LOEF Technische Analyse
DE TECHNICIAN 26 februari 2014
‘We study the past, to understand the future’ door Edward Loef CFTe
Carl Richards (bekend columnist bij The New York Times vanwege zijn simpele schetsen, zie onder) sprak gisteren in Amsterdam over zijn ervaringen op het gebied van financiële planning. Carl Richards stelde o.a. heel terecht de volgende vraag: ‘welk advies is nu echt voor u het meest waardevol?’
Bron foto/illustraties: www.behaviorgap.com Carl Richards is voor LOEF Technische Analyse een buitengewoon inspirerend persoon. Hij heeft ook een boek geschreven dat door Robert van Beek is vertaald: ‘Doe niet langer domme dingen met je geld’. De verbluffende eenvoud waarmee ingewikkelde vraagstukken (op het gebied van financiën) door Carl Richards worden benaderd in een poging deze op te lossen is bijna te simpel voor woorden, maar wel heel zinnenprikkelend! Deze ervaring wil ik vandaag (en in de toekomst) graag met u delen. Elke dag dag baseren wij onze financiële handelingen op basis van allerlei aannames. Deze aannames doen wij omdat onze (belevings)wereld voortdurend verandert, terwijl wij onderweg zijn om ons doel te bereiken. Veel mensen houden niet verandering, want het maakt ons onzeker waardoor wij gaan twijfelen (aan onze aannames). Niet zelden laten wij ons verleiden tot impulsieve handelingen veroorzaakt door allerlei acute waarnemingen en emotionele prikkels, terwijl wij onvoldoende stilstaan bij ons oorspronkelijke doel. Teveel beleggers vallen terug op de laatste ‘hot tip’ om hun doel zo snel mogelijk te bereiken, maar gaan daardoor voorbij aan het feit dat aan elke waardevolle tip, produkt of dienstverlening een proces vooraf gaat. Dat proces is idealiter weer een voortvloeisel van een (financieel) plan. In dit plan is vooraf nagedacht over de gevolgen van de veranderingen waarmee wij onderweg te maken krijgen en hoe wij hiermee het beste kunnen omgaan. 1
LOEF Technische Analyse
Bron schets LOEF Methode ‘Timing, Trends & Tactics’: www.edwardloef.com Carl Richards grapte gisteren: ‘I’m often wrong, but never in doubt.’ Een veelbetekenende uitspraak! In de rol van chartist wordt de visie gepubliceerd in LOEF Technische Analyse publicaties door menig lezer/abonnee erg op prijs gesteld, maar Edward moet terugblikkend toegeven: ‘I’m often wrong.’ Hoe kan LOEF Technische Analyse u dan toch waardevolle en juiste informatie geven zonder te twijfelen of zelfs maar te adviseren? Het antwoord is hierboven in theorie in alfabetische volgorde weergegeven. Beurskoersen kunnen in theorie drie richtingen op: omhoog, zijwaarts of omlaag. Een dalende trend bestaat uit een proces van lagere toppen en lagere bodems (zie linkerhelft van de schets), terwijl een stijgende trend bestaat uit een proces van hogere toppen en hogere bodems (zie rechterhelft van de schets). Hierdoor kunt zonder twijfel weten wanneer u wat moet/kunt doen. Vanuit het traditionele beleggersbrein bied de rechterhelft van de illustratie u de meeste kansen om waarde toe te voegen. In het groen is het proces van hogere toppen/bodems zichtbaar. Langetermijn rendementskansen vergroten begint met korte-termjin verliezen beperken. Een belegging op € 290 (A) kan op langetermijn (zie X, Y, Z) weliswaar gerechtvaardigd zijn, maar bij € 267 wordt een koersverlies geleden van ca. 8%. De wiskunde berekent dat iets meer dan 8% koerswinst gemaakt moet worden voor een waardering op € 290. Een neerwaartse reactie tijdens een stijgende trend is dus beperkt toegestaan (B). Bij een groter verlies zou het verlies worden beperkt (C). Wie op € 267 de terugval in de stijgende trend aangrijpt om te investeren heeft recht van spreken, maar onder € 246 (D) gaat deze trendvolgende ‘market timer’ meer dan 8% koersverlies realiseren. In deze situatie kleur de grafiek zwart ten teken van een overgang naar een dalende trend (E). Deze dalende trend wordt bevestigd na een lagere top (F) gevolgd door een lagere bodem (G). De oranjegekleurde oplevingen zijn tijdelijke herstelbewegingen in een dalende trend. Beleggers beginnen in toenemende mate te verkopen, waardoor de koersdaling versnelt (I). Uiteindelijk eindigt deze daling in een verkoopclimax (K), hetgeen vaak samenvalt met slechte fundamentele berichten. Dit is het ultieme moment om tegen de trend in te durven gaan! Het vraagt uiteraard moed en geduld om tegen de consensus in te gaan, maar de basis is vaak dan wel gelegd. De opleving (L) erna wordt door de markt in het algemeen nog als negatief ervaren, totdat…
2
LOEF Technische Analyse …totdat de verkoopdruk blijkt opgedroogd en de vraag het aanbod begint te overwinnen (lees: gretiger wordt). Het gevolg is een hogere bodem (M). De trend in het proces van lagere toppen wordt opwaarts doorbroken (N), waarmee de overgangsfase van een dalende trend naar een stijgende trend is ingezet. Een hogere top (O) na de plaatsing van een hogere bodem is een eerste zichtbare verbetering (hoewel een positievere financiële verslaglegging vaak nog achterblijft). De tweede hogere bodem (P) gevolgd door een nieuwe hogere top (Q) is ‘het bewijs van een stijgende trend’. Het nieuws verbetert en nieuwe koersdalingen worden daarom niet meer beschouwd als een bedreiging, maar een kans om op betere tijden te anticiperen (R). U zult zien dat het vertrouwen toeneemt en het proces van hogere bodems en hogere toppen zichzelf verzelfstandigt en soms ook juist versterkt! (= positieve feedbacklus). Dit zien we terug in bijvoorbeeld de beursindices in zijn algemeenheid en bepaalde (cyclische) bedrijfssectoren en hierin genoteerde individuele aandelen in het bijzonder. In laatstgenoemde situatie zullen sommige sectoren/aandelen relatief sterk stijgen (S), waardoor deze waarden sneller nieuwe toppen bereiken (T) dan de markt als geheel (U). In beide situaties bieden koerscorrecties nieuwe instapkansen, maar degene die sneller zijn hogere winstdoel wil realiseren zal zich focussen op waarden die relatief sterker presteren (V) ten opzichte van de markt (W). Hoe harder de koers stijgt (X), hoe groter de kans dat belegger verliefd wordt op de onderliggende waarde. Zodra iedereen wordt aangetrokken om te beleggen (Y) treedt er een koopclimax (Z) in werking. Dit is het ultieme moment om tegen de trend in te durven gaan! ETFS Physical Gold vanaf november 2013 op weekbasis (zie kleuren legenda / zie berichtgeving)
Bron: Het Financieele Dagblad 26 juni 2013
Bron: Het Financieele Dagblad 25 november 2013 3
LOEF Technische Analyse AEX aandelen Benchmark AEX AEX-index Aegon Ahold Koninklijke Air France-KLM Akzo Nobel ArcelorMittal ASML Holding Corio DSM Koninklijke Fugro Heineken ING Groep KPN Koninklijke Philips Koninklijke PostNL Randstad Reed Elsevier Royal Dutch Shell A Royal Imtech SBM Offshore TNT Express Unibail-Rodamco Unilever Wolters Kluwer Ziggo AMX aandelen Benchmark AMX AMX-INDEX AALBERTS INDUSTRIES AMG Advanced Metallurgical Group Aperam Arcadis ASM International BAM NBM Binck BOSKALIS WESTMINSTER, KON. Brunel International CSM Delta Lloyd Groep EUROCOMMERCIAL HEIJMANS KONINKLIJKE TEN Nieuwe Steen Inv. Nutreco PHARMING GRP TomTom TWENTSCHE KABEL Unit 4 UNITED SERVICE GROUP VastNed Retail Vopak Koninklijke Wereldhave
TA KT + + + + + + + + + + + + + + +
TA LT +
TA KT +
TA LT +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + +
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +
RS RS KT LT + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + 0
beurs koers 400.77
W/V 5D -0.2%
W/V 20 D 2.2%
6.57 13.44 9.63 59.93 11.65 63.28 33.15 47.17 42.57 48.87 10.67 2.66 25.53 3.40 45.27 16.23 26.72 2.02 11.34 7.06 191.65 28.94 20.67 33.30
-3.6% 1.2% 7.1% 0.1% -3.5% -2.8% 3.6% -2.9% 5.6% 1.4% 0.6% -1.8% -3.3% -21.8% -7.4% 2.1% 1.6% -3.3% 2.3% 5.2% 1.2% 2.6% -4.5% 0.5%
-0.1% 8.2% 10.5% 11.2% -5.3% -0.5% 1.5% -4.0% 5.6% 5.1% 4.9% -1.3% -3.4% -14.3% -3.9% 6.4% 3.6% -6.4% -22.0% 7.8% 7.4% 2.0% -0.6% 2.8%
RS RS KT LT + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
beurs koers 658.33
W/V 5D 2.2%
W/V 20 D 3.9%
23.76 7.20 15.94 27.70 26.10 4.24 8.25 36.34 44.30 15.57 20.50 32.23 13.83 24.61 4.45 33.07 0.55 4.62 25.31 38.61 12.61 37.04 42.90 62.20
-1.0% -1.2% -1.7% 3.6% 0.1% 6.2% 0.2% 4.5% -1.5% -2.5% 11.0% 2.3% -0.5% 1.7% -2.8% 3.5% -13.0% 0.9% -0.4% 0.0% -3.9% 2.7% 1.2% 2.8%
2.4% -1.6% 19.2% 5.6% 2.8% 11.0% 1.2% 1.4% -0.4% -0.8% 8.7% 4.2% 21.3% 3.6% -2.2% -2.4% 61.5% -11.9% 0.2% 0.3% 11.8% 2.2% 2.8% 12.6%
4
TA RS KV K
K
V K V
TA RS KV K
V
V V
K K K
H
RS V
H
N/A
N/A
11 22 3 13 19 22 0 11 11 28 9 37 36 6 6 8 3 52 48 4 37 2 14 3
3 28 22 0 10 0 17 31 17 50 24 15 23 1 3 11 14 24 20 11 81 14 4 14
H
V V
RS V
H
N/A
N/A
10 12 20 14 10 13 37 1 8 10 3 22 18 7 15 3 11 37 28 22 40 31 10 19
3 3 0 10 2 25 24 9 1 2 15 1 0 15 1 30 0 21 24 8 3 15 16 20
V
V
V
LOEF Technische Analyse BEL-20 aandelen Benchmark BEL-20 Bel-20 AB InBev Ackermans & van Haaren Ageas Befimmo Sicafi Bekaert Belgacom Cofinimmo COLRUYT D'Ieteren Delhaize Groep Delta Lloyd Groep Elia GBL GDF Suez KBC Groep Solvay Telenet Group Holding ThromboGenics UCB Umicore DJ Stoxx 600 sectoren Benchmark DJ Stoxx 600 DJ STOXX 600(P)-Euro DJ STOXX Auto&Parts DJ STOXX Bank Index DJ STOXX Basic Resr. DJ STOXX Chemical DJ STOXX Constr&Mat DJ STOXX Fin.Serv. DJ STOXX Food&Bev. DJ STOXX Health Care DJ STOXX Industrial DJ STOXX Insurance DJ STOXX Media DJ STOXX Oil & Gas DJ STOXX Pers&House DJ STOXX Retail DJ STOXX Technology DJ STOXX Telecom DJ STOXX Trav&Leisur DJ STOXX Utility STOXX Europe 600 REITS
TA KT + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + TA KT + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
beurs koers 3041.71
W/V 5D 1.9%
W/V 20 D 4.8%
TA RS KV K
+ + + + + + + + + + + -
RS RS KT LT + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
74.27 84.00 32.79 51.50 27.26 22.79 86.30 39.88 37.18 52.00 20.50 34.62 70.74 17.78 45.20 112.50 45.37 21.26 53.00 35.55
0.6% 1.0% 2.4% 0.7% 1.2% 0.4% 1.5% 2.9% -1.3% 4.5% 11.0% 0.3% 2.2% 2.3% 1.4% 0.1% 2.4% 10.1% -3.1% 3.3%
2.9% 5.1% 2.0% 2.2% 8.3% 7.0% -1.0% -0.7% 6.4% 7.1% 8.7% 1.3% 4.1% 8.5% 0.4% 9.8% 4.2% 11.6% 1.7% 13.3%
K
TA LT + + + + + + + + + + + + + + + +
RS RS KT LT + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
beurs koers 338.39 513.30 203.36 420.77 758.48 343.27 343.69 493.63 634.22 415.40 233.12 260.58 337.97 591.83 327.17 287.03 306.68 199.19 296.82 67.40
W/V 5D 1.1% 0.1% -0.1% -2.8% 0.3% 3.4% 1.0% 1.6% 1.9% 0.8% 0.5% 0.2% 2.4% 1.1% 1.7% 1.0% 2.7% 1.1% 2.4% 1.8%
W/V 20 D 4.4% 5.9% 2.7% 6.0% 4.1% 6.2% 3.7% 1.6% 7.8% 1.0% 4.0% 5.2% 5.2% 6.0% 3.6% 4.2% 4.8% 4.9% 7.0% 5.8%
TA LT +
5
K V K
K
TA RS KV K
K K K K
K K K K V
K
H
RS V
H
N/A
N/A
10 9 18 36 14 8 24 0 8 3 2 24 22 16 36 19 21 5 8 18
62 45 16 9 15 18 11 14 0 14 14 11 13 19 22 35 8 28 3 19
H N/A 10 46 28 10 0 13 0 0 19 12 18 5 24 0 2 3 38 27 6
V
RS V
H N/A 0 24 1 13 7 5 17 3 18 2 2 29 60 2 3 21 27 43 7
LOEF Technische Analyse Hoofdsectoren Benchmark S&P 500 INDEX SPDR S&P 500 ETF Trust ISHARES DJ ENERGY SECT IDX FUND ISHARES DJ US CONS NCYCL SECT FD ISHARES DJ US FIN SECT IDX FUND ISHARES DJ US FINANCIAL IDX FUND ISHARES DJ US HEALTHCARE SECT IDX F ISHARES DJ US INDUST SECT FUND ISHARES DJ US REAL ESTATE INDEX FD ISHARES DJ US TECH SECTOR INDEX FD ISHARES DJ US TELECOM SECT IDX FD ISHARES DJ US UTIL SECT IDX FUND Dow Jones Industrials Avg Benchmark DJIA NY-DJ-Industrial Avg 3M Co American Express Co AT&T Inc Boeing Co Caterpillar Inc Chevron Corp Cisco Systems Coca-Cola DuPont E I Nemours & Co ExxonMobil Corp General Electric Goldman Sachs Group Home Depot IBM Intel Corp Johnson & Johnson JPMorgan Chase & Co McDonald's Corp Merck & Co Microsoft Corp NIKE Inc 'B' Pfizer Inc Procter & Gamble Travelers Cos Inc/The United Technologies UnitedHealth Group Verizon Communications Visa Inc Wal-Mart Stores Walt Disney Co
TA KT + + + + + + + + + + + TA KT + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
TA LT + + + + + + + + + TA LT + + + + + + + + + + + + + +
RS RS KT LT + + + + + + + + -
beurs koers 184.84
W/V 5D 3.3%
W/V 20 D 8.6%
49.94 93.56 82.03 79.30 125.17 99.89 67.78 90.39 29.16 101.51
1.6% 1.0% -0.9% -0.7% 0.6% 0.4% 0.2% -0.3% -0.1% 0.0%
4.5% 2.3% 1.6% 2.7% 7.3% 3.3% 6.0% 4.4% 0.6% 5.8%
RS RS KT LT + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + + +
beurs koers 16179.66
W/V 5D 0.3%
W/V 20 D 2.2%
TA RS KV K
132.93 89.91 32.17 126.78 96.41 114.97 21.84 37.77 64.92 96.31 25.27 163.48 80.98 183.23 24.62 91.11 57.03 96.62 55.91 37.54 78.11 31.89 78.12 83.34 115.89 75.32 46.29 227.11 73.35 80.21
0.9% 1.0% -2.0% -2.9% -0.2% 2.0% -2.5% 0.8% 0.3% 2.4% -1.5% -0.7% 4.4% 0.0% -0.6% -1.2% -2.5% 0.6% 0.4% 0.3% 3.9% 0.0% 0.2% -1.2% 1.9% 2.0% 0.7% 0.5% -2.6% 0.8%
3.1% 4.9% -4.0% -7.7% 5.6% -1.3% -0.7% -2.5% 7.8% 1.5% 0.8% -0.7% 2.6% 3.0% -0.4% 1.3% 3.5% 2.7% 6.4% 4.2% 8.6% 7.5% -0.4% 1.3% 1.8% 5.1% -2.9% 5.0% -1.1% 11.0%
K
Met vriendelijke groet, Edward Loef, CFTe LOEF Technische Analyse BV
TA RS KV K
K
K
K K
V V K
V
K
K V K
Informatie & contact W www.edwardloef.com E
[email protected]
6
H
RS V
H
N/A
N/A
5 3 35 35 5 2 54 10 2 31
13 8 28 26 6 34 7 1 1 5
H
RS V
H
N/A
N/A
0 10 7 5 20 3 55 23 16 4 12 1 0 8 28 11 14 29 30 2 19 33 29 17 1 5 26 25 20 13
33 2 6 0 5 16 7 5 0 38 2 0 18 23 23 1 2 7 6 1 51 4 5 54 13 10 9 19 3 15
V
V
V
LOEF Technische Analyse DISCLAIMER LOEF TECHNISCHE ANALYSE B.V. (hierna: LTA) LTA levert onafhankelijke beleggingsresearch gebaseerd op methodieken die bekend staan als technische analyse. LTA of een aan haar gelieerde onderneming of persoon kan op elk willekeurig moment (in)direct een long of shortpositie hebben in de in deze publicatie genoemde financiële markten of instrumenten. Op deze publicatie is de disclaimer van www.edwardloef.com van toepassing. Edward Loef onderhoudt goede contacten met diverse brokers, zelfstandig vermogensbeheerders en private banking organisaties. Wellicht wenst u (een deel van) een vrij belegbaar vermogen te beleggen op basis van de beleggingsresearch van LOEF Technische Analyse. Voor nadere informatie en het maken van een vrijblijvende afspraak kunt u contact opnemen via
[email protected] of direct bellen: 06-51365476. KOERSDATA & KOERSGRAFIEKEN Koersdata: beurskoersen afkomstig van Reuters QuoteCentre for Metastock en VWD Groep Grafieken: gemaakt door Edward Loef CFTe KLEUREN IN DE GRAFIEK Donkergroen Lichtgroen Rood Oranje Blauw Lichtblauw Paars Geel Zwart Rode lijn Blauwe lijn Roze lijn Groen/zwarte lijn onderin grafiek
TECHNISCHE ANALYSE INTERPRETATIE - stijgende trend (long of positief of bullish) - technische correctie binnen stijgende trend (correctiefase) - dalende trend (short of negatief of bearish) - technisch koersherstel binnen dalende trend (herstelfase) - sterk opwaarts momentum tijdens stijgende trend - correctie tijdens sterk opwaarts momentum in stijgende trend - sterk neerwaarts momentum tijdens dalende trend - overdrijvingsfase (= overspannen situatie, hoog risico trendomslag) - overgangsfase tussen stijgende en dalende trend en vice versa - 120 daags simpel gemiddelde (tenzij anders vermeld) - 20 daags simpel gemiddelde (tenzij anders vermeld) - relatieve sterkte ten opzichte van een nader toegelichte benchmark - MACD afgeleid van relatieve sterkte
VERKLARENDE WOORDEN/BEGRIPPENLIJST & AFKORTINGEN Trend KT Trend kortetermijn afhankelijk van beurskoers boven/onder het 20-daags simpel gemiddelde Trend LT Trend langetermijn afhankelijk van het 20-daags gemiddelde van de beurskoers boven/onder het 120daags gemiddelde. W/V Procentuele verandering 5D / 20D / 5W / 20W 5 handelsdagen / 20 handelsdagen / 5 handelsweken / 20 handelsweken Trendsignaal Uitbraak boven/onder 20 daags hoogste/laagste koers kan een trendmatige beweging veroorzaken RSI Relatieve sterkte index = maatstaf op een schaal van 0-100, waarbij < 30 STO Stochastics = korte termijn indicator voor onder/overwaarderingen (< 20 / > 80) Overbought overwaardering in deze publicatie in de RSI (> 70) of Stochastics (> 80) Oversold onderwaardering in deze publicatie in de RSI (< 30) of Stochastics (< 20) RS Relatieve sterkte (vergelijkingsmaatstaf t.o.v. een nader genoemde benchmark) RS KT Relatieve sterkte kortetermijn (op basis van dagkoersen) RS LT Relatieve sterkte langetermijn (op basis van weekkoersen) MACD Moving Average Convergence Divergence Indicator TA Technisch Alert (handelssignaal) K Technisch ‘K’oopsignaal (mechanisch signaal veronderstelt stijgingspotentieel) V Technisch ‘V’erkoopsignaal (mechanisch signaal verondersteld dalingspotentieel) H Technisch ‘H’ouden in een opgaande trend of ‘H’edgen in een dalende trend RSK Relatief ‘K’oopsignaal (t.o.v. andere beleggingswaarde / (geel gearceerde) benchmark RSV Relatief ‘V’erkoopsignaal (t.o.v. andere beleggingswaarde / (geel gearceerde) benchmark H Historie (aantal verstreken perioden sinds het laatste technische RS-signaal in trendoverzicht 1W 4W 13W Afkorting voor aantal verstreken weken m.b.t gerealiseerde koersperformance Koersperformance Procentuele verandering in koers gedurende een specifieke genoemde periode NA/NA Aanduiding voor gebruik als benchmarkmaatstaf voor relatieve sterkte vergelijking Veranderingen ten opzichte van vorige (publicatie)datum inzake de korte- of langetermijn trend *) Ad *) In overzicht vermeld links van kolom ‘TA KT’ heeft betrekking op de kortetermijn trendrichting Ad *) In overzicht vermeld rechts van kolom ‘TA LT’ heeft betrekking op de langetermijn trendrichting
Behaalde rendementen in het verleden zijn geen garantie voor toekomstige resultaten
7
