Literatuur BEZINNING EN BELEID. educatieve programma's op elkaar af te stemmen. De adviescommissie werd voorgezeten door Anna Tilroe

Literatuur BEZINNING EN BELEID

educatieve programma's op elkaar af te stemmen. De adviescommissie werd voorgezeten door Anna Tilroe.

Advies presentatie van Nederlandse geschiedenis in musea / Raad voor Cultuur. - Den Haag : Raad voor

Beleidskader Actieplan Cultuurbereik 2005-2008 /

Cultuur, 2002. - 15 p.

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

Advies van de Raad voor Cultuur met name over twee

Cultuurbereik. - Den Haag : Ministerie van OCW, 2004. -

vragen, namelijk: welke rol kan en moet de rijksover-

11 p. : tab. - Met bijl.

heid spelen bij de presentatie van de nationale geschie-

Het Actieplan Cultuurbereik wordt nog eens voor vier

denis in musea die over historische collecties beschik-

jaar (2005-2008) voortgezet. Het Actieplan Cultuurbe-

ken; welke plaats neemt het Rijksmuseum daarbij in,

reik 2005-2008 wijkt in een aantal opzichten af van het

mede gezien de plannen voor een geïntegreerde pre-

eerdere Actieplan. Zo krijgt het de vorm van een brede

sentatie van kunst en geschiedenis en de voorgenomen

doeluitkering met een breed geformuleerde doelstelling:

aandacht voor de 20ste eeuwse geschiedenis? Deze

het culturele bewustzijn van burgers versterken door het

vragen zijn gesteld door staatssecretaris Van der Ploeg

vergroten van zowel het publieksbereik als de actieve

vanuit de wens het historisch besef in Nederland te

participatie aan kunst en cultuur.

versterken, met name onder jongeren. In het advies worden op zijn verzoek zowel de voorgenomen vernieu-

Bewaren om teweeg te brengen : museale strategie /

wingen op het gebied van geschiedenisonderwijs, als-

M.C. van der Laan. - Den Haag : Ministerie van OCW,

mede nationale initiatieven als de 'Boulevard van het

2005. - 17 p. - Met lit.opg. - ISBN 90-5910-094-8

Actuele Verleden' betrokken.

In deze brief gaat staatssecretaris Van der Laan achtereenvolgens in op: een analyse van het huidige museum-

Adviesaanvraag publieksbereik hedendaagse beeldende

bestel met gesignaleerde kansen en bedreigingen,

kunst/musea / Raad van Cultuur. Commissie beeldende

sterke en zwakke punten; een inhoudelijke visie op de

kunst en vormgeving. - Den Haag : Raad voor Cultuur,

rol van musea in de 21ste eeuw; de inzet van het muse-

2002. - 16 p. - Met bijlage: Brief aan de voorzitter van

ale rijksbeleid: continuïteit en beweging.

de Raad voor Cultuur van de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen van 25 juni 2001

Cultuurminnaars en cultuurmijders : trends in de

m.b.t. Adviesaanvraag publieksbereik beeldende

belangstelling voor kunsten en cultureel erfgoed /

kunst/musea

A. van den Broek, F. Huysmans, J. de Haan. - Den

Via een brief van 25 juni 2001 heeft staatssecretaris Van

Haag : SCP, 2005. - 117 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl. -

der Ploeg de Raad voor Cultuur een aantal vragen voor-

ISBN 90-377-0228-7

gelegd. De staatssecretaris wil meer publiek interesse-

Wie wijden zich in Nederland aan cultureel erfgoed en

ren voor beeldende kunst. Kan de rijksoverheid hier aan

podiumkunsten, en wie mijden deze cultuurvormen

bijdragen? De Raad is ervan overtuigd dat kunst en

liever? Zijn de groepen cultuurminnaars en cultuurmij-

cultuur in deze tijd sterk onderhevig zijn aan ingrijpende

ders sinds eind jaren zeventig van omvang en samen-

maatschappelijke en economische ontwikkelingen en dat

stelling veranderd? Die vragen staan in deze studie

op grond hiervan nieuwe posities en formuleringen

centraal. Niet alleen het bezoek aan culturele instellin-

moeten worden gezocht. Gestreefd moet worden naar

gen als musea en concertzalen komt aan de orde, ook

het ontwikkelen van een samenhangende visie. Veran-

de cultuurconsumptie via de media en de actieve

deringen moeten vanuit het veld komen en de overheid

cultuurdeelname in de vorm van amateurkunstbeoefe-

kan daarin slechts in bescheiden mate aan bijdragen.

