Literatuurstudie. Zes energie neutrale woningen te Varsseveld. Is het gras bij de buren echt groener? Energieneutraal Bouwen

Literatuurstudie Zes energie neutrale woningen te Varsseveld ‘Is het gras bij de buren echt groener?’

Opdrachtgever

Contactpersoon

: Expertisecentrum Energieneutraal Bouwen : Frits Schultheiss

Datum en Plaats

: 24-5-2011, Arnhem

Projectleden

: Ruben Bardelmeijer : Arjen Janssen : Mathijs Moons

Afstudeerbegeleiders

: Mevr. J. Reich : Dhr. F. Schultheiss

Structuurplan afstudeerproject Om het totale afstudeerproject een degelijke structuur te geven, hebben we de verschillende onderzoeken, tekeningen, verslagen en studies verdeeld over zes verschillende delen. Deze delen hebben ieder hun eigen inhoudsopgave. Om een totaalbeeld te krijgen van het afstudeerproject is het raadzaam om in ieder geval het hoofdverslag te lezen. Hieronder worden de zes delen in chronologische volgorde toegelicht: Vooronderzoek Het deel vooronderzoek is een onderdeel dat alle onderzoeken bevat die betrekking hebben op de onderzoeken voordat er echt gekeken wordt naar het ontwerp. Tijdens deze onderzoeken hebben wij een breder beeld gekregen van de bouwlocatie en van het gehele project. Hieronder de punten die zich in het vooronderzoek bevinden: o o

Startdocumenten Betrokken partijen

o o

Wijkanalyse Programma van Eisen

o o

Referentieonderzoek Methodeanalyse

Hoofdonderzoek Het deel hoofdonderzoek is een onderdeel dat alle onderzoeken bevat die betrekking hebben op de onderzoeken tijdens het ontwerpproces. Tijdens deze onderzoeken hebben wij een verdiepend beeld gekregen van het ontwerp en de daarbij komende factoren. Hieronder de punten die zich in het hoofdonderzoek bevinden: o

Architectonisch onderzoek

o o

Installaties Isolatieonderzoek

o o

GPR Gebouw module Kostenonderzoek

Technische uitwerking Het deel technische uitwerking is een onderdeel waarbij het totale concept met tekeningen wordt onderbouwd. Deze tekeningen laten zien hoe de gedachtes er in werkelijkheid uit moeten komen te zien. Hieronder de tekeningen die zich in de technische uitwerking bevinden: Plattegronden o Fundering o Begane grond o 1e verdieping o Zolder o Dak

Gevels o Noordgevel o Zuidgevel o Kopgevels

Doorsnedes o Dwarsdoorsnede A-A o Langsdoorsnede B-B

Overzichtstekeningen o Begane grond – verdieping o Zolder – Dak o Situatietekening

Hoofdverslag Het deel hoofdverslag is een onderdeel dat alle beslissingen en andere belangrijke momenten chronologisch uitlegt. In dit verslag wordt ook het definitieve concept uitgelegd. In het hoofdverslag zitten dezelfde onderdelen als in het hoofdonderzoek, enkel worden hier de beslissingen genomen. Bijlagen Het deel bijlagen is een onderdeel dat alle overige producten, die nergens anders ondergebracht konden worden bij elkaar zet. Hieronder de onderdelen die in de bijlagen komen: o o

Plan van Aanpak Logboek

o o

Urenstaat Vergaderingen

o

Reflecties

Literatuurstudie Het deel literatuurstudie is een volledig onafhankelijk onderdeel. Dit onderdeel is een kleine studie naar de positie van Nederland op het gebied van woningisolatie in vergelijking met andere landen. Deze studie heeft als titel: “Is het gras bij de buren echt groener?”

Inhoudsopgave 1 Inleiding ........................................................................................................................................... 3 1.1 Onderzoeksvragen .................................................................................................................. 3 1.2 Grens ....................................................................................................................................... 3 1.3 Structuur .................................................................................................................................. 3 2 Klimaat ............................................................................................................................................ 5 2.1 Inleiding ................................................................................................................................... 5 2.2 Köppen-systeem ...................................................................................................................... 6 2.3 Klimaten ................................................................................................................................... 6 2.4 Samenvatting ........................................................................................................................... 8 3 Isolatie-eisen................................................................................................................................. 11 3.1 Inleiding ................................................................................................................................. 11 3.2 Isolatie-eisen.......................................................................................................................... 11 3.3 Samenvatting ......................................................................................................................... 13 4 Subsidieregelingen ...................................................................................................................... 17 4.1 Inleiding ................................................................................................................................. 17 4.2 Subsidieregelingen ................................................................................................................ 17 4.3 Samenvatting ......................................................................................................................... 22 5 Artikelen ........................................................................................................................................ 25 5.1 Inleiding ................................................................................................................................. 25 5.2 Artikelen ................................................................................................................................. 25 5.3 Samenvatting ......................................................................................................................... 29 6 Conclusie ...................................................................................................................................... 31 6.1 Deelvragen ............................................................................................................................ 31 6.2 Hoofdvraag ............................................................................................................................ 31 7 Verwijzingen ................................................................................................................................. 32 7.1 Afbeeldingen .......................................................................................................................... 32 7.2 Bronnen ................................................................................................................................. 33 8 Bijlagen ......................................................................................................................................... 34 8.1 Tabel subsidies België........................................................................................................... 35 8.2 Basis-, Bonus- en innovatiesubsidie zonnesystemen Duitsland ........................................... 39 8.3 Belgisch artikel....................................................................................................................... 41 8.4 Duits artikel ............................................................................................................................ 45 8.5 Engels artikel ......................................................................................................................... 49 8.6 Fins artikel ............................................................................................................................. 53 8.7 Frans artikel ........................................................................................................................... 57 8.8 Nederlands artikel .................................................................................................................. 63 8.9 Zweeds artikel........................................................................................................................ 67

24-5-2011

1

1

Inleiding Het document dat u voor u heeft is de literatuurstudie. In de literatuurstudie komen een aantal onderwerpen aan bod die antwoord moet geven op een aantal vragen. Tijdens het proces om tot deze studie te komen zijn er verschillende bronnen geraadpleegd. Zo is er gebruik gemaakt van vakliteratuur, maar ook zijn er digitale bronnen gebruikt. De informatie die hieruit gehaald is, is kort weergegeven in deze studie. De verschillende onderwerpen zijn tegenelkaar gezet en uiteindelijk is hieruit een conclusie getrokken. Deze conclusie zal uiteindelijk antwoord geven op de hoofd- en deelvragen voor deze studie.

1.1

Onderzoeksvragen Zoals besproken bestaat deze literatuurstudie uit een hoofdvraag en een paar deelvragen. De hoofdvraag luidt: o Is de positie van Nederland op het gebied van woningisolatie in vergelijking met andere landen goed of niet goed? Om deze hoofdvraag te beantwoorden zijn er een aantal deelvragen opgesteld. Hieronder zijn de deelvragen geformuleerd: o Speelt het klimaat van een land een rol bij de isolatie-eisen van een land? o Wat zijn de isolatie-eisen die gehanteerd moeten worden voor het isoleren van woningen door de overheid per land? o Wat zijn de verschillende subsidiemogelijkheden die aangeboden worden voor het isoleren van woningen door de overheid per land?

1.2

Grens De onderzoeksvragen zorgen ook voor een grens. De drie onderwerpen die bij deze deelvragen aan bod komen zullen de ‘staanders’ zijn van de studie. De staanders zijn: o o o

Klimaat Isolatie-eisen Subsidiemogelijkheden

Een andere grens die tijdens deze studie aanwezig is, dat zijn natuurlijk de gekozen landen. Uiteindelijk is er gekozen om voor zeven verschillende landen een vergelijking op te stellen. Tijdens het lezen van de studie zal duidelijk worden waarom er gekozen is voor deze landen. Dit zijn de gekozen landen: o o o o

1.3

o o o

België Duitsland Engeland Finland

Frankrijk Nederland Zweden

Structuur Om tot duidelijke antwoorden te komen voor de hoofd- en deelvragen zal er een duidelijke structuur aanwezig moeten zijn binnen de studie. Deze structuur zal leiden tot een overzichtelijke manier van de genomen stappen en de hierbij tussentijds genomen conclusies, welke geformuleerd zullen worden in de samenvattingen. De structuur is als volgt: Eerst worden de landen beschreven welke gekozen zijn en hierbij zal het klimaat van het land beschreven worden. Na de gekozen landen, zal er voor elke land een overzicht worden gegeven van de eisen die aan de u-waardes worden gesteld. Verder zal er per land ook een overzicht worden gegeven van de subsidieregelingen die in het land gelden. Nadat er een overzicht per land is van bovengenoemde punten, zal er door middel van artikelen een beeld worden gegeven over hoe experts denken over de desbetreffende landen. Deze artikelen zullen samengevat worden en hieruit komt een beeld naar voren van wat er leeft in het land. Tot slot zal er dankzij de ontstane informatie een duidelijk antwoord gegeven kunnen worden op de hoofdvraag. Het antwoord zal vervolgens in de eindconclusie naar voren komen, samen met de antwoorden op de deelvragen.

24-5-2011

3

2

Klimaat

2.1

Inleiding In dit onderdeel worden de zeven landen besproken over het klimaat. Deze zeven landen zijn gekozen omdat ze allemaal een verschillend klimaat hebben. Er zijn landen met een warm klimaat, landen met een koud klimaat en landen met een klimaat waarin beide vertegenwoordigd zijn. Ook zitten er landen bij die ongeveer hetzelfde klimaat hebben als Nederland. Hieronder schematisch weergegeven welke landen er gekozen zijn en waar ze zich bevinden binnen de Europese Unie: o o o o

o o o

België Duitsland Engeland Finland

Frankrijk Nederland Zweden

Figuur 1: Overzichtskaart gekozen Europese landen

24-5-2011

5

2.2

Köppen-systeem Om duidelijkheid te krijgen naar wat de verschillende landen voor klimaat hebben, moet eerst duidelijk zijn welke manier het klimaat ingedeeld wordt. De analyse van de verschillende klimaten zal worden gedaan aan de hand van het Köppen-systeem. Het Köppen-systeem is oorspronkelijk bedacht door de Russische bioloog Wladimir Köppen in 1918 en deze is later verfijnd door een Duitse klimatoloog. Het Köppen-systeem gaat uit van de plantengroei. De klimaatgrenzen werden op basis van minimale en maximale gemiddelde maandtemperatuur bepaald door het verspreidingsgebied van bepaalde planten. Planten vormden een belangrijk onderdeel in de onderzoeken van Köppen, die zich afvroeg waarom bepaalde planten ergens wel of niet groeiden. Hij kwam er achter dat dit te maken had met neerslag en temperatuurverschillen. Hij kwam er achter dat klimaatgrenzen meestal op de grenzen tussen twee of meerdere hoofdtypen vegetatie lagen. De scheiding tussen tropische en droge klimaten wordt bepaald door de aan- of afwezigheid van bomen, ook is de boomgroei de indicator tussen het landklimaat en het toendraklimaat. De scheiding tussen loofboomvegetatie en naaldboomvegetatie ligt ruwweg op de scheiding tussen het koudere landklimaat en een gematigd zeeklimaat. Het Köppen-systeem kent vijf verschillende niveaus. Dit zijn de volgende: o Tropisch klimaat o Droog klimaat o Zeeklimaat o Landklimaat o Poolklimaat

2.3

Klimaten

2.3.1 België België kent volgens het Köppen-systeem een gematigd zeeklimaat. De winters in België zijn over het algemeen mild en de zomers zijn door de koele lucht van de Noordzee niet extreem warm. Het klimaat van België komt overeen met het klimaat van Nederland. Hierbij kan dus goed een vergelijking worden gemaakt met Nederland. Temperaturen (gemiddeld) Winter: 0 °C Zomer: +22 °C

2.3.2 Duitsland Duitsland kent volgens het Köppen-systeem een gematigd zeeklimaat. De zomers zijn hier over het algemeen warmer dan in Nederland, dit komt doordat de lucht die over Duitsland gaat niet van zee komt maar over land, hierdoor zal de temperatuur in de zomer wat hoger liggen dan in Nederland. De winters in Duistland zijn wat kouder dan in Nederland, dit heeft ook weer te maken met de luchtstroom die over Duitsland gaat, deze is in de winter kouder en de winter zal het hierdoor ook kouder zijn. Ook ligt er meer sneeuw dan in Nederland. Hierbij moet bij het isoleren van de woningen rekening gehouden worden. Temperaturen (gemiddeld) Winter: -4 °C Zomer: +23 °C

6

24-5-2011

2.3.3 Engeland Engeland kent volgens het Köppen-systeem een gematigd zeeklimaat. De zomers zijn hier aangenaam. De winters zijn niet heel erg streng, dit komt door de warme zeewind die in de winter over het land gaat. Dit klimaat komt goed overeen met het Nederlandse klimaat. Het isoleren van de woningen zou in theorie hetzelfde kunnen zijn, het is dus een goed land om te vergelijken met Nederland. Temperaturen (gemiddeld) Winter: +2 °C Zomer: +22 °C

2.3.4 Finland Finland kent volgens het Köppen-systeem een landklimaat. De zomers zijn hier over het algemeen het zelfde als in Nederland, het verschil met Nederland is dat het in Finland wekenlang niet regent. De winters zijn in vergelijking met Nederland een stuk strenger. De temperatuur kan ’s nachts soms op lopen tot -30 °C en het kan ook voorkomen dat de temperatuur over een lange periode niet boven nul uit komt. Een ander verschil met Nederland is dat Finland veel te maken heeft met sneeuw. Sneeuw is in Finland geen uitzondering, het is zelfs zeker dat het valt. De sneeuw blijft vaak ook lange tijd liggen. Temperaturen (gemiddeld) Winter: -15 °C Zomer: +18 °C

2.3.5 Frankrijk Frankrijk kent volgens het Köppen-systeem een drietal klimaten. Het grootste deel van het land heeft een gematigd zeeklimaat, deze hebben een relatief milde winter en de zomers zijn ook niet extreem. De Franse Alpen hebben een hooggebergteklimaat. De winters zijn hier koud en de zomers zijn hier koel. Ook valt er relatief veel neerslag en in de winter zal dit leiden tot sneeuw. Aan de zuidoostkust met Spanje kent Frankrijk een mediterraan klimaat. De winters zijn hier relatief mild, maar hier staat tegenover dat de zomers warm en erg droog zijn, ook de hoeveelheid neerslag zal gedurende de zomer niet veel zijn. Temperaturen (gemiddeld) Winter: +1 °C Zomer: +27 °C

2.3.6 Nederland Nederland kent volgens het Köppen-systeem een gematigd zeeklimaat. De zomers en winters zijn relatief gezien mild in vergelijking met andere landen. Nederland heeft het hele jaar door te maken met neerslag. Temperaturen (gemiddeld) Winter: 0 °C Zomer: +22 °C

2.3.7 Zweden Zweden kent volgens het Köppen-systeem een gematigd zeeklimaat. De zomers in Zweden zijn in vergelijking met omliggende landen relatief warm. Vergeleken met Nederland ligt de temperatuur ongeveer het zelfde. De winters zijn in vergelijking met omliggende landen mild. In vergelijking met Nederland zijn de winters veel kouder en ligt er ook langere tijd sneeuw. Temperaturen (gemiddeld) Winter: -6 °C Zomer: +22 °C

24-5-2011

7

Samenvatting Naar aanleiding van de verschillende klimaten, kan er opgemerkt worden dat de verschillen in de temperaturen in de landen groot zijn. Opmerkelijk is dat de temperatuur vooral verschilt in de winter. De temperatuur in de zomer verschilt tussen de landen niet heel erg veel. Het grootste verschil zit tussen de landen Frankrijk met 27 °C en Finland 18 °C. Kijkend naar de wintertemperatuur, valt op dat deze in sommige landen aanzienlijk lager liggen dan andere landen. De landen België, Engeland, Frankrijk en Nederland, komen gemiddeld genomen niet onder het vriespunt. Opvallend is Finland, het verschil van temperatuur tussen zomer en winter is hier enorm, van 18 °C in de zomer tot 15 °C onder nul in de winter. Dit is een verschil van 33 °C, dit is van extreem koud naar redelijk warm. Finland moet ingespeeld zijn op een klimaat in de zomer van warm en in de winter naar langdurige kou met veel sneeuw.

Temperatuur zomer- en winterperiode 30 25

Temperatuur in ° Celcius

2.4

20 15 10

Zomer

5 Winter

0 -5 -10 -15 -20

Landen

Figuur 2: Grafiek temp. zomer- winterperiode

8

24-5-2011

3

Isolatie-eisen

3.1

Inleiding Om tot duidelijke rekenwaarden te komen omtrent de isolatie van een woning zijn er een aantal isolatiewaarden uiteengezet. Belangrijke waarden voor deze literatuurstudie is de U-waarde. Om duidelijkheid te krijgen over wat deze waarde voorstelt staat hieronder een beschrijving van deze waarde. K-waarde Deze waarde is de globale isolatiewaarde van het gebouw. De K-waarde houdt rekening met het warmteverlies door de buitenmuren, daken, vloeren, vensters en de compactheid van het gebouw. Hoe lager de K-waarde, des te beter het huis is geïsoleerd. U-waarde en Rc-waarde Deze waarde is het warmtedoorgangscoëfficiënt. In de K-waarde wordt rekening gehouden met warmteverlies van verschillende onderdelen. De waarden van de onderdelen kunnen worden uitgedrukt in de U-waarde. De eenheid van de U-waarde is W/m2K. Dit is de hoeveelheid warmte die in een stationaire toestand door een wand heen gaat per eenheid van tijd, oppervlakte en temperatuurverschil tussen de omgevingen langs beide zijden van de wand. De U-waarde wordt bepaald door de verschillende materiaallagen en diktes van het onderdeel. Des te hoger de U-waarde, des te meer warmteverlies er optreedt door het onderdeel aan de buitenomgeving. Om van de U-waarde naar de Rc-waarde te gaan moet de U-waarde omgekeerd worden, dus één gedeeld door de U-waarde.

3.2

Isolatie-eisen

3.2.1 België Hieronder staat een schema met de belangrijkste U-waarden van België. Onderdeel Daken Buitenmuren Vloeren Vensters globaal

Maximale U-waarde in W/m2 K 0.3 0.4 0.4 2.5

3.2.2 Duitsland Hieronder staat een schema met de belangrijkste U-waarden van Duitsland. Onderdeel Daken Buitenmuren Vloeren Vensters globaal

Maximale U-waarde in W/m2 K 0.2 0.28 0.35 1.3

3.2.3 Engeland Hieronder staat een schema met de belangrijkste U-waarden van Engeland. Onderdeel Daken Buitenmuren Vloeren Vensters globaal

Maximale U-waarde in W/m2 K 0.13 0.25 0.20 2.2

24-5-2011

11

3.2.4 Finland Hieronder staat een schema met de belangrijkste U-waarden van Finland. Onderdeel Daken Buitenmuren Vloeren Vensters globaal

Maximale U-waarde in W/m2 K 0.09 0.17 0.16 1.0

3.2.5 Frankrijk Hieronder staat een schema met de belangrijkste U-waarden van Frankrijk. Onderdeel Daken Buitenmuren Vloeren Vensters globaal

Maximale U-waarde in W/m2 K 0.31 0.45 0.59 2.6

3.2.6 Nederland Hieronder staat een schema met de belangrijkste U-waarden van Nederland. Onderdeel Daken Buitenmuren Vloeren Vensters globaal

Maximale U-waarde in W/m2 K 0.29 0.33 0.33 1.2

3.2.7 Zweden Hieronder staat een schema met de belangrijkste U-waarden van Zweden. Onderdeel Daken Buitenmuren Vloeren Vensters globaal

12

Maximale U-waarde in W/m2 K 0.1 0.16 0.2 1.4

24-5-2011

Samenvatting Na analyse van Grafiek 1 tot en met Grafiek 4 kan worden opgemaakt dat het klimaat van een land invloed kan hebben op de eisen die de overheid stelt aan de U-waarden van een woning. Landen zoals Zweden en Finland hebben een klimaat waar de temperatuur gedurende lange tijd onder nul kan zijn. Isoleren van de woningen is hier heel erg rendabel en dit kan een verklaring zijn voor de lage Uwaarden. Bij een land zoals Frankrijk, waar de temperatuur veel boven de 20 tot 25 °C kan zijn, valt op dat de U-waarden hier niet laten zien dat de woningen goed zijn geïsoleerd. Deze uitkomsten zijn vooral erg duidelijk te zien bij Grafiek 1 en Grafiek 2. Hierin is te zien dat Finland en Zweden een goede U-waarde als eis hebben, en dat Frankrijk als slechtste U-waarde-eis uit de bus komt. 30

Daken

20

22

23

22

0,6

27

0,5

22

22

18

15

0,31

0,3

0,29

0,4 0,3

0,2 10 5

0,09

0,1

0,2

0,13 2

0

0

1

0 -5

0,1 0

Finland

Zweden

Engeland

Duitsland

België

Frankrijk

-4

-6

-10

Nederland

U-waarde

Temperatuur in °C

25

-0,1 -0,2

-15

-0,3 -15

-20

-0,4 Zomer

Winter

Grafiek 1: U-waarde dakopbouw 30

Buitenmuren 22

0,4

0,28

0,25 0,17

5

0,2 2

0

0

1

0 -5 -10

0,6

0,4

0,33

15 0,16

22

22

18

20

10

23

22

27 0,45

0 Zweden

Finland

Engeland

Duitsland

Nederland

België

U-waarde

25

Temperatuur in °C

3.3

Frankrijk

-4

-6

-0,2

-15 -20

-15

-0,4

Zomer

Winter

Grafiek 2: U-waarde buitenmuuropbouw

24-5-2011

13

30 22

22

23

22

18

22

0,4

0,35

0,33

0,6

0,4

15 10

0,16

0,2

0,2 0,2

5

2

0

1

0

0 -5

0 Finland

Engeland

Zweden

Nederland Duitsland

Frankrijk

-4

-6

-10

België

U-waarde

Temperatuur in °C

25 20

0,59 27

Vloeren

-0,2

-15 -15

-20

-0,4 Zomer

Winter

Grafiek 3: U-waarde vloeropbouw 30

Vensters

20

22

22

22 2,2

3

27 2,6

2,5

2,5

22

18

2

15 1

1,2

1,3

1,2

1,5

10

1

5

2

0

0

1

0 -5

0 Finland

Nederland

Zweden

Duitsland

-6

-10

-4

Engeland

België

Frankrijk

-0,5 -1

-15 -20

0,5

U-waarde

Temperatuur in °C

25

23

-1,5 -15

-2 Zomer

Winter

Grafiek 4: U-waarde Vensters

14

24-5-2011

4

Subsidieregelingen

4.1

Inleiding Het stimuleren van het energiezuiniger maken van de woningen vanuit de overheid wordt onder andere gedaan door middel van subsidies. Door subsidies worden zowel particulieren en bedrijven gestimuleerd om ook de meer energiezuinige materialen toe te passen die vaak iets duurder zijn. Het is belangrijk om te weten te komen welke subsidies elk land ter beschikking stelt voor het energiezuiniger maken van woningen. Deze subsidieanalyse zal een bijdrage moeten leveren om het beeld omtrent isoleren van woningen duidelijk te maken.

4.2

Subsidieregelingen

4.2.1 België In België bestaan er een aantal verschillende subsidies. Hieronder kort een aantal verschillende subsidies die kunnen worden uitgekeerd door België. Isolatiesubsidie Vlaanderen De subsidie die in Vlaanderen mogelijk is, is een premie van 500 euro voor de renovatie van het dak of de zoldervloer. Deze premie geldt voor aannemers, maar ook voor doe-het-zelvers. De overheid stelt twee voorwaarden: o o

Minstens 40 m2 isolatiemateriaal met een minimale Rc-waarde van 3m2K/W Alleen facturen van na 1 januari 2010.

Figuur 3: Traditionele woning België

Brussel Ook in Brussel is er een soortgelijke isolatiepremie. Deze is echter enkel voor het renoveren van woningen. Wallonië In Wallonië biedt de overheid een belastingsvermindering aan van 40% van het factuurbedrag voor het plaatsen van muur- en dakisolatie. Dit geldt voor nieuwbouw en voor renovatie. De vermindering bedroeg in 2010 maximaal 2770 euro. Ook hier zijn er enkele voorwaarden aanwezig. o o

Werken moeten worden uitgevoerd door een geregistreerde aannemer. Isolatie moet een Rc-waarde van minimaal 2,5 m2K/W hebben.

In de jaren tussen 2003 en 2008 zijn het aantal uitgekeerde subsidies in België voor dakisolatie vervijftigvoudigd. Gemiddeld gezien betaalt de klant voor het dak geen 2000 euro, maar slechts 750 euro. Overige subsidies In bijlage 8.1 staat een schema voor de verschillende subsidies en premies van België.

24-5-2011

17

4.2.2 Duitsland De Duitse overheid heeft de volgende subsidies ter beschikking gesteld bij het energiezuiniger maken van een woning. Algemeen doel Het doel van deze wet is, met name in het belang van klimaat- en milieubescherming om duurzame ontwikkelingen van de energievoorziening, vermindering van de economische kosten van de energievoorziening en de integratie van de lange termijn externe effecten, voor fossiele energiebronnen te behouden en de ontwikkeling van technologieën voor het genereren van bevordering van elektriciteit uit hernieuwbare energiebronnen. Het is de bedoeling om in 2020 de elektriciteitsvoorziening minimaal 30% te verminderen ten opzichte van 2008.

Figuur 4: Traditionele woning Duitsland

Renovatie Bij het laten renoveren door een professioneel bedrijf kan je een belangrijk deel van de ambachtelijke kosten fiscaal aftrekken. Van een maximum van € 3.000,- aan loonkosten kan er 20% worden afgetrokken van de belasting en dit kan oplopen tot een bedrag van € 600,-. De voorwaarde die hierbij gesteld is, is dat de loonkosten afzonderlijk genoteerd moeten worden op de factuur. Zonnecellen In bijlage 8.2 staat een schema voor de subsidies van verschillende zonnesystemen van Duitsland.

4.2.3 Engeland De Engelse overheid heeft de volgende subsidies ter beschikking gesteld bij het energiezuiniger maken van woningen. Isoleren van woningen In Engeland is het mogelijk om met subsidie van de overheid je woning te isoleren. Afhankelijk van de voorwaarde zorgt dit voor een korting van 40 tot 70% en in sommige gevallen wordt het zelfs helemaal vergoed. Hieronder een overzicht van de verschillende voorwaarden die daar bij horen. 100% korting op de isolatie Figuur 5: Traditionele woning Engeland o Geldig voor huiseigenaren en particuliere huurders o Bewoners zijn 70 jaar of ouder. o Normaal gesproken helemaal vergoed, tenzij woning ongewoon groot is. 40% tot 70% korting op de isolatie o Geldig voor particuliere huiseigenaren en particulieren huurders. o Ongeacht inkomen of andere omstandigheden. o Zelfs geldig voor mensen die fulltime of parttime werken. o Meest voorkomende is een subsidie van 50%.

18

24-5-2011

4.2.4 Finland De Finse overheid heeft de volgende subsidie ter beschikking gesteld bij het energiezuiniger maken van een woning. Het groener maken van woningen Omdat de energie-eisen voor de nieuwbouw zijn aangescherpt in 2010 heeft de Finse overheid € 60 miljoen gereserveerd voor reparatie en energiesubsidies gericht op het energiegebruik van gebouwen. Ter bescherming van het milieu is er ook geld uitgetrokken voor de aanleg van nieuwe riolering. Er zijn plannen voor twee grote rioleringsprojecten. Figuur 6: Traditionele woning Finland

4.2.5 Frankrijk De Franse overheid heeft de volgende subsidies ter beschikking gesteld bij het energiezuiniger maken van een woning. Heffingskorting op apparaten De overheid van Frankrijk biedt kortingen aan op verschillende energiezuinige of energieleverende apparaten voor de woning. Maximaal kan er een korting van 50% van de aankoopwaarde gegeven worden. Hoe hoog de korting is en of er überhaupt korting op is verschilt per regio. De apparaten die in aanmerking komen staan hieronder weergegeven. Figuur 7: Traditionele woning Frankrijk o o o o o

Lage temperatuursketel Condenserende ketel Zonnecellen Regelapparatuur en programmering voor verwarming Zonneboilers

Isolatiemateriaal Ook biedt de overheid een korting tussen de 25 en 40 % aan voor de aankoop van isolatiemateriaal. Hierbij is het mogelijk om deze korting ook te bedingen bij de aanbreng van het isolatiemateriaal. Groen dak Wanneer er op het dak van een gebouw een groen dak gerealiseerd wordt dat aan de eisen van de Enerplan voldoet, dan krijgt de betaler een subsidie van 45 euro per m2.

24-5-2011

19

4.2.6 Nederland De Nederlandse overheid heeft de volgende subsidies ter beschikking gesteld bij het energiezuiniger maken van een woning Isolatieregeling Sinds 2009 is het BTW-tarief van 19 naar 6% gegaan. Dit houdt in dat de prijs voor arbeidsloon en materialen goedkoper worden voor het bouwen en renoveren van woningen. Dit is enkel zo wanneer de materiaalkosten minder dan de helft van de totale kosten zijn. Wanneer de materiaalkosten hoger zijn dan de totale kosten, dan zal het BTW-tarief voor materiaal wel gewoon 19% zijn. Ook bestaat er een subsidie voor het aanbrengen van isolatieglas. Deze subsidie bestaat er voor eigenaren, bewoners en leden Figuur 8: Traditionele woning Nederland van de Vereniging voor Eigenaren. De maximale subsidie is 1100 euro en per vierkante meter kan er voor 35 euro gesubsidieerd worden. Inmiddels is het budget voor deze subsidie op. Hierdoor kan deze subsidie niet meer worden aangevraagd. Zonneboilers Tot en met 31 december 2011 is het mogelijk om subsidie te krijgen op de aanschaf van een zonneboiler, warmtepomp of en systeem voor microwarmtekrachtkoppeling. Maatwerkadvies energiebesparing Voor het energiezuiniger maken van woningen is het mogelijk om een adviesrapport te laten opstellen. In het advies komen drie dingen naar voren. Zo komt er naar voren wat voor energiebesparende maatregelen er per situatie mogelijk is, hoeveel er geïnvesteerd moet worden en welke besparingen de maatregelen opnemen. De subsidie kan maximaal 200 euro beslaan per advies. Lening afsluiten (EBK) Om je eigen woning energiezuinig te maken is geld nodig. Iemand die graag zijn woning energiezuinig wil maken maar er geen geld voor heeft kan met het energiebesparingkrediet een lening opnemen om dit toch te kunnen doen. Het Rijk staat garant voor de particuliere woningeigenaren en daardoor is het mogelijk om tegen een lage rente geld te lenen bij de bank. Binnen vijftien jaar moet deze lening terugbetaald zijn. Ook bestaat er de duurzaamheidlening. Deze lening loopt via de gemeente en heeft een aantrekkelijke rentekorting voor energiebesparende maatregelen. Nieuwbouwprojecten Op dit moment krijgen dertien nieuwbouwprojecten die minstens 25% zuiniger zijn dan de wettelijke eisen subsidie van de Rijksoverheid. Het ministerie van VROM stelt hiervoor 3 miljoen euro beschikbaar. Aardwarmte Voor het plaatsen van aardwarmte is in totaal een budget van 43,5 miljoen euro beschikbaar. Per project is de maximum ondersteuning 7.225.000 euro, dit geld alleen als er een complete aanvraag wordt ingediend. Bij deze regeling geld voor wie het eerst komt, wie het eerst maalt. CO2-reductie Gebouwde omgeving (regeling is gesloten) Deze regeling is er om een CO2-reductie te realiseren. Deze regeling is zowel bedoelt voor woonfuncties als voor utiliteitsbouw. Eigenaren van gebouwen kunnen in aanmerking komen voor deze regeling als zij tenminste een CO2-reductie van 20 ton per jaar realiseren. De hoogte van de subsidie is hierbij afhankelijk van het gereduceerde aantal CO2 uitstoot.

20

24-5-2011

Duurzame Energie in Nederland (DEN) Duurzame Energie Nederland (DEN), stimuleert het gebruik van duurzame energiebronnen, zoals wind, zon, biomassa, water of aardwarmte. Het kabinet heeft hierbij namelijk het doel om in 2020 20% van de Nederlandse energie afkomstig te laten zijn van duurzame energiebronnen. Het bureau Energieprojecten wil hierbij helpen door er voor te zorgen dat projecten die gestart worden kunnen worden voorzien van een snelle realisatie. Ze zullen hierbij helpen door middel van een snelle vergunningsverlening. Duurzame warmte voor bestaande woningen De subsidieregeling ‘Duurzame Warmte voor bestaande woningen’ is voor particuliere woningbezitters en voor verhuurders van woningen zoals woningcorporaties. Deze subsidie is bedoeld voor het aanvragen van zonneboilers, warmtepompen, lucht/ waterwarmtepompen en microwarmtekracht installaties. De subsidie is uitsluitend voor bestaande woningen opgeleverd voor 1 januari 2008, de subsidie is niet geldig voor nieuwbouw. De subsidie moet er voor zorgen dat het aantrekkelijker wordt voor huiseigenaren om over te gaan naar duurzame warmte toepassingen. De subsidie die de aanvrager ontvangt hangt af van de toegepaste systemen. Een groot voordeel van deze duurzame warmte toepassingen is dat je niet alleen subsidie krijgt, maar dat er ook wordt bespaard op de energierekening.

4.2.7 Zweden De Zweedse overheid heeft de volgende subsidies ter beschikking gesteld bij het energiezuiniger maken van een woning. Vervangen verwarming In Zweden kan je bij het repareren of renoveren van een woning aanspraak maken op een belastingkrediet van 50.000 kronen (€ 5.600) per jaar. Dit geld moet worden besteed aan de loonkosten van reparaties of herbouw en bouw van de woning. De werkzaamheden moeten wel aan de volgende werkzaamheden voldoen: o o o

Directe elektrische verwarming omzetten naar stadsverwarming Zoeken naar aardwarmte. Het toepassen van andere duurzame ontwikkelingen

Figuur 9: Traditionele woning Zweden

Zonnecellen De regering in Zweden heeft nieuwe steun opgezet voor de installatie van zonnecellen. Deze subsidie is voor zowel bedrijven als particulieren. Deze regeling is bedoeld om de technologie achter zonnecellen te ontwikkelen. Deze subsidie is zowel bedoeld voor het plaatsen van zonnecellen, als voor het ontwikkelen van zonnecellen en het bedenken van het integraal toepassen van zonnecellen in concepten. De regering heeft besloten om in het najaar van 2009 een extra injectie van 50 miljoen kronen (€ 5.638.900) te doen aan zonne-energie. Deze steun komt als gevolg van een grote interesse die er op dit moment is in zonne-energie. De regering zal in 2010 en 2011 nog eens 50 en 60 miljoen kronen (€ 5.638.900 en € 6.766.680) per jaar beschikbaar stellen. Met het beschikbaar stellen van dit bedrag kunnen bedrijven en particulieren verder investeren in zonnecellen. De investeringskosten die door bedrijven en particulieren gemaakt worden, kunnen niet maximaal worden vergoed. De vergoeding is maximaal 60% van de investeringskosten, bij grote bedrijven zal de maximale vergoeding van de investeringskosten 55% bedragen.

24-5-2011

21

4.3

Samenvatting Uit de verschillende subsidies van de verschillende landen blijkt dat ieder land bezig is met het stimuleren van het energie neutraler maken van de woningen in hun land. Dit gebeurd op verschillende manieren, vaak is dit in de vorm van kortingen op het isolatie materiaal (België, Engeland, Frankrijk en Nederland) of in het aanbrengen van het materiaal (Duitsland en Zweden). Verder hebben Duitsland en Zweden een subsidie om zonnepanelen te promoten voor zowel bedrijven als particulieren. Hierdoor worden zonnepanelen meer en meer toegepast waardoor aandeel groene stroom is toegenomen. Ook hebben landen varianten op subsidie voor duurzamer bouw, zoals korting op energie neutrale- / leverende apparaten (Frankrijk), korting op groendaken (Frankrijk) en korting op beglazing (Nederland). Verder valt het op dat sommige landen een bepaald bedrag beschikbaar stellen of een duidelijke eind datum instelt. In Nederland wordt dit ook vaak gedaan. Het nadeel hiervan is dat de subsidie ten einde is op het moment dat veel mensen de subsidie willen aanvragen nadat ze gezien hebben wat de voordelen zijn van de subsidie. In Duitsland gaat dit anders hier worden afspraken gemaakt voor een periode van 20 jaar. Dit heeft voordelen en nadelen. Als een subsidie absoluut niet werkt dan is dit te lang voor deze periode. Maar zoals bij de subsidie van zonnepanelen loopt Duitsland ver voor op de omliggende landen aangezien de subsidie aan is geslagen en mensen er de tijd voor hebben gekregen om er rustig over na te denken om de resultaten te zien. Naar onze mening is een subsidie die voor een lange periode loopt duidelijker voor de consumenten. Hierbij kunnen de consumenten wachten voordat er duidelijke resultaten zijn zodat er meer vertrouwen is dat de subsidie werkt.

22

24-5-2011

5

Artikelen

5.1

Inleiding In dit hoofdstuk staan een aantal artikelen over de desbetreffende landen, welke zijn onderzocht. De hieronder staande stukken tekst, zijn een samenvatting van de originele artikelen. In de artikelen zal een mening van een expert worden gegeven over het beleid van de landen. Vaak zal er worden gesproken over de duurzaamheid van een land en wat er dan onder duurzaamheid verstaan wordt en er wordt gesproken over het terugdringen van het energie verbruik. In bijlage 8.3 tot en met 8.9 staan de volledige artikelen.

5.2

Artikelen

5.2.1 België ‘Belgische bouwkolom wil meer innovatie rondom duurzaamheid’ Jacco Ridderhof, 30 september 2010 Het artikel ‘Belgische bouwkolom wil meer innovatie rondom duurzaamheid’ gaat zoals de titel eigenlijk al aangeeft over het feit dat de bouwwereld in België meer mogelijkheden en nieuwe dingen wilt rondom het aspect duurzaamheid. Het artikel geeft aan dat het huidige assortiment ruwbouw- en afbouwmogelijkheden goed aansluit op de vragen vanuit de markt, maar dat men verbetering rondom duurzaamheid wil binnen het assortiment. Dit geldt voor zowel het ruwbouwassortiment, als voor het afbouwassortiment. In het schema hieronder is globaal te zien wat de vraag is van de verschillende partijen binnen de bouw voor innovatie. Wensen partijen voor ruwbouwfase

Wensen partijen voor afbouwfase

24-5-2011

25

Ruwbouw Ongeveer 40% van de partijen vraagt innovatie rond dit assortiment. Vooral architecten en aannemers wensen meer energiebesparende en duurzame ruwbouwproducten. Afbouw Ook hier wil ongeveer 40% van de partijen meer innovatie rondom het gebied van duurzaamheid en energiebesparing. Denk hierbij aan materiaalinnovaties en energiebesparende producten. Uit dit artikel is op te maken dat er behoorlijk wat winst gemaakt kan worden wat betreft het innoveren van de duurzaamheid van de materialen en de energiebesparende producten. Dit zou kunnen betekenen dat de huidige stand van deze twee onderdelen op het moment nog niet erg hoog zijn in vergelijking met de verschillende andere landen.

5.2.2 Duitsland ‘Duitsland de Zonnekoning van Europa’ www.duurzaamthuis.nl, 21 januari 2010 In dit artikel wordt gekeken naar de zonne-energie die in Duitsland gebruikt wordt. Ook wordt er een vergelijking gemaakt met Nederland. In Duitsland zijn overal zonnecellen te vinden. In het artikel wordt zelfs beweerd dat Duitsland in zonne-energie de wereldkampioen is. Deze succesvolle groei van zonne-energie heeft alles te maken met de toevoerwet. Deze wet verplicht energiebedrijven om het met zonnepanelen opgewekte stroom tegen een vast tarief op te nemen. Met andere woorden de energiebedrijven moeten de overige energie die de bewoners te veel hebben opgewekt aan de hand van zonnecollectoren tegen een vaste prijs op te nemen. Op het gebied van duurzame energie zit er in Duitsland een duidelijke stijgende lijn. De groei is voornamelijk te zien in zonne-energie en biomassa. Als dit wordt vergeleken met Nederland zie je dat wij op het gebied van zonne-energie nog ver achter liggen. Dit komt waarschijnlijk doordat wij hier geen wet voor hebben, maar wel veel te ingewikkelde stimulering voor duurzame energieproductie(SDE) regeling. Deze regeling maakt eigenlijk alleen idealisten warm voor deze vorm van energie. Duitsland loopt zelfs voor op de doelstellingen die in het verdrag van Kyoto zijn besproken. Het doel is dat 12,5% van de totale energieproductie duurzaam opgewekt wordt. Onze oosterburen zaten echter in 2009 al op 16% duurzame energieproductie. Maar helaas lijkt er een einde te komen aan het Duitse sprookje. Door het eigen succes wel te verstaan. Volgens de laatste cijfers zullen de tarieven die de bewoners krijgen met 15-25% dalen, doordat te veel mensen gebruik maken van dit principe. Maar nog steeds loopt Duitsland ver voor op Nederland. Duitsland heeft in 2010 3.000 MWatt opgewekt doormiddel van zonnepanelen. In Nederland was dit maar 20 MWatt in hetzelfde jaar. In dit artikel willen ze laten zien hoe de twee verschillende landen het gebruik van zonne-energie in praktijk brengen. Duitsland loopt hier ver op voor, door het in de wet op te nemen en het te verplichten. Ook doen zij dit door zonne-energie aantrekkelijker te maken voor particulieren. Misschien willen de schrijvers wel dat dit artikel de Nederlandse overheid aanspoort om nog eens goed naar het Nederlandse zonne-energie beleid te kijken, omdat het ook anders kan.

26

24-5-2011

5.2.3 Engeland ‘Maak Engelse woningen energie-efficiënt met minder dan 3.000 pond per woning’ Rebecca Smithers, 13 juli 2010 Inleiding In dit artikel wordt gekeken naar het energie-efficiënter maken van woningen in Engeland. Hierbij wordt gekeken naar wat er veranderd moet worden, maar ook naar de kosten die hierbij komen kijken. Situatie Uit gegevens is gebleken dat in 2008 17% van de Engelse huizen kan worden ingedeeld in de groep met een energielabel van F en G. Een groot deel (84%) van deze woningen kan met een budget van ongeveer 3.000 pond (3.565 euro) worden aangepast naar een energielabel D. Dit wordt gedaan door het aanbrengen van isolatie of het vervangen daarvan. Bij oudere woningen vergt dit een grotere investering, dit omdat het hierbij vaak niet alleen de isolatie is die aangepakt moet worden, maar vaak moet er ook een nieuwe ketel worden geïnstalleerd. Daarom worden de kosten voor deze woningen op ongeveer 5.000 pond (5.940 euro) geschat. Door het aanpassen van de groep woningen die het slechts zijn geïsoleerd, kan de CO2 uitstoot per woning worden terug gebracht van 22 ton per jaar naar 14 ton per jaar. Dit is een aanzienlijke terugbrenging van het CO2 gehalte in verhouding met een kleine financiële ingreep.

5.2.4 Finland ‘Energiebesparingen voor woningen’ www.uusisuomi.fi, 19 september 2008 Gebouwen gebruiken 40% van de totale energiebehoefte in Finland, waarvan de helft wordt gebruikt als woon- en dienstgebouwen. Het energieverbruik van huishoudens kan met de helft afnemen als de isolatie voor woningen wordt verbeterd. Voornamelijk de vensters, buitenmuren en daken hebben hierin potentie. Verbetering van de isolatie is een van de maatregelen die wordt gebruikt om te voldoen aan de EU eisen om in 2020 de energie-efficiëntie met 20% te verhogen. Volgens het artikel zit Finland qua energie-efficiëntie nog steeds aan de goede kant in vergelijking met andere landen. In landen waar het stookseizoen korter is wordt niet op deze manier op energieefficiëntie geïnvesteerd. Het Finse energieverbruik in gebouwen is op hetzelfde niveau als 30 jaar geleden ook al zijn er nu één miljoen woningen extra.

5.2.5 Frankrijk ‘Duurzaam bouwen in Frankrijk: de eerste resultaten’ Joannette Polo-Leemreis, 15 januari 2008 In het artikel ‘Duurzaam bouwen in Frankrijk: de eerste resultaten’ staat geschetst dat ongeveer 23% van de totale CO2-uitstoot komt door het energieverbruik van woningen. Frankrijk wordt het zich langzaam duidelijk. Dit kwam vooral door het nationale milieudebat dat in het najaar van 2007 plaatsvond. Op dat moment had de Franse bouwsector zichzelf als doel gesteld om de broeikasgassen in 2010 terug te brengen tot het niveau van 1990, en in 2050 zou de uitstoot nog maar een kwart zijn. Tot op heden loopt Frankrijk met duurzaam bouwen achter op zijn Europese buurlanden, echter stelt het wel grote ambities. In het artikel komen een aantal duurzame bouwprojecten naar voren die in Frankrijk gerealiseerd worden. De projecten zijn: o o o

Een school Een huis dat op industriële schaal wordt gebouwd Hoogbouw in de buurt van Parijs

Deze projecten hebben een ambitieus niveau qua duurzaamheid en energiebesparing. We kunnen opmaken dat de huidige stand voor Frankrijk beter kan, maar dat ze bezig zijn om hele snelle ontwikkelingen mee te maken. De onderwerpen duurzaam bouwen en energiebesparing zijn vaakgeziene termen in kranten, tijdschriften en vakbladen. Er wordt in het artikel gezegd dat Nederland nu scherp moet zijn en erbij zijn. 24-5-2011

27

5.2.6 Nederland ‘Wubbo Ockels een duurzame rasoptimist’ Wubbo Ockels, 06 januari 2011 Wubbo Ockels: We hebben helemaal geen energieprobleem. Energie uit duurzame bronnen, zoals de zon en wind, is in overvloed aanwezig. Ook de technologie om deze energie te benutten is beschikbaar. Alleen gaan we te langzaam met het toepassen ervan. We moeten ‘harder’ gaan met het plaatsen van windmolens en zonnepanelen op ons dak. We moeten het gewoon doen! Als het maar duurzaam is, want dan is er ook geen verspilling van energie. Wubbo Ockels is een Nederlandse natuurkundige, ruimtevaarder en hoogleraar Duurzame Technologie aan de TU Delft.

5.2.7 Zweden ‘Innovaties in duurzaam bouwen lijden onder Nederlands Knipperlicht-beleid’ Joëlle Noailly – Econome Centraal Planbureau, 20 januari 2010 In dit artikel wordt er gekeken naar de positie van verschillende landen op het gebied van duurzaamheid. Bij het kijken naar duurzaamheid, wordt er gekeken naar het aantal patenten dat er wordt aangevraagd op het gebied van duurzaamheid. Duurzaam bouwen belangrijk voor reductie van CO2 uitstoot In Nederland zijn verlichting van kantoorpanden en verwarming van woningen verantwoordelijk voor een derde van alle CO2 uitstoot. De woningen in Nederland zijn in vergelijking met Zweden veel minder goed geïsoleerd. Dit heeft tot gevolg dat bij koude winters de Nederlandse woningen meer warmte afstaan aan de buitenlucht dan woningen in Zweden. De CO2 uitstoot zal op dat moment sterk toenemen, dit als gevolg van het extra verwarmen van de woningen. In vergelijking met Zweden, waar de woningen beter zijn geïsoleerd, zal bij een koude winter de warmte minder makkelijk aan de buitenlucht worden afgestaan. Hierdoor kost het opwarmen van woningen minder energie en hierdoor zal de CO2 uitstoot niet zo extreem toenemen als in Nederland. Bepalen duurzaamheid In dit artikel wordt er gekeken naar de duurzaamheidpositie van verschillende landen. Er wordt hierbij niet gekeken naar de hoeveelheid CO2 die wordt uitgestoten, maar er wordt gekeken naar het aantal patenten dat wordt aangevraagd. Dit heeft niet echt betrekking op Zweden, maar is wel interessant om te weten. Zo blijkt dat Nederland met 5% patentaanvragen in de top 5 van het Europese Octrooibureau voorkomt. Dit heeft voornamelijk te maken met het bedrijf Philips dat in Nederland is gevestigd, deze zorgt voor een groot deel van de aanvragen. Een overzicht van de top 5 is als volgt: Top 5 landen Europese Octrooibureau: 1. Duitsland (22%) 2. Verenigde Staten (21%) 3. Japan (20%) 4. Frankrijk (6%) 5. Nederland (5%) Innovaties Het beeld laat lijken alsof Nederland er in vergelijking heel goed voorstaat, dit klopt dus maar op één vlak. Zweden mag dan niet in de top 5 staan van landen die het meest patenten aanvragen, maar in vergelijking met Nederland heeft het wel beter geïsoleerde woningen. Nederland wordt door Zweden niet gezien als een land dat voorop loopt in het isoleren van woningen. Wel wordt er naar Nederland gekeken als het gaat om innovatieve ideeën. Knipperlichtbeleid in Nederland Het aanscherpen van energienormen en het verstrekken van subsidies voor duurzaam bouwen, zorgen er in Nederland voor dat bedrijven en particulieren worden gemotiveerd om wat te doen aan duurzame innovaties. Uit onderzoek blijkt dat het verhogen van de isolatiewaarden de patenten in duurzaam bouwen met 3% verhoogd. Doordat de Nederlandse overheid niet een continu stroom aan subsidies heeft, maar deze telkens weer verandert, wordt er door bedrijven en particulieren niet heel veel geïnvesteerd in duurzaamheid. Dit heeft tot gevolg dat er in Nederland nog niet zo heel veel wordt gedaan aan duurzaamheid in vergelijking met Zweden. 28

24-5-2011

5.3

Samenvatting De Europese landen hebben als doel om richting energie neutraal wonen te gaan. De landen zijn allemaal heel ambitieus bezig, dit komt ook doordat de Europese eisen voor 2020 erg hoog zijn. Dit is te zien aan de maximale U-waarde die door elk land in de regelgeving wordt vastgesteld. De subsidies voor energie opwekking verschillen nogal per land. Bepaalde landen zijn vooruitstrevender dan andere landen. Wat ons is opgevallen is dat klimaat een rol speelt bij de vooruitstrevendheid van een land, hierbij kan gesteld worden dat landen met een kouder klimaat beter moeten isoleren vanuit de regelgeving. Voor landen die een milder klimaat hebben, is er toch wel degelijk een ambitie om wat te doen aan het duurzaamheids aspect. Deze landen richten zich bijvoorbeeld meer op het opwekken van energie dan aan het behouden daarvan. Na analyse van de artikelen blijkt dat Duitsland erg vooruitstrevend is op het gebied van zonneenergie opwekking. In vergelijking met andere landen bevindt Duitsland zich in een neutrale positie ten opzichten van het isolatie beleid. Zweden en Finland steken op het gebied van isolatie weer erg boven de andere landen uit. De huizen zijn in deze landen voorzien van goede isolatie, ten opzichte van de andere landen. België, Frankrijk en Engeland lopen niet voor op het gebied van duurzaamheid. Wel kunnen we zeggen dat deze landen de laatste jaren een grote inhaalslag hebben gehad op het gebied van duurzaamheid. Opvallend is ook dat veel landen door middel van het beter isoleren van de woningen het CO2 gehalte willen terug dringen. Het opwekken van groene energie is minder belangrijk voor veel landen dan het beter isoleren van de woningen. Engeland is bijvoorbeeld bezig met het energiezuiniger maken van een groot deel van de woningen. Door de woningen met een relatief klein budget te voorzien van isolatie neemt landelijk het energie verbruik sterk af. Geconcludeerd kan worden dat de landen zeer vooruit strevend willen zijn op het gebied van energiezuinigheid. De landen kijken naar het totale energie verbruik van het desbetreffende land en proberen dit steeds meer te verlagen. Hierbij is opvallend dat het isoleren van woningen de voorkeur heeft ten opzichten van het groener energie opwekken.

24-5-2011

29

6

Conclusie De conclusie van deze literatuurstudie zal bestaan uit de antwoorden op de hoofd- en deelvragen. Als eerste zullen de deelvragen worden beantwoord. Uiteindelijk zal hiermee de hoofdvraag beantwoord worden.

6.1

Deelvragen Speelt het klimaat van een land een rol bij de isolatie-eisen van een land? Naar aanleiding van de verschillende grafieken en de isolatie-eisen die gevonden zijn, is het mogelijk om deze vraag te beantwoorde met een ja. In deze grafieken is duidelijk te zien dat bij warme landen de isolatie-eisen minder goed zijn, dan bij landen met een koud klimaat, waar de isolatie-eisen erg hoog zijn. Wat zijn de isolatie-eisen die gehanteerd moeten worden voor het isoleren van woningen door de overheid per land? U-waarden België Duitsland Engeland Finland Frankrijk Nederland Zweden

Daken 0.30 0.20 0.13 0.09 0.31 0.29 0.10

Buitenmuren 0.40 0.28 0.25 0.17 0.45 0.33 0.16

Vloeren 0.40 0.35 0.20 0.16 0.59 0.33 0.20

Vensters 2.50 1.30 2.20 1.00 2.60 1.20 1.20

Wat zijn de verschillende subsidiemogelijkheden die aangeboden worden voor het isoleren van woningen door de overheid per land? De overheden bieden verschillende subsidiemogelijkheden aan welke variëren op het gebied van woningisolatie, maar ook op het gebied van duurzaam energie opwekken. Het grote verschil is hierbij de duur van de subsidies en het beschikbare budget. Er zijn landen die wispelturig zijn met deze subsidies, wat de consument niet ten goede komt.

6.2

Hoofdvraag Is de positie van Nederland op het gebied van woningisolatie in vergelijking met andere landen goed of niet goed? Naar aanleiding van de samenvatting van de drie hoofdonderdelen valt op te maken dat de positie van Nederland ten opzichte van de andere Europese landen geen leidende positie heeft. Nederland dient waakzaam te zijn op het punt van woningisolatie en men moet uitkijken dat het land bij blijft en niet achterop raakt. De eis van de Europese Unie om alle nieuwbouwwoningen energieneutraal te bouwen vanaf 2020 is voor Nederland een leuke uitdaging.

24-5-2011

31

7

Verwijzingen

7.1

Afbeeldingen Figuur nummer: Figuur 1 Figuur 2 Figuur 3 Figuur 4 Figuur 5 Figuur 6 Figuur 7 Figuur 8 Figuur 9

32

Bron: Google.nl Geen bron Google.nl image02.webshots.com img220.imageshack.us columbusmagazine.nl 2.bp.blogspot.com Google.nl vrijlandrecreatie.eu

Pagina: 7 10 19 20 20 21 21 22 23

24-5-2011

7.2

Bronnen Hfdst. Nr: Hfdst: 2.2 Hfdst: 2.2

Bron: klimaatinfo.nl nl.wikipedia.org

Pag 8 8

Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst:

3.1 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.2.5 3.2.6 3.2.7

huis-en-tuin.infonu.nl deschachtplastics.be energiesparen-im-haushalt.de rockwool.co.uk fi.wikipedia.org asiepi.eu rockwool.nl energimyndigheten.se

13 13 13 13 14 14 14 14

Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst:

4.2 4.2 4.2.4 4.2.5 4.2.5 4.2.5 4.2.6 4.2.6 4.2.6

bamecobv.nl isolatiemateriaal.org uusisuomi.fi columbusmagazine.nl dolcevita.gazdefrance.fr anil.org rijksoverheid.nl vrijlandrecreatie.eu duurzaamthuis.nl

19 19 21 22 22 22 23 23 23

Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst: Hfdst:

5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.2.6 5.2.7

woneninbrussel.be bafa.de guardian.co.uk uusisuomi.fi mejudice.nl duurzaamwonen.nu twanetwerk.nl

27 28 29 29 29 30 30

24-5-2011

33

8

Bijlagen Ter ondersteuning van de literatuurstudie zijn er een aantal bijlagen bijgevoegd. Hieronder de bijlage die bijgevoegd zijn: o o o o o o o o o

34

Tabel subsidies België Basis-, Bonus- en innovatiesubsidie zonnesystemen Duitsland Artikel België Artikel Duitsland Artikel Engeland Artikel Finland Artikel Frankrijk Artikel Nederland Artikel Zweden

24-5-2011

8.1

Tabel subsidies België Subsidies A: subsidies voor studies en audits Nr

Beschrijving v/d subsidies

Maximum subsidies

A1b

Energieaudit EAP

50% van de kostprijs van de studie (max € 400 per huis voor een particulier)

Subsidies B: isolatie en ventilatie Nr

Beschrijving v/d subsidies

Maximum subsidie

B1b

Dakisolatie

€ 20 per m² geïsoleerde oppervlakte € 25 indien de isolatie van het natuurlijke type is

B2b

Isolatie van de muren

B3b

Vloerisolatie

Maximum 50 % van het bedrag van de factuur (iBTW). Langs de binnenkant: € 25 per m² geïsoleerde oppervlakte en € 30 per m² indien de isolatie van het natuurlijke type is. Langs de buitenkant: € 45 per m² en 50 euro per m² indien de isolatie van het natuurlijke type is. Maximum 50 % van het bedrag van de factuur (iBTW) € 25 per m² geïsoleerde oppervlakte. € 30 per m² geïsoleerde oppervlakte indien de isolatie van het natuurlijke type is. Maximum 50 % van het bedrag van de factuur.

B4b

Isolerende beglazing

20 € per m² raamoppervlakte (alu, pvc, enz...) met glas k 1.1 bij nieuwe raamkozijnen of k 1.3 bij bestaande raamkozijnen 25 € per m² raampoppervlakte voor raamkozijnen van niet gelabeld hout met glas k 1.1 bij nieuwe raamkozijnen of k 1.3 bij bestaande raamkozijnen 30 € per m² raampoppervlakte voor raamkozijnen van gelabeld hout met glas k 1.1 bij nieuwe raamkozijnen of k 1.3 bij bestaande raamkozijnen

B5b

Groendak

B7b

Buitenzonnewering

B8b

Mechanische ventilatie met warmterecuperatie

Maximum 50 % van het bedrag van de factuur (iBTW) extensief groendak: € 15 per m² geïsoleerde oppervlakte intensief groendak: € 30 per m² geïsoleerde oppervlakte Met een minimum van 10m² en een maximum van 100 m² per gebouw. Maximum 50 % van het bedrag van de factuur. 30 €/m² van de glasoppervlakte met zonnewering Maximum 50 % van het bedrag van de factuur (iBTW). 3000 € per installatie (forfait) Maximum 30 % van het bedrag van de factuur (iBTW)

24-5-2011

35

B10b Passieve of lage-energiebouw

Voor NIEUWE PASSIEFCONSTRUCTIES: 100 € /m² vloeroppervlakte tot 150 m² 50 € /m² vloeroppervlakte boven de 150 m² Voor PASSIEFRENOVATIES (≤15 kWh) : 150 € /m² vloeroppervlakte tot 150 m² 75 € /m² vloeroppervlakte boven de 150 m² Voor ZEER LAGE-ENERGIERENOVATIES (≤30 kWh) : 125 € /m² vloeroppervlakte tot 150 m² 62,5 € /m² vloeroppervlakte boven de 150 m² Voor LAGE-ENERGIERENOVATIES (max. 60 kWh) : 100 € /m² vloeroppervlakte tot 150 m² 50 € /m² vloeroppervlakte boven de 150 m² Financiering van de eerste blowerdoortest voor de onderstaande werken 1 tot 4. Als de isolatie van het natuurlijke type is op basis van plantaardige of dierlijke vezels is en milieuvriendelijker is: + 5 € / m² geïsoleerde dakoppervlakte (zie voorwaarden subsidie B1) + 5 € / m² geïsoleerde muuroppervlakte (zie voorwaarden subsidie B2) + 5 € / m² geïsoleerde vloeroppervlakte (zie voorwaarden subsidie B3) Enkel als het raamkozijn van gelabeld hout is ! + 10 € / m² glasoppervlakte (zie voorwaarde subsidie B4) Subsidiebelofteprocedure is verplicht (procedure B E1/E2)

Subsidies C: efficiënte verwarming Nr

Beschrijving v/d subsidies

Maximum subsidie

C1b

Condensatiegasketels

400 € per installatie (forfait) + 5 €/Kw vanaf 40kW De subsidie bedraagt maximaal 30 % van de factuur (iBTW) + bebuizing 25 € per strekkende meter, de extra subsidie bedraagt maximaal 250€

C2b

C3b

Doorstroomgasboiler

200 € per installatie (forfait)

Temperatuurregeling

De subsidie bedraagt maximaal 30 % van de factuur (iBTW) 8 €/klep, 50 € thermostaat De subsidie bedraagt maximaal 30 % van de factuur (iBTW)

36

24-5-2011

C4b

Warmtepomp

1.500 € per installatie (forfait) voor de warmtepompen verwarming per wooneenheid. 2.250 € per installatie(forfait) voor de gecombineerde warmtepompen verwarming en sanitair warm water. 750 € per installatie (forfait) voor de installatie van een warmtepomp voor de productie van sanitair warm water. De omkeerbare warmtepompen waarmee de woning kan worden afgekoeld, komen niet in aanmerking voor de subsidie. De subsidie bedraagt maximaal 30 % van de factuur (iBTW)

Subsidies D: hernieuwbare energie Nr

Beschrijving v/d subsidies

Maximum subsidie

D1b

Warmtezonnepanelen

3 000 €/installatie + 200 €/m² bijkomend bij 4 m²

D2b

Fotovoltaïsche zonnepanelen

De subsidie bedraagt maximaal 30 % van de factuur (iBTW) 1 €/Wc voor een installatie in een nieuw passiefgebouw (< 15 kWh/m².jaar) of een gebouw met lage-energierenovatie (< 60 kWh/m2.an) volgens de PHPPberekeningsmethode (versie 2007 of recenter) De subsidie bedraagt maximaal 30 % van de factuur (iBTW)

Subsidies E: energie-efficiënte investeringen Nr

Beschrijving v/d subsidies

Maximum subsidie

E2b

Installatie van een warmtekrachtkoppeling

25 % van de factuur

Subsidies F: efficiënte huishoudtoestellen Nr

Beschrijving v/d subsidies

Maximum subsidie

F1

Koelkast (inclusief combinatie met diepvriesvak) A++ en Diepvriezer A++

100€ per toestel (forfait)

F1

Elektrische droogkast (A) of gasdroogkast

De subsidie bedraagt maximaal 30 % van de factuur (iBTW) 100€/400€ per toestel (forfait) De subsidie bedraagt maximaal 30 % van de factuur (iBTW)

24-5-2011

37

8.2

Basis-, Bonus- en innovatiesubsidie zonnesystemen Duitsland Subsidie: Maatregel: Het bouwen van zonne systemen voor: o warm water collector 40 m² o gecombineerde van water en verwarming collectoren tot 40 m²

basis subsidie

basis subsidie

bestaande bouw

nieuwbouw

-

-

-

-

-

€ 90,- / m² collectoroppervlakte

-

-

-

-

gecombineerde van water en verwarming collectoren met meer dan 40 m² ter beschikking stelling van proceswarmte 40 m² zonne-koeling collector 40 m²

€ 90,- / m² collectoroppervlakte tot 40 m² + € 45,- voor elke m² meer

-

€ 50,-

Uitbreiding van een bestaande zonne- energie

€ 45,- / m² aanvullende collectoren

o

o

o

€ 90,- / m² collectoroppervlakte € 90,- / m² collectoroppervlakte

combinatie bonus

Rendement zonnepomp bonus bonus

€ 500,-

0,5 x basis subsidie

€ 90,- / m² collector opp

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

innovatie

innovatie

bestaande bouw € 180,- / m² collector opp

nieuwbouw

€ 180,- / m² collector opp

-

-

-

€ 180,- / m² collector opp € 180,- / m² collector opp

€ 180,- / m² collector opp

-

-

-

8.3

Belgisch artikel

24-5-2011

41

Belgische bouwkolom wil meer innovatie rondom duurzaamheid - Bou...

1 van 2

http://www.bouwkennis.nl/database/marketing_en_strategie/marketingm...

Belgische bouwkolom wil meer innovatie rondom duurzaamheid 30 september 2010

Het merendeel van de partijen in de Belgische bouw vindt dat het huidige assortiment ruwbouw- en afbouwproducten goed aansluit op de marktvraag. Desondanks is er ruimte tot verbetering in beide productassortimenten. Dit blijkt uit het BouwKennis Jaarrapport België 2010/2011. Hierin wordt afnemers gevraagd op welke terreinen zij meer innovatie wensen in het ruwbouwsegment. Bijna vier op de tien partijen noemt hierbij duurzaamheid en energiebesparing. Ook in het afbouwassortiment liggen hier de kansen voor fabrikanten. Ruim de helft van de Belgische bouwmarktpartijen vindt dat het assortiment ruwbouwproducten (heel) goed aansluit bij de bestaande marktvraag. Vrijwel eenzelfde deel is deze mening toegedaan met betrekking tot afbouwproducten. Dit betekent echter niet dat fabrikanten kunnen stilzitten. De concurrentie dwingt fabrikanten te blijven innoveren. Producten moeten bovendien aangepast worden aan veranderende wensen uit de markt. Het succes van een innovatie is moeilijk te voorspellen en de investeringen zijn vaak hoog. In het BouwKennis Jaarrapport België 2010/2011 is daarom uitgebreid onderzocht op welke terreinen van het assortiment ruwbouw- en afbouwproducten er nog vraag is naar innovatie. Ruwbouw: meer energiebesparende innovaties Volgens bouwmarktpartijen is er in het ruwbouwassortiment vooral met energiebesparing en duurzaamheid veel te winnen. Respectievelijk 42% en 39% van de partijen noemt dit als terreinen waarin meer innovatie gewenst is. Vooral onder architecten en algemene aannemers leeft de wens voor meer energiebesparende en duurzame ruwbouwproducten. Ook gemak voor de eindgebruiker wordt door marktpartijen vaak genoemd. Op de meeste terreinen hebben vooral de architect en de algemene aannemer behoefte aan innovatie. Maatwerk is een uitzondering hierop. Dit wordt het vaakst genoemd door het renovatiebedrijf. Dat is niet verwonderlijk, omdat zij hiermee veel te maken hebben bij hun werk voor consumenten. Om diezelfde reden hechten renovatiebedrijven en onderaannemers weinig waarde aan prefab en systeembouw. Afbouw: vraag naar duurzaamheid In het assortiment afbouwproducten is eveneens de meeste vraag naar innovaties op het gebied van duurzaamheid en energiebesparing. Gemiddeld wil 39% van de partijen meer duurzame materiaalinnovaties, terwijl 36% meer energiebesparende producten wenst. Gemak voor de eindgebruiker wordt door 24% van de partijen genoemd. Architecten hebben daarnaast bovengemiddeld vaak interesse in esthetische innovaties. Opvallend is dat 14% van de algemene aannemers prefab noemt als terrein waarop meer innovatie gewenst is. Het kan zijn dat de esthetica van prefab hierin een rol speelt. Onderscheidend vermogen Hoewel de huidige productassortimenten goed aansluiten op de marktvraag, is er zowel in de ruwbouw- als in de afbouwsector meer innovatie gewenst op het gebied van duurzaamheid en energiebesparing. Toeleveranciers in de bouwkolom die op zoek zijn naar onderscheidend vermogen in hun assortiment, hebben hierop de grootste kans van slagen, door zich te concentreren op deze twee terreinen.

4-2-2011 14:52

Belgische bouwkolom wil meer innovatie rondom duurzaamheid - Bou...

2 van 2

http://www.bouwkennis.nl/database/marketing_en_strategie/marketingm...

BouwKennis Jaarrapport België 2010/2011 Het BouwKennis Jaarrapport België brengt de belangrijkste trends en ontwikkelingen in de Belgische bouwsector in kaart. Het rapport geeft een overzicht van de conjunctuur en demografische ontwikkelingen. Binnen dit kader wordt de bouwsector zowel cijfermatig als trendmatig geanalyseerd. Naast domotica is er bijvoorbeeld aandacht voor duurzaam bouwen, de kredietcrisis en de wensen van Belgische woonconsument. De jaarlijkse verdieping is deze keer het Thema Renovatie. Het Jaarrapport België is als een marketingplan opgebouwd met centraal de vijf P's uit de marketingmix. De doorgemeten partijen zijn architecten, algemene aannemers, onderaannemers, klusbedrijven, installateurs, fabrikanten en consumenten. Voor meer informatie over het BouwKennis Jaarrapport België kunt u contact opnemen met Jacco Ridderhof (010 2066996 of [email protected]). BouwKennis is uitgever van marktinformatie over de bouw-, vastgoed- en installatiesector. De producten van BouwKennis ondersteunen managers bij het bepalen en invullen van het beleid. Voor meer informatie over BouwKennis of om u in te schrijven voor onze digitale nieuwsbrief, kijk opwww.bouwkennis.nl. Noot voor de redactie: Wilt u meer informatie, dan kunt u contact opnemen met Remco Tuns (010 206 69 96 of [email protected]). Wanneer u (delen van) dit bericht publiceert, ontvangen wij graag een bewijsexemplaar. U kunt dit versturen naar: BouwKennis B.V., Max Euwelaan 51, 3062 MA Rotterdam.

4-2-2011 14:52

8.4

Duits artikel

24-5-2011

45

Duitsland draait op zonne-energie. Sterke groei duurzame hernieuwbare...

1 van 2

http://www.duurzaamthuis.nl/duitsland-de-zonnekoning-van-europa

Geplaatst op 21 januari 2010 in Energie

Als het gaat om zonne-energie dan zijn onze Oosterburen echte wereldkampioenen. Rij maar eens door Duitsland. Overal liggen er zonnepanelen op schuren en huizen. Deze succesvolle groei van hernieuwbare energie heeft alles te maken met de toevoerwet (Einspeisegesetz). Deze wet verplicht energiebedrijven om de met zonnepanelen opgewekte stroom tegen een vast tarief af te nemen. En dat het werkt kun je zien in deze grafiek. Het geeft inzicht in het aantal nieuwe zonneenergie installaties in Duitsland. En het lijkt wel een ware explosie! Als we kijken naar het totaal van alle hernieuwbare energie in Duitsland, dan zien we een sterk stijgende lijn. Deze stevige groei is met name te danken aan zonne-energie en biomassa. Goed voorbeeld… Op dit gebied is Duitsland duidelijk onze meerdere. Als het gaat om zonneenergie zijn wij echt aan het modderen. Wij hebben namelijk geen wet, maar de veel te ingewikkelde SDE regeling. Een regeling die eigenlijk alleen idealisten warm maakt voor deze vorm van energie. Ik hoop dan ook dat onze regering eens bij onze oosterburen over de grens gaat kijken, zodat we dit goede voorbeeld kunnen gaan volgen en kunnen beginnen met een inhaalslag. Duitsland haalt Kyoto doelstellingen ruim De doelstellingen uit Kyoto lijkt Duitsland op haar sloffen te halen. Doel was om 12,5 % van de totale energie duurzaam op te wekken. Volgens de laatste cijfers lijkt het erop dat onze oosterburen eind 2009 al op 16% zaten! Einde sprookje in 2010? De wet lijkt ten onder te gaan aan haar eigen succes. Want volgens de laatste berichten zullen de terug lever tarieven komend jaar fors gaan dalen. Volgens de laatste cijfers zou dit wel eens een daling van 15 tot 25% kunnen zijn. De groei van de markt zal hierdoor zeker gaan afnemen en dit zal ook effect hebben op de totale branche. Inmiddels heeft Duitsland een enorme industrie rondom zonne-energie opgebouwd. Het zou zonde zijn als de zonnemachine tot stilstand gaat komen. 4-2-2011 14:53

Duitsland draait op zonne-energie. Sterke groei duurzame hernieuwbare...

2 van 2

http://www.duurzaamthuis.nl/duitsland-de-zonnekoning-van-europa

Duitsland is echter overtuigd dat dit niet gaat gebeuren. De doelen voor 2010 zijn zelfs verdubbeld: jaarlijks moet er 3000 MW aan zonnepanelen bijkomen. Dit is enorm (ter vergelijking: de Nederlandse SDE regeling voorziet in een capaciteit van 20 MW in 2010!) maar het prijsmechanisme achter de Duitse regeling maakt dit mogelijk. De kracht van het systeem is dat de gebruikers de regeling betalen. Als lijkt dat de doelstellingen niet worden gehaald dan worden de prijzen verhoogd andersom wordt deze ook verlaagd als de doelen wel worden bereikt. Iedere Duitser timmert zo indirect mee naar een Duitsland op zonneenergie.

4-2-2011 14:53

8.5

Engels artikel

24-5-2011

49

8.6

Fins artikel

24-5-2011

53

8.7

Frans artikel

24-5-2011

57

8.8

Nederlands artikel

24-5-2011

63

Wubbo ockels een duurzame rasoptimist - Duurzaam Wonen

1 van 1

Home

http://duurzaamwonen.nu/info/duurzame-energie/visie-wubbo-ockels

|

Over

|

Contact

Bijgewerkt 06-01-2011

Stel een vraag | Doorsturen | Favorieten OPLOSSINGEN

Wubbo Ockels een duurzame rasoptimist

Duurzaam bouwen

Wubbo Ockels geeft zijn visie over het gebruik van duurzame energie.

Verwarming Buitenzonwering Energiezuinige badkamer

Ockels: "Als het maar duurzaam is, want dan is er ook geen verspilling." Ockels: "We hebben helemaal geen energieprobleem. Energie uit duurzame bronnen, zoals de zon en wind, is in overvloed aanwezig. Ook de technologie om deze energie te benutten is beschikbaar. Alleen gaan we te langzaam met het toepassen ervan. We moeten 'harder' gaan met het plaatsen van

Energiezuinige producten

windmolens en zonnepanelen op ons dak. We moeten het gewoon doen! Als het maar duurzaam is, want dan is er ook geen verspilling van energie." Wubbo Ockels is een Nederlandse natuurkundige, ruimtevaarder en hoogleraar Duurzame Technologie aan de TU Delft. In 1985 maakte hij als eerste persoon met de Nederlandse nationaliteit een vlucht door de ruimte.

© 2008 - 2011 Duurzaam Wonen.nu

Alle rechten voorbehouden Disclaimer

7-2-2011 15:52

8.9

Zweeds artikel

24-5-2011

67

Innovaties in duurzaam bouwen lijden onder Nederlands ‘knipperlicht-b...

1 van 1

http://www.mejudice.nl/artikel/348/innovaties-in-duurzaam-bouwen-lij...

Innovaties in duurzaam bouwen lijden onder Nederlands ‘knipperlicht-beleid’ Joëlle Noailly - 20 jan 2010 - Innovatie , Milieu - 1677 keer bekeken De Nederlandse overheid lanceert met hoge frequentie maatregelen voor het stimuleren van innovatie in duurzaam bouwen en schaft ze weer af. Dat schept onzekerheid bij het bedrijfsleven. Dit ondermijnt de effectiviteit van dit beleid, stelt econome Joelle Noailly. Afgezien van de duurzame lampen van Philips en hr-ketels blijft Nederland op dit gebied achter. Hierdoor mist het Nederlands bedrijven een snelle groeimarkt: duurzaam bouwen is een belangrijke manier om CO2-emissies te reduceren. Duurzaam bouwen belangrijk voor reductie CO2-emissie Door de koude winter staat in alle huizen de verwarming extra hoog, waardoor het energiegebruik en de CO2 emissies toenemen. In Nederland zijn de verlichting van kantoorpanden en de verwarming van woningen verantwoordelijk voor een derde van alle CO2-emissies. Innovaties in duurzaam bouwen zijn daarom van belang om de uitstoot te reduceren. Er is veel te winnen met het toepassen van bijvoorbeeld betere isolatie, Hr-ketels, warmtepompen, ledlampen of energiezuinige bouwmaterialen. Een recente studie van Ecofys (2009) laat bijvoorbeeld zien dat het vervangen van driekwart van alle Hr-ketels in het land door nieuwe hybride lucht/water warmtepompen de uitstoot met 20 procent kan verminderen. Met klimaatverandering hoog op de beleidsagenda kan de markt voor innovaties voor ‘groene gebouwen’ alleen maar groeien. Hoe goed presteren Nederlandse bedrijven op het gebied van innovaties in duurzaam bouwen? En hoe kan het beleid innovatie verder stimuleren? Nederland scoort goed, dankzij Philips-lampen In recent CPB-onderzoek geven Noailly, Batrakova en Lukach (2010) een overzicht van innovaties in duurzaam bouwen in Nederland over de laatste decennia. Als maatstaf voor innovaties in duurzaam bouwen is gekozen voor het aantal patentaanvragen door Nederlandse bedrijven in 8 specifieke technologieëngebieden: isolatie, Hr-ketels, warmte- en koudedistributie ventilatie, zonne-energie (en andere duurzaam energieopwekking), verlichting, bouwmaterialen en klimaatbeheerssystemen. Hieruit blijkt dat Nederland goed presteert. De Nederlandse patenten zijn goed voor vijf procent van alle aanvragen bij het Europese Octrooibureau op het gebied van duurzaam bouwen sinds 1977. Daarmee bezet Nederland een keurige vijfde plaats. De hoogste positie wordt door Duitsland ingenomen (22%). Daarna volgen de Verenigde Staten (21%), Japan (20%) en Frankrijk (6%). Figuur 1 laat zien dat het aantal Nederlandse patentaanvragen in duurzaam bouwen in de jaren negentig sterk is toegenomen, vooral door innovaties op het gebied van energiebesparende verlichting, zoals spaarlampen en ledlampen. In de laatste twee decennia komt een derde van alle Nederlandse patenten in duurzaam bouwen voor rekening van innovaties in verlichtingstechnologieën. Dankzij Philips is Nederland op dat gebied met afstand de nummer één in Europa. Daarnaast doet Nederland het ook goed op het gebied van Hr-ketels. Op andere terreinen, zoals isolatie, warmtepompen en zonne-energie, bevindt ons land zich echter in de Europese subtop. Duitsland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden zijn succesvoller dan Nederland als gekeken wordt naar een breder spectrum van technologieën. Duitsland bijvoorbeeld behaalt de top-5 van de meeste innovatieve landen (gemeten door het gemiddelde aantal patentaanvragen bij het Europese Octrooibureau over de 1977-2006 periode gerelateerd aan het nationale inkomen) in alle 8 technologiegroepen.

Figuur 1. Aantal patentenaanvragen van Nederlandse bedrijven per technologie, bij het Nederlands- en Europese Octrooibureau, 1992-2006

Innovatie als motor voor milieuvriendelijke gebouwen Innovatie is de motor achter duurzaam bouwen. Kenniscreatie en kennisdiffusie vullen elkaar dikwijls aan. Onderzoekservaring kan nodig zijn om andermans bevindingen te kunnen implementeren (Cohen en Levinthal, 1991). Daarom is het vaak niet genoeg om technologieën in het buitenland te kopen. Groene innovaties hebben bovendien last van een dubbele externaliteit. Omdat vervuiling niet geprijsd wordt (de milieu-externaliteit), komt de markt voor groene technologieën moeilijk op gang. Daarnaast verminderen kennisspillovers de prikkels voor innovatie (de kennisexternaliteit). Er is dus een rol voor de overheid om de externaliteiten te corrigeren en de prikkels voor innovatie te verhogen. Dat streng milieubeleid tot meer innovatie leidt, blijkt ook uit de empirische literatuur (Popp, Newell en Jaffe, 2009). Het aanscherpen van energienormen en het verstrekken van subsidies voor duurzaam bouwen zijn voor de overheid instrumenten om duurzame innovaties te stimuleren. Noailly (2010) laat zien dat een verhoging van de isolatiestandaarden voor wanden met 10 procent de kans op een patent in duurzaam bouwen met 3 procent verhoogd. Ook publieke uitgaven aan energie-innovatie hebben een significant effect op het aantal patenten. Energieprijzen voor huishoudens, die overigens laag waren in de jaren 90, blijken geen effect te hebben op het aantal patenten. Knipperlichtbeleid in Nederland leidt tot onzekerheid In Nederland is het effect van het beleid op innovatie slecht te meten. Dit komt door het grote aantal beleidswijzigingen in de afgelopen decennia. Daarnaast heeft Nederland geen traditie op het gebied van beleidsexperimenten, waarmee de effectiviteit van beleid op een systematische wijze kan worden onderzocht Figuur 2 geeft een overzicht van alle beleidsinstrumenten in Nederland over de laatste 30 jaar die betrekking hebben op het stimuleren van innovatie in duurzaam bouwen. Midden jaren 90

4-2-2011 14:56