Loslaten in Lochem. Ruimte maken voor de samenleving. Het veranderproces Regisserend Lochem als uitwerking van de participatieve tijdgeest

‘Loslaten in Lochem’ Ruimte maken voor de samenleving Het veranderproces Regisserend Lochem als uitwerking van de participatieve tijdgeest

Lochem, juni 2015 Opdrachtgever: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk:

Gemeente Lochem Mo Middag, Lochem De Procescartograaf, Zutphen Drukkerij Lammerdink, Lochem

Contact:

Gemeente Lochem Postbus 17, 7240 AA Lochem (0573) 28 92 22 www.lochem.nl

Ruimte maken voor de samenleving ‘Loslaten in Lochem’

Essay ‘Lochem heeft gekozen voor een overheid die er niet alleen voor de inwoners is, maar zeker ook ván en mét de inwoners. De gemeente wil open staan voor initiatieven en op zoek gaan naar de samenwerking.’ (Regisserend Lochem 2012). Gemeente en inwoners zijn dus op zoek naar een nieuw samenspel. Lochem heeft zich gerealiseerd dat deze organische verandering zich niet laat dwingen, maar wel voortdurend prikkels vraagt om vooruit te komen. Als ‘verandermanager’ heb ik daar vanaf 2013 deel van uit mogen maken. In dit essay wil ik terug- en vooruitkijken. Vooral om mijn ervaringen en inzichten te delen. Ik heb vaak de vraag gekregen ‘wat is Regisserend Lochem?’ Ik ben er nog steeds niet in geslaagd daar een passend antwoord op te geven, althans niet in de concreetheid die de stellers van deze vraag verwachten. Die concreetheid is in dit essay ook niet terug te vinden. Wel heb ik geprobeerd te beschrijven wat er nodig is om in de praktijk Regisserend Lochem toe te passen, iedere keer weer opnieuw, iedere keer weer anders! In dit essay schets ik kort de context van de participatieve samenleving, beschrijf ik een veelkleurig palet aan initiatieven, ga ik in op de gelaagdheid van initiatieven en hoe de gemeente met behulp van de overheidsparticipatietrap daarin rol kan kiezen. Ik benadruk het belang van een goede dialoog en reik een hulpmiddel daarvoor aan. Ook ga ik in op botsende belangen en beschrijf welke ontwikkeling het bestuur en organisatie in de afgelopen jaren hebben doorgemaakt. Met dit essay wil ik ook laten zien dat Lochem trots moet zijn op haar vitale samenleving. Niet dat het proces af is, integendeel, maar er is alle aanleiding met zelfvertrouwen het zoekproces te vervolgen. Lochem, juni 2015 Frank Piepers BMC implementatie

Participatieve tijdgeest “Verandering hangt in de lucht. Onze kijk op de rolverdeling tussen burger en overheid verandert. (…) veel mensen in Nederland zich inzetten voor een doel of belang dat het eigenbelang overstijgt. Ze komen met plannen en ideeën om hun wijk of stad mooier te maken of zetten zich in voor een onderwerp dat hen bezighoudt. Ze organiseren hulp en zorg onder elkaar en verbeteren zo de kwaliteit van het leven van velen (…). Zo gaan steeds meer initiatieven buiten de overheid om. Daar waar het openbaar bestuur voorheen nog moest bedenken hoe het bewoners moest betrekken, staat de overheid nu voor de vraag wat haar eigenlijke rol is in relatie tot die vele maatschappelijke initiatieven.” Dit citaat uit: “Loslaten in vertrouwen” van de Raad van het Openbaar Bestuur (hierna Rob) beschrijft op lezenswaardige wijze de participatieve tijdsgeest . Voor de duiding van de veranderingen in de samenleving verwijs ik naar de jaarlijkse trendrede . Er zijn talloze publicaties rond dit thema, vaak van een hoog abstract gehalte. Vaak moeilijk om concreet te vertalen, maar daarom niet minder waardevol. In “Loslaten in vertrouwen” heb ik echter het houvast gevonden om te kunnen ‘vastpakken’ wat Regisserend Lochem kan zijn. En belangrijker hoe dit naar een eenvoudig en praktisch handvat kan worden vertaald.

3


Regisserend Lochem Vanuit Regisserend Lochem is al vóór 2013 gekozen voor vier typeringen. Daarmee heeft de verandering in Lochem taal en vorm gekregen.

De (BMC) typeringen: • Retro in control (klassiek, overheid bepaalt, betaalt en voert zelf uit) • Manoeuvres in de markt (overheid bepaalt, betaalt, besteedt uitvoering uit) • Maatschappelijke Carrousel (samenwerken in netwerken, invloed, stimuleren, gelijkwaardigheid, faciliteren en indien nodig betalen op basis van partnerschap • Flash MOB (samenleving neemt initiatief, de overheid volgt zonder overnemen regie).

Tegelijkertijd hebben we de beperking van deze typeringen leren kennen en zijn we gaan beseffen dat de dynamiek, diversiteit en complexiteit van de samenleving zich niet goed laten vangen in definities, typeringen of beslisbomen. Iedere keuze van ordening kan immers niet meer zijn dan hulpmiddel om je gedachten en gedragingen richting te geven.

Rural Alliances Lochem heeft de afgelopen 4 jaar deelgenomen aan het Europese project ‘Rural Alliances ’, met als doel op een vernieuwende manier de uitdagingen van het platteland op het gebied van leefbaarheid te lijf gaan, zoals vergrijzing, afname van voorzieningen en veranderingen op het gebied van zorg. Rural Alliances heeft in concrete projecten ervaring opgedaan met het benutten van de eigen kracht van de samenleving. De financiële middelen zijn vooral ingezet als procesgeld, procesbegeleiding, het stimuleren van netwerken en incentives om initiatieven over de drempel te helpen. Deze functie van ‘Haarlemmerolie’ is belangrijk geweest in het versnellen van Regisserend Lochem. Rural Alliances heeft twee handboeken opgeleverd. In ‘De competente gemeenschap” beschrijft Thijs de la Court aan de hand van onder meer Lochemse praktijkvoorbeelden op welke niveaus de veranderingen in de samenleving plaatsvinden. Hij gaat in op processen van besturen en leiding geven in organisaties (overheid, bedrijven, vrijwilligersorganisaties etc.). ‘Alliantievorming en tool cards’ beschrijft hoe inwonerinitiatieven tot stand komen, welke fasen er te onderscheiden zijn en bestaat uit praktische `tool cards` met daarin tips voor inwonerinitiatieven .

4


Eigenzinnig Lochem “Eigenzinnig Lochem” komt voort uit het inwonerinitiatief Lochem 3.0. Met onder meer de ontwikkeling van dit merk willen de initiatiefnemers samenwerken aan de vitaliteit en leefbaarheid van Lochem door het ontwikkelen van toerisme, kunst en cultuur en ondernemerschap. Dit initiatief is een van de vele inwonerinitiatieven die ik in de afgelopen jaren voorbij heb zien komen. In de bijlage bij dit essay wordt een veelkleurig palet aan initiatieven beschreven. Niet alleen onderstreept dit het karakter van “Eigenzinnig Lochem” maar het geeft ook een beeld van wat Regisserend Lochem is. Het advies is nu eerst deze bijlage te lezen. Zodat de praktijk het papier tot leven kan brengen.

Gelaagdheid initiatief Een inwonerinitiatief kent vaak een grote complexiteit. Dat zit in de eerste plaats besloten in doel, aard en inhoud van het initiatief. Een initiatief tot een aanpassing in de fysieke ruimte zoals de aanpassing van een dorpsplein is niet vergelijkbaar met een initiatief dat de eenzaamheid wil bestrijden. Initiatieven kunnen de kerntaken van de gemeente direct raken of daar slechts zijdelings of helemaal niet mee te maken hebben. Initiatieven kunnen een grote verandering met zich meebrengen, maar kunnen slechts een kleine aanpassing vragen. Is er aanpassing van wet- en regelgeving nodig of kan het binnen de bestaande juridische kaders? Er kunnen ook grote verschillen zitten in de initiatiefnemer (wie en in welke hoedanigheid) en de positie die de gemeente heeft ten opzichte van het initiatief en bovendien wie namens de gemeente aan tafel zit (raadslid, bestuurder, ambtenaar).

Diversiteit in rollen De gemeente kan zich publiekrechtelijk of privaatrechtelijk verhouden tot een initiatief. Vaak is het een combinatie van beiden. Denk bijvoorbeeld aan de rollen van beslisser, financier, aandeelhouder, subsidiegever, opdrachtgever, verhuurder, partner, vergunningverlener, handhaver, buurman etc. De juridische kaders zijn per rol verschillend.. De initiatiefnemer kan aan tafel zitten als privépersoon, vrijwilliger, ondernemer, sociaal ondernemer of als vertegenwoordiger van een groep inwoners, belangengroep, lid van dorpsraad of anderszins. Hetzelfde geldt voor de inwoners die niet direct betrokken zijn maar voor wie het initiatief wel gevolgen kan hebben.

Deze gelaagdheid van een initiatief moet goed worden geanalyseerd om van daaruit invulling te geven aan het samenspel tussen gemeente en initiatiefnemer.

5


Overheidsparticipatietrap In de vitale samenleving zetten inwoners zich zonder concrete tegenprestatie in voor hun medemens, buurt, vereniging, gemeente, de natuur of ander ideaal. Dat wil niet zeggen dat er geen behoefte kan zijn aan ondersteuning vanuit de overheid. Inwoners zijn meestal goed in staat hun behoeften duidelijk te maken en handelen daar naar. De gemeente moet van haar kant duidelijk maken welke rol zij wil spelen. Daarbij is er niet een ideale of beste rol, maar moet per situatie, initiatief de rol worden bepaald. Met de overheidsparticipatietrap geeft de Rob hier een goed hulpmiddel voor.

Overheidsparticipatietrap

Reguleren

De Rob introduceert in ‘Loslaten in vertrouwen’

Regisseren

de overheidsparticipatietrap. De gedachte is dat ruimte geven aan de vitaliteit van de

Stimuleren

samenleving meer kans krijgt als de overheid

Faciliteren

de overheidsparticipatietrap zo min mogelijk beklimt.

Loslaten

Er zijn natuurlijk ook inwoners die zich minder bewust zijn van hun behoefte of een drempel ervaren om die behoefte kenbaar te maken en hulp te vragen. Juist voor kwetsbare groepen is het belangrijk dat de gemeente zicht heeft op welke behoeften spelen en daarin probeert te voorzien. Lochem heeft als beleid dat de gemeente instapt als de kracht om te voorzien in de behoefte onvoldoende aanwezig is. De gemeente moet daarmee rekening houden.

Kracht en behoefte De rol die de gemeente kiest is afhankelijk van de behoefte en kracht die bij de inwoners aanwezig is of nodig is. Door de treden van de overheidsparticipatietrap te plaatsen in de inschatting van de mate van kracht en behoefte ontstaat er zicht op de rol die het meest voor de hand ligt. Vanuit het uitgangspunt dat de trap zo min mogelijk moet worden beklommen, is er een primaire (vetgedrukt) en secundaire rol.

6


Bij de keuze van haar eigen rol, moet de gemeente verschil durven maken. Initiatieven en inwoners verschillen nu eenmaal van elkaar. Dat vraagt om een open, transparante opstelling en een gemeente die verschillen durft te benoemen, positie kiest en daarop aanspreekbaar wil zijn.

Op de trap Als we de treden van de overheidsparticipatietrap kennen, is de vraag vervolgens wat de gemeente concreet doet op de verschillende treden van de overheidsparticipatietrap. De voorbeelden uit de Lochemse praktijk helpen een antwoord op deze vraag te geven en laten zien dat in één initiatief de gemeente verschillende rollen kan innemen. Loslaten Als we in Lochem loslaten, heeft de gemeente vooral geen enkele inhoudelijke bemoeienis met de uitwerking van het initiatief. Een goed voorbeeld hiervan in Lonely Lochem. Dat wil niet zeggen dat de gemeente het initiatief helemaal geen aandacht moet geven. Voor ieder initiatief is het belangrijk erkenning te krijgen, bijvoorbeeld door aandacht vanuit het bestuur, een bezoek van de raad aan de initiatieftafel of berichtgeving op de gemeentelijke website. Faciliteren De faciliterende rol in Lochem komt in beeld als het initiatief vanuit inwoners komt en ook de gemeente er een belang in ziet dat mogelijk te maken. In de praktijk zien we dat Lochem veel faciliteert. Met procesbegeleiding wordt het initiatief op weg geholpen door verbindingen te leggen binnen en buiten de gemeente. Dit gebeurt vanuit de vakafdelingen maar sinds 2013 hebben de kerncontactambtenaren een steeds grotere rol. Soms wordt procesbegeleiding ingekocht, bijvoorbeeld vanuit Stichting Welzijn Lochem. Faciliteren gebeurt verder door de uitwisseling van informatie en expertise te organiseren, door te ondersteunen in de communicatie over het initiatief en door het initiatief wegwijs te maken in de gemeentelijke procedures, bijvoorbeeld bij aanvraag van subsidie of vergunning. Lochem faciliteert daarnaast door het (tijdelijk, om niet) beschikbaar stellen van leegstaande gemeentelijke gebouwen, vergaderfaciliteiten in het gemeentehuis of het verstrekken van een kleine financiële bijdrage. Rural Alliances heeft laten zien dat hand- of procesgeld de drempel voor een initiatief kan verlagen. Een soort van minifonds waar een initiatief laagdrempelig een kleine financiële ondersteuning kan krijgen kennen we nu in Lochem nog niet. Rural Alliances heeft laten zien dat het te overwegen is hier invulling aan te geven.

7


Vrijwilligersbeleid Lochem De gemeente faciliteert ook door middel van het vrijwilligersbeleid. • Lochem kent een vrijwilligerssteunpunt waar inwoners en organisaties zich kunnen melden als zij op zoek zijn naar vrijwilligerswerk, c.q. vrijwilliger. Op de website wordt naast vacatures informatie gegeven over vrijwilligerswerk, wet en regelgeving, verzekering, lokale subsidiemogelijkheden. • Er zijn mogelijkheden voor deskundigheidsbevordering van vrijwilligers, zoals de vraag van de dorpsraad Epse om mediatraining. Maar ook maakt de gemeente sinds kort de inzet van stagiairs in initiatieven mogelijk door het ( juridische) opdrachtgeverschap richting de school op zich te nemen en zo deze drempel weg te nemen. • De gemeente stimuleert vrijwilligerswerk wanneer iemand nog geen betaalde arbeid (om welke reden dan ook) kan doen en werkervaring in het kader van de re-integratie van belang is. Gemeenten kunnen daartegenover een premie geven om iemand te stimuleren of te belonen voor getoonde inzet en als tegemoetkoming in de onkosten. • De gemeente vindt het belangrijk dat inwoners tijdens hun vrijwillige inzet verzekerd zijn tegen de gevolgen van ongevallen of aansprakelijkheid en heeft daarvoor een collectieve verzekering afgesloten.

Stimuleren Bij stimuleren is er een directer belang of behoefte bij de gemeente om een initiatief verder te helpen. Het initiatief Lochem 3.0 is een voorbeeld waarbij meerdere belangen van de gemeente worden gediend. Bij stimuleren zal het vaak gaan om een financiële bijdrage in de vorm van subsidie, lening of garantie dan wel een andere vorm van financiële ondersteuning. In Lochem zijn in de afgelopen jaren diverse initiatieven tot stand gekomen doordat de gemeente een bijdrage leverde in de cofinanciering die gevraagd werd door andere subsidie-gevende instanties, zoals de provincie. Door op deze manier geld met geld te maken, zijn vooral initiatieven in het fysieke domein gerealiseerd. Regisseren Wanneer de gemeente kiest voor regisseren in de enge betekenis van het woord, wil de gemeente directe invloed hebben op wat er moet gebeuren. Dit kan het geval zijn als het initiatief heel dicht op de kerntaak van de gemeente zit of het initiatief binnen een bepaald financieel kader moet blijven. Goede voorbeelden zijn de carrousel Epse, functiegericht wegbeheer (innovatieve oplossing binnen financieel kader) en de uitwerking van het accommodatiebeleid.

Maatschappelijk aanbesteden Maatschappelijk aanbesteden kan een middel zijn om de regisserende rol te houden en tegelijkertijd inwonerkracht in te zetten en te erkennen. De gemeente bepaalt een perceel, bijvoorbeeld op het gebied sociaal en welzijn. De gemeente bepaalt daarmee het speelveld en het eindresultaat (effect) en daagt instellingen, verenigingen, maatschappelijke organisaties maar ook inwoners uit creatieve doeltreffende oplossingen te creëren.

8


Reguleren Bovenaan de trap staat reguleren door middel van wet- en regelgeving. Modern toezicht en handhaving zijn daar onlosmakelijk aan verbonden. Bij veel initiatieven heeft de gemeente bij wet een regulerende rol, bijvoorbeeld bij vergunningverlening of wijziging bestemmingsplan. De gemeente kan ruimte voor initiatief creëren door kritisch te kijken naar haar eigen wet- en regelgeving. Dan wordt losgelaten, zoals bij de proef welstandsvrij bouwen en het opstellen van het nieuwe monumentenbeleid. Maar ook kunnen procedures worden vereenvoudigd en administratieve verplichtingen verminderd. Bij het kiezen van positie op de overheidsparticipatietrap moet de gemeente volgende Rob oppassen niet in een van de volgende valkuilen te stappen; het overnemen van het initiatief (te hoog op de trap), het overvragen van vrijwilligers en het initiatief overspoelen met procedures en regels. Uiteindelijk gaat het er om daadwerkelijk ruimte te geven aan het initiatief van inwoners.

Kegel in de doos Lochem heeft veel ervaring met inwonerinitiatieven. We zagen al eerder dat dé inwoner en hét initiatief niet bestaan. Initiatieven zijn divers, afhankelijk van aanleiding, initiatiefnemer en omstandigheden. En de gemeente kan verschillende rollen en posities innemen. Het is dus belangrijk dat gemeente en initiatiefnemer samen naar het initiatief kijken en delen wat zij zien. Dit kan worden geïllustreerd aan de hand van de “kegel in de doos”.

Kegel in de doos In een volledig afgesloten doos staat een kegel. De kegel is niet zichtbaar. In de doos zitten twee gaatjes. A kijkt door het gat en ziet een cirkel. B kijkt door het gat en ziet een driehoek. Alleen als A en B actief delen wat ze zien (luisteren, samenvatten, doorvragen) komen zij er achter dat er een kegel in de doos zit. Doen zij dit niet of onvoldoende, dan is de kans reëel dat het samenspel hapert. Er ontstaat dan geen win-winsituatie. Sterker, de sterkste wint, de zwakste verliest met als resultaat dat beiden verliezen. Bij initiatieven is een veelvoud aan inwoners betrokken. Zorgvuldig communiceren en procestijd zijn nodig om een initiatief te doorgronden en tot een win-win te brengen.

9


Dialoog Een goede dialoog kan dus van cruciaal belang zijn om tot een succesvol initiatief te komen. Een dialoog waarin de verschillende invalshoeken, belangen, behoeften en waarden op tafel komen en er samen een beeld wordt gevormd. Een dialoog waarin alle partijen evenwaardig zijn, de kans krijgen hun standpunt of gevoelens naar voren te brengen en tijd wordt genomen actief naar elkaar te luisteren. De dialoog moet leiden tot duidelijke afspraken wat gemeente, initiatiefnemer en andere partijen van elkaar mogen verwachten. Er vindt als het ware een “transactie” plaats met als resultaat dat iedereen de transactie begrijpt en accepteert als win-win. Dat betekent dus niet dat iedereen het er volmondig mee eens hoeft te zijn.

Dialoogwijzer Bij inwonerinitiatieven kun je in de dialoog verschillende stappen onderscheiden. Door deze stappen te doorlopen kun je het gesprek ordenen en krijgen relevante aspecten een zichtbare plek in het gesprek. Walt Disney hanteert een methode om van idee tot resultaat te komen en gebruikt daarbij drie basishoudingen; de Dromer (doel/idee), de Realist (concreet plan), de Criticus (constructieve feedback). Belangrijk is dat je steeds goed in de rol blijft. De methode is toepasbaar op inwonerinitiatieven, iets dat alleen in fantasie bestaat wordt omgezet in een realiteit die de werkelijkheid van anderen op een positieve manier beïnvloedt. Door deze stappen wordt eerst aangesloten op de beleving en energie van de initiatiefnemer Daarna wordt samen verkend wat er nodig is om het initiatief te realiseren en tenslotte wordt positief kritisch naar het initiatief gekeken of het kansrijk is. Deze stappen vormen een soort van handwijzer voor de dialoog rond inwonerinitiatieven.

Veranderen In de dialoog moet er aandacht zijn voor de veranderkant. De “oude” beelden over hoe we het nu doen, moeten we los laten om tot het nieuwe samenspel te komen. Dat kan onzekerheid met zich meebrengen en ontkenning van de verandering. Alleen door de onzekerheid, chaos en verwarring aan te gaan, ontstaat er een nieuwe werkelijkheid. De vier kamers van verandering helpen te begrijpen hoe je op verschillende momenten in de verandering staat.

10


1. Kennismaken De kennismaking is erop gericht er achter te komen wie de mensen zijn die zich eigenaar voelen van het initiatief. Is het één persoon of zijn het meerdere mensen die elkaar gevonden hebben? Zijn het bewoners, (sociaal) ondernemers, maatschappelijke organisaties? Waar zit de gedrevenheid van deze mensen? Hoe zit het met hun organisatiekracht? Het resultaat van de kennismaking moet zijn dat de initiatiefnemers gezien worden en zich gezien voelen.

2.Inleven in het initiatief (stel je voor dat)? Om je te kunnen inleven in het initiatief, richt het gesprek zich vervolgens op doel en inhoud van het initiatief. Wat wil de initiatiefnemer bereiken? Hoe wil de initiatiefnemer dat doen? Alle deelnemers aan het gesprek, ook de gemeente, kan actief meedenken, zijn er andere ideeën mogelijk die hetzelfde doel bereiken, is er een andere vorm voor het initiatief mogelijk, is er ervaring met soortgelijke initiatieven? Welke voordelen levert het initiatief op? Deze stap heeft als kenmerk brainstormen.

3. Analyseren van het initiatief (hoe krijg je dat voor elkaar)? In deze fase van het gesprek wordt het initiatief vanuit verschillende invalshoeken bekeken. Wanneer moet het doel zijn gerealiseerd? Wie is daarbij nodig? Wat is nodig om het doel te bereiken? En wat moet er gebeuren om dit te krijgen? Welke stappen moeten worden gezet om het doel, het idee te implementeren? Welke rol wordt verwacht van de gemeente? In deze stap is het uitgangspunt dat het initiatief kan worden verwezenlijkt. Bij de beantwoording van deze vragen kunnen de volgende aspecten een rol spelen: • Potentie: is het initiatief innovatief, flexibel en voor de korte of lange termijn? • Bijdrage stad/wijk/kern: draagt het bij aan leefbaarheid of vergroten participatie? • Draagvlak: wie draagt mee, botsende belangen, sluit het aan op andere initiatieven? • Wet- en regelgeving: wat is relevant, welke beperkingen, oplosbaar? • Politieke context: is er zicht op een politieke meerderheid die het initiatief steunt? • Verbinden: welke partijen, communicatie, inspiratie, verandering zijn nodig? • Kracht/behoefte: welke trede(n) van de overheidsparticipatietrap is nodig?

4. Bekritiseren van het initiatief (wat heb ik eraan, wat ontbreekt nog)? Dit is een spannende stap in de dialoog en richt zich vooral op de vraag wat er mis kan gaan. Wat ontbreekt er nog? Wat zijn mogelijke problemen, risico’s en obstakels? Welke beren op de weg? Is het de moeite van het proberen waard? In deze fase zullen de deelnemers aan de dialoog samen het initiatief evalueren en daarin ook positie (moeten) kiezen. Deze stap geeft ook inzicht in welke veranderingen moeten plaatsvinden om realisatie voorstelbaar te maken. Aan het eind van deze stap moet duidelijk zijn hoe de deelnemers ten opzichte van het initiatief staan (positief, neutraal/afwachtend, negatief).

11


Yohari venster Dit venster geeft zicht op waarover je communiceert en hoe je je aan anderen presenteert. In het algemeen is het goed om de open ruimte zo groot mogelijk te maken. Dat kan op twee manieren: • door feedback te vragen van anderen verschuift ruimte van de blinde vlek naar de open ruimte, en • door open te communiceren verschuift ruimte van het verborgen gebied naar de open ruimte.

5. Hoe gaan we verder, wat spreken we af? Dit is de afrondende stap in de dialoog. Daarin wordt samengevat wat is besproken, maar ook expliciet te maken wat er in het vervolg van het initiatief van elkaar kan en mag worden verwacht. De transactie komt tot stand. De opbouw van de dialoog is stappen kan extra worden benadrukt door de stappen 2, 3 en 4 steeds vanuit een andere fysieke plek te doorlopen. Dat kan een andere ruimte zijn maar ook door na iedere stap de deelnemers van positie te laten wisselen.

12


Botsende belangen Initiatiefnemers hebben weleens de neiging voorbij te gaan aan het algemene belang en de belangen van medeinwoners. Inwoners moeten ook leren draagvlak en steun te vinden voor goede ideeën. Niet alleen bij de gemeente maar vooral ook bij hun mede-inwoners. Ook inwoners moeten iets loslaten, namelijk de klassieke beelden over de gemeente en haar ambtenaren. Soms zie je ook in Lochem dat inwoners ergernis en frustratie de vrije loop laten. Het etiket gemeente en ambtenaar lijkt soms een vrijbrief om zorgvuldig en respectvol communiceren los te laten, vooral als het eigen belang uit zicht raakt. En dat levert spanning op voor de gemeente die in een veranderproces zit omdat zij met de rug naar het gemeentehuis en met een open houding naar de samenleving wil gaan staan. De gemeente die ook de rol heeft als instrument van de samenleving die publieke zaak, het algemene belang vorm te geven. Niet door klakkeloos de wensen van (een meerderheid van) de bevolking te volgen, maar door een besluitvormingsproces te ontwerpen en bewaken dat voldoet aan de democratische principes.

Samenwerken en belangen • Doordrukken: eigen belang nastreven, domineren, macht aan wenden. • Meegaan: eigen belang verwaarlozen, gehoorzamen maar liever niet doen. • Vermijden: diplomatiek ontlopen, wollig blijven, tegenstellingen onder de tafel. • Exploreren: scherpte in het debat, uitdiepen, achterliggende motieven. • Compromis: geven en nemen, concessies doen, polderen.

13


Het proces van de participatiesamenleving draagt dus per definitie botsende belangen in zich. Denken in termen van zij van de overheid en wij van de samenleving is daarbij oud denken. Het is veel meer een zoekproces. Waarin de dialoog ertoe dient de belangen te exploreren en af te wegen. Een zoekproces waarin gemeente en inwoners elkaar de ruimte gunnen fouten te maken, zich op evenwaardige manier uitspreken en daarmee in elkaar investeren. Dan kunnen inwonersbelangen en het publieke belang in elkaar overvloeien en wordt de vitale samenleving versterkt.

Verandering voor de raad De verandering van Regisserend Lochem leek in eerste instantie alleen voor college en organisatie te gelden. Begin 2014 bleek er ruimte te zijn om ook als raad na te denken over haar eigen rol. De oude raad heeft vlak voor de verkiezingen voor de gemeenteraad 2014 in de “brief aan de toekomst” haar ervaringen en lessen vastgelegd. De nieuwe raad is daar in een werkgroep enthousiast mee aan de slag gegaan, met als resultaat een verbeteren experimenteeragenda voor de komende jaren. In dit veranderproces heeft de raad als motto: “Doen is het nieuwe praten”. Het mag fout gaan en als dat gebeurt, stellen we het bij en proberen het anders. De raad wordt daarmee van kaderstellende en controlerende representant meer inspirator en procesarchitect naar de samenleving. Dichter op de initiatieven, bijvoorbeeld door met de initiatieftafel erkenning te geven aan inwoners en hun ideeën. Samen leiderschap invullen wordt belangrijker, politieke profilering is minder vaak aan de orde. De Rob zegt hierover: “Politici moeten daadwerkelijk ruimte geven aan particulier initiatief in plaats van te veel te hechten aan formele macht en het politieke primaat. Het gaat ook om leren loslaten, durven uitdragen dat de overheid niet overal over gaat, niet elk probleem kan oplossen en niet elk gevaar kan uitsluiten. Het betekent ook dat politiek en bestuur zorgen dat mensen en hun sociale verbanden meer invloed krijgen op de taken waarvoor zij zich zelf inzetten en leveren ruimte in om zelf te sturen. En de uitkomsten en effecten daarvan accepteren. Loslaten betekent niet interveniëren als de uitkomsten of effecten niet bevallen. Ook als het misgaat.”

Verandering voor de organisatie Met de notitie Regisserend Lochem (2012) als uitgangspunt heeft de organisatie gewerkt aan haar ontwikkeling. In het Organisatieperspectief 2017 zijn de ontwikkelingen en gevolgen voor de gemeentelijke organisatie beschreven. Zowel in omvang (uitbesteden van taken) als in de structuur, sturingsfilosofie, cultuur en werking van de organisatie. De keuze voor organisch veranderen heeft gewerkt en haast geruisloos zijn in de afgelopen periode diverse gerichte aanpassingen in structuur en sturing van de organisatie gedaan. Het organisatieperspectief 2017 is vertaald in strategisch HRM-beleid: “Wij zorgen samen voor een prachtig Lochem met lef, passie en open mind” met als waarden vertrouwen, flexibiliteit, verantwoordelijkheid, vitaliteit. In het uitvoeringsprogramma wordt onder meer aandacht besteedt aan ontwikkeling van competenties, mobiliteit van medewerkers en verjonging van de organisatie. Met het Concernplan 2015 wil het managementteam haar rol als leading coalition nadrukkelijker invullen.

14


Regisserend Lochem heeft ook tot gevolg dat de voorspelbaarheid in werkaanbod afneemt. Initiatieven zijn geen invliegers meer, maar aan de orde van de dag. Dat levert voelbaar spanning op tussen de geprogrammeerde politieke ambitie en de spankracht van de organisatie. Het vraagt veel meer om keuzes en prioriteiten. En dus ook resultaatgerichter werken. Programmatisch en projectmatig werken zijn nodig om de gewenste resultaten te halen. Met het Meerjarig Ontwikkel Programma Regie (MORE) is de basis gelegd, maar het verfijnen en verankeren van deze werkwijze in de organisatie vraagt tijd. De actiegroep van medewerkers speelt een belangrijke rol in de bewustwording binnen de organisatie met bijeenkomsten “vindt de regisseur in jezelf” en “Op volle kracht vooruit” en “Broodje regie”. Lochem Academie (van collega’s voor collega’s) heeft diverse workshops georganiseerd, gericht op de veranderingen in de samenleving. Het lerend vermogen wordt versterkt door nog vaker en beter terug te kijken hoe zaken zijn gegaan en open te staan voor verbeteringen. Met de interne communicatietraining (van collega’s voor collega’s) zijn de vaardigheden gescherpt en versterkt. Ambtenaren moeten meer voorwaardenscheppende opereren in een buitenwereld die vaak nog met ‘oude, kritische’ ogen naar de gemeente kijkt. Dat vraagt om een andere rol, vaardigheden en sturingsinstrumenten. Steeds vaker komt de gemeente immers in de rol van procesbegeleider en –bewaker. Dat laatste zien we in Lochem terug in de rol en werkwijze van de kerncontactambtenaren. Medio 2013 is gekozen voor versterking van deze functionaliteit. Deze ambtenaren zijn steun en toeverlaat van het bestuur in de contacten met de kernen (dorpsraden). Maar in steeds belangrijkere mate worden zij de verbinder tussen inwoners, organisaties, dorpsraden, bestuur en ambtelijke organisatie. Zij zijn betrokken bij veel initiatieven, van verschillende aard en soort. Kerncontact als functienaam geeft niet meer weer wat er feitelijk gebeurt.

Verder in het zoekproces Lochem mag trots zijn. Het zoekproces is in volle gang en onomkeerbaar. Dit proces in het samenspel tussen gemeente en samenleving vraagt vele jaren en bepaalt haar eigen tempo. De lijst met initiatieven laat zien dat de gemeente overwegend een bescheiden en volgende rol inneemt ten aanzien van nieuwe initiatieven. Daarnaast zijn er nog vele kleine initiatieven, bijvoorbeeld in de informele zorg, waar we als gemeente helemaal geen rol in spelen, sterker nog ons daar vaak niet of onvoldoende van bewust zijn. Het lijkt de gemeente dus redelijk te lukken laag op de overheidsparticipatieladder te blijven. Daar waar initiatieven besluiten van de raad vragen, zien we dat het lastiger is ruimte te blijven geven, krijgen de risico’s in de afweging een groter belang en neemt de verleiding tot regisseren en zelfs reguleren toe. De lijst met initiatieven laat ook zien dat veel initiatieven hun eigen weg zoeken en lang niet altijd via de dorpsraden lopen. Vanuit dit nieuwe perspectief kan een goede dialoog tussen gemeente en dorpsraden helpen opnieuw te kijken naar de onderlinge samenwerking en de verwachtingen over en weer. Kerncontactambtenaren zijn toe aan een nieuwe naam, wellicht iets van ‘makelaar van initiatieven’. Met de huidige omvang zijn zij vooral het gemeenteloket voor initiatieven. Voor een meer zichtbare en aanjagende rol, zal de inzet moeten worden uitgebreid. De drempel voor initiatieven kan verder worden verlaagd, bijvoorbeeld waar de kracht in de samenleving nog minder groot is. Een minifonds waaruit zonder al te veel bureaucratie kleine (financiële) faciliteiten voor initiatieven kunnen worden aangeboden, zou een deel van de functie van Rural Alliances (als Haarlemmerolie) over kunnen nemen.

15


De gemeenteraad is vol enthousiasme en actief in het zoekproces gestapt en is bereid met vallen en opstaan vooruit te komen. Belangrijk is dat de raad regelmatig terugkijkt en samen probeert te leren van wat er goed gaat en minder goed gaat. Interessant is hoe de raad een balans gaat vinden tussen de concreetheid van inwonerinitiatieven en haar rol te sturen op hoofdlijnen en hoe zij daarmee omgaat met het samenspel met het college (dualisme). De spanning tussen een bescheidener politieke profilering van raadsfracties en het laten groeien van gezamenlijk leiderschap van de raad vraagt een voortdurende dialoog. De organisatie werkt verder richting het organisatieperspectief. Het managementteam, de leading coalition, heeft daarin een cruciale rol. De uitdaging is in het juiste tempo de ruimte te blijven creëren waarbinnen de organisatie en medewerkers zich verder kunnen ontwikkelen en kunnen voldoen aan de verwachtingen die worden gesteld. Van het managementteam vraagt dat in toenemende mate een dienende en coachende rol. De actiegroep heeft laten zien ongevraagd goede prikkels te kunnen geven in het ‘dichterbij’ brengen van Regisserend Lochem. Een logische stap zou zijn in de nabije toekomst ‘de inwoners naar binnen’ te halen.

16


Regisserend Lochem: een veelkleurig palet! In dit overzicht worden initiatieven beschreven die in de context van Regisserend Lochem passen. De opgenomen initiatieven spelen in het tijdsbestek vanaf 2010. Sommigen zijn afgerond, andere worden voorbereid, weer andere zijn in uitvoering. Dit overzicht kan niet volledig zijn. Er zijn zeker initiatieven die niet zo in het oog springen maar daarom niet minder waardevol zijn. Daarnaast kent Lochem van oudsher veel verenigingen, stichtingen en belangengroeperingen die allemaal een bijdrage leveren aan de leefbaarheid van Lochem. Tenslotte is Regisserend Lochem ook terug te vinden in de uitwerking van beleid door de gemeente, zoals de visie op welzijn en het accommodatiebeleid. Ondanks dat de lijst dus niet compleet is geeft deze een goed beeld van de veelkleurigheid in de Lochemse samenleving. Lochem is vitaal! In Lochem is gekozen voor een actieve rol voor dorpsraad of belangenverenigingen per kern. Deze doen meer dan de initiatieven die in dit overzicht staan opgenomen. Er is regelmatig overleg met de gemeente over de ontwikkelingen en plannen van hun kern. Bij ieder initiatief is aan de hand van de overheidsparticipatietrap (loslaten – faciliteren – stimuleren – regisseren – reguleren) aangegeven welke rol de gemeente vervult. Waarbij overigens de regulerende rol van de gemeente niet steeds wordt benoemd. In de afgelopen jaren zien we dat de faciliterende rol in de vorm van procesbegeleiding steeds belangrijker wordt. Dit gebeurt vanuit de vakafdelingen maar ook via onze kerncontactambtenaren.

Initiatieven op het niveau van de gemeente LochemEnergie LochemEnergie is een initiatief van inwoners die willen dat onze energie in 2030 in onze eigen kernen geproduceerd gaat worden. LochemEnergie is een coöperatie waarbij de leden bepalen waar LochemEnergie haar aandacht en geld aan besteedt. Inmiddels heeft LochemEnergie meer dan 550 leden, verdeeld over de gehele gemeente Lochem. De gemeente heeft een faciliterende rol (o.m. huisvesting). Kinderknooppunt Het Kinderknooppunt is een inwonerinitiatief. Gestart als kinderproject verbonden aan de bouw van het nieuwe gemeentehuis Lochem met als doel kinderen uit de negen kernen en drie buurtschappen van de gemeente Lochem creatief te verbinden aan de bouw van het gemeentehuis. Met de knoop als symbool van verbinding. Vanaf 2013 verbindt het Kinderknooppunt de leerlingen van de huidige twee scholen aan de bouw van hun nieuwe school. Het kinderknooppunt draait ook andere projecten gericht op de ontwikkeling van kinderen. De gemeente heeft een faciliterende rol (o.m. huisvesting). Lonely Lochem Dit is een inwonerinitiatief dat de eenzaamheid in Lochem wil aanpakken. Inwoners kunnen zich bij Lonely Lochem melden en op basis van een gesprek wordt een ‘koppeling’ gemaakt met een geschikte persoon. Lonely Lochem draait al jaren zonder enige bemoeienis van de gemeente. Sinds kort heeft de gemeente een faciliterende rol (tijdelijke huisvesting).

17


Convenanten groenonderhoud Lochem is een groene gemeente. Op steeds meer plekken onderhouden inwoners het openbaar groen in hun buurt of straat zelf met als doel de saamhorigheid in een buurt te vergroten als ook de tevredenheid over het groen in de eigen straat of buurt. De gemeente heeft een regisserende rol en stimuleert in de vorm van een vergoeding aan de buurt die vrij mag worden besteed. Er zijn ruim 25 convenanten gesloten. Lochemse uitdaging De Lochemse Uitdaging richt zich op de ontwikkeling van Maatschappelijk Betrokken Ondernemen. Verzoeken van maatschappelijke organisaties worden gematcht met bedrijven mits dit bijdraagt aan het 'verbeteren van de leefbaarheid in de gemeente Lochem'. Daarmee wordt een brug tussen het maatschappelijk veld en het bedrijfsleven geslagen. Naast vraag kunnen bedrijven ook een aanbod doen. De Lochemse Uitdaging organiseert verder de Spullenbank, coördineert vraag en aanbod voor NL Doet en organiseert jaarlijks een maatschappelijke Beursvloer. De gemeente heeft een stimulerende rol (subsidie). Stichting Lochem 3.0 Een vijftal ondernemers heeft naar aanleiding van de conferentie “Meedenken met Lochem” het initiatief genomen het merk ‘Eigenzinnig Lochem’ steviger in de markt te zetten en daardoor de dalende trend van bezoekers aan onze gemeente te doorbreken. Naast merkontwikkeling richt Stichting Lochem 3.0 zich op samenwerken aan de vitaliteit en leefbaarheid en het ontwikkelen van toerisme (samen met de VVV), kunst en cultuur en ondernemerschap. Begin 2015 heeft de raad ingestemd met het businessplan en de financiële middelen beschikbaar gesteld. De gemeente heeft een mix van rollen ingenomen, loslatend op de inhoud van het businessplan, faciliterend in de vorm van het beschikbaar stellen van fysieke ruimte en ambtelijke inzet, stimulerend door het verstrekken van opdracht en lening, regisserend door aan te dringen op voldoende draagvlak en toezicht. Mensen met Pit Vier inwoners en ondernemers hebben het initiatief genomen tot het organiseren van een bijeenkomst in het gemeentehuis met als doel als actieve inwoners en ondernemers onderling ervaringen over inwonerinitiatieven uit te wisselen. En te bespreken hoe om te gaan met het groeiende beroep dat op vrijwilligers wordt gedaan. Conclusie is dat er behoefte is aan synergie, matchmaking, leren van elkaar, verbinden en inspireren, maar niet aan nieuwe organisaties. De gemeente heeft dit initiatief gefaciliteerd (vergaderruimte). Digitale buurtmarktplaats Dit inwonersinitiatief heeft als doel vraag en aanbod van inwoners voor hulp, ondersteuning, ontmoeting en activiteit bij elkaar brengen via een website. Het is een instrument voor en door inwoners om kracht te ontwikkelen op het gebied van de praktische zorg, wonen, werken en leven. De gemeente vervult hierin vooralsnog een faciliterende rol (procesondersteuning). Stichting Werkatelier Dit inwonerinitiatief wil in samenwerking met werkgevers mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt helpen om weer aan een betaalde baan te komen. De medewerkers ontvangen nuttige dagbesteding, kunnen een vakopleiding volgen en mogen bij diverse bedrijven proefwerken en stage lopen. Door de inzet van coaching door vrijwillige coaches en mentoren ontstaat een actief ontwikkelproces waarbij de medewerker in korte tijd veel groei doormaakt. De gemeente heeft geen rol in dit initiatief. Yes we can Deze initiatiefgroep wil een leerplatform voor sociaal-maatschappelijke initiatieven met als voornaamste aandachtspunt de zorg creëren, waar kennis en ervaringen worden gedeeld en de inwoners van elkaar kunnen leren in het tot stand brengen van initiatieven. De gemeente heeft een faciliterende rol. 18


Initiatieven in Almen Superrr Almen In Almen houdt Support & Co een supermarkt draaiende door in te zetten op kleinschalige service en producten van uitstekende kwaliteit én door kansen te bieden aan mensen met afstand tot de arbeidsmarkt. Zij krijgen op maat gesneden leer- werktrajecten of zinvolle dagbesteding in een normale werkomgeving aangeboden. De dorpsbewoners kunnen voor hun dagelijkse boodschappen om de hoek terecht. Superrr dient tevens als uitvalsbasis voor het uitvoeren van geïndiceerde en niet geïndiceerde klussen in de wijk zoals thuiszorg, onderhoud openbaar groen, maar ook hand en spandiensten bij (oudere) mensen thuis. Daarmee wordt de lokale kracht geactiveerd. De gemeente heeft hierin geen rol (loslaten). Meandering van de Berkel Dit initiatief van het Waterschap heeft tot doel een natuur en wateropgave te realiseren door de Meandering van de Berkel ruimte te geven. In dit gebiedsproces zijn onder meer de grondeigenaren betrokken. De gemeente heeft een faciliterende rol. Parkeren Berkelweg In verband met het project Meandering van de Berkel, activiteiten Berkelbad en het gebrek aan parkeercapaciteit in het dorp heeft Vereniging Almens Belang het initiatief genomen om tot herordening van parkeren aan beide zijden van de Berkelweg te komen waarbij de parkeercapaciteit is uitgebreid naar 45 plaatsen. De gemeente heeft dit initiatief gefaciliteerd (procesondersteuning) en gestimuleerd in de vorm van cofinanciering van het project. Staring Museum Almen Dit inwonersinitiatief wil een museum, 2 (vakantie)zorgappartementen en 3 starterswoningen op de locatie van de voormalige mosterdmakerij realiseren. Het initiatief moet een bijdrage leveren aan de versterking van de centrumfunctie in het dorp en het toerisme. De Vereniging Almens Belang financiert zelf een dorpsbouwkundige die dit in beeld brengt. De gemeente heeft vooral een faciliterende rol (procesondersteuning). Openlucht theater Almen Stichting Openluchttheater Almen wil het voormalige openlucht theater aan de Staringweg opnieuw leven inblazen voor het opvoeren van kleinschalige voorstellingen voor inwoners uit de directe omgeving van Almen. De rol van de gemeente is faciliterend (procesbegeleiding). Vitale Accommodaties Almen De dorpsraad wil komen tot een duurzaam behoud van de maatschappelijke voorzieningen en toekomstige oplossingen. Het gaat om sport, onderwijs, welzijn zorg en de centrumfunctie. Spectrum Elan en Vereniging Kleine Kernen (VVK) vervullen een ondersteunende procesrol . De gemeente faciliteert dit initiatief en zorgt voor afstemming van met het gemeentelijke accommodatiebeleid. De gemeente stimuleert (cofinanciering inzet Spectrum). Lef in Wonen In Almen is vraag naar het ontwikkelen van betaalbare woningen. De Vereniging Almens Belang heeft hiervoor diverse gegadigden, zowel jongeren als senioren. Ze zijn zelf aan de slag met een architect voor het ontwerp van de woningen en het benaderen van potentiele kopers. De gemeente heeft een faciliterende rol (procesbegeleiding) en stimuleert door het tekort in exploitatie te dichten (bouwen goedkope woningen).

19


Initiatieven in Barchem Barchem te koop Dit inwonerinitiatief heeft zichzelf als dorp Barchem met succes te koop gezet met als doel krimp en vergrijzing tegen te gaan. In het dorp stonden bijna 50 woningen te koop. Er zijn nieuwe leerlingen nodig om de basisschool open te houden. De gemeente heeft geen rol gehad in dit initiatief (loslaten). Dorpsplein Vereniging Contact Barchem heeft initiatief genomen tot de aanleg van het nieuwe dorpsplein om Barchem beter op de kaart te zetten en evenementen en activiteiten in de buitenruimte te stimuleren. Het plein is in gebruik genomen. De gemeente heeft een faciliterende rol gehad (procesbegeleiding, begeleiden subsidietraject, opstellen beheer- en realisatieovereenkomst) en gestimuleerd in de vorm van cofinanciering. Woodbrookers Art festival Stichting Woodbrooke Art Festival richt zich op het realiseren van een semi permanente tentoonstelling van 10 Land Arts op het Landgoed Kalenberg. Doel is het voort laten leven van de uitgangspunten van de Woodbrookers vereniging, het bekend maken van de historie van de Woodbrookers, het verbinden van cultuur en erfgoed voor versterking van de identiteit van de omgeving evenals het bieden van een podium voor kunst, cultuur en natuur. De gemeente heeft een faciliterende rol (procesbegeleiding). Project 24-uurs zorg Dit gezamenlijk initiatief vanuit Marga Klompé Stichting, dorpsraad en projectontwikkelaar wil 16 appartementen realiseren op basis van koop-/ huurconstructie waarbij Mantelzorg met ondersteuning van de Vrijwillige Intensieve Thuiszorg (VIT) het huishouden voeren en de zorg voor welzijn regelt. De gemeente heeft geen rol in dit initiatief (loslaten) en faciliteert alleen de informatie- en kennisuitwisseling.

Initiatieven in Eefde High Port Eefde Highport Eefde is een nieuwe manier om belanghebbende partijen bij elkaar te brengen, te verbinden en samen nieuwe creatieve plannen te maken en oplossingen te zoeken, vanuit één gezamenlijk belang: de woon- en leefomgeving van Eefde mooier, prettiger en vitaler te maken. Rijkswaterstaat, Waterschap RijnIJssel, LochemEnergie, de Dorpsraad Eefde en de gemeente Lochem hebben daartoe een intentieverklaring tot goede samenwerking opgesteld. Boomgaard Eefde Bij dit inwonerinitiatief heeft een inwoner de dorpsraad benaderd om te onderzoeken of een boomgaard aan de Beekweide kan worden gerealiseerd. Eind 2014 is een proef boomgaard aangelegd. De gemeente faciliteert (procesbegeleiding, beschikbaar stellen grond). EefdeWind Een groep inwoners uit Eefde ijvert voor een windmolen van en voor het dorp, in eigen beheer en onafhankelijk van externe energiebedrijven. Een windmolen die een bron van inspiratie is door de manier waarop die er gekomen is. Dit initiatief wil met draagvlak bereiken dat Eefdese bewoners niet alleen van duurzame energie worden voorzien, maar er ook wordt bijgedragen aan vitaal Eefde! De gemeente heeft geen rol, maar faciliteert beperkt (proces).

20


Wandelpad Eefde Dit is een inwonerinitiatief om samen met de dorpsraad een klompenpad aan te leggen. De gemeente heeft hier geen rol in (loslaten). Kartbaan Eefde In het gebied van de Gorsselse Heide speelt al jaren het vraagstuk van de geluidsoverlast door de kartbaan. Eerder is zonder succes geprobeerd afspraken te maken tussen inwoners, belangengroepen en eigenaar omtrent de leefbaarheid. De gemeente heeft daarom haar regisserende rol losgelaten. Inwoners en belanggroepen hebben het initiatief genomen de gesprekken weer op te starten. De gemeente faciliteert het gesprek (begeleiding). Traverse Eefde Dit is een interactief proces om na de aanleg van de Rondweg te komen tot herinrichting van de Zutphenseweg en Schurinklaan. Betrokken partijen zijn Dorpsraad Eefde, ondernemers van Eefde, kerkbestuur Eefde, inwoners en belanghebbenden als nutsbedrijven, waterschap, provincie, gemeente Zutphen. Gemeente stimuleert en regisseert dit proces.

Initiatieven in Epse Carrousel Epse Dit is een samenwerkingsvorm tussen verschillende organisaties op gebied van wonen, welzijn en zorg en de gemeente Lochem. Dit initiatief heeft zich gericht op de vraag hoe kan worden toegewerkt naar een integrale aanpak waarin de gedachte van één klant centraal staat. De gemeente heeft een stimulerende en regisserende rol gehad in dit initiatief. Werkgroep Noabers Deze werkgroep, gelieerd aan de dorpsraad, heeft het initiatief genomen vraag en aanbod van inwoners binnen Epse bij elkaar te brengen, gericht op het meer activiteiten samen doen. Op basis van een enquête onder de inwoners zijn daadwerkelijk vraag en aanbod gekoppeld. De gemeente heeft hier een faciliterende rol gehad (procesbegeleiding). Hockeyclub Epse Dit inwonerinitiatief heeft een hockeyclub in het gebied Gorssel/Epse opgericht met als doel een kleinschalige club waar plezier, gezelligheid en sportiviteit op en om het veld centraal staan. Een club die "eigen” voelt en waar jong en oud elkaar in een sfeervolle ambiance kunnen ontmoeten en een bindend element is in het dorpsleven. De gemeente heeft een faciliterende (procesbegeleiding, communicatie) en stimulerende (garantstelling) rol vervuld. Vier-Daken concept (2014) De dorpsraad heeft het initiatief genomen in haar kern niet te kiezen voor een kulturhus in één pand maar deze functionaliteit te verdelen over de accommodaties die er al zijn. De gemeente heeft een faciliterende rol (procesbegeleiding) en stimuleert (subsidie).

21


Initiatieven in Exel Armhoede Duurzaam Energie Landschap Op initiatief van de gemeente hebben bewoners en agrarische bedrijven rond de voormalige stortplaats Armhoede onderzocht hoe hun gebied een Duurzaam Energie Landschap kan worden. De bewoners geven zelf vorm aan het project. Wat zijn de mogelijkheden voor het opwekken van duurzame energie? Hoe kunnen duurzaamheid, landschapsontwikkeling, een bloeiende landbouw en een goede leefbaarheid hand in hand gaan? De gemeente heeft in de aanvang een regisserende rol vervuld en daarna gefaciliteerd (procesbegeleiding door Stichting Welzijn Lochem) en gestimuleerd (subsidie). Dorpshuisvoorziening In 2013 is Openbare Basisschool Exel opgeheven. HCR De Exelse Molen kan de exploitatie niet meer overeind houden. Dorpsraad en ondernemer hebben de handen in één geslagen. De horecafunctie wordt aangepast aan de hedendaagse eisen en de hotelfunctie wordt beëindigd. Het gebouw wordt aangepast voor de maatschappelijke functie en ontmoeting voor inwoners in Exel. Doel is de leefbaarheid van Exel te behouden. De rol van de gemeente is faciliterend en stimulerend (cofinanciering). Actualisatie dorpsplan Exel In 2015 start de dorpsraad met een actualisatie van het dorpsplan. De gemeente faciliteert (procesbegeleiding) en stimuleert (subsidie) deze actualisatie.

Initiatieven in Gorssel Permacultuur Een groep inwoners heeft het initiatief genomen om tuinbouwproducten te verbouwen via de methodiek van permacultuur: lokaal, vers en gezond voedsel wat met respect voor de mens en de aarde is gegroeid. In eerste instantie richt de initiatiefgroep zich op 1,7 ha grond in particulier eigendom, maar de vraag is ook naar het inzetten van gemeentegrond. Op dit moment faciliteert de gemeente (procesbegeleiding). Zorgtuin Gorssel Dit inwonerinitiatief heeft enkele jaren geleden geleid tot de oprichting van een zorgtuin. De zorgtuin Gorssel heeft een sociaal maatschappelijke functie. De tuin is vrij toegankelijk en er vinden veel activiteiten plaats voor jong en oud, kwetsbare en weerbare inwoners. Door de terugloop in gebruikers van de zorgtuin, is de vraag hoe de drempel kan worden verlaagd door het verbeteren van de fysieke bereikbaarheid. De gemeente heeft een stimulerende rol (subsidie) en faciliteert bij het beantwoorden van de genoemde vraag (procesbegeleiding). Oldenhofpark Dit initiatief van de dorpsraad richt zich op het realiseren van een speelplek voor kinderen en een jeu de boules baan. De gemeente heeft dit initiatief gefaciliteerd (procesbegeleiding) en gestimuleerd (cofinanciering).

22


Initiatieven in Harfsen Dorpsplan De dorpsraad heeft het initiatief genomen te komen tot actualisatie van haar dorpsplan en doet daarvoor onder procesbegeleiding van de vereniging voor kleine kernen (VKK) mee aan de pilot dorpsplan volgens de nieuwe werkwijze @Letzbuzz. Straatinterviews vanuit een camper staan daarin centraal. Inwoners geven aan hoe zij tegen het dorp aankijken en welke voorzieningen in de gemeenschap nodig zijn. Het is een extra inspanning om na te gaan wat onder de inwoners van Harfsen leeft. De gemeente heeft een stimulerende rol (subsidie). Dorpshart Dit dorpsinitiatief richt zich op de herinrichting en verfraaiing van het dorpsplein met meer groen. De dorpsraad wil het maatschappelijk gebruik van het dorpsplein voor evenementen en activiteiten stimuleren en met de knip in de Lochemseweg (N339) de verkeersveiligheid te vergroten. De gemeente heeft een faciliterende rol (procesbegeleiding) en stimuleert in de vorm van cofinanciering. Buitenruimte Hoeflo In 2015 is de aanpassing van Sport en Vergadercentrum Hoeflo met de huisvesting van de kulturhusfunctie en kinderopvang gerealiseerd. Inwoners willen de buitenruimte herinrichten met aandacht voor schoolplein, trapveld, speelvoorzieningen, parkeren op terrein, ontsluiting en groen. De gemeente faciliteert (procesbegeleiding) en stimuleert (subsidie).