ning. Ontwikkelingen in de cultuurdeelname worden

Met betrekking tot de positie van beeldende vakken

gepresenteerd tegen een achtergrond van continuïteit en

binnen het reguliere onderwijsprogramma zegt de Raad

veranderingen in het cultuuraanbod.

dat er verbeteringen binnen het onderwijs moeten komen maar dat professionele, bemiddelende actoren

Innoveren, participeren! : advies agenda cultuurbeleid &

binnen of buiten de musea een stimulerende rol kunnen

culturele basisinfrastructuur / Raad voor Cultuur. –

vervullen. Zij kunnen het misschien mogelijk maken

1

ZCHT OP… ONTWIKKELINGEN IN MUSEUMEDUCATIE

Den Haag : Raad voor Cultuur, 2007. - 207 p. - Met bijl.

Landelijke evaluatie van het Actieplan Cultuurbereik

en lit.opg. - ISBN 978-90-71853-25-8

2001-2004 : eindrapport / T. IJdens, E. Hitters. –

In het eerste deel van dit advies gaat de Raad voor

Tilburg : IVA, 2005. – 214 p. : tab., fig. – Met lit.opg.

Cultuur in op maatschappelijke ontwikkelingen en de

en bijl.

agenda voor het cultuurbeleid. De Raad wil via een

Evaluatie van het Actieplan Cultuurbereik over de

'nieuw cultureel burgerschap' het belang van cultuur

periode 2001-2004. Het Actieplan Cultuurbereik is een

voor de samenleving onderstrepen en wil dat iedereen

gezamenlijke beleidsinspanning van rijk, provincies en

de mogelijkheid krijgt om actief en passief deel te ne-

de 30 grootste gemeenten van Nederland om meer en

men aan cultuur. Verder benadrukt de Raad het belang

ander publiek met cultuur in aanraking te brengen.

van innovatie, experiment en vernieuwing en wil meer aandacht voor amateurkunst en cultuureducatie. In het

Meer dan de som = Cultuurnota 2005-2008 / Ministerie

tweede deel geeft de Raad invulling aan de wijzigingen

van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. - Den Haag :

van de nota 'Verschil Maken'. Concreet gaat het om de

Ministerie van OCW, 2004. - 144 p. : ill., tab. - Met bijl.

vraag: Welke instellingen kunnen subsidie aanvragen bij

Nota waarin het kabinet zijn financieringvoorstellen

het Ministerie van OCW en welke worden in de toekomst

presenteert voor het cultuurbeleid in de komende vier

meerjarig door de fondsen gesubsidieerd? Een van de

jaar. Na een inleiding volgen afzonderlijke passages

uitgangspunten van de Raad is dat het aantal instellin-

waarin per sector nader wordt ingegaan op de belang-

gen waarvoor het Ministerie van OCW rechtstreeks

rijkste veranderingen. Vervolgens komen convenant-

verantwoordelijk is gering moet zijn.

afspraken, het financieel kader en een evaluatie aan de orde. In de bijlagen wordt een overzicht gegeven van de

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

toekenningen en afwijzingen van subsidies voor culturele

Innoveren, participeren, expliciteren : musea in

instellingen.

cultureel, politiek en commercieel krachtenveld / M. Meijer


In: Museumvisie. - Vol.31(2007)3(herfst40-43)

Meer dan ooit : het vooradvies van de Raad voor Cultuur

De overheid en andere beleidsbepalende organen hou-

(2005-2008) / A. Vels Heijn

den in hun nota's een pleidooi voor 'het bevorderen van

In: Museumvisie. - Vol.27(2003)2(jul.68-70)

de toegankelijkheid en de vernieuwing van musea'. Met

Reactie op het vooradvies van de Raad voor Cultuur met

name de kleinere musea hebben de afgelopen jaren

betrekking tot de sector musea.

geëxperimenteerd met allerlei nieuwe educatieve, marketing- en presentatiemethoden. Van sectorbrede

Musea en plein publique : vormgeving en effecten van

implementatie komt het echter niet. Waar ligt dat aan?

gratis toegang / R. Goudriaan, I. Been, C.M. Visscher. -

Geeft de overheid dubbelzinnige signalen? Is er een

Den Haag : APE, 2002. - IV, 125 p. : tab. - Met lit.opg.

