Lotus Notes-based learning en projectsites in de basisschool

VOL012/ICT1 /139-150

e-leeromgevingen

08-04-2003

11:39

Pagina 139

lotus notes-based learning

1

Lotus Notes-based learning en projectsites in de basisschool Hugo Vanderstraeten Onderwijzer en ICT-coördinator Gemeentelijke Basisschool De Bosrank, Zingem

1. Gebruikte software: Lotus Notes 1.1. Mogelijkheden van de software: ‘Groupware software’, Lotus Notes, Lotus Domino 1.2. Toepassing van de software op de schoolprojecten 2. Opbouw van de database-based websites 2.1. Homepage van de Notes-based websites 2.2. Opbouw van de Notes-based websites 2.3. Navigeren in de Notes-based gegevensbank 2.4. Mogelijkheden van de Notes-based websites voor afstandsonderwijs 3. De projecten 3.1. Keuze van het thema of onderwerp 3.2. Verloop van het project 3.2.1. Informatie verzamelen rond het thema 3.2.2. De informatie verwerken naar inhouden op eigen niveau 3.2.3. De inhouden in de Notes-database plaatsen 3.2.4. Gebruik van Notes Mail 3.2.5. Naverwerking en evaluatie van het project 3.2.6. Voordelen van deze werkwijze 4. Ervaringen en educatieve meerwaarde 4.1. Leerlingen 4.2. Leerkracht 4.3. Sitebezoekers 5. Toekomstmogelijkheden 6. Kostprijs

ict en onderwijsvernieuwing

afl. 1, juni 2002, 139 onderwijs en leren

VOL012/ICT1 /139-150

08-04-2003

11:39

Pagina 140

e-leeromgevingen


2

7. Slotbedenking 8. Literatuur

Krachtlijnen Database-based websites zijn projectsites van en voor kinderen van de bovenbouw van de basisschool. De inhoud van de sites wordt door de leerlingen zelf ingevuld en de sites zijn ook speciaal gericht op jeugdige gebruikers. Websites opgevat als database waarin een onderwerp (de meerdaagse extra-murosactiviteiten van de school: heide, bos, dorp, zee, pc-kamp) projectmatig wordt behandeld en die op het internet geplaatst worden met de mogelijkheid tot afstandsonderwijs. De meerwaarde van deze werkwijze ligt erin dat ICT functioneel in de projecten ingebouwd wordt en na een tijdje onmisbaar is. De leerlingen werken op een projectmatige en onderzoekende manier aan de websites. In deze bijdrage proberen wij een duidelijk beeld te geven van het afstemmen van software, leer- en werkomgeving op de noden van de school en de leerlingen. Deze aanpassing zorgt voor een win-winsituatie. Leerlingen leren door de opmaak en verwerking van het project de voordelen van ICT kennen. Door het gebruik van ICT (software) krijgt het project een bredere uitstraling en een blijvend karakter, wat leidt tot een grotere betrokkenheid en welbevinden van de leerlingen. Onze school koos voor een alles-in-één-softwarepakket: document server, e-mailserver, databaseserver, webserver, nieuwsserver en collaboration server, toegankelijk via één en dezelfde Notes client.



VOL012/ICT1 /139-150

e-leeromgevingen

08-04-2003

11:39

Pagina 141


3

1. Gebruikte software: Lotus Notes 1.1. Mogelijkheden van de software: ‘Groupware software’, Lotus Notes, Lotus Domino Groupware

Groupware laat personen die op verschillende plaatsen en eventueel op verschillende tijdstippen werken toe in groep samen te werken aan eenzelfde project d.m.v. het delen en uitwisselen van informatie en inhouden. Mogelijkheden van de software: • uitwisselen van e-mailberichten; • delen van documenten: elk document dat wordt aangemaakt, is onmiddellijk beschikbaar voor alle andere personen die toegang hebben tot de database; • workflow: mogelijkheid om documenten te creëren en te laten herzien door bepaalde personen voor ze gepubliceerd worden; • beveiliging op database-, documenten veldniveau voor toegangsrechten van gebruikers; • beveiligingsmogelijkheden: • geen toegang; • enkel lezen van documenten; • lezen en bewerken (schrijven) van documenten; • lezen, schrijven en verwijderen van documenten. • delen van ideeën, discussiedatabase rond eenzelfde thema.

Lotus Notes

Lotus Notes is een programma voor Windows- en Macintosh-computers dat het mogelijk maakt dat mensen efficiënt samenwerken. Deze netwerkclient communiceert met de Lotus Domino-server, zodat er gebruik gemaakt kan worden van gedeelde databases, e-mail, nieuwsgroepen en surfen op het web. Al deze zaken kunnen vanuit dezelfde interface.

Lotus Domino

De Lotus Domino-server software, op een Windows- of Unix-besturingssysteem, laat via de Notes-clients het gebruik van gedeelde databases, email, nieuwsgroepen en surfen op het web toe. Let wel, een Domino-server is niet hetzelfde als een bestandsserver die gebruikt wordt om te printen of om andere toepassingen op te starten.

1.2. Toepassing van de software op de schoolprojecten projectwerk eenvoudig op het internet

Voor onze school was de komst van de Lotus Notes-software de oplossing om projectwerk op een eenvoudige manier op het internet te brengen in

brengen



VOL012/ICT1 /139-150

08-04-2003

11:39

Pagina 142

e-leeromgevingen


4

een sobere, makkelijk te navigeren website. De software laat de begeleidende leerkracht toe om vlotter dan met de meeste huidige HTML-editoren werkjes op het net te plaatsen. Via de ‘groupware’ kunnen verschillende klassen, groepen op een verschillend niveau aan eenzelfde project werken. Het project wordt als een database opgebouwd. De database wordt in eerste instantie lokaal op de server bijgehouden. Regelmatig wordt de lokale database gerepliceerd naar een webserver om iedereen toe te laten onze werkzaamheden te volgen. de kinderen zorgen voor de inhoud

projecten over de jaren heen zijn mogelijk

discussieforum en intern mailen nu het meest gebruikt

Elk kind kan een nieuw onderwerp (document) binnen de gegevensbank aanbrengen. Alle documenten worden in een bepaalde categorie van de database ondergebracht. Elke categorie kan bestaan uit meerdere artikels, eventueel door verschillende kinderen gemaakt. Binnen de school werd in eerste instantie geopteerd voor een viertal auteurs: de vierde, vijfde en zesde klas en de beheerder. Het kind meldt zich vanuit zijn klas aan bij de database om op zijn/haar niveau een bijdrage te leveren tot het project. Leerlingen lezen elkaars werk en kunnen indien nodig commentaar geven op het werk. Omdat een aantal projecten regelmatig terugkomen, zelfs over de schooljaren heen, zijn de projectsites voor onze school levende materie die op elk moment aangepast en aangevuld kan worden. Het feit dat de projecten over de jaren heen lopen, werkt stimulerend. Het werk van de leerlingen krijgt een blijvend karakter en verdwijnt op het einde van het schooljaar niet in een of andere donkere doos. Momenteel worden vooral het discussieforum en het intern mailen via Lotus Notes gebruikt. Een aantal mogelijkheden van de software, zoals het van buiten de school via een wachtwoord op de database inloggen, zijn momenteel beveiligd of nog niet in gebruik. Ze zullen in de toekomst zeker gebruikt worden. Dit biedt dan ook de mogelijkheid om personen van buiten de school te laten meewerken aan onze projecten.

2. Opbouw van de database-based websites 2.1. Homepage van de Notes-based websites sober omwille van vlotte navigatie

De homepage van deze sites wordt bewust sober gehouden. De bezoeker krijgt hier een duidelijke uitleg om vlot door de database te navigeren.



VOL012/ICT1 /139-150

e-leeromgevingen

08-04-2003

11:39

Pagina 143


5

2.2. Opbouw van de Notes-based websites discussiedatabase

Binnen onze school hebben wij geopteerd voor de discussiedatabase binnen Lotus Notes. Deze database kan worden bekeken via: • ‘alle documenten’: hier vind je de datum waarop het document is aangemaakt, de titel van het document en de naam van de auteur; • ‘op auteur’: in onze school hebben wij voor drie auteurs gekozen, namelijk de 4de, 5de en 6de klas. Om de documenten nog herkenbaarder te maken, vermelden de leerlingen ook hun voornaam; • ‘op categorie’: de leerlingen bepalen in de loop van het project zelf de onderverdelingen van de database, site. In de database heb je bijvoorbeeld de volgende categorieën: strand, toerisme, dieren, ...

2.3. Navigeren in de Notes-based gegevensbank

database openen documenten oproepen

zoekfunctie

Hoe vind je de weg in deze database? 1 Door de database te openen: ‘Klik hier om de database te openen’. 2 Oproepen van de documenten. Je kunt kiezen uit: • alle documenten (alle documenten in één lange lijst); • op categorie (de documenten worden volgens een door de leerlingen bepaalde onderverdeling getoond); • op auteur (d.w.z. de documenten per klas: 4de, 5de en 6de klas). 3 Zoekfunctie gebruiken. Als het vorige te lang duurt, kun je zoeken via een index. Typ het woord dat je zoekt in en onmiddellijk krijg je een relevant zoekresultaat.

2.4. Mogelijkheden van de Notes-based websites voor afstandsonderwijs

thuiswerk in de toekomst mogelijk


Mits enkele ingrepen op beveiligingsniveau en het geven van een eigen ID kan de database vanop elke locatie geraadpleegd en aangevuld worden. Het ligt in de bedoeling van de school om de leerlingen in de toekomst de mogelijkheid te bieden om thuis aan hun documenten voort te werken. Momenteel zijn de volgende on-linetoegangen door ons afgesloten: een document bewerken, een antwoord toevoegen, een document verwijderen. Lokaal op de server zijn ze nog open en worden die gebruikt.


VOL012/ICT1 /139-150

08-04-2003

11:39

Pagina 144

e-leeromgevingen


6

3. De projecten 3.1. Keuze van het thema of onderwerp vijf databaseprojecten

Momenteel zijn er vijf databaseprojecten. Drie ervan hebben de openluchtklassen (bos-, zee- en heideklas) als thema. Een vierde project behandelt ‘het dorp’ en een vijfde gaat over het jaarlijks terugkerende computerkamp. De projecten worden uitgewerkt door de leerlingen van de bovenbouw (4de, 5de en 6de klas). De leerlingen werken in heterogene groepjes (2 à 3 leerlingen) aan verschillende documenten.

3.2. Verloop van het project

via woordspin op zoek naar informatie

werkstuk in de klas naar voren brengen

eerst lokaal werken zich correct aanmelden

3.2.1. Informatie verzamelen rond het thema In een leerlingengesprek wordt het thema van het project ingeleid. Rond het thema wordt naargelang uitstappen, bezoeken, natuur, geschiedenis, … een woordspin gemaakt. Uit deze woordspin kiezen de kinderen het onderwerp voor hun eerste document. Via klassieke naslagwerken, internet en andere leermiddelen verzamelen de leerlingen informatie rond hun onderwerp. 3.2.2. De informatie verwerken naar inhouden op eigen niveau Om te vermijden dat de leerlingen bepaalde inhouden klakkeloos overnemen en om te stimuleren dat ze hun werk delen met de andere klasgenoten, brengen de kinderen hun werkstuk in de klas naar voren op een vooraf afgesproken dag. Dit laatste brengt met zich mee dat de leerlingen zich aan de tijd moeten houden. Eigenlijk is dit een vorm van contractwerk. De leerlingen sluiten met hun groepsgenoten en de leerkracht een contract af om hun werk tegen de voorziene datum klaar te hebben. Bij de verwerking maken de leerlingen ook gebruik van digitale camera, scanner, ... 3.2.3. De inhouden in de Notes-database plaatsen Hoe werken de kinderen met de Lotus Notes omgeving? • In eerste instantie werken de kinderen via de ‘client’ lokaal op de server. Pas na correctie wordt de database gepubliceerd. • De leerlingen openen op het werkstation (klascomputer of computer in de computerklas) Lotus Notes en melden zich via een wachtwoord aan als één van de auteurs (4de, 5de of 6de klas). Alleen als ze zich correct aanmelden, krijgen ze toegang tot de database en de documenten.



VOL012/ICT1 /139-150

e-leeromgevingen

08-04-2003

11:39

Pagina 145


werkruimte kiezen

•

op database-icoon

•

klikken nieuw hoofdonderwerp

•

aanmaken of bestaand document bewerken

document catalogeren

•

in de database

titel en naam opgeven

•

document bewerken

•


7

Nu kiezen de kinderen de passende werkruimte door op de passende ‘werkruimte tab’ te klikken. Door op de passende database-icoon te klikken, komen ze in de werkruimte van het lopende project. In de projectdatabase kunnen de leerlingen een nieuw hoofdonderwerp aanmaken door op de icoon te klikken of kunnen ze in de lijst met bestaande documenten het document dat ze willen aanpassen, aanklikken en bewerken.

Vóór de leerling aan het eigenlijke document begint, moet het document in een categorie binnen de database gecatalogeerd worden. Dit kan door te kiezen uit de reeds eerder door andere leerlingen aangemaakte categorieën. Wanneer er nog geen passende categorie voorhanden is, beslist de leerling zelf een nieuwe categorie toe te voegen. Na het bepalen van de categorie moet de leerling de titel van het document opgeven en eventueel zijn/haar naam vermelden. Nu kan de leerling volop aan zijn document werken. Dit gebeurt met behulp van de tekstverwerking binnen Lotus Notes, die dezelfde mogelijkheden heeft als de meeste in gebruik zijnde tekstverwerkers (Word, WP). Dus werken de leerlingen in een vertrouwde tekstverwerkingsomgeving.


VOL012/ICT1 /139-150

08-04-2003

11:39

Pagina 146

e-leeromgevingen

document opslaan

•

document on line

•

zetten

intern mailen en

• •

surfen op het net

•

zelf categorieën toevoegen

zelf de werkruimte invullen zelf aantal werkruimtes bepalen

aanpassen

8

Het document wordt nog steeds lokaal op de Domino-server opgeslagen. Pas als het document door de kinderen of de leerkracht is nagekeken op spelfouten, wordt het door de leerkracht gerepliceerd naar de webserver van de provider en staat het werk van de leerlingen on line. Binnen 10 minuten na de les staat alles op het www. Het project is voortdurend on line te volgen. Binnen de werkruimte van de auteurs (4de, 5de en 6de klas) kan er ook intern gemaild worden en via de Lotus Notes-browser kan er op het internet gesurft worden. Op elk leerlingendocument vind je de categorie, de titel, de naam en de datum van aanmaken.

Mogelijkheden om de Notes-werkomgeving naar eigen hand te zetten • Bij Lotus Notes wordt de informatie opgeslagen in databases. Elke database bevat informatie over een bepaald onderwerp, bijvoorbeeld: zee, heide, bos, dorp, … De leerlingen starten met een lege database en bepalen zelf de subcategorieën die aan bod komen. Vindt een kind zijn gading niet in de eerder aangemaakte onderdelen, dan kan op een eenvoudige manier in het onderdeel categorieën een nieuw onderdeel worden toegevoegd. • De werkruimte is het hart van Lotus Notes. Hier plaats en verwijder je zelf de snelkoppelingen naar de projectdatabases en het mailprogramma. Je vult dus zelf de werkruimte in volgens de eigen noden. • Notes biedt standaard zeven werkruimtes aan, maar je kan er gerust bijvoegen of weglaten. Naargelang de keuze van het aantal auteurs, de projecten, schooleigen rubrieken kan je binnen het programma het nodige aantal werkruimtes aanmaken.

• • aantal smarticons


Je bepaalt zelf de kleur en naam van de ‘werkruimte-tabs’. Elke Notes-gebruiker kan in de takenbalk het aantal ‘smarticons’ aanpassen (er weglaten of er toevoegen). Smarticons zijn knoppen waarop je kunt klikken om een bepaalde actie uit te voeren. Je kunt bijvoorbeeld geselecteerde tekst vet maken door hierop te klikken. Je kunt in



VOL012/ICT1 /139-150

e-leeromgevingen

08-04-2003

11:39

Pagina 147


9

Notes opgeven welke smarticons moeten worden weergegeven. Hierdoor beschikt de gebruiker altijd over de smarticons die passen bij de taak die hij/zij uitvoert. Vooral met kinderen is het handig de overbodige weg te laten.

werkruimtes

iconen

Aanmaken van een eigen werkruimte binnen Lotus Notes Op onze school hebben wij gekozen voor zes werkruimtes: • 4de klas • 5de klas • 6de klas • Projecten • Beheerder • Administratie In de werkruimtes van de klassen, projecten en beheerder vind je de volgende iconen: • Mailbox • Adresboek • Webnavigator In de werkruimte Projecten vind je de iconen die verwijzen naar alle bestaande projecten. Op dit ogenblik zijn er dat vijf. In de tekstverwerkingsomgeving worden enkel de meest gebruikte smarticons gebruikt.

versturen van elektronische post

projectfoto’s forum publicatie op het net


3.2.4. Gebruik van Notes Mail Hiermee kan je elektronische post versturen. In onze school wordt dit gebruikt om intern te mailen tussen de klassen en de werkstations in de computerklas. Dit heeft vaak weg van een chat-sessie. 3.2.5. Naverwerking en evaluatie van het project Een eerste vorm van naverwerking van het project is het aanvullen van de projectdatabase met ‘in het veld’ gemaakte projectfoto’s. De leerlingen brengen hun inhouden naar voren in de eigen klas. Dit gebeurt in de vorm van een forum. Het forum vertelt over het werkstuk en de luisteraars kunnen reageren aan de hand van vragen. Het publiceren van de database op het internet en het verspreiden van de url’s: • http://www.surftips.com/gbz/projecten/p-zee.nsf • http://www.surftips.com/gbz/projecten/p-dorp.nsf


VOL012/ICT1 /139-150

08-04-2003

11:39

Pagina 148

e-leeromgevingen

voorstelling aan ouders melden van de sites aan zoekmachines eindevaluatie door de kinderen


10

• http://www.surftips.com/gbz/projecten/p-bos.nsf • http://www.surftips.com/gbz/projecten/p-heide.nsf • http://www.surftips.com/gbz/projecten/p-pckamp.nsf De projectsite wordt via het internet en de schoolfolder voorgesteld aan de ouders. Het bestaan van de sites wordt ook gemeld aan verschillende zoekmachines en verzamelsites. In een leergesprek wordt het project afgesloten met een eindevaluatie door de kinderen. Dat is dan hun eigen mening over het gehele project. 3.2.6. Voordelen van deze werkwijze • De leerlingen bepalen en vullen zelf de inhouden in. • De vrije keuze van onderwerp en inhoud werkt stimulerend. • Leerlingen werken met wisselende groepen en komen binnen deze groepen zelf tot werken leefregels. • Er wordt met meerdere klassen uit de 2de en 3de graad aan de projecten gewerkt. • Het toevoegen van bruikbare Nederlandstalige inhouden voor de basisschool aan het www.

4. Ervaringen en educatieve meerwaarde 4.1. Leerlingen stimulans

• •

leerlingen voelen zich direct betrokken vlot werken

• •

trots op het bereikte

•

resultaat met de computer

De vrije keuze van onderwerp en inhoud werkt stimulerend. Door publicatie op het www wordt de motivatie om het geheel zo goed mogelijk af te werken automatisch aangewakkerd. Er is een grote vorm van welbevinden en betrokkenheid bij de leerlingen. Leerlingen werken enthousiast en gedreven. Leerlingen vinden vrij vlot hun weg in de database. Als de leerlingen eenmaal van het projectmatig werken geproefd hebben, is motivatie bij het volgende project overbodig. Leerlingen zijn er trots op dat ze het allemaal met de computer hebben klaargespeeld; ze ondervinden geen grote moeilijkheden met de gebruikte software.

4.2. Leerkracht tijdbesparend

•

De gehanteerde werkwijze bespaart de leerkracht veel tijd (geen omzet naar HTML, software laat veel toe).



VOL012/ICT1 /139-150

e-leeromgevingen

08-04-2003

11:39

Pagina 149


stimulerend

•

‘levende’ sites

•

11

De grote betrokkenheid en het welbevinden van de leerlingen werken ook stimulerend voor de leerkracht en zorgen voor een aangename werksfeer. De projectsites zijn ‘levende’ sites: de databases kunnen te allen tijde aangepast en bijgewerkt worden.

4.3. Sitebezoekers • • •

Ze appreciëren de soberheid en de functionaliteit van de databases. De projecten zijn voortdurend on line te volgen. De reacties op de projectsites die via e-mail binnenkomen, betekenen een grote stimulans voor de leerlingen en staven de educatieve meerwaarde van deze onderwijsvorm.

5. Toekomstmogelijkheden

Lotus Sametime Lotus Quicktime

Lotus Learning Space

In de toekomst kunnen er nog andere onderdelen worden toegevoegd, bijvoorbeeld: • de web-based real-time module Lotus Sametime voor onmiddellijke beschikbaarheid van informatie-uitwisseling; • de web-based samenwerkingsmodule Lotus Quicktime, die toelaat een project met alle relevante info on line (via www) beschikbaar te maken voor meerdere gebruikers; • de web-based opleidings-/leermodule Lotus Learning Space, die toelaat volledige lespakketten on line beschikbaar te maken voor meerdere gebruikers. Mits enkele ingrepen op beveiligingsniveau en het geven van een eigen ID kunnen bovenstaande modules vanop elke locatie gebruikt worden.

6. Kostprijs De hard- en softwareopstelling wijkt helemaal niet af van de gekende server- en softwareopstellingen: • 1 x server waarop OS draait (Microsoft Windows NT/2000, ong. € 1075, Linux gratis) en Lotus Notes Server (ong. € 1485); • x-aantal clients waarop OS draait (Microsoft Windows 95/98/Me/Xp, ong. € 217, Linux gratis) en Lotus Notes Client (ong. € 124). Optioneel kan gebruikgemaakt worden van een Office suite (Microsoft Office, ong. € 694, Sun Star Office gratis).



VOL012/ICT1 /139-150

08-04-2003

11:39

Pagina 150

e-leeromgevingen


12

7. Slotbedenking via Lotus Notes kan een virtuele schoolomgeving worden gecreëerd

ICT zorgt voor een win-winsituatie tussen school en leerlingen

Lotus Notes is meer dan bruikbaar voor het onderwijs. Deze software oogst trouwens ook in de privé-sector het nodige succes. Ik heb de indruk dat binnen het onderwijs de Lotus Notes-functionaliteiten onvoldoende gekend zijn. Nochtans heeft Lotus het programma Lotus Notes Digischool (echt wel de moeite om eens nader te bekijken) als demoversie in het onderwijsveld verspreid. Wij hebben voor deze software gekozen omdat ze binnen één pakket heel veel biedt en eigenlijk leidt tot een virtuele schoolomgeving. De motivatie en gedrevenheid die het ‘projectdatabased’ werken bij de leerlingen teweegbrengt, bewijst de meerwaarde ervan voor het onderwijs. Grote delen van deze projecten werden door leerlingen van een 4de leerjaar verwezenlijkt, wat een zekere haalbaarheid op lagere-schoolniveau waarborgt. De projectsites zijn voor onze school levende materie, op elk moment kunnen inhouden aangepast en bijgevoegd worden. Door aan dit project te werken, zijn we nog meer overtuigd van het nut en de mogelijkheden van een ‘netwerk’ binnen een lagere school. Dit maakt het mogelijk om gegevens uit te wisselen, te mailen, de server te raadplegen, ... een waaier van mogelijkheden. Het afstemmen van software, leer- en werkomgeving op de noden van de school en de leerlingen zorgt voor een win-winsituatie. Leerlingen ervaren, leren door de opmaak en de verwerking van het project de voordelen van ICT. Door het gebruik van ICT (software) krijgt het project een bredere uitstraling en een blijvend karakter, wat leidt tot een grotere betrokkenheid en welbevinden van de leerling.

8. Literatuur Lotus Notes Stap voor stap. • www.lotus.be • www.notes.net • www.lotus.com • www.muizentaal.net



Lotus Notes-based learning en projectsites in de basisschool

Recommend Documents