DE 7 SPEERPUNTEN VAN MISSIO Missio richt zich op een zevental activiteiten. Net als de kleuren van de regenboog geven die activiteiten meer kleur aan het leven van parochies wereldwijd.
1. Kind in
nood
g 2. Scholin
3. Pastorale vorming
4. Parochiev
rijwilligers
helpen
5. Parochiegemeenschap opbou
wen
Liturgie- en preeksuggesties
n
Postbus 93140
6. Hun kerk steune
2509 AC Den Haag T 070 304 74 44
6 oktober 2013 Wereldmissiedag van de kinderen
E
[email protected] F 070 381 83 55
www.missio.nl www.missiokids.nl
7. Onze kerk inspireren
1
Wereldmissiedag van de kinderen 5 en 6 oktober 2013 Inleiding In deze brochure vindt u suggesties voor een gezinsviering en een kinder woorddienst in het weekeinde van 5 en 6 oktober. Er is gekozen om geen complete viering uit te schrijven, doch suggesties voor enkele onderdelen mee te geven. Op deze manier kunt u het gemakkelijk inpassen in de plaatselijke gebruiken van uw parochie. Deze brochure is ook te downloaden van onze website, in een pdfbestand. Als u de brochure in een word-bestand wilt hebben, kunt u een e-mail sturen aan:
[email protected]
2
1. Tanzania in kerngegevens Oppervlakte: 947.300 vierkante km (inclusief eilanden). Dat is 23 keer Nederland. Water vormt voor grote delen de natuurlijke grens van Tanzania: de Indische Oceaan (ca. 750 km), het Malawimeer, het Tanganyikameer en het Victoriameer. Hoofdstad: Dodoma. De regeringszetel staat in Dar Es Salaam. Inwoneraantal: 43,6 miljoen. 42% is jonger dan 14 jaar. De gemiddelde leeftijd van de bevolking is 19 jaar. 22,5% van de mannen en 37,5% van de vrouwen is analfabeet. Bevolkingsgroepen en talen: De officiële landstaal is Kiswahili. Daarnaast zijn er ca. 130 andere talen, overeenkomstig de verschillende etnische groepen. Omdat geen enkele etnische groep een meerderheid vormt, is er niet een dominant volk. De politiek stimuleerde niet een bepaalde etnische groep, maar wel het Kiswahili als verbindende taal. Op de scholen wordt als tweede taal Engels onder wezen. Religie: Omdat het te gevoelig ligt, wordt het behoren tot een godsdienst niet meer officieel geregistreerd. Men spreekt van ongeveer een derde deel christenen, een derde deel moslims en een derde deel aanhangers van de traditionele religies. De eilanden en de kustregio’s zijn over wegend islamitisch; in het binnenland overheerst het christelijke geloof. Gezondheid: De situatie met betrekking tot de gezondheidszorg is niet rooskleurig. In Tanzania is er op elke 1000 mensen slechts 0,01 arts beschikbaar. Ook nu nog worden jaarlijks ongeveer 70.000 kinderen met het hiv-virus besmet. Meer dan 1,4 miljoen mensen leven met hiv/aids. De grootste doodsoorzaak in Tanzania is echter malaria. Economie en bodemschatten: koffie, thee, sisal, cashewnoten, tabak, katoen; goud, ijzer, kolen, diamanten.