gebrek aan menskracht en middelen? Of spelen andere

De staatssecretaris van OCenW wil het publieksbereik

factoren een rol?

van de musea vergroten. Ondanks de bevolkingsgroei en de toename van het aantal musea is een stagnerende

Kunst van leven : hoofdlijnen cultuurbeleid / R.H.A.

groei van het aantal museumbezoeken en een vergrij-

Plasterk. - Den Haag : Ministerie van OCW, 2007. –

zing van het museumpubliek te constateren. Een van de

54 p. : tab. - Met bijl. en lit.opg.

mogelijke beleidsopties is gratis toegang in musea op

Deze notitie van minister Plasterk is de agenda voor het

een bepaalde dag of dagdeel als middel voor de promo-

cultuurbeleid in de komende jaren. Hij reageert daarmee

tie van museumbezoek. Een andere optie is gratis toe-

op het advies van de Raad voor Cultuur Innoveren,

gang voor het georganiseerd schoolbezoek van met

participeren!. De notitie bestaat uit twee delen. In het

name de basisscholen. Dit onderzoeksrapport geeft een

eerste deel geeft Plasterk een visie op de volle breedte

inventarisatie van de mogelijke effecten van verschil-

van cultuur: kunsten, cultureel erfgoed en media. In het

lende vormen van gratis toegang. Het onderzoek omvat

tweede deel van deze brief staat hij in het kader van de

een literatuurstudie, casestudies bij buitenlandse en

herijking van de cultuurnotaprocedure stil bij de verant-

Nederlandse musea en een globale kwantificering van de

woordelijkheidsverdeling tussen minister en cultuurfond-

effecten van gratis toegang.

sen, de aanvraagprocedure 2009-2012 en de verdere inrichting van de visitatieprocedure.

2


Onzichtbare drempels : een analyse van het

delijkheid van de rijksoverheid. 'Centraal voor de Raad

publiekspotentieel voor Nederlandse musea in het kader

staat de overtuiging dat voor de overheid de belangrijk-

van het project museale strategie / L. Ranshuysen. –

ste functie van musea moet liggen in hun bijdrage aan

Rotterdam : Letty Ranshuysen, 2005. - 36 p. : tab. -

cultuuroverdracht en hun makelaarsrol in de kennissa-

Met lit.opg. - In opdr. van het Ministerie van OCW

menleving. Om die functie goed te vervullen, moeten

Een inventarisatie van de wensen en behoeften van

musea hun banden met de samenleving bestendigen en

(potentieel) museumpubliek ten behoeve van de

permanent vernieuwen.' De Raad geeft in een apart

Museumnota 'Bewaren om teweeg te brengen : een

hoofdstuk advies over de rijksverantwoordelijkheid voor

museale strategie' (OCW 2005). Op basis van 15 jaar

roerend cultureel erfgoed dat niet is opgenomen in

door Onderzoeksbureau Letty Ranshuysen uitgevoerd

museumcollecties.

onderzoek onder museumpubliek en nieuwe doelgroepen en het longitudinaal bevolkingsonderzoek van het SCP

Vooradvies van de Raad voor Cultuur (2005-2008) =

(Aanvullende Voorzieningengebruik Onderzoek, AVO),

Cultuur, meer dan ooit : inleiding en sectoranalyses /

worden opties aangegeven voor het museale beleid.

Raad voor Cultuur. - Den Haag : Raad voor Cultuur,

Hierbij staat de publieksfunctie van musea centraal.

2003. - 252 p. - Met lit.opg. en bijl. - ISBN 90-7185320-9

Spiegel van de cultuur = Advies Cultuurnota 2005-

In dit advies geeft de Raad voor Cultuur zijn visie op het

2008 / Raad voor Cultuur. – Den Haag : Raad voor

toekomstig cultuurbeleid met betrekking tot de nieuwe

Cultuur, 2004-2005. - 16 dl. – Deel 4 betreft musea

Cultuurplanperiode 2005-2008. Het Vooradvies bestaat

Het advies bestaat naast een algemeen deel uit dertien

uit een algemene inleiding en twaalf sectoranalyses. Als

delen met per sector adviezen over in totaal 833 cultu-

uitgangspunt voor het cultuurbeleid pleit de Raad voor

rele instellingen. Op deze adviezen hebben vervolgens

minder gedetailleerde regelgeving en meer autonomie

453 instellingen gereageerd. Een samenvatting van deze

voor culturele instellingen.

reacties en een beoordeling hiervan door de Raad voor Cultuur zijn opgenomen in een aanvullend advies be-

PLEK VAN EDUCATIE EN DOELEN VAN MUSEA

staande uit de delen 15 (I) en 15 (II). In juni 2005 is het advies verschenen over de ondersteunende instellin-


gen (deel 16). Dit advies bestaat uit 81 individuele

Educatie in kunstmusea / J. Alkema

beoordelingen van ingediende plannen en dertien sec-

In: Maandblad voor de beeldende vakken. -

torale inleidingen.

