Liturgie- en preeksuggesties
4 oktober 2009 Wereldmissiedag van de kinderen
Liturgie Wereldmissiedag van de kinderen 4 oktober 2009
mensen met elkaar en hun verbondenheid met de hele schepping en met name de dieren.
Verbonden met alles wat leeft
Informatie over Bougainville, zijn geschiedenis en bevolking en de katholieke geloofsgemeenschappen aldaar kunt u vinden in Missio Berichten, een speciale uitgave in het kader van Wereldmissiemaand. Deze uitgave is gratis verkrijgbaar bij Missio. Op onze website www.missio.nl vindt u naast informatie ook mooie foto’s. Voor de kinderen zelf is er de website www.klap.net .
Inleiding In deze brochure vindt u suggesties voor een gezinsviering in het weekeinde van 3 en 4 oktober en voor een kinderwoorddienst. Er is gekozen om geen complete viering uit te schrijven, doch suggesties voor enkele onderdelen mee te geven. Op deze manier kunt u het makkelijk inpassen in de plaatselijke gebruiken van uw parochie. De lezingen van deze zondag zijn rijk aan thematieken. Twee onderwerpen springen eruit: de verbondenheid tussen man en vrouw en de kinderen die naar Jezus komen. Deze zondag is het Wereldmissiedag van de kinderen. Op deze dag gaat het er om kinderen bewust te maken van de leefsituatie van kinderen elders in de wereld. Missio Kinderen werkt aan een wereldwijde solidariteit tussen kinderen hier en elders in de wereld, vanuit de gedachte dat wij allen kinderen van één God zijn. Ook kinderen elders oefenen zich in solidariteit met kinderen hier. Dit jaar schenkt Missio bijzondere aandacht aan het eiland Bougainville in de Stille Oceaan. Daarnaast is het vandaag, 4 oktober, Werelddierendag, de sterfdag van de heilige Franciscus. Wij hebben daarom de volgende keuzes gemaakt met betrekking tot de liturgie van deze zondag. Wij richten ons op het tweede gedeelte uit het Marcusevangelie, waarin Jezus de kinderen tot zich laat komen. Dat thema past bij Wereldmissiedag van de kinderen. Vanuit de eerste lezing leggen we het accent op de verbondenheid van alle 2
Symbool / beeld Indien u graag een symbool of beeld centraal stelt in de viering dat typerend is voor Bougainville, kunt u denken aan de kokosnoot. De kokosnoot is een van de vruchten van Gods schepping. We weten allemaal dat het van groot belang is om goed met de aarde om te gaan. Duurzaamheid is een woord dat inmiddels behoorlijk ingeburgerd is. De inwoners van een van de kleinere eilanden bij Bougainville, de Cartereteilanden, ondervinden reeds de gevolgen van de klimaatveranderingen. Zij zijn gedwongen hun eiland te verlaten, want door de stijging van de zeespiegel verdwijnt het langzaam maar zeker onder water. De kokosnoot is een vrucht waarvan we heel veel onderdelen kunnen gebruiken. Kokosolie zit bijvoorbeeld in veel huidproducten, zoals bodylotion en zeep. Op Bougainville, waar zeer veel kokospalmen groeien, gebruikt men het zelfs als brandstof voor de auto. Kokos wordt veel gebruikt in de keuken, vers of in gedroogde vorm. Het kokoswater of de kokosmelk kan men drinken en het jonge malse vruchtvlees kan men eruit lepelen. Daarnaast worden van de kokosvezels onder andere touw, kokosmatten en borstels gemaakt. En het kokoshout wordt sinds enkele jaren gebruikt voor parketvloeren.
3
Gezinsviering Openingswoord Vandaag vieren wij Wereldmissiedag van de kinderen. De hele wereld mag weten, dat God ons de aarde heeft gegeven. De aarde is er voor iedereen, jong en oud, klein en groot, voor mensen dichtbij en ver weg. En de aarde is er ook voor alle dieren. Vandaag is het immers ook Werelddierendag. Wij zijn allemaal met elkaar verbonden, mensen en dieren. Daarover gaan we mooie verhalen horen.
Openingsgebed Goede God, wij vieren met elkaar Wereldmissiedag van de kinderen. Helpt U ons om er een fijne viering van te maken. Zodat we ons hier thuis voelen bij elkaar, moeders en vaders, meisjes en jongens, opa’s en oma’s. We weten ons verbonden met alle kinderen op de hele wereld. Wij willen speciaal stil staan bij de kinderen die in moeilijke omstandigheden moeten leven. Zoals veel kinderen op het eiland Bougainville. Wij bidden U: open ons hart naar U, opdat de verhalen over uw schepping, over Jezus en over de kinderen van Bougainville vandaag kunnen klinken.
Lezingen Genesis 2, 18-24 Hebreeën 2, 9-11 Marcus 10, 2-16 (of 13-16)
4
Preeksuggestie Vandaag staat de hele wereld centraal. Dat is groot en veel. Het is Werelddierendag en het is een bijzondere dag voor de kinderen van de hele wereld: het is Wereldmissiedag van de kinderen. We vieren dan in de kerk dat alle mensen, speciaal de kinderen, met elkaar verbonden zijn en bij elkaar horen. Of ze nu dichtbij wonen of heel ver weg. In het verhaal uit de bijbel hebben we gehoord dat God iedereen op de wereld heeft geschapen, alle mensen en alle dieren. Adam mocht alle dieren een naam geven. Mensen en dieren horen bij God. God zorgt voor ons. En hij heeft aan Adam en Eva en aan alle mensen daarna gevraagd om goed voor de aarde te zorgen, voor elkaar, voor de dieren en de bomen, planten en bloemen. Elk jaar op Werelddierendag herinneren we ons, hoe mooi de aarde is en dat we er goed voor moeten zorgen. Maar het is vandaag niet alleen een bijzondere dag voor de dieren, het is ook een speciale dag voor alle kinderen van de hele wereld. En we noemen dat Wereldmissiedag van de kinderen. We denken dan vooral aan al die kinderen die het niet zo fijn hebben. Omdat ze arm zijn, honger lijden, ziek zijn, moeten werken in plaats van mogen spelen of omdat hun land oorlog voert. De wereld is wel heel groot. Je kunt toch niet voor iedereen zorgen? Nee, dat kan niet. Daarom denken wij dit jaar aan de kinderen van het eiland Bougainville. Dat eiland ligt in de Stille Zuidzee, helemaal aan de andere kant van de wereld. Daar groeien bijvoorbeeld bomen die wij hier in Nederland niet hebben, zoals kokospalmen. En aan die bomen groeien kokosnoten. Die zijn zo hard dat je ze bijna niet open kunt krijgen. Maar als het dan toch lukt, dan kun je er heel veel van gebruiken. Je kunt het binnenste eten en het sap, de kokosmelk kun je drinken. Je kunt er olie van maken en die kun je op je huid smeren. Op Bougainville wordt de olie van de kokosnoot zelfs gebruikt om de auto te laten rijden in plaats van benzine, want dat is er bijna niet. 5
Op de olie van één kokosnoot kun je een kilometer rijden. En van de buitenkant kun je touw maken of kokosmatten. Zo wordt er niets verspild. Maar de natuur is er niet alleen maar mooi. Door de opwarming van de aarde stijgt de zeespiegel. En een heleboel kleine eilandjes verdwijnen langzaam maar zeker in zee. Een groepje eilanden dat bij Bougainville hoort, heet de Carterets. Delen van de Carterets zijn al in de oceaan verdwenen, maar nu dreigen ze echt helemaal onder te lopen. Er kunnen geen planten meer groeien, dus de mensen kunnen geen eten meer verbouwen. Geleerden zijn het erover eens dat de eilanden over ongeveer 5 of 6 jaar niet meer bestaan. De mensen van de Carterets moeten nu een nieuw thuis zien te vinden. Veel mensen gaan naar Bougainville, dat is een groter eiland. Ze moeten daar weer een nieuw huis bouwen en de kinderen moeten weer naar een andere school. Gelukkig helpt de kerk daar een handje bij door de mensen grond te geven waarop ze hun huis kunnen bouwen. Ongeveer 10 jaar geleden was er een oorlog op het eiland, er zijn toen veel ziekenhuizen, kerken, huizen en scholen verwoest. En die zijn nog niet allemaal opgebouwd. De kinderen die toen de oorlog hebben meegemaakt, hebben daar nu nog steeds nachtmerries van. Gelukkig worden ze wel geholpen door de mensen in de parochies: de pastor, zusters en veel vrijwilligers. De kinderen van Bougainville sparen elke week van hun zakgeld om dat te geven aan de kinderen van de Carterets die gevlucht zijn voor het stijgende water. Iedere week telt de juffrouw van de school alles van elke groep bij elkaar op. En dan vertelt ze wat elke groep gespaard heeft. De groepen maken er soms een wedstrijdje van wie het meest gespaard heeft in een week. In het evangelieverhaal zegt Jezus dat kinderen ook mee kunnen helpen om de wereld een beetje beter te maken. Dat doen niet alleen 6
volwassenen. De kinderen van Bougainville laten zien dat dat kan, door hun gevluchte leeftijdgenootjes te helpen een nieuw thuis te bouwen. Jezus zegt in dit verhaal dat je helemaal niet rijk hoeft te zijn, of groot en sterk, of superslim. Iedereen kan meewerken aan een betere wereld. En iedereen doet dat op zijn eigen manier. Zodat de aarde kan worden zoals God het bedoeld heeft.
Geloofsbelijdenis Wij geloven in God die de Vader is van alle mensen, groot en klein, die de hele wereld heeft gemaakt met alles wat erop en erin zit: de hoge bergen en de diepe zeeën. Wij geloven in Jezus die de broer is van ons allemaal, die is doodgemaakt maar nu toch leeft omdat God zijn Vader is. Wij geloven dat wij niet alleen staan; dat wij bij elkaar horen; één grote gemeenschap van mensen die wonen in hetzelfde huis: onze wereld. Wij geloven in vrijheid en vrede die wij elkaar kunnen geven. Wij geloven in het leven dat sterker is dan de dood omdat God onze Vader is. Amen. 7
Voorbede Goede God, Wij bidden voor alle kinderen dichtbij en ver weg. Wij zijn allemaal kinderen van U. In het bijzonder bidden wij voor de kinderen op het eiland Bougainville, die ziek zijn door aids of malaria; kinderen die moeten vluchten voor het stijgende water van de zee. Dat zij mensen om hen heen vinden die hen helpen een nieuw thuis te vinden. Goede God, Wij bidden voor onze aarde en alles wat er op leeft: planten, bomen, bloemen, dieren en mensen. Help ons goed voor de aarde te zorgen, dat we niet meer nemen dan we nodig hebben. Zodat ook alle mensen die na ons leven kunnen genieten van uw schepping. Goede God, Wij bidden voor alle leiders in de wereld en in de kerk. Dat zij al het mogelijke doen om een einde te maken aan armoede, ziekte en oorlog. Zodat de wereld een fijne plek wordt voor iedereen. Zend uw goede Geest om hen daarbij te helpen.
8
Aankondiging van de collecte De collecte van deze zondag is voor de kinderen in onze Kerk overal ter wereld. De opbrengst gaat dit jaar met name naar de kinderen op het eiland Bougainville. Met onze bijdragen ondersteunen we de kerk daar, die zich inzet voor de opvang van kinderen met hiv/aids, kinderen die getraumatiseerd zijn vanwege de oorlog en kinderen en hun ouders die van naburige eilanden moeten vluchten vanwege het stijgende zeewater. Tip U kunt bij deze collecte ook de spaarzakjes voor de kinderen uitdelen en ze op missiezondag 18 oktober weer laten inleveren bij de collecte.
Eucharistisch tafelgebed U kunt vandaag bijvoorbeeld het Eucharistisch Gebed voor liturgie met kinderen en jongeren bidden. (Eucharistisch Gebed VIII, IX of X)
Slotgebed / Zegengebed Goede God, zegen de kinderen wereldwijd. Dat zij een goede toekomst mogen krijgen. Een toekomst waarin geen gebrek meer is aan eten, huizen, scholen en medicijnen en men oog heeft voor de noden en de gaven van elkaar. Amen.
9
Suggesties voor liederen Zingt voor de Heer (GvL 565), openingslied Zingt een nieuw lied (GvL 561), openingslied Laat de kind’ren tot Mij komen; (Uit: Alles wordt nieuw, Hanna Lam en Wim ter Burg, uitgeverij Callenbach), evangelielied Lied voor bijna iedereen (GvL 438), communielied Zolang er mensen zijn (GvL 567), slotlied
Extra: Teksten ter bezinning Gebed van Franciscus Heer, maak mij tot gereedschap van uw vrede Laat mij liefde brengen waar haat is Laat mij vergeven, waar onrecht is Laat mij verzoenen, waar onenigheid is Laat mij geloof brengen, waar twijfel is Laat mij hoop brengen, waar wanhoop is Laat mij licht brengen, waar men in duisternis leeft Laat mij vreugde brengen, waar droefheid is.
Maak van mij een regenboog Bisschop Helder Camara, Brazilië Maak van mij een regenboog met al die mooie kleuren waarin U, God, voor iedereen uw licht breekt na de regen.
Maak van mij een regenboog, symbool van betere tijden, die na iedere storm op zee uw licht kan laten schijnen. Is het waar, Heer, dat U ook vandaag de dag nog graag kijkt naar de zee, naar de wind en naar het licht? Is het toeval dat het vogels zijn, bloemen en ook kinderen waarnaar uw aandacht gaat? Maar zeker weet ik ook dat U niet minder oog hebt voor wat mensen onophoudelijk doen die delen in uw schepping. Als ik kon, zou ik ieder kind een globe geven of een wereldkaart, om hun een wijde blik te geven en hart voor ieder volk en ras. Is het waar, Heer, dat U de regenboog als vredesteken aan de hemel plaatst, als teken van verzoening tussen U en alle mensen? Geef ons opnieuw zo’n duidelijk teken dat de wereldbevolking wakker schudt. Maak, dat de rijken van deze aarde de waanzin inzien van oorlog en de armoede van zovelen als een schandaal voor hen en voor hun kinderen. (Uit: Jan Brock, Geef ons heden ons dagelijks brood; Bidden met de armen)
10
11
Kinderwoorddienst Indien er geen gezinsviering is kunt u gebruik maken van onderstaande suggesties voor een kinderwoorddienst. Vooraf: aankleding van de ruimte U kunt een kijktafel maken, die laat zien dat het vandaag Wereldmissiedag van de kinderen is. En dat het gaat over alle kinderen van de hele wereld. U kunt de poster van Wereldmissiedag ophangen, met daarbij een grote wereldkaart. U zet er een waxinelichtje bij en een spaarpotje. Om het wat meer exotisch te maken kunt u er een kokosnoot bij leggen, dit is iets typerends voor het eiland Bougainville. Omdat het ook Werelddierendag is, kunt u ook daarvan elementen op de kijktafel plaatsen. Voor ideeën en suggesties over kijk- en sfeertafels kunt u kijken op de website www.geloventhuis.nl. 1. Opening U gaat met de kinderen bij of rond de kijktafel staan en laat de kinderen vertellen wat ze zien. U vertelt daarbij dat het vandaag Wereldmissiedag van de kinderen is. We denken dan aan alle kinderen van de hele wereld, dichtbij en ver weg. En het is ook Werelddierendag. Mensen en dieren horen bij elkaar en wonen allemaal op deze aarde. U steekt het waxinelichtje aan en bidt het volgende gebed: Goede God, Wij vieren met elkaar Wereldmissiedag van de kinderen. We voelen ons verbonden met alle kinderen op de hele wereld. Wij willen speciaal stil staan bij de kinderen die het moeilijk hebben, zoals veel kinderen op het eiland Bougainville. 12
Wij bidden U: steunt U hen en ons om er samen een goede wereld van te maken. 2a. Bijbelverhaal Als Bijbelverhaal is gekozen voor de eerste lezing van deze zondag, het scheppingsverhaal uit het tweede hoofdstuk van het boek Genesis. Hierin komt duidelijk de verbondenheid met elkaar naar voren. Verbondenheid tussen mensen en God, tussen mensen onderling en tussen mensen en dieren, verbondenheid kortom met de hele aarde. Suggesties voor verhalen uit kinderbijbels Voor kinderen tot 8 jaar: • Uit: Bijbelse verhalen voor jonge kinderen, D.A.Cramer-Schaap en Annemarie van Haeringen (Amsterdam, 2005) Het geschenk van God, Genesis 2, blz. 14-15 • Uit: Kijkbijbel, Kees de Kort (Haarlem, 2007) In het begin, Genesis 1, blz. 10-21 • Uit: Om te beginnen; Bijbel voor jonge kinderen, Bara van Pelt en Anja A. de Fluiter (Hilversum, 2000) Op je plaatsen allemaal, Genesis 1, blz. 14-16 Voor kinderen vanaf 8 jaar: • Uit: Woord voor Woord, Karel Eykman (Ede, 1987) De eerste mensen, Genesis 2, blz. 212-213 • Uit: Het hoogste woord; bijbel voor kinderen, Hanna van Dorssen (red) (Baarn, 2003) Open en bloot, Genesis 2, blz. 18-19 • Uit: Op weg; verhalen uit de bijbel voor kinderen, Baukje Offringa (Zoetermeer, 1994) Een verhaal over het begin, Genesis 2, blz. 149-150 (gedeelte hieruit)
13
2b. Sleutelverhaal Indien u liever met een sleutelverhaal werkt, dan is het volgende verhaal zeer geschikt: De eenzame zeehond. Door Corinne van Moorselaar. In: Sta eens even stil, An Kesseler-Van der Klauw (Haarlem, 1977), blz. 104-109. Zie ook onze website www.missio.nl. Dit verhaal laat de verbondenheid van dieren zien en de zorg van mensen voor dieren. 3. Verwerking a. Praat met de kinderen na over het verhaal. Stel zoveel mogelijk open vragen en probeer niet te veel uit te leggen of de ‘goede’ antwoorden te geven. Het verhaal spreekt voldoende voor zich. Laat de kinderen reageren op vragen als: • wat vind je mooi in het verhaal? • wat vind je raar? • wat vind je moeilijk? • geef jij jouw huisdier ook een naam?
T ip Meestal is er maar weinig tijd in de kinderwoorddienst. Probeer dus zoveel mogelijk al van te voren klaar te hebben. 4. Afsluiting / gebed U gaat met de kinderen weer bij de kijktafel staan en legt de slinger van kinderen erbij. U sluit af met een kort gebed: Goede God, Dank U wel voor onze mooie wereld met alle kinderen, dieren, bloemen en planten. Wij horen allemaal bij U en bij elkaar. Amen.
b. Een slinger van kinderen. Maak met elkaar een grote slinger van kinderen. Daarvoor heb je nodig: stroken gekleurd papier, schaar, stiften of kleurpotloden en plakband. Neem een strook papier en vouw deze in harmonicavorm op. Op de bovenkant, aan de zijde van de vouw, tekent u de helft van een eenvoudige mensen/kinderfiguur. De kinderen knippen deze figuur uit en als ze de strook papier uitvouwen heeft ieder kind een slinger van kinderen. Zorg ervoor dat de strook lang genoeg is voor zo’n vijf figuurtjes. Laat de kinderen deze figuurtjes intekenen en kleuren. Daarna plakt u alle slingers aan elkaar tot één grote slinger van kinderen die de hele wereld representeren. Als variatie kunt u ook slingers van dierenfiguren laten maken of bomen, om zo te verwijzen naar de verbondenheid van de hele schepping. 14
15
Postbus 93140 2509 AC Den Haag T 070 304 74 44 E
[email protected] F 070 381 83 55
www.missio.nl
