Lokale overheidsinvesteringen

Federale Overheidsdienst Financiën - België



Documentatieblad



73e jaargang, nr. 4, 4e kwartaal 2013

Lokale overheidsinvesteringen

Agentschap Binnenlands Bestuur - Team Financiën Vlaamse Gemeenschap

143

Documentatieblad 

144



Inhoudsopgave Inleiding

147

1

148

2

3

4

Draagwijdte van lokale overheidsinvesteringen 1.1 Het belang van lokale overheidsinvesteringen

148

1.2 In welke domeinen investeren de Vlaamse gemeenten?

149

Specificiteit van lokale overheidsinvesteringen

151

2.1 Weerslag op de lokale gemeenschap

151

2.2 De lokale investeringscyclus

151

Financiering van lokale overheidsinvesteringen

155

3.1 Zelffinancieringsvermogen

155

3.2 Kapitaalsubsidies

156

3.3 Leningen bij financieringsinstellingen

157

3.4 Alternatieve financieringspistes

158

Besluit

161

145


146



Inleiding Wat is het belang van het lokale investeringsbeleid, niet alleen voor de lokale emeenschap zelf, maar ook voor België en voor Europa? In welke mate zijn g lokale investeringen verplicht of facultatief en in welke domeinen vooral investeert het lokale niveau? Wat zijn de specifieke kenmerken van lokale investeringen en wat is hun impact op de overheidsrekeningen? Dit artikel tracht een antwoord te bieden op de bovenvermelde vragen, aan de hand van cijfers die afkomstig zijn van de Nationale Bank van België en Eurostat en cijfers uit de elektronische jaarrekeningen van de Vlaamse gemeenten. De focus van dit artikel ligt op de Vlaamse gemeenten.

147



1

Draagwijdte van lokale overheidsinvesteringen

1.1

Het belang van lokale overheidsinvesteringen

De lokale overheden spelen een belangrijke rol in de economie van een land. Uit een studie van het Comité van de regio’s, een eu-adviesorgaan dat samengesteld is uit vertegenwoordigers van de plaatselijke en regionale overheden, blijkt dat in 2011 bijna 17 % van het bbp en 34 % van alle overheidsuitgaven binnen de eu-lidstaten gerealiseerd werden door de lokale en de regionale besturen (1). Die cijfers worden in belangrijke mate beïnvloed door het investeringsbeleid van de lokale overheden. Globaal nemen de lokale overheden in de Europese lidstaten namelijk twee derde van de directe investeringen voor hun rekening. In landen met een federale structuur, zoals België, zijn de investeringen meer uitgewaaierd over de verschillende overheidsgeledingen en ligt het aandeel van de investeringen door lokale overheden in de globale overheidsinvesteringen iets lager. In België nemen de lokale overheden ongeveer de helft van de globale overheidsinvesteringen voor hun rekening. Ook in ons land hebben de investeringen van de lokale overheden dus een belangrijke impact op de globale economie. Concreet investeerden de lokale besturen (en in hoofdzaak de gemeenten) in België in 2011 voor 3 miljard euro in vaste activa. Dat vertegenwoordigt een aandeel van 0,82 % van het bbp (zie tabel 1). Ten opzichte van hun totale uitgaven vertegenwoordigen de investeringen in vaste activa in 2011 een aandeel van 11,45 % voor de lokale overheden, 5,08 % voor de gemeenschappen en gewesten en 0,53 % voor de federale overheid (2). Om deze investeringen te kunnen verrichten, genieten de lokale besturen wel steun van de hogere overheden. In 2011 ontvingen de lokale besturen 24,3 miljoen euro investeringsbijdragen van de federale overheid en 621,9 miljoen euro van gemeenschappen en gewesten, samen 646,2 miljoen euro. Met dit bedrag werd 21,4 % of meer dan een vijfde van de lokale investeringen in vaste activa bekostigd (3). Rekening houdend met die investeringssubsidies aan de lokale overheden, zijn de gemeenschappen en de gewesten uiteindelijk de grootste overheidsinvesteerders, terwijl het aandeel van de lokale overheden daalt tot ongeveer een derde.

148

1

Ontwerpadvies Comité van de Regio’s, Synergieën tussen particuliere en overheidsinvesteringen op lokaal en regionaal niveau – partnerschappen voor economische groei en welvaart, 11-12 april 2013.