Vol.121(2006)6(nov.10-11) De auteur, conservator en hoofd Educatie van de

Tussen nijlpaard en chimpansee : de toekomst van de

Arnhemse Gemeentemusea, gaat nader in op de vraag:

Nederlandse musea / A. van Mil. – Amsterdam : NMV,

Hoe vernieuwend kan museumeducatie in de 21ste eeuw

2002. - 31 p.

eigenlijk zijn? Hierbij komt ook de volgende vraag aan

Opgenomen zijn de resultaten van het Nationale Slot-

de orde: Wat is de functie van educatie in kunstmusea?

debat 'De toekomst van de musea' dat op 27 mei 2002 werd gehouden in Amsterdam. Eén van de uitkomsten

Musea in de maatschappij / L. Peeperkorn-van

van het slotdebat is dat er een forse discrepantie blijkt

Donselaar (redacteur) ... [et al.]. - Alphen a/d Rijn :

te bestaan tussen imago en zelfbeeld van musea. De

VMZH, 2005. - 157 p. : ill. - Uitgave ter gelegenheid van

musea zien zichzelf als dynamische kennisinstituten,

het zilveren jubileum van de Vereniging van Musea Zuid-

terwijl de buitenwereld de musea ziet als onopvallend en

Holland. - ISBN 908089001-2-X

stoffig. Het positief bijstellen van dit beeld zal één van

Verschillende auteurs kijken vanuit hun eigen, al dan

de belangrijkste uitdagingen zijn voor de musea in de

niet museale, invalshoek naar het fenomeen museum,

toekomst.

met name in Zuid-Holland. Uit de reacties op uiteenlopende stellingen en artikelen blijkt dat het museum

Een vitaal museumbestel : advies over museale

meer moet zijn dan hoeder van kunst en historie alleen.

strategie / Raad voor Cultuur. - Den Haag : Raad voor

De artikelen zijn verdeeld over vier onderwerpen: Verle-

Cultuur, 2005. - 22 p. - Met bijl.

den en toekomst van de Vereniging van Musea in Zuid-

Advies waarin de Raad voor Cultuur in gaat op de rol en

Holland, Mensen en musea, Wetenschappelijk onderzoek

legitimatie van musea in de toekomst en de verantwoor-

en cultuur en Politiek en economie.

3


Het museum als plek voor ideeën / R. Wolfson. –

organisatie van het debat was in handen van Museum

Amsterdam : Valiz, 2007. - 87 p. - ISBN 978-90-78088-

Jan Cunen en Cultuurnetwerk Nederland.

13-4 Met dit essay brengt Rutger Wolfson een discussie op


gang over de maatschappelijke rol van beeldende kunst

Nieuw Land Erfgoedcentrum / B. Schilthuis

en musea. Op dit moment hebben musea meer aandacht

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.10(2007)46(mrt.

voor bezoekersaantallen dan voor de bredere maat-

19-20)

schappelijke taak die ze kunnen vervullen. De stelling

Begin 2005 is het Nieuw Land Erfgoedcentrum in Lely-

van Wolfson is daarom dat musea zich opnieuw moeten

stad geopend. Educatief medewerker Tanneke de Groot

legitimeren en zich meer nadrukkelijk tot de samenle-

vertelt over de start van het museum en hoe zij de

ving moeten verhouden.

educatieve afdeling opzette.



Museum Het Valkhof in Nijmegen : 'Leuk en informatief

Een optimale lat-relatie : collectief investeren,

kunnen prima samengaan' / M. Severijnen

individueel oogsten / O. Reydon

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.7(2004)34(okt.