3
2. De Kerk in Tanzania
3. MISSIO en Wereldmissiedag van de kinderen
Kleine Christelijke Gemeenschappen De kern van het kerkelijke leven in Tanzania vormen de 20.000 Kleine Christelijke Gemeenschappen. In het Engels spreekt men van Small Christian Communities (SCC’s). Een Kleine Christelijke Gemeenschap is een kleine groep die bestaat uit 10 tot 15 gezinnen. Wekelijks komt men bij elkaar. De mensen bidden samen, delen het Woord van God, praten over hun problemen en zien naar elkaar om. Als zich iets voordoet, wat ze zelf niet kunnen oplossen, wenden ze zich tot de parochie. Elke groep wordt geleid door een gekozen bestuur: de voorzitter en zijn plaatsver vanger, de assistent, de penningmeester en een secretaris. De taken van de SCC’s zijn de laatste jaren toegenomen: ze bekommeren zich bijvoorbeeld om de kinderen of iemand is verantwoordelijk voor de caritas. Normaliter hebben de SCC’s een vaste dag waarop ze bij elkaar komen. Dat regelen de groepen zelf. Omdat veel mensen in de stad naar hun werk moeten, komen zij vaak bij elkaar voordat het werk begint. Er is geen priester die de groep leidt. De groepsleden lezen eenvoudigweg Gods Woord en proberen uit te leggen, wat het voor hen betekent. Een bijeenkomst duurt minimaal een uur. De pastor is de leider van alle SCC’s in zijn parochie. Hij bezoekt de groepen regelmatig. Op de feestdag van de patroon van de SCC viert hij normaliter de eucharistie. Soms is er bij die gelegenheid ook een doop van kinderen of een huwelijk. Zo houdt hij een band met de mensen in de vaak grote parochie en komt hij op de plaatsen waar ze wonen, leven en werken.
MISSIO is het katholieke solidariteitsfonds van de wereldkerk. MISSIO Nederland is onderdeel van de internationale Pauselijke Missiewerken en steunt wereldwijd kinderen in nood, het pastorale werk van parochies en bisdommen en de opleiding van priesters, diakens, pastorale werkers en catechisten. Dit jaar schenkt Missio aandacht aan de katholieke kerk in Tanzania. Wereldmissiedag van de kinderen heeft als motto: kinderen helpen kinderen. Het doel is kinderen er van bewust maken dat zij zelf iets kunnen bijdragen aan een betere wereld. Dat is niet alleen iets voor volwassenen of rijke mensen. Alle kinderen ter wereld in de katholieke kerk zamelen geld in, ook de zogenaamd arme kinderen in Afrika en Azië. Het gaat niet om de hoeveelheid die je geeft, maar om de intentie: vanuit je hart iets voor anderen over hebben. Dat is solidariteit. Iedereen kan meedoen.
Meer over Kleine Christelijke Gemeenschappen is te vinden op onze website: www.missio.nl.
4
4. Bij de lezingen De profeet Habakuk schreeuwt het uit naar God over de ellende die hij om zich heen ziet. Hoe lang moet het nog duren voordat God te hulp schiet en redding brengt. Waarom luistert God niet? Toch geeft God een antwoord: schrijf het visioen op. Houd vast aan het visioen dat de rechtvaardige zal leven door zijn trouw. Wacht maar, het visioen wordt werkelijkheid. Kernthema’s in de lezing zijn volharding, doorzettingsvermogen, vasthouden aan je droom van een betere wereld. Blijven geloven dat het mogelijk is. Bij het zien van de ellende om hem heen er vaart Habakuk zo’n machteloosheid dat hij het uitschreeuwt naar God. De leerlingen er varen ook een machteloosheid als ze van Jezus horen wat hen nog te wachten staat. En zij roepen tot Jezus: ‘Geef ons meer geloof’. Het antwoord van Jezus laat zien dat het niet om meer in de zin van kwantiteit gaat, maar dat het gaat om de kwaliteit van 5
het geloof. Het hoeft helemaal niet veel en groot te zijn, dat geloof kan zelfs zo onooglijk klein zijn als een mosterdzaadje, maar als het die kracht heeft dan kunnen er wonderen gebeuren. Geloof en houd vast aan dat geloof, geef niet op, het geloof heeft en geeft kracht. De kracht van het kleine Het gaat er niet om dat alleen grote en machtige mensen iets goeds kunnen doen. Je hoeft er ook niet rijk of heilig voor te zijn of president van een land. Het gaat niet om groot en meer. Het gaat om de intentie van waaruit je de dingen doet. De kwaliteit van je geloof en je overtuiging. En die kwaliteit vergelijkt Jezus met een mosterdzaadje. Zo klein dat het bijna niet te zien is. Maar zo krachtig dat het de stevigste en sterkste van alle bomen kan ontwortelen en verplaatsen. We zeggen wel dat geloof bergen kan verzetten. Je kunt ook denken aan de kracht van een enkele waterdruppel, die kan een steen uithollen. Als het maar lang genoeg duurt, als je maar volhoudt, als je er maar in blijft geloven. Dat geloof wordt gevoed door het visioen, die droom die je voor ogen hebt, waar de dingen eerlijk verdeeld zijn.
Meer informatie over Tanzania kunt u vinden op onze websites: www.missio.nl en www.missiokids.nl en in de Informatiefolder die speciaal voor Wereldmissiemaand gemaakt is. Voor de kinderen is er een speciale Kinderkrant. Beide zijn gratis verkrijgbaar bij Missio: tel. 070 – 304 74 44, e-mail
[email protected].
6
Elementen voor een gezinsviering Openingswoord Vandaag vieren wij Wereldmissiedag van de kinderen. Waar wij ook wonen op deze wereldbol, in Nederland, India, China, Afrika, alle mensen horen bij elkaar. God heeft ons de wereld gegeven om er iets moois van te maken. Maar dat lukt niet altijd. Er zijn kinderen die honger lijden, kinderen die moeten werken en niet naar school kunnen om te leren, kinderen die geen thuis meer hebben en op straat moeten leven. In deze viering zijn wij bijzonder verbonden met de kinderen in Tanzania. Tanzania is een groot land in Afrika, met een hele beroemde berg, de Kilimanjaro. Je kunt er ook veel wilde dieren tegenkomen. Maar de mensen in het land zijn nog vaak arm en niet alle kinderen kunnen naar school. Daarom denken wij vandaag speciaal aan deze kinderen. Openingsgebed Goede God, wij vieren met elkaar Wereldmissiedag van de kinderen. Helpt U ons er een fijne viering van te maken. Zodat we ons hier thuis voelen bij elkaar, moeders en vaders, meisjes en jongens, opa’s en oma’s. Wij zijn verbonden met alle kinderen op de hele wereld. Wij willen speciaal denken aan de kinderen die het moeilijk hebben, hier in ons eigen land, en kinderen in Tanzania. Wij bidden U: open ons hart naar U, opdat de verhalen uit de bijbel, over Jezus en over de kinderen in Tanzania vandaag kunnen klinken. 7
Lezingen Habakuk 1, 2 – 3 + 2, 2 – 4 2 Timoteüs 1, 6 – 8 + 13 – 14 Lucas 17, 5 – 10
Wij geloven in het leven dat sterker is dan de dood omdat God onze Vader is. Amen.
Voor een spiegelverhaal: zie achterin dit boekje bij de kinderwoorddienst en de website www.missiokids.nl.
Voorbede Goede God, Wij bidden voor alle kinderen dichtbij en ver weg. Wij zijn allemaal kinderen van U. In het bijzonder bidden wij vandaag voor de kinderen in Tanzania.
Overweging Voor de over weging kunt u gebruik maken van de informatie in de inleiding. Geloofsbelijdenis Wij geloven in God die de Vader is van alle mensen, groot en klein, die de hele wereld heeft gemaakt met alles wat erop en erin zit: de hoge bergen en de diepe zeeën. Wij geloven in Jezus die de broer is van ons allemaal, die is gedood maar nu toch leeft omdat God zijn Vader is. Wij geloven dat wij niet alleen staan; dat wij bij elkaar horen; één grote gemeenschap van mensen die wonen in hetzelfde huis: onze wereld.
Wij bidden voor de kinderen die ’s avonds niet kunnen slapen omdat ze honger hebben. Help ons dat het voedsel op onze aarde eerlijk verdeeld wordt. Help ons met elkaar te delen. Wij bidden voor kinderen die ziek zijn. Geef dat zij mensen vinden die hen liefdevol verzorgen. Geef dat zij artsen en medicijnen krijgen die hen beter kunnen maken. Wij bidden voor kinderen die moeten werken om geld te verdienen voor hun familie. Geef dat zij toch naar school kunnen en dat zij tijd hebben om fijn te spelen.
Wij geloven in vrijheid en vrede die wij elkaar kunnen geven. 8
9
Wij bidden voor alle leiders in de wereld en in de kerk. Dat zij al het mogelijke doen om een einde te maken aan armoede, ziekte en oorlog. Zodat de wereld een fijne plek wordt voor iedereen. Zend uw goede Geest om hen daarbij te helpen. Aankondiging van de collecte De collecte van deze zondag is voor MISSIO, Wereldmissiedag van de kinderen. De opbrengst gaat dit jaar met name naar kinderen in Tanzania. Met onze bijdrage ondersteunen we de parochies daar. Mensen van de parochies zorgen dat kinderen naar school kunnen gaan, dat ze genoeg te eten hebben. Graag uw steun voor dit belangrijke werk.
Slotgebed Goede God, wij hebben met elkaar gevierd en hebben uw Woord gehoord. Dat geeft ons kracht om verder te gaan en te bouwen aan uw Rijk van vrede. Dat geeft ons kracht om te blijven geloven in een wereld waar uw liefde heerst. Daar voor danken wij U, door Jezus Christus die bij ons is vandaag en tot in eeuwigheid Amen. Tip: Aan het eind van de viering kunt u de Kinderkrant van Missio uitdelen aan de kinderen.
Tip: U kunt bij deze collecte de spaarzakjes voor de kinderen uitdelen en ze op Missiezondag 20 oktober weer laten inleveren bij de collecte. Eucharistisch tafelgebed U kunt vandaag het Eucharistisch Gebed voor liturgie met kinderen en jongeren bidden. (Eucharistisch Gebed VIII, IX of X)
10
11
Extra gebeden Alle grote en kleine dingen Alle grote dingen, prijs God, de Kilimanjaro en het Victoriameer, de Ngorongorokrater en de Serengetivlakte, de apenbroodbomen en de schaduwrijke mangobomen, alle eucalyptus- en tamarindebomen: prijs de Heer. Prijs God en eer Hem voor altijd. Alle kleine dingen, prijs God, ijverige mieren en springende vlooien, spartelende kikker visjes en muskietenlar ven, vliegende sprinkhanen en regendruppels, graankorrels en sardientjes: prijs de Heer. Prijs God en eer Hem voor altijd. (gebed uit Tanzania) Maak ons een mand vol kleuren Er is wanorde in de wereld; er is zoveel armoede; er is zoveel verdeeldheid onder de mensen; er is oorlog tussen de naties; er is geen vrede. Wij hebben ons ver wijderd van uw liefde, maar we zijn van U afhankelijk voor de lucht die we inademen; zonder die lucht zijn we dood, bewegingsloos, verteerd.
12
Doe ons omgaan met onze zusters en broeders, zwart, wit, rood, geel. Maak van de wereld één grote mand vol kleuren, beschermd door uw machtige hand, opdat er eenheid in die mand zal zijn. God, moge dit worden ver vuld in Jezus Christus, uw Zoon. Amen. (gebed uit Tanzania)
Gebed Goede God, Open onze oren, zodat wij de woorden horen die vertellen van uw liefde. Open ons hart, zodat de zorgen en noden van onze medemensen ons kunnen raken. Open onze handen, zodat we ze kunnen uitstrekken om vrede te sluiten. Open onze mond, zodat we kunnen vertellen over uw daden en verhalen. 13
Open onze ogen, zodat we in de verte kunnen kijken en in onze medemensen onze zusters en broeders zien.
Kinderwoorddienst
Vredeswens Alleen de rijst die we samen delen, voedt. Alleen het water dat we samen drinken, lest onze dorst. Alleen de strijd die we samen voeren, brengt bevrijding. Alleen de kleuren die we samen delen, zullen schitteren. Alleen de woorden die we samen vinden, zijn verstaanbaar. Alleen de weg die we samen gaan, heeft een doel. Alleen het doel dat we samen stellen, is bereikbaar. Alleen de vrede die we zelf maken, wordt wereldwijd.