2

Bron: NBB

3

Bron: NBB


De ruime steun van de hogere overheden draagt er overigens toe bij dat de schuld van de lokale overheden, ondanks hun stevig investeringsbeleid, niet al te zwaar weegt op de totale overheidsschuld. Het aandeel van de lokale besturen in de geconsolideerde overheidsschuld bedraagt in 2011 ongeveer 5 %. Ten opzichte van het bbp vertegenwoordigt de geconsolideerde schuld van de lagere overheden in 2011 een aandeel van slechts 5 % tegenover 98,2 % voor de gezamenlijke overheid. Tabel 1 drukt het aandeel van de bruto-investeringen in vaste activa en van de geconsolideerde brutoschuld van de lokale overheden uit ten opzichte van die van de gezamenlijke overheid en van het bruto binnenlands product. Tabel 1: Overheidsinvesteringen en geconsolideerde brutoschuld (miljoenen euro’s, tenzij anders aangeduid) Bruto-investeringen in vaste activa

Geconsolideerde brutoschuld

bbp

Lagere verheid o (S.1313)

Gezamenlijke overheid (S.13)

Lagere overheid/ gezamenlijke overheid (%)

Lagere overheid/ bbp (%)

Lagere verheid o (S.1313)

Gezamenlijke overheid (S.13)

Lagere overheid/ gezamenlijke overheid (%)

Lagere overheid/ bbp (%)

2011

368.268

3.017

6.510

46,34

0,82

18.218

361.696

5,04

4,93

2012

368.758

3.380

6.756

50,03

0,92

19.564

375.117

5,52

5,31

Bron: NBB

1.2

In welke domeinen investeren de Vlaamse gemeenten?

De Vlaamse gemeenten investeerden in 2011 voor 2,3 miljard euro (4). Overheidsinvesteringen in het algemeen, en die van de lokale overheden in het bijzonder, realiseren een directe en duidelijke maatschappelijke meerwaarde. De investeringen van de lokale besturen situeren zich dan ook in economische en maatschappelijke sectoren met een directe impact op de burgers en de bedrijven. Natuurlijk ondervinden ook de lokale besturen de gevolgen van het moeilijke financieel-economische klimaat en de strakke begrotings- en schuldnormen die Europa aan de lidstaten oplegt. Dat klimaat zal wellicht ook de lokale besturen ertoe dwingen om enige voorzichtigheid na te streven in hun investeringsbeleid. Het idee om, zoals in de VS, via vervroegde investeringen, subsidiëring, belastingverlagingen,… de overheidsschuld (zelfs al is dat maar tijdelijk) op te voeren om zo de economie terug aan te zwengelen, is de eu niet genegen. Binnen Europa moeten de lidstaten zich oriënteren naar de strenge Europese schuldnormen en moet de openbare sector zich uitdrukkelijk toespitsen op duurzame investeringen met een specifiek maatschappelijk nut. De analyse van de investeringen van de Vlaamse gemeenten toont aan dat de meeste investeringsprojecten zich situeren binnen sectoren die op lokaal niveau 4

Bron: digitale jaarrekeningen 2011 van de Vlaamse gemeenten; het betreft de totale investeringsuitgaven: investeringen in materiële vaste activa, immateriële vaste activa, financiële vaste activa en toegestane investeringssubsidies

149



gepromoot worden in de Europa 2020-strategie, zoals infrastructuur, zorg voor ouderen en energie-efficiëntie. De onderstaande tabel toont aan dat de Vlaamse gemeenten in de periode van 2007 tot 2012 voornamelijk investeerden in mobiliteit (24,67 %), cultuur en vrije tijd (18,00 %), wonen en ruimtelijke ordening (13,45 %) en natuur en milieubeheer (11,55 %). Die tendensen vertonen een sterke samenhang met de Vlaamse beleidsaccenten en de daaraan gekoppelde subsidiëring vanwege de Vlaamse overheid. De piekende uitgaventrend in de sector zorg en opvang is dan weer in de eerste plaats het gevolg van de vergrijzing én de vergroening en de noodzakelijke investeringen om die maatschappelijke behoeften te kunnen opvangen. Tabel 2: Sectoriële verdeling van de investeringsuitgaven Proportie in totale investeringsuitgaven Algemene financiering

2007

2008

2009

2010

2011(*)

2012(**)

2007-2012

6,20 %

6,20 %

13,50 %

8,60 %

5,40 %

4,40 %

7,38 %

Algemeen bestuur

10,70 %

8,00 %

8,00 %

6,60 %

7,20 %

9,70 %

8,37 %

Mobiliteit

28,40 %

26,30 %

19,40 %

21,40 %

22,10 %

30,40 %

24,67 %

9,50 %

9,80 %

16,20 %

17,80 %

5,90 %

10,10 %

11,55 %

Natuur en milieubeheer Veiligheidszorg

2,70 %

3,20 %

3,00 %

3,80 %

2,70 %

3,00 %

3,07 %

Ondernemen en werken

2,60 %

2,70 %

2,20 %

2,20 %

1,60 %

1,70 %

2,17 %

Ruimtelijke ordening

10,10 %

9,70 %

12,80 %

14,30 %

25,00 %

8,80 %

13,45 %

Cultuur en vrije tijd

19,30 %

22,20 %

15,70 %

16,70 %

15,00 %

19,10 %

18,00 %

Leren en onderwijs

5,10 %

5,20 %

5,20 %

4,90 %

4,30 %

7,20 %

5,32 %

Zorg en opvang

5,50 %

6,70 %

3,90 %

3,90 %

10,80 %

5,50 %

6,05 %

(*) Op basis van de beschikbare digitale jaarrrekeningen 2011 (302 gemeenten op een totaal van 308 gemeenten). (**) Op basis van de beschikbare digitale jaarrekeningen 2012 (234 gemeenten op een totaal van 308 gemeenten).

150


2

Specificiteit van lokale overheidsinvesteringen

2.1

Weerslag op de lokale gemeenschap

De investeringen van de lokale besturen hebben een rechtstreekse impact op de lokale gemeenschap. De lokale besturen presenteren met een investeringsproject niet alleen hun beleid aan de kiezer. De burgers en de bedrijven kunnen gebruik maken van de voorzieningen en faciliteiten die via gemeentelijke investeringen ondersteund worden. In veel gevallen doen de gemeenten voor de uitvoering van de investeringsprojecten ook een beroep op plaatselijke arbeidskrachten en ondernemingen, waardoor ze de plaatselijke economie en werkgelegenheid stimuleren. Als de gemeentelijke investeringen onder druk komen, zal dit dus onvermijdelijk ook een weerslag hebben op de dienstverlening van de lokale besturen en op de ontwikkeling van de lokale economie.

2.2

De lokale investeringscyclus

De evolutie van de lokale investeringen vertoont een cyclisch karakter. Het ritme van de gemeentelijke investeringsgolven loopt opvallend parallel met de gemeentelijke bestuursperioden, met een lauw investeringsklimaat aan het begin en een piek op het einde van de bestuursperiode. Een studie van de UGent over de politieke weerslag en het eventuele politieke doel van lokale investeringen, geeft aan dat politici graag met investeringsprojecten uitpakken in het jaar voorafgaand aan de verkiezingen, in de hoop dat de tevredenheid van de burgers zich het jaar daarop zal vertalen in het stemhokje (5). Anderzijds rekt de lange voorbereidingscyclus de uitvoeringstijd van grote investeringen in materiële vaste activa, waardoor die pas later in de legislatuur plaatsvinden. Belangrijke investeringsprojecten moeten eerst op de gemeenteraad overlegd en goedgekeurd worden en vergen ook daarna meestal nog een lange praktische voorbereiding: het project moet goed afgebakend worden, er moeten voorbereidende studies uitgevoerd worden, prijs- en offerteaanvragen zijn nodig, er moet voldoende en gepaste financiering gezocht worden, enz. Pas daarna kunnen de investeringen effectief van start gaan en uitgevoerd worden. 5

GOEMINNE S. en SMOLDERS C., “Politics and Public Infrastructure Investment in Local Governments: Empirical Evidence from Flemish Municipalities (1996-2009)”, in Local Government Studies, 2013

151



Omdat ook de lokale besturen wegens het onzekere economische klimaat en de daaruit voortvloeiende saneringsmaatregelen meer voorzichtigheid aan de dag hebben gelegd, is de vertrouwde cyclus in de bestuursperiode 2007-2012 minder uitgesproken. Dat blijkt ook uit de onderstaande grafiek. Grafiek 1: Evolutie van de investeringen van de Vlaamse gemeenten 2500

2000

2012/extrapolatie

in miljoen euro

1500

1000

500

0 2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Investeringen in immateriële vaste activa

Investeringen in materiële vaste activa

Investeringen in ﬁnanciële vaste activa

Toegestane investeringssubsidies

Totaal investeringsuitgaven

De onderstaande tabel geeft een meer gedetailleerd inzicht in de aard van de investeringen van de Vlaamse gemeenten voor de periode 2007-2011 (6). Tabel 3: Verdeling van de investeringen van de Vlaamse gemeenten per soort Omschrijving

2007

Immateriële vaste activa

2008

2009

2010

2011

36.872.851

36.387.920

47.706.077

46.110.315

47.447.080

1.174.868.499

1.184.552.960

1.223.035.887

1.228.079.165

1.328.051.796

1. Terreinen en gebouwen

534.478.929

539.774.476

570.119.334

574.443.896

584.047.671

2. Wegen en overige infrastructuur

477.385.228

450.145.252

428.576.106

460.296.307

524.855.665

3. Roerende goederen

136.111.323

155.975.722

181.708.920

167.580.313

155.872.329

17.778.840

26.889.103

28.430.723

8.085.877

44.107.466

5. Erfgoed

2.892.755

2.840.784

2.560.447

3.906.572

4.969.541

6. Overige materiële vaste activa

6.221.423

8.927.623

11.640.355

13.766.200

14.199.124

Materiële vaste activa

4. Leasing en soortgelijke rechten

Financiële vaste activa

81.274.432

92.426.392

546.870.617

461.297.927

664.372.235

178.563.851

186.199.023

186.029.224

246.409.092

225.603.991


1.471.579.633

1.499.566.295

2.003.641.804

1.981.896.498

2.265.475.105

Totaal uitgaven

8.983.129.804

9.583.893.550

10.330.419.091

10.443.465.047

10.675.116.264

16,40 %

15,60 %

19,40 %

19,00 %

21,20 %

Toegestane investeringssubsidies

Aandeel investeringsuitgaven in totale uitgaven

6

152

Bron: Beschikbare jaarrekeninggegevens ABB. Voor het boekjaar 2011 betreft het cijfers van 302 gemeenten (op een totaal van 308 gemeenten).


De Vlaamse gemeenten investeren vooral in materiële vaste activa (1,3 miljard euro in 2011) en in financiële vaste activa (voornamelijk participaties). Daarnaast gaven ze ook voor meer dan 200 miljoen investeringssubsidies aan derden (verbonden besturen zoals OCMW’s, politiezones, besturen voor de eredienst en andere derden). Binnen de groep van de materiële vaste activa, situeert het zwaartepunt zich bij de wegen (524 miljoen euro) en terreinen en gebouwen (584 miljoen euro). Uit de balansen van de gemeentebesturen kunnen we ook afleiden dat de lokale overheden minder in nieuwe uitrustingsprojecten investeren, dan wel in de herinrichting en renovatie van bestaand patrimonium. Om een idee te krijgen van het belang van het gemeentelijke patrimonium, volstaat een blik op de gemeentebalansen. De (historische) gebouwen en bezittingen van de gemeente vormen samen met het weggennet de kern van de vaste activa. Zowat 85 % van de totale activa bestaat uit vaste activa, waarvan een kleine 70 % uit materiële vaste activa, voornamelijk gebouwen, terreinen, collectieve voorzieningen en het wegennet. Het gemeentelijke patrimonium bestond eind 2011 voor 40 % uit gebouwen en terreinen, voor 20 % uit wegen en voor 3,3 % uit erfgoed. Deze activa, met een levensduur tussen 5 en 30 jaar, vergen regelmatige investeringen om ze in stand te houden, te vernieuwen, te moderniseren of te conformeren aan nieuwe normen. Tabel 4: Balans van de Vlaamse gemeentebesturen 2012

(2)

2010

Balanstotaal

34.898.928.001

35.457.543.687

35.220.998.423

29.421.490.204

Nettoactief

26.084.103.893

27.052.118.547

26.496.305.525

22.184.994.318

83,00 %

83,30 %

82,90 %

84,80 %

Vaste Activa

2011

(1)

2009

Financiële Vaste Activa

12,60 %

13,70 %

14,60 %

14,70 %

Materiële Vaste Activa

69,80 %

69,00 %

67,70 %

69,50 %

MVA - Terreinen en gebouwenl

39,70 %

39,40 %

39,90 %

40,70 %

MVA - Wegen en overige infrastructuur

20,30 %

19,90 %

20,00 %

20,60 %

MVA - Roerende goederen

1,70 %

1,80 %

1,80 %

1,80 %

MVA - Leasing

1,50 %

1,40 %

1,50 %

1,30 %

MVA - Erfgoed

5,00 %

4,90 %

3,30 %

3,80 %

MVA - Overige materiële vaste activa

1,60 %

1,60 %

1,30 %

1,20 %

Immateriële Vaste Activa

0,60 %

0,60 %

0,60 %

0,60 %

Materiële Vaste Activa / Nettoactief

0,90 %

0,90 %

0,90 %

0,90 %

(1)

Gegevens voor 302 gemeenten (op een totaal van 308 gemeenten).

(2)


153



In principe beslissen de lokale besturen volledig autonoom waarin ze investeren. Welbepaalde investeringen moeten de lokale besturen echter verplicht uitvoeren. Zo wordt de uitbouw van het rioleringsnet door Europa verplicht in het kader van de waterzuivering. Vooral de landelijke gemeenten zullen op dat gebied tegen 2027 nog een aanzienlijke inspanning moeten leveren (7). Voor het overige zijn investeringen in principe facultatieve uitgaven, al moet dat met een flinke korrel zout genomen worden. Onderinvesteringen in het bestaande gemeentelijke patrimonium, uit besparingsnood of omdat andere beleidsprioriteiten voorrang krijgen, zijn niet zozeer vrijblijvend. Dergelijke onderinvesteringen draaien immers uit op een waardevermindering van het goed, en dus een ‘verborgen’ schuld . Economisch onderzoek toont bovendien aan dat investeren in een goede infrastructuur, in het bijzonder het vervoer- en communicatienetwerk, cruciaal is voor de aantrekkelijkheid van de Belgische economie. Investeringen in de basisinfrastructuur leveren onze gemeenten vanzelf een concurrentiebonus.

7

154

https://www.belfius.be/publicsocial/NL/Media/Fiche%2013%20-%20Waterbeheer%20 en%20riolering%20in%20Vlaanderen%20en%20Brussel_tcm_31-52429.pdf.


3

Financiering van lokale overheidsinvesteringen

Om hun investeringsplannen te realiseren, kunnen de lokale overheden verschillende financieringsbronnen aanboren. Zij maken daarbij ofwel gebruik van eigen vermogen, ofwel van vreemd vermogen. De hieronder weergegeven cijfers schetsen de verhouding tussen de verschillende financieringsbronnen voor de Vlaamse gemeenten. Andere lokale overheden zijn niet in de analyse opgenomen wegens gebrek aan (gedigitaliseerde) informatie. Uit de balansgegevens voor de Vlaamse gemeenten voor het boekjaar 2011 blijkt dat het eigen vermogen 75,2 % van het totaal vermogen bedraagt. De financiële schulden maken minder dan een kwart van het totale vermogen uit. Tabel 5: Financieringsbronnen voor de Vlaamse gemeenten 2009

2010

2011

Nettoactief / balanstotaal

74,70 %

76,30 %

75,20 %

Financiële schulden / balanstotaal

20,40 %

20,90 %

21,40 %

Financiële schulden op KT / balanstotaal

0,10 %

0,20 %

0,10 %

Financiële schulden op LT die binnen het jaar vervallen / balanstotaal

1,60%

1,70%

1,70%

18,70 %

19,00 %

19,50 %

Financiële schulden op LT / balanstotaal

Dit wijst op een sterke financiële onafhankelijkheid van de Vlaamse gemeenten. De situatie verschilt echter van bestuur tot bestuur.

3.1

Zelffinancieringsvermogen

Lokale besturen kunnen hun spaartegoed aanspreken: geld dat ze staan hebben in reservefondsen of dat ze meteen bestemmen uit het positief resultaat van het boekjaar. Uit de onderstaande tabel (tabel 6) blijkt dat de gemeenten 15 % tot 25 % van de investeringen financieren vanuit hun reserves. Daarnaast gebruiken ze de ontvangsten uit desinvesteringen (verkopen) van patrimonium zoals terreinen, gebouwen, duurzame roerende goederen en financiële vaste activa (30 tot 36 %), leningen (37 %) en investeringssubsidies (11 %).

155



Tabel 6: Financieringswijzen van de investeringsuitgaven van de Vlaamse gemeenten


2009

2010

2011(*)

2.003.641.804

1.981.896.498

2.265.475.105

Op te nemen leningen

636.882.802

734.837.772

839.037.869

Desinvesteringen MVA

539.360.049

546.511.672

396.021.474

Desinvesteringen FVA

52.321.771

9.578.458

425.435.633

Ontvangen investeringssubsidies

274.988.432

220.589.771

262.310.050

1.503.553.056

1.511.517.675

1.922.805.028

Financiering andere dan reserves/ Investeringsuitgaven

75,00 %

76,30 %

84,90 %

Financiering m.b.v. reserves / Investeringsuitgaven

25,00 %

23,70 %

15,10 %

Nieuwe leningen / Investeringsuitgaven

31,80 %

37,10 %

37,00 %

Desinvesteringen / Investeringsuitgaven

29,50 %

28,10 %

36,30 %

Investeringssubsidies / Investeringsuitgaven

13,70 %

11,10 %

11,60 %

Totaal financiering andere dan reserves

(*)

Gegevens voor 302 gemeenten (op een totaal van 308 gemeenten)

3.2

Kapitaalsubsidies

Kapitaalsubsidies, vooral vanwege gewesten en gemeenschappen, zijn een belangrijke steun voor investerende lokale besturen. Het kapitaalsubsidiebeleid verschilt naargelang het gewest. In Vlaanderen is de laatste jaren de trend ingezet om minder ‘specifiek’ te gaan subsidiëren en daarentegen méér in te zetten op middelen voor algemeen beleid. Die tendens kadert in de verzelfstandiging van de lokale besturen. Zo werd het vroegere investeringsfonds in 2003 geïntegreerd in het gemeentefonds. Iedere gemeente beslist sindsdien individueel welk aandeel van deze middelen van het exploitatiebudget naar het investeringsbudget overgeheveld worden ter financiering van investeringen. Dat neemt niet weg dat er nog steeds specifieke subsidies worden toegekend voor onder meer de financiering van de rioleringsinfrastructuur en voor de restauratie van beschermde gebouwen, en dat de Vlaamse overheid nog steeds in zekere mate haar stempel drukt door het formuleren van eigen beleidsprioriteiten in het kader van het Stedenfonds, het plattelandsfonds en diverse subsidie-enveloppes met bijbehorende trekkingsrechten in domeinen als cultuur, sport, jeugd en sociale economie. Uit tabel 6 blijkt dat in 2011 11,6 % van de gemeentelijke investeringen in Vlaanderen bekostigd werden met kapitaaltoelagen. Dat percentage blijft relatief stabiel in de ontvangsten van de lokale besturen.

156


3.3

Leningen bij financieringsinstellingen

In België financierden de lokale besturen in 2011 iets meer dan 40 % van hun investeringen via leningen bij financieringsinstellingen. Uit tabel 6 blijkt dat dat aandeel voor de Vlaamse gemeenten ligt op ongeveer 37 %. Het voordeel van een lening bestaat erin dat de betaling van de investering wordt gespreid in de tijd. Zonder de mogelijkheid om te gaan lenen, zouden we grote schommelingen vaststellen in de belastingdruk op de lokale belastingplichtigen, aangezien een (geplande) investering als één grote kost zou wegen op het begrotingsjaar. Een spreiding van de investeringskost over de volledige levensduur van het investeringsgoed is dan ook een positieve en logische zaak aangezien de gedane investeringen de inwoners in principe ook jarenlang ten goede komen. Dat betekent echter niet noodzakelijk dat die spreiding in de praktijk altijd even evenwichtig verloopt. Banken bieden de lokale besturen verschillende formules om de leninglast te spreiden volgens de draagkracht en de vraag van de besturen in kwestie. Bekende voorbeelden van dergelijke formules zijn de bulletlening, waarbij het geleende bedrag en soms zelfs het geleende bedrag én de intresten pas terug aan de bank verschuldigd zijn op het einde van de leningstermijn, en de gelijkaardige ballonleningen, die aan het eind van de leningstermijn dikwijls uitdraaien op een nieuwe lening tot herfinanciering van de oude lening. De huidige historisch lage langetermijnrente is een gunstige factor voor de nanciering van de lokale besturen. De hervormingen die zich ten gevolge van fi de economische en financiële crisis aankondigen in de bankensector (o.m. Basel III met strenger bankentoezicht en strengere normen voor risicobeheersing) zouden in de toekomst echter wel een negatieve invloed kunnen hebben op de financieringsmogelijkheden van de lokale besturen. Tabel 7 geeft een meer gedetailleerd inzicht in de aflossingen en intresten van gemeentebesturen. Tabel 7: Leninglasten van de Vlaamse gemeentebesturen

Totaal Uitgaven Aflossingen financiële schulden

2009

2010

2011(*)

10.330.419.091

10.443.465.047

10.675.116.264

620.095.000

601.798.065

661.173.012

Vervroegde aflossingen financiële schulden

47.167.517

24.509.628

51.908.342

Periodieke aflossingen financiële schulden

572.927.484

577.288.437

609.264.670

Intresten

324.743.910

296.180.316

286.028.710

Aflossingen financiële schulden / Totale Uitgaven

6,00 %

5,80 %

6,20 %

Periodieke aflossingen / aflossingen

92,40 %

95,90 %

92,10 %

Vervroegde aflossingen / aflossingen

7,60 %

4,10 %

7,90 %

Interesten / Totale Uitgaven

3,10 %

2,80 %

2,70 %

944.838.910

897.978.381

947.201.722

9,10 %

8,60 %

8,90 %

Leningslasten (intresten + aflossingen) Leningslasten / Totale Uitgaven

(*) Gegevens voor 302 gemeenten (op een totaalvan 308 gemeenten).

157


3.4


Alternatieve financieringspistes

Naast de klassieke, vertrouwde financieringswijzen, zoeken en hanteren de l okale besturen ook meer alternatieve financieringspistes. Zowel thesauriematig als boekhoudkundig kunnen alternatieve financieringsformules voordelen bieden voor een lokaal bestuur. We geven hieronder een beknopt overzicht van een aantal veel voorkomende formules: ▸▸

obligatie-uitgiften: leenformules waarin de lokale overheid een beroep doet op het spaargeld van particulieren en die ofwel tussentijds afgelost worden ofwel éénmalig afgelost worden op een vooraf vastgelegde eindvervaldag (type bulletlening). De cijfers in de onderstaande tabel bewijzen het huidige belang van die financieringspiste voor de Vlaamse gemeenten;

▸▸

leasingformules: operationele of financiële leases waarbij risico’s (en voordelen) verdeeld worden over de partijen. Dergelijke formules zijn al geruime tijd een aantrekkelijke financieringsmodule bij lokale besturen;

▸▸

publiek-private samenwerkingsvormen: alle mogelijke samenwerkingsvormen tussen de overheid en private partners bij de uitvoering van projecten, waarin alle partijen als gelijken participeren via de inzet van hun eigen specifieke (gespecialiseerde) vaardigheden en mogelijkheden. De term ‘publiek-private samenwerking’ (pps) dekt geen juridische kwalificatie an sich, maar betreft een verzamelterm van tal van juridische constructies met als enige voorwaarde de nauwe samenwerking tussen overheid en privé.

Al deze formules hebben als voordeel dat ze specifieke behoeften op maat van het lokale bestuur in kwestie kunnen invullen. Ze maken het mogelijk om te puzzelen met parameters als kosten, risico’s, beheer van de eigendom en van de uitrusting, terugbetalingsmodaliteiten, enz. Als punt van kritiek wordt soms opgeworpen dat de overheid met dergelijke constructies wel langetermijnverbintenissen aangaat, maar die niet als dusdanig in de planning, budgettering en rapportering tot uiting brengt en zo haar budgettaire verplichtingen op lange termijn verbloemt. Tabel 8 geeft een meer gedetailleerd inzicht in de mate waarin de Vlaamse emeentebesturen nieuwe financieringen zijn aangegaan in de periode g 2009-2011.

158


Tabel 8: Nieuwe financieringen van de Vlaamse gemeentebesturen Ontvangsten uit nieuw aangegane financieringen

2009

2010

2011 (*)

Obligatieleningen

Obligatieleningen aangegaan door bestuur en ten laste van het bestuur

het

6.474.031

4.167.057

5.913.304

Leasingschulden en soortgelijke schulden

Leasingschulden en soortgelijke schulden aangegaan door het bestuur en ten laste van het bestuur

38.097.198

8.491.152

43.243.226

Schulden aan kredietinstellingen aangegaan door het bestuur en ten laste van het bestuur

542.377.503

677.636.417

760.272.961

Schulden aan kredietinstellinge aangegaan door het bestuur en terugbetaald door derden

49.934.070

44.543.146

29.608.378

Schulden aan kredietinstellingen

Totaal nieuwe schulden bij kredietinstellingen, leasinggevers en particulieren (*)

636.882.802

734.837.772

839.037.869


Ten slotte moeten we ook wijzen op het feit dat een deel van de gemeentelijke investeringen niet langer door het gemeentebestuur zelf uitgevoerd worden, maar door autonome gemeentebedrijven (AGB’s). Sinds 2005 telt Vlaanderen een opstoot van autonome gemeentebedrijven. eden was de invoering van het Gemeentedecreet, dat vanaf 2005 het R toepassingsgebied van de autonome gemeentebedrijven verruimde: onder de nieuwe regelgeving moeten de autonome gemeentebedrijven zich niet langer beperken tot industriële en commerciële activiteiten, maar kan gelijk welke taak van gemeentelijk belang aan een agb opgedragen worden. Eind 2012 telde Vlaanderen 158 autonome gemeentebedrijven (8). Grafiek 2: Evolutie van het aantal nieuwe autonome gemeentebedrijven in Vlaanderen 30

24

25 22

21

20 16

15

14

15 12 9

10

5

4

4 2

8 0

10

1

3

1

0

Een AGB kan niet worden opgericht in de periode van twaalf maanden voorafgaand aan 1998 1999 2000 2001 2002 van 2003 2004 2005 2006(artikel 2007 227 2008Gemeentedecreet). 2009 2010 2011 In 2012 de nieuwe samenstelling de gemeenteraad 20122013 konden dus geen nieuwe AGB’s worden opgericht. Nieuwe AGB's

159



De autonome gemeentebedrijven nemen een deel van de investeringsprojecten van de gemeenten over. Dat is niet verwonderlijk aangezien het agb een aantal niet onaanzienlijke troeven kan uitspelen: het bezit een eigen vermogen, het beschikt over de mogelijkheid om zelfstandig overeenkomsten te sluiten (weliswaar conform de overheidsopdrachtenregelgeving), het kan in rechte optreden, het beschikt over het recht om te onteigenen (weliswaar uitsluitend in het gemeentelijk belang) en het kan btw recupereren. Op dit moment beschikt het Agentschap voor Binnenlands Bestuur niet over accurate financiële gegevens voor de autonome gemeentebedrijven. Met de toepassing van de beleids- en beheerscyclus (bbc) en de daaraan gekoppelde digitale rapportering zal daaraan verholpen worden.

160


4

Besluit

Het belang van het lokale investeringsbeleid staat buiten kijf. Dat bewijzen de uitgavencijfers, die de lokale overheden globaal aanduiden als de belangrijkste overheidsinvesteerders binnen de Europese lidstaten. Daarnaast dragen de lokale overheden ook een grote maatschappelijke verantwoordelijkheid in de beleidskeuzes die ze in het kader van hun investeringsbeleid maken. De statistieken tonen aan dat de lokale investeringen zich in belangrijke mate richten naar de sectoren ruimtelijke ordening, zorg en opvang, cultuur en vrije tijd en natuur en milieu. De financiering van de lokale besturen wordt ongetwijfeld beïnvloed door de financieel-economische crisis, maar dit veroorzaakt vooralsnog geen schuldencrisis bij de lokale besturen. Gemeenten die voldoende bestuurskracht hebben zullen ook in moeilijkere tijden voldoende kunnen blijven investeren.

161

162

Lokale overheidsinvesteringen

Recommend Documents