Initiatieven in Laren Verwoldens Duurzaam Energie Landschap De werkgroep Laren Energie van Wakker Laorne startte op initiatief van de gemeente het project Vedel. Vedel heeft als doelstelling dat een groot gebied ten oosten/noordoosten van Laren in 2030 klimaatneutraal is. Dat betekent dat bewoners en bedrijven door vermindering van onder andere CO2-uitstoot en door de compensatie van gassen een duurzaam evenwicht bereiken. De gemeente heeft in aanvang een regisserende rol gehad en daarna vooral een faciliterend (procesbegeleiding) en stimulerende rol (subsidie). Bomenonderhoud Verwoldseweg Dit initiatief van buurtbewoners richtte zich op laanbomen onderhoud van de 35 tot 40 jaar oude eiken aan de Verwoldseweg in Laren. De buurt heeft met inzet van eigen tijd, de inzet van een professioneel bedrijf en in samenwerking met de gemeente het nodig onderhoud uitgevoerd met als resultaat dat voor 15 a 20 jaar geen onderhoud meer nodig aan deze bomen. De buurt is tevreden over het resultaat. Dorp als Verzorgingshuis Spectrum Elan voert in 2015 de pilot Dorp als Verzorgingshuis uit in Laren (gestart) en later mogelijk ook in Epse. Spectrum Elan biedt de mogelijkheid aan dorpsraden om een aanpak te ontwikkelen voor het stimuleren van lokale sociale netwerken met aandacht voor doelgroepen, samenwerking en communicatie. Vanuit de lokale sociale netwerken (informele zorg) kunnen dan verbindingen worden gelegd met de gebiedsteams als toegangspoort voor complexe vragen op het gebied van professionele zorg. De gemeente heeft daarbij een faciliterende (procesbegeleiding) en stimulerende rol (cofinanciering inzet Spectrum Elan).

23


Funergy Een initiatief waarin kinderen en ouderen samen plannen bedenken om met beweging energie op te wekken in Laren. Eind 2015 moet er plan zijn bedacht, waarna een prototype wordt gemaakt. Daarna neemt speeltoestellenfabrikant Nijha het ontwerp in productie. De gemeente heeft een stimulerende rol in de vorm van subsidie. Pilot Functiegericht wegbeheer Dit initiatief is genomen door de gemeente met als doel de kosten voor het wegenonderhoud voor de komende decennia te kunnen beheersen. Opzet is een plan te bedenken waarin bewoners en aanwonende bedrijven aan zet zijn om de functie van de weg te bepalen en zich daarna kunnen uitspreken over de oplossingsrichtingen die door het bedrijfsleven worden voorgesteld. Wakker Laorne heeft in dit proces met de inwoners een rol gespeeld als klankbord om zoveel mogelijk belangen van gebruikers en belanghebbenden te waarborgen. De gemeente heeft een regisserende rol op het gehele proces. Straattafel Dit initiatief van de dorpscontactpersoon is gericht op het creëren van een ontmoetingsplek in de vorm van een tafel met overkapping op de afhaalplek bij de school, waardoor wachtende ouders makkelijker met elkaar in contact kunnen komen. De gemeente heeft een faciliterende rol gehad in de vorm van begeleiding van het proces en verder stimulerend door middel van het verstrekken van subsidie. Vergroten dorpsplein De dorpsraad heeft het initiatief genomen te onderzoeken of het vergroten van het dorpsplein om daarmee de verwachtte parkeerdruk op te kunnen vangen. De rol van de gemeente is het faciliteren van dit onderzoek (informatie, mogelijkheden).

Initiatieven in Lochem Vitaliteitspark De Elze Elf partners (sportverenigingen op het park, buurtbewoners en gemeente) hebben een plan ontwikkeld met als doel te komen tot een vitaliteitspark waar volop ruimte is voor innovatie, ontmoeting en mensen meer mogelijkheden krijgen om in de buitenlucht te sporten en te bewegen. Op en nabij het park worden fysieke aanpassingen gedaan en de voorzieningen uitgebreid. Er wordt ook sporten beweegaanbod ontwikkeld voor verschillende doelgroepen. De gemeente heeft een faciliterende, stimulerende en in beperkte mate een regisserende rol. Initiatiefgroep De Beemd Een groep inwoners en gebruikers van de Beemd willen actief mee denken over de toekomst van de Beemd. Doel is deze functionaliteit voor Lochem te behouden en maatschappelijk te versterken. De gemeente heeft een regisserende rol. Stadshuus De Stichting Lochemse Kunstfactor en andere Lochemse organisaties maken zich hard voor de oprichting en invulling van een Stadshuus (huiskamer van de stad). Doel is een Stadshuus als centraal middelpunt van de stad Lochem door het duurzaam en stabiel ontwikkelen, voortzetten en uitbreiden van activiteiten, initiatieven en samenwerking binnen het gemeentelijke pand Markt 3 en zo de leefbaarheid en aantrekkingskracht van Lochem te vergroten en het centrum van Lochem stad te revitaliseren. De gemeente heeft op dit moment een faciliterende rol (informatie- en kennisuitwisseling, beschikbaar stellen van huisvesting). In de plannen zal hoogstwaarschijnlijk ook een stimulerende rol nodig zijn.

24


Digitale website / Forum Stad Lochem Dit is een inwonersinitiatief van Forum Stad Lochem (FSL) dat zich richt op het creëren van een digitaal podium voor debat, informatie-uitwisseling en onderling contact. De gemeente faciliteert dit initiatief (procesbegeleiding) en oriënteert zich op de inzet van kerncontact als mogelijke schakel op de website over vraagstukken die spelen in de stad Lochem. Knoop Inn Een aantal inwonerinitiatieven: Lonely Lochem, Kledingbank Goed!, Kinderknooppunt, Knip-inn, Op-Lappen, Kook-inn, Koffie-inn, Kleinspeelgeluk, MIMMO-inn en nog een aantal andere enthousiaste lokale partners organiseren iedere maand een activiteitenmiddag van inwoners voor inwoners. Iedereen die een activiteit aanbiedt op de KNOOPINN zondagmiddagen doet dit geheel gratis en meedoen aan de activiteit is ook geheel gratis. De gemeente faciliteert dit initiatief (huisvesting). Hondenlosloopgebied Molengronden De initiatiefgroep hondenlosloopgebied heeft een petitie aangeboden voor het aanwijzen van een gebied waar honden vrij kunnen spelen en bewegen. De groep zoekt draagvlak bij aanwonenden en in de omgeving. Breed draagvlak is een voorwaarde voor de gemeente om in haar regulerende rol medewerking te verlenen. De gemeente heeft een faciliterende rol (procesbegeleiding). Repair Café Lochem De landelijke Stichting Repair Café wil repareren op een moderne manier terugbrengen in de lokale samenleving. Ze stelt zich ten doel reparatiekennis te behouden en te verspreiden, en de sociale cohesie te bevorderen door buurtgenoten met heel verschillende achtergronden en drijfveren met elkaar in contact te brengen in het kader van inspirerende en laagdrempelige bijeenkomsten. De gemeente heeft geen rol in dit initiatief. Herinneringsbos Drie inwoners willen een plek in de gemeente creëren waar mensen blije en droeve gebeurtenissen kunnen gedenken met het planten van een boom. De vraag aan de gemeente is of daar grond voor beschikbaar kan worden gesteld. De gemeente heeft op dit moment een faciliterende rol (procesbegeleiding).

Initiatieven in Zwiep Verkeersveiligheid Zwiepseweg Dit is een dorpsinitiatief om tot verbetering van de verkeersveiligheid in Zwiep te komen in verband met de door middel van de verschillende verkeerstromen (vracht, landbouw, fietsers en bestemmingsverkeer) die elkaar op de Zwiepseweg tegenkomen. De gemeente faciliteert dit proces (procesbegeleiding, inbreng van informatie, kennis en expertise).

25


26

Loslaten in Lochem. Ruimte maken voor de samenleving. Het veranderproces Regisserend Lochem als uitwerking van de participatieve tijdgeest

Recommend Documents