18-20)

In april 2007 vond een studiemiddag plaats over

Artikel over museum Het Valkhof in Nijmegen dat een

samenwerking tussen de afdelingen marketing en edu-

uitgebreid educatief aanbod heeft opgezet voor zowel de

catie van musea. De auteur geeft een aantal gespreks-

scholen als de individuele jonge bezoekers.

onderwerpen voor 'een dagje op de hei', waaraan medewerkers van beide afdelingen moeten deelnemen. Zo


leren de medewerkers elkaars werkterrein kennen, zien

'Het museum is educatie' / J. Schuilenburg

zij waar overlappingen zitten en op welke wijze zij

In: CJP cultuureducatie magazine. – Vol.(2007/2008)

elkaars activiteiten kunnen versterken.

2(winter6-9) Een interview met Edwin Jacobs, sinds 2007 directeur

Van tekstbord tot touchscreen : een onderzoek naar de

van museum De Lakenhal in Leiden. Jacobs staat in

educatieve activiteiten van Museum Boijmans van

museumland bekend als een innovator op het gebied

Beuningen in drie periodes / N. Deelstra. - [S.l.] : [s.n.],

van cultuureducatie. Als directeur van Museum Jan

2006. - 115 p. : ill. - Met lit.opg. en bijl. -

Cunen in Oss (2001-2006) bouwde hij een museum-

Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht, Faculteit Letteren,

school voor 'moeilijke' vmbo-leerlingen en zag de bezoe-

Kunstgeschiedenis

kersaantallen spectaculair stijgen. Dat succes probeert

In deze scriptie wordt een overzicht gegeven van de

hij nu te evenaren als hoofd van museum De Lakenhal.

kunsteducatieve activiteiten in het Museum Boijmans van Beuningen in drie verschillende periodes, namelijk in

Het nieuwe museum? : maatschappelijke urgentie of

de beginjaren van het 'nieuwe' museum rond 1935, in

eigenbelang / E. Jacobs ... [et al.]. - Oss : Museum Jan

de jaren '70 en rond de eeuwwisseling. Naast dit histori-

Cunen, 2004. - 47 p. : ill.

sche overzicht, worden twee deelvragen onderzocht. Ten

Zestig prominente vertegenwoordigers uit het museale

eerste wordt de ontwikkeling in Boijmans van Beuningen

veld spraken tijdens het debat 'Het nieuwe museum.

afgezet tegen de (inter-)nationale ontwikkelingen op

Maatschappelijke urgentie of eigenbelang?' in Museum

kunsteducatief gebied. Ten tweede wordt gekeken op

Jan Cunen te Oss op 3 december 2003 over de positio-

welke manier het museum omgaat met educatie voor

nering van het museum voor hedendaagse kunst en de

moderne en hedendaagse kunst ten opzichte van die

rol van educatie daarin. Na een inleiding door Edwin

voor de 'oude' kunst.

Jacobs volgt een verslag van het debat. Daarna volgen drie voordrachten. Janneke Wesseling stelt de educatie-

Waar een wil is... : een onderzoek naar het huidige

drift verantwoordelijk voor populistische tentoonstellin-

educatiebeleid van beeldende kunstmusea / M.L. de

gen die aan de werkelijke inhoud van de kunst voorbij

Noo. - Oss : Museum Jan Cunen, 2003. - 248 p. : ill. -

schieten. Fieke Konijn gaat in op educatie in musea voor

Met lit.opg. en bijl. - ISBN 90-6763-062-4

moderne kunst. De maatschappelijke rol van moderne

Onderzoek waarin de educatiepraktijk van het Museum

kunstmusea wordt door Riemer Knoop behandeld. De

Jan Cunen wordt vergeleken met die van andere musea

4


voor hedendaagse kunst in Nederland. Vragen die aan

handreikingen om de theorie toe te passen. Tevens is

de orde komen, zijn: hoe gaan musea voor hedendaagse

het een pleidooi voor het aanstellen van een publieks-

kunst om met educatie en hun educatief medewerkers?;

vertegenwoordiger in het projectteam van een museum.

wat is de positie en welke bestedingsruimte heeft edu-

De publicatie wil musea inspireren de leertheorie van

catie op de jaarbegroting?; wat is de rol van de over-

Kolb - ervaringsleren, leerstijlen en lifelong learning -

heid?; wat is de rol van publiek, museummedewerkers,

zodanig te integreren dat tentoonstellingen rijker en nog

kunstenaars en tentoonstellingsmakers?

toegankelijker worden. Bedoeld voor iedereen die in een museum met het realiseren van tentoonstellingen en

