend effect van dabigatran, niet van andere anticoagulantia. Idarucizumab kan worden gebruikt in combinatie met standaard ondersteunende maatregelen, die vanuit medisch oogpunt in aanmerking dienen te komen. Het risico van het gebruik van Praxbind bij patiënten met een bekende overgevoeligheid (bijv. anafylactoïde reactie) voor idarucizumab of voor een van de hulpstoffen (bijv bij erfelijke fructose intolerantie) moet zorgvuldig worden afgewogen tegen het mogelijke voordeel. Indien een anafylactische reactie of een andere ernstige allergische reactie optreedt, dient de toediening van Praxbind onmiddellijk te worden gestaakt en een passende behandeling te worden gestart. Door neutralisatie van de dabigatrantherapie worden patiënten blootgesteld aan het verhoogde trombotisch risico van hun onderliggende aandoening en moet worden overwogen om de anticoagulatiebehandeling te hervatten zodra dat medisch verantwoord is. Praxbind veroorzaakt een voorbijgaande proteïnurie die niet wijst op nierschade, waarmee bij urineonderzoek rekening dient te worden gehouden. Praxbind bevat 2,2 mmol (of 50 mg) natrium per dosis waarmee bij patiënten met een natriumbeperkt dieet rekening te worden gehouden. Interacties met andere geneesmiddelen: Klinisch relevante interacties met andere geneesmiddelen worden onwaarschijnlijk geacht. In preklinische onderzoeken zijn er geen interacties aangetoond met infusievloeistoffen voor volume expansie, concentraten van stollingsfactor (bijv. (geactiveerde) protrombinecomplex concentraten, recombinant factor VIIa) en andere anticoagulantia (bijv. andere trombineremmers dan dabigatran, factor Xa remmers, inclusief laagmoleculairgewichtheparine, vitamine K antagonisten, heparine). Bijwerkingen: De veiligheid van Praxbind is onderzocht bij 224 gezonde deelnemers en in een lopend fase III onderzoek bij 123 patiënten. Er zijn daarbij geen bijwerkingen vastgesteld. Verpakking: Oplossing van 50 ml in glazen injectieflacon (type I glas), met butylrubber stop, aluminium kap en etiket met geïntegreerde ophanglus. Afleverstatus: U.R. Registratie: EU/1/15/1056/001. Vergoeding en prijzen: Voor prijzen, zie KNMP taxe. Voor volledige productinformatie is de 1B tekst op aanvraag beschikbaar. Boehringer Ingelheim bv., Comeniusstraat 6, 1817 MS Alkmaar. Tel. 0800-2255889. Datum herziening van de tekst: 20 november 2015.

| 48

VERZORGING

Verzorgingstips Zo dik als pindakaas Dat je een zonbeschermingsmiddel royaal moet smeren, is in de apotheek inmiddels wel bekend. Hoe royaal? Dermatoloog Ellen de Haas van het Erasmus MC zei het zo: “Zo dik als de pindakaas op je boterham. Dat betekent dat je je met een flesje van 200 ml zes keer van top tot teen kunt insmeren – en dan is het leeg.” Dat zei ze in het tv-programma Kassa op zaterdag 30 april jl. Zes keer met één flesje! Een golf van geroezemoes ging door het publiek. En het antwoord op de vraag ‘Kan ik een flesje van vorig jaar nog gebruiken?’ was dus niet zo relevant, vond de dermatoloog. “Je had het moeten leegmaken.”

Waterproof is niet ‘afdroogproof’ Een waterproof zonnebrandmiddel, dat is handig voor als je af en toe het water in gaat en dan weer in de zon gaat liggen. Of toch niet? Water zal het waterproof zonnebrandmiddel niet van je lijf spoelen. Maar als je je daarna afdroogt, wrijf je daarmee wel de zonbescherming weg. Belangrijk om je klant te vertellen bij een goed advies.

Soorten zonnebrandfilters Er zijn twee soorten zonnebrandfilters in een zonnebrandmiddel: fysische en chemische. Wat is het verschil? Een fysische filter spiegelt het zonlicht als het ware. Na het insmeren blijft er op de huid een wit laagje achter dat als ‘spiegel’ dient. Een chemische filter neemt het zonlicht op en breekt het af. Veel zonbeschermingsmiddelen bevatten zowel een fysische als een chemische filter.

Ladival doneert aan KWF Kankerbestrijding Dit voorjaar en deze zomer zal Ladival Zonbescherming per verkochte flacon ‘Ladival voor Kinderen’ 1 euro doneren aan KWF Kankerbestrijding.

Samen smeren op school

Huidkanker is de meest voorkomende kankersoort in Nederland en Ladival Zonbescherming is

Voor leerkrachten is het insmeren van dertig kleuters

van mening dat er meer geld geïnvesteerd moet

bijna onbegonnen werk. Er is op scholen trouwens

worden in onderzoek naar en preventie van

ook geen budget voor zonnebrandcrèmes.

huidkanker.

Ladival Zonbescherming komt met de oplossing: een

(Bron: Ladival)

praktische, doeltreffende methode om kleuters elkaar te laten insmeren. Klasgenootjes worden ‘Zonmaatjes’. Met video’s, prentenboeken en kleurplaten leren leerlingen hoe ze elkaar kunnen insmeren. Ladival stelt bovendien duizenden flacons ‘Ladival voor Kinderen SPF 50’ beschikbaar aan basisscholen. Het doel van deze campagne is om te voorkomen dat de kinderhuidjes tijdens het buitenspelen verbranden én om jonge kinderen het belang van zonbescherming bij brengen. Meer over deze campagne lees je op www.samensmeren.nl. (Bron: Ladival)

UA | 3 | 2016

| 49

Waarom UA?

Colofon

UA, het eerste glossy vakblad voor apothekersassistenten, heeft als doelstelling

UA – Uitsluitend voor apothekersassistenten – is een onafhankelijk vakblad speciaal voor de medewerkers in de apotheek. UA geeft branche-informatie, praktijktips, scholings- en trainingsnieuws en relevante productbeschrijvingen. UA belicht trends en laat mensen uit het vak aan het woord over hun aanpak en ervaringen. UA wordt gerealiseerd door een keur aan specialisten, journalisten en deskundigen.

apothekersassistenten te voorzien van achtergrondinformatie en praktische feitjes en weetjes, zodat ze klanten beter kunnen adviseren over de producten in de apotheek. Met als uiteindelijk resultaat: beter gebruik van de producten, hogere klanttevredenheid en een verbeterde therapietrouw. Voorts wordt de kwaliteit van het verkoopadviesgesprek van de apothekersassistent verhoogd door het geven van zowel achtergrond- als productinformatie en handige tips.

Redactiesecretariaat en administratie: H&B Multimedia B.V., Postbus 30163, 1303 AC Almere

In het volgende nummer onder andere:

tel.: 088-44 55 931; fax: 088-44 55 990 E-mail: [email protected] www.ua.nl Directeur-uitgever: Niek Petstra Hoofdredactie: Winifred Hazelhoff Roelfzema

• Ziekenhuisfarmacie

Accountmanagement: Elisabeth Lopes Escudeiro Website en ondersteuning: Cynthia Dikoen Vormgeving: Designworks, Breda

• Alles over het hart • Stoppen met roken

Fotografie: Eef Bongers (5, 40-43), Werry Crone (25), Marlies Peeters-Leerdam (pag. 6-12) Auteurs: Anneke Angenent, Winifred Hazelhoff Roelfzema, Claudia Demmers, Henriëtte Leenders, Willem Roozeboom, Marga Schilder, Karien Vissers Adviseurs: Annette Leijen (apotheker), Monique Versleijen (docent FPZ) Eindredactie: Margot van Gils Cover: fotografie: Eef Bongers; model: Sylvana Hendriks, Hessen Apotheek, De Bilt Abonnementen: Gratis naar de apotheek. Abonnement voor apotheek en alle apothekersassistenten met verzending naar de thuisadressen: € 49,50 (incl. btw) per jaar. Voor leden van Optima Farma gratis. Losse nummers € 9,50 (incl. btw) Bovenstaande prijzen gelden voor verzending binnen Nederland. Abonnementen kunnen op elk gewenst tijdstip ingaan. Facturatie gebeurt per kalenderjaar. Redactie en uitgever zijn niet aansprakelijk voor de inhoud van de onder auteursnaam opgenomen artikelen en van de advertenties. UA-app: gratis.

Disclaimer

© 2016 H&B Multimedia B.V., Almere. Alle rechten voorbehouden. Geen enkel onderdeel van

De meningen die in deze uitgave worden geuit, zijn die van de geïnterviewden of geraadpleegde

deze uitgave mag zonder uitdrukkelijke toestemming

bronnen en niet noodzakelijkerwijs die van de uitgever. De inhoud van deze uitgave is met grote

van de uitgever worden verveelvoudigd, opgeslagen

zorg samengesteld. Desalniettemin zijn onvolkomenheden niet altijd te vermijden, mede door de

in een documentatiesysteem of openbaar gemaakt,

snelle ontwikkelingen in de medische wereld. De redacteuren en uitgever aanvaarden geen enkele

noch met elektronische, noch met mechanische

aansprakelijkheid voor de juistheid van de informatie, noch voor enige schade en/of letsel aan

methoden, door fotokopie, opname of anderszins.

personen en/of goederen uit hoofde van productaansprakelijkheid, onjuiste of onvolledige

ISSN 2211-0941

informatie of ontstaan door het toepassen van de in deze uitgave genoemde methoden of producten. De lezer wordt aanbevolen om de besproken diagnoses, behandelingen en productaanwijzingen altijd te controleren in het licht van de nieuwste publicaties. Personen op foto’s komen niet per se in de artikelen voor.

UA | 3 | 2016

| 50

DE WETENSCHAP VOOR EEN MOOIERE HUID

Het beste advies bij zonneallergie Eucerin Sun Allergy Protection biedt speciale zonbescherming tegen zonneallergie: Breedband en fotostabiel UVA/UVB filter systeem met SPF 25 of SPF 50 Anti-oxidanten Licochalcone A en Alepha-Glucosyl-Rutin (AGR) zorgen voor bescherming tegen vrije radicalen, de veroorzakers van zonneallergie Zonder conserveringsmiddelen en emulgatoren, parfumvrij en waterresistent Voor meer informatie of advies kijk op www.eucerin.nl

advertentie receptgeneesmiddel