Vooraf: aankleding van de ruimte U kunt een kijktafel maken, die laat zien dat het vandaag Wereldmissiedag van de kinderen is. En dat het gaat over alle kinderen van de hele wereld. U kunt de poster van Missio ophangen, met daarbij een grote wereldkaart. U zet er een waxinelichtje bij en een spaarpotje met het spaarzakje van Missio. Leg er ook de Kinderkrant van Missio bij. Als ver wijzing naar het evangelieverhaal over het mosterdzaadje kunt u enkele zaadjes neerleggen.
Indien er geen gezinsviering is, kunt u gebruik maken van onderstaande suggesties voor een kinder woorddienst.
1. Opening U gaat met de kinderen bij of rond de kijktafel staan en laat de kinderen vertellen wat ze zien. U vertelt daarbij dat het vandaag Wereldmissiedag van de kinderen is. Wij denken dan aan alle kinderen van de hele wereld, dichtbij en ver weg. U kunt een tekst over Tanzania voorlezen uit de Kinderkrant van Missio. U steekt het waxinelichtje aan en bidt het volgende gebed: Goede God, wij vieren met elkaar Wereldmissiedag van de kinderen. Wij voelen ons verbonden met alle kinderen op de hele wereld. Wij denken speciaal aan de kinderen die het moeilijk hebben, hier in ons eigen land en in Tanzania. Wij bidden U: help ons om er samen een mooie wereld van te maken. 14
15
2a. Bijbelverhaal Als Bijbelverhaal is gekozen voor de evangelielezing van deze zondag uit Lucas 17, 5-10, met de nadruk op de verzen 5 en 6. De lezing vertelt over de kracht van het geloof. Geloof gaat niet om groot of klein, niet om kwantiteit, maar om kwaliteit. Al is het zo klein als een mosterdzaadje, dan heeft het toch de kracht om wonderen te verrichten oftewel om bergen te verzetten en bomen te verplaatsen. Het is in de grote wereld en in de eigen leefwereld van kinderen helaas niet eerlijk verdeeld. Sommige kinderen hebben honger of kunnen niet naar school om iets te leren voor later. Andere kinderen leven in een land waar het steeds maar oorlog is. Of moeten werken en kunnen nooit spelen. En andere kinderen hebben juist alles wat ze maar kunnen wensen. In de bijbel waar de verhalen over Jezus in staan, wordt verteld dat de wereld er is voor iedereen en dat niemand honger zou moeten lijden. Jezus laat ook vaak in die verhalen zien wat we kunnen doen om de wereld een beetje mooier te maken. En in dit evangelieverhaal zegt hij tegen zijn leerlingen, dat het helemaal geen grote dingen hoeven te zijn. Een klein beetje geloof heeft al zoveel kracht dat het wondertjes mogelijk kan maken. Zelfs een heel klein beetje geloof, zo klein als een mosterdzaadje. Het Bijbelverhaal is ook te vinden in de volgende kinderbijbel: Woord voor Woord, Karel Eykman (Ede, 1987): Het mosterdzaadje, op pagina 56-59. Hoewel het verhaal niet precies naar deze verzen in Lucas ver wijst, vertelt het wel een versie van het verhaal van het mosterdzaadje dat heel goed de kracht van het kleine laat zien.
2b. Spiegelverhaal Indien u liever met een spiegelverhaal werkt, dan kunt u het verhaal op de volgende pagina uit Tanzania gebruiken.
16
De Suikerberg De kleine olifant Hannibal woonde in een grote olifantenkudde aan de voet van een hoge berg in Afrika. Eigenlijk zou hij een gelukkige kleine olifant kunnen zijn. Maar de andere olifantenkinderen plaagden hem er steeds mee, dat hij bij krijgertje spelen altijd als eerste gepakt werd en bij het wedstrijdje hardlopen altijd als laatste aankwam. Soms was Hannibal daarom wel verdrietig. Dan keek hij omhoog naar de witte top van de grote berg, die eenzaam boven de wijde Afrikaanse vlakte omhoog stak. Alle olifanten geloofden dat de glinsterende top van de berg uit suikerglazuur bestond. Maar hoe suiker smaakte, dat wist eigenlijk niemand precies. Want er was nog nooit een olifant helemaal naar boven geklommen. Op een dag kreeg Hannibal een fantastisch idee. Hij wilde een stukje suiker van de bergtop gaan halen. Dan zou niemand hem meer plagen. Vastbesloten ging de kleine olifant al vroeg in de morgen op pad. Eerst ging het maar een beetje omhoog, maar al snel werd het steiler en steiler. Hannibal moest er van zweten. Had hij misschien toch teveel op zich genomen? Hoe hoger hij kwam, hoe minder bomen er waren. Grote rotsen leken het onmogelijk te maken om verder te gaan. De kleine olifant, die het ondanks zijn grote inspanning steeds kouder kreeg, wilde bijna opgeven. Maar toen hij met zijn laatste krachten langs een scherpe uitstekende rotspunt stapte, lag daar ineens een wit glinsterend landschap voor hem. Eindelijk: het suikerglazuur! Voorzichtig voelde Hannibal met zijn slur f aan de witte vlakte – en hij schrok en deed snel een stap terug. Hoe kon die suiker nu zo koud zijn? “Ach, natuurlijk vanwege het suikerglazuur!”, dacht de kleine olifant. Ondanks de kou, waardoor zijn slur f helemaal blauw werd, maakt hij een grote sneeuwbal, die hij in zijn slur f rolde om mee naar huis te nemen.
17
Kort voordat het nacht werd, kwam de kleine olifant helemaal buiten adem weer bij zijn kudde onder aan de berg. Trots liet hij zijn slur f zakken, om aan de anderen de sneeuw te laten zien. Maar alleen het laatste beetje water druppelde van het puntje van zijn slur f op de warme savannegrond, waar het meteen verdroogde. Nu zou Hannibal eigenlijk pas echt heel verdrietig moeten zijn. Want het bewijs van zijn grote daad was gesmolten. Maar de kleine olifant wist nu echter, dat zijn eigen vier voeten hem verder konden dragen dan alle andere olifanten. En hij begon heel hard en vrolijk te lachen. Sinds die dag was hij bij het spelen niet meer verdrietig, ook al was hij nog steeds een beetje langzamer dan de andere olifantenkinderen.
Tips voor andere verhalen: - De kleine reus. Door Max Bolliger. Oorspronkelijke uitgave Lemniscaat, Rotterdam, 1981. Dit verhaal kunt u ook vinden in Baukje Offringa, Groeien als een boom. Verhalen bij symbolen en thema’s uit de bijbel. (Zoetermeer, 2000, pagina 17-19) - Pepo vertelt over zijn leven in Tanzania. Zie onze website www. missiokids.nl
4. Afsluiting / gebed U gaat met de kinderen weer bij de kijktafel staan en sluit af met een kort gebed: Goede God, dank U wel voor alle mensen, groot en klein, die samen met U onze wereld mooier maken. Amen.
Tip: Aan het eind van de kinderwoorddienst kunt u de Kinderkrant van Missio uitdelen aan de kinderen. Deze (gratis) Kinderkrant kunt u bestellen bij Missio in Den Haag, telefoon 070 – 304 74 44 en e-mail missio@ missio.nl
© teksten: Missio Schweiz / Missio Nederland © foto’s: Missio Schweiz
3. Verwerking De ver werking is afhankelijk van het verhaal dat u kiest. Voor alle verhalen geldt: laat de kinderen vertellen wat ze mooi vonden en wat ze misschien raar vonden in het verhaal. Daarnaast kunt de kinderen een wens laten schrijven of tekenen voor de kinderen in Tanzania.
18
19