EDUCATIEVE STRATEGIEËN

presentaties te maken heeft. De film op dvd toont het proces en het resultaat van het toepassen van de


theorie van Kolb in de museale presentatie 'Wonen' in

Kolb in het museum : publiek centraal bij de

het Zaans Museum.

ontwikkeling van tentoonstellingen / E. Hoogstraat In: Museumvisie. - Vol.30(2006)2(zomer49-51)


De theorie over ervaringsleren die Kolb in 1984 introdu-

Leren in het museum : hoe zorg je dat

ceerde, blijkt ook voor musea interessante aanknopings-

museumbezoekers dat doen? / L. Tonckens

punten te bieden. Voor het eerst werd van de theorie

In: Museumpeil. – Vol.(2005)23(voorjaar8-11)

gebruik gemaakt bij de ontwikkeling van de British

Bezoekers van musea vinden het belangrijk om iets te

Galleries van het Victoria & Albert Museum. Er werd toen

leren, blijkt uit onderzoek. Het is daarom van belang dat

tevens een 'audience advocate' toegevoegd aan het

musea zich verdiepen in leerprocessen. De auteur be-

projectteam. Toepassen van de theorie van Kolb leidt tot

handelt de vier leerstijlen van Kolb en legt uit wat de

een presentatie die afwisselend is en in principe iedere

belangrijkste kenmerken zijn van deze categorieën

bezoeker aan zijn trekken laat komen. Gebleken is dat

(dromer, denker, beslisser, doener). Wanneer een

de museumbezoeker langer in het museum verblijft en

museum aan ieders voorkeuren tegemoet wil komen,

het tevredener verlaat. In Nederland zijn vier pilots

heeft dit consequenties voor de inrichting van tentoon-

uitgevoerd om te experimenteren met de theorie van

stellingen en voor de wijze waarop deze educatief

Kolb.

worden begeleid. Aan de hand van een tentoonstelling over veenlijken in het Drents Museum wordt uitgelegd


hoe een museum tegemoet kan komen aan de verschil-

De kunsteducator in spagaat : het nut van

lende voorkeurstijlen van leren.

onderzoekende tentoonstellingen / J. Alkema In: Museumvisie. - Vol.29(2005)3(herfst41-43)


Museumeducatoren reageren telkens op beleidsimpulsen

Musea zoeken naar nieuwe vormen van cultuur-

van de overheid waardoor een inconsistent beleid ont-

educatie / A. Geldermans

staat. Wat zou museumeducatie allemaal kunnen en

In: Bulletin Cultuur & School. – Vol.7(2004)32(apr.4-6)

moeten behelzen? Het Museum voor Moderne Kunst

Educatie is voor Museum Jan Cunen in Oss erg belang-

Arnhem experimenteert al een paar jaar met een model

rijk. Zij zoeken en onderhouden intensief contact met

dat de communicatiedriehoek tussen kunstenaar,

kunstenaars, culturele instellingen en het onderwijs. In

museum en publiek als uitgangspunt neemt. Het

de nieuwbouw van het Hooghuis Lyceum zijn door het

museum is van mening dat de inhoud van een tentoon-

museum museale ruimtes ingericht. Hierin wordt een

stelling ook zonder persoonlijke begeleiding of lesmate-

deel van de collectie van het museum permanent ten-

riaal duidelijk moet zijn.

toongesteld. Ook werkt het museum samen met drie andere musea voor het project Blauwdruk dat als doel

De leertheorie van Kolb in het museum : dromer denker

heeft nieuw publiek te bereiken en blijvend te binden.

beslisser doener / E. Hoogstraat, A. Vels Heijn. Amsterdam : NMV, 2006. - 84 p. + dvd : tab., ill., fig. -

Museumeducatie in ontwikkeling : een onderzoek naar

Met lit.opg. - ISBN 90-807035-4-0

de mogelijkheden van constructivistisch leren in het

Neerslag van het project 'Leerstijlen van Kolb' dat in de

museum / E.M. van der Ham - van der Linden. –

periode 2003-2005 werd uitgevoerd. Het geeft inzicht in

Utrecht : [s.n.], [2005]. - Herz. dr. - 27 p. : tab., fig. -

de theorie van het ervaringsleren en biedt praktische

Met bijl. en lit.opg. - In opdr. van IVLOS, het Instituut

5


voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en

KINDERPRESENTATIES

Studievaardigheden Dit onderzoek wil een brug slaan tussen onderwijