Tussen nu en toen... Trots zijn ze bij VIOS. Hoe bescheiden men ook is, het 75-jarig jubileum is een feit om trots op te zijn. Net als op de mooie werken en net als op de bedrijfscultuur die al jaren fier in het logo staat verwoord: ‘samen bouwen met VIOS’. Het zijn de verhalen uit het verleden die de dynamiek van 75 jaar ondernemerschap illustreren. Een goede aanleiding om het verleden in te duiken met twee mannen die ‘vroeger’ nog hebben meegemaakt.
‘Met de hand of op je bult’ Jan van de Berg begon in 1962 bij VIOS als metselaar en bleef er werken tot hij in 1993 in de VUT ging. Zijn eerste grote project was de nieuwbouw van een aantal woningen en winkels in Lopik. “Het was de strenge winter van ’63,“ vertelt hij als we door de Floris van Egmontstraat lopen. “De Lek was dichtgevroren en er lag in mei nog ijs. Als schaftkeet gebruikten we de twee eerste schuurtjes die gebouwd waren, met een gat in de muur voor de kachelpijp. Zo probeerde je warm te blijven. We hebben toen dertien weken vorstverlet gehad.” Het personeel van VIOS was in die tijd vrijwel uitsluitend afkomstig van het platteland. Willem Verkaik werkte het liefst met mensen uit zijn geboortestreek, de streek rond Benschop, Lopik en IJsselstein. Dat was belangrijk, want in de begintijd van Van de Berg speelde spierkracht een veel grotere rol dan nu. “Het was allemaal: ‘met de hand of op je bult’. Als er een trailer kwam met dertienduizend stenen, dan loste je die met de hand. Dat hoorde erbij. Het is wel gebeurd dat de andere dag bleek dat het de verkeerde stenen waren - dan kon je ze weer opladen. Specie tilde je op je bult, je schouder dus, de steiger op. Daarom stonden de sporten van bouwladders kort op elkaar. Met een glazenwassersladder kon je in de bouw niks. Koppensnellen deed je met de voorhamer. Nu gaat dat helemaal mechanisch.” Bouwen was in die tijd zwaar werk. Er was ook altijd onderlinge competitie: wie kan het meeste tillen of het snelste spijkeren? Van de Berg vond het aantrekkelijk dat er minder verschillende functies waren op de bouwplaats. “We hadden toen alleen timmerlui, metselaars en een opperman. We deden alles. De metselaar timmerde ook aan de bekisting en hielp met ijzervlechten. Een stukje stukadoren, tegels zetten, een straatje leggen... het hoorde er allemaal bij. ‘Niet kunnen’ bestond niet. Je keek de kunst af en probeerde het zelf. Zo deed je nog eens wat anders!”
4
Lopik “Dit hebben we gebouwd in 1963. Sindsdien is er nog niet één badkamer of schoorsteen lek geweest. De kozijnen en goten zijn overal nog origineel. Dat is nou kwaliteit.”
5
Een sociaal bedrijf Ruud Diks, nu directeur van VIOS Bouwgroep, kwam in 1977 als leerling-timmerman onder de hoede van Jan van de Berg. Hij herinnert zich hoe anders in die tijd de verhouding werkgever-werknemer was: “Donderdag wist je soms niet of er maandag werk was. Maar wel was er altijd het vertrouwen dat we dat samen gingen rooien.” Op een verzoek om over te werken kon je echt geen ‘nee’ zeggen. Dat gaat nu heel anders.” Van de Berg vult aan: “Tijd was geld. Als Oma Verkaik je riep om koffie te drinken, dan stond die al ingeschonken. Wachten was tijdverspilling.” Dat wil niet zeggen dat Van de Berg zich uitgebuit voelt. Integendeel. “VIOS is een sociaal meelevend bedrijf,” zegt hij. “Het kwam van twee kanten. De baas stond elke minuut achter mij en mijn gezin. ‘Paarden die de haver verdienen, krijgen hem ook,’ zei hij altijd. En zo was het. Er waren altijd kado’s met de feestdagen, in goede en in slechte jaren. Het was geven en nemen, dus je had ook wat voor de zaak over. Bijvoorbeeld: bij de PTT-centrale in De Meern hadden we op vrijdag specie gestort. Je moet dan de volgende dag, dus in dat geval op zaterdag, de vloer afpappen. Op maandag vroeg Aart senior mij hoeveel uren ik die zaterdag gewerkt had. Die wilde hij namelijk uitbetalen. Maar ik heb ze niet opgegeven, want ik vond het vanzelfsprekend om dat te doen.” Dat sociale karakter heeft het moderne VIOS nog steeds, benadrukt Ruud Diks. “De mensen zijn gemiddeld een jaar of zeventien in dienst. Het is belangrijk dat nieuwe mensen bij het bedrijf passen. Zo blijft die betrokkenheid bestaan.”
Benschop 6
“Rond 1965 had VIOS nog geen bouwlampen. We hebben hier in de winter ’s avonds de funderingen gestort terwijl de ou’ baas ons met de koplampen van zijn auto bijlichtte.”
7
8
Altijd bijzondere projecten
Garage Kerckebosch toen en nu
“Mooi werk maken we samen,” is de slogan nu, maar VIOS heeft altijd al bijzondere werken gebouwd. Garage Kerckebosch in Zeist bijvoorbeeld. Een moeilijke opdracht doordat er op de bouwplaats geen kraan kon komen. De garage staat op een betonnen kelder met plaats voor 65 auto’s. Er kwam 500 m3 beton aan te pas, met mankracht aangevoerd in ‘Japanners ’ - stalen bakken van 100 liter met twee grote wielen. “Het storten ging de hele dag door,” herinnert Van de Berg zich. “Bij zo’n grote stort kwam Oma Verkaik ’s middags met erwtensoep of bruinebonensoep.”
“Vijfhonderd kuub beton, in porties van honderd liter aangesleept en gestort.” “Die bekisting, met de hand getimmerd van nieuwe steigerdelen, is ongelooflijk strak geweest.” (uitspraak Ruud Diks)
Bij de foto Een andere uitdaging was een werk voor het Ministerie van Defensie op de toenmalige vliegbasis Soesterberg: een laboratorium waarbij een stralingsvrije bunker moest worden gebouwd die geïsoleerd moest worden met een dikke laag lood. “We brachten het lood aan in lagen, “ weet Ruud Diks nog. “Dat moest je op de hoeken omkloppen met een voorhamer. Dan stond je bij dertig graden in de zon tegen de schittering van dat lood aan te kijken tot je bijna niets meer zag. Maar het gebouw werd bij de oplevering wel in één keer goedgekeurd.”
Bij de ‘kleine’ werken hoorden ook bijzondere opdrachten: een monument voor luchtvaartpionier Willem Versteegh in Soesterberg. Op de inzet legt Jan van de Berg er de laatste hand aan.
Plezier in het werk, trots op het eindresultaat, en een bedrijf waar je bij wilt horen - die drie elementen komen steeds terug in de verhalen van Jan van de Berg en Ruud Diks. Na vijfenzeventig jaar staat VIOS dankzij die uitgangspunten nog midden in zijn tijd.
9
10
VIOS, 75 jaar ondernemend VIOS bestaat dit jaar driekwart eeuw. In die tijd is er in de maatschappij en in de bouwsector veel veranderd. VIOS heeft steeds ondernemend op die veranderingen gereageerd en was daardoor al die tijd een eigentijds bouwbedrijf.
Het begin VIOS (Vooruitgang Is Ons Streven) werd in 1934 opgericht door Willem Verkaik, de grootvader van de huidige directeur. De officiële oprichtingsdatum is niet bekend omdat er van de eerste jaren van het bedrijf weinig archiefmateriaal is overgebleven. De geboortedag van de oprichter, 10 september, wordt nu als startdatum gehanteerd. Willem Verkaik, afkomstig uit Polsbroek, was oorspronkelijk rietdekker. Als jongen van veertien zag hij dat de boeren in de omgeving steeds vaker pannendaken lieten leggen. Om bij die ontwikkeling aan te sluiten, zocht hij een baas waar hij kon leren metselen. Toen hij in de crisisjaren die betrekking verloor begon hij met een compagnon een eigen bedrijf met de naam VIOS. Ze verzorgden kleine opdrachten voor huiseigenaren en boeren: tuinmuurtjes en garages metselen, kleine verbouwingen en reparaties uitvoeren. Met dit zelfstandig ondernemerschap kon Willem het beste de economische mogelijkheden van die periode benutten.
Naoorlogse expansie
Willem Verkaik 1909-1990 Oprichter VIOS.
Foto links: W. Verkaik met de nieuwe Bedford vrachtwagen in 1973. Naast hem opperman Joop Dubbers. Achter het stuur zit Jos Endeveld en naast hem, op de bijrijdersstoel, zijn broer Teus Endeveld.
In de loop der tijd kwamen er nog enkele mensen bij, maar het bedrijf bleef bescheiden van omvang tot het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw. De naoorlogse wederopbouw bood VIOS toen een kans om de koers te verleggen en daardoor te groeien. VIOS stapte in de nieuwbouw van woningen en bedrijfspanden. Deze ontwikkeling maakte het nodig een nieuwe ruimte te zoeken en begin jaren zestig betrok VIOS daarom een loods aan de Biltse Grift in Utrecht. Het personeelsbestand groeide tot rond de veertig mensen en het werkterrein werd uitgebreid tot heel Midden-Nederland. Naast de nieuwbouw bleven onderhoud en renovatie belangrijke activiteiten. Willem Verkaik vond het belangrijk om als bedrijf zuinig te zijn op deze verschillende werkvelden. Zowel de grote projecten als het kleine onderhoudswerk dragen bij aan de continuïteit en dus het succes van de onderneming. Grote projecten sluiten immers zelden naadloos op elkaar aan, en met onderhoudswerk was het mogelijk mensen in de tijd tussen grote opdrachten aan het werk te houden. Een bedrijf van deze omvang kon niet op dezelfde manier georganiseerd en geleid worden als het kleine metselbedrijf waarmee Willem Verkaik begonnen was. Handgeschreven offertes en bestellingen achter op een sigarendoos voldoen niet bij nieuwbouwprojecten. Bij de organisatie van grotere opdrachten komt meer kijken dan bij een kleine verbouwing. Het was Willem’s zoon Aart die met zijn zakelijke instelling en organisatorisch vermogen VIOS aan de nieuwe tijd zou aanpassen. Hij gaf in 1961 de zekerheid van een aanstelling als onderofficier bij de genie op en wijdde zich aan VIOS, omdat hij de kansen zag die er waren als het bedrijf meer gestructureerd zou werken.
Nieuwe kansen Rond 1973 verhuisde VIOS naar een pand aan de Bekkerstraat in Utrecht. Het kantoor, dat tot dan in de woning van de directeur gevestigd was, kreeg nu ook onderdak in het bedrijfspand. Door de ligging van het bedrijf, midden in een woonwijk, deed zich een nieuwe commerciële kans voor. Er was namelijk veel aanloop van buurtbewoners die klein bouwmateriaal wilden kopen - een doos spijkers, wat timmerhout, sanitair materiaal. De directie reageerde daarop door in het magazijn een kleine verkoopafdeling te openen, waar de consument ook op zaterdag terecht kon. De groei zette verder door. Met het aflopen van de naoorlogse bouwimpuls in de woningsector was het opnieuw zaak het werkterrein te verbreden en VIOS verwierf nu ook opdrachten in de utiliteitsbouw. Begin jaren ’70 ontstond een groeiende behoefte aan het verbeteren van de bestaande voorraad sociale huurwoningen in de steden. Ook al in die jaren werkte VIOS nauw samen met - en in opdracht van de Gemeente Utrecht en in het bijzonder met het Gemeentelijk Woningbedrijf. Het eerste Utrechtse
11
renovatieproject De Vaarse Buurt werd in opdracht van de Gemeente Utrecht door VIOS uitgevoerd. Tot op de dag van vandaag is renovatie de belangrijkste bouwactiviteit van VIOS. Het werd weer tijd voor een verhuizing, nu naar een pand aan de Californiëdreef.
Professionalisering Kenmerkend voor Aart Verkaik sr. was zijn sociale, mensgerichte maar ook degelijke en zakelijke benadering. Bij de acquisitie stond zijn relatienetwerk centraal. Om een bij de tijd passende zakelijke commerciële benadering nog meer gestalte te geven werd in 1986 Gerard Smelt aangetrokken. Onder het motto ‘Van huisaannemer naar marktaannemer’ werd de organisatie meer marktgericht. In 1997 kwam Johan Rijsdijk in dienst. Tot zijn vroegpensioen in 2009 heeft hij zich ingespannen voor verdere professionalisering van de productie en de bijbehorende certificeringen, opleidingen en automatisering. In 1999 kwam Aart Verkaik jr. aan boord. Hij zet vanaf 2004 als algemeen directeur de familietraditie voort.
12
De directie door de jaren heen
In 2001 deed zich de gelegenheid voor het Amsterdamse bouwbedrijf Scheurer over te nemen. VIOS had al in 1993 een vestiging geopend aan de Asterweg. Vanuit deze vestiging werden in de beginjaren voornamelijk onderhoudswerkzaamheden voor woningcorporaties in de regio Amsterdam uitgevoerd. De directie zag veel mogelijkheden in de markt maar het bleek lastig om autonoom te groeien, met name door gebrek aan personeel. Het profiel van Scheurer, specialist in binnenstedelijke nieuwbouw en restauraties, sloot goed aan bij wat VIOS zocht. VIOS Bouw- en Onderhoud Amsterdam en Aannemersbedrijf Scheurer werden op één adres gevestigd en op deze wijze kan de regio Groot Amsterdam en een belangrijk deel van Noord-Holland nog beter worden bediend. In januari 2002 werd VIOS omgezet in een bouwgroep met vier werkmaatschappijen. Bedoeld om sneller en efficiënter te kunnen opereren en om maximaal de mogelijkheden van het bedrijf te laten aansluiten op kansen in de markt.
Oprichter Willem Verkaik (foto vorige bladzijde) leidde het bedrijf van 1934 tot in de jaren zestig en ging in 1974 met pensioen. Zijn zoon Aart (foto boven -rechts) kwam in 1961 bij VIOS waar hij midden jaren zestig de algehele leiding op zich nam. In 1993 ging hij met pensioen. Gerard Smelt (foto boven -links) kwam in 1986 bij VIOS, eerst in de functie van technisch directeur. In 1993, na de pensionering van Aart Verkaik, werd Gerard Smelt algemeen directeur tot aan zijn vroegpensioen in 2003. Johan Rijsdijk (foto hierboven) was in 1997 in dienst gekomen als adjunct-directeur productie. Van 2004 tot zijn vroegpensioen in 2009 werkte hij als directeur bedrijfsvoering van de VIOS Bouwgroep.
Naar de toekomst kijkend is het voortbouwen aan een duurzame onderneming het grote thema voor VIOS. Duurzaam in de betekenis kwaliteit en continuïteit, maar met speciale aandacht voor VIOS’ aloude kernwaarden waarin de menselijke maat de belangrijkste rol speelt. En dat is niet alleen een interne factor; in de dynamiek van veranderende marktomstandigheden zijn loyaliteit, vakmanschap én ondernemerschap doorslaggevend. Dat heeft VIOS de afgelopen 75 jaar genoegzaam aangetoond.
Aart Verkaik jr (foto volgende bladzijde -links), de zoon van Aart Verkaik, begon bij VIOS in 1999 en is sinds 2004 algemeen directeur. Ruud Diks (rechts op de foto) werkt sinds 1977 bij VIOS en is sinds 2008 directeur bedrijfsvoering van de VIOS Bouwgroep.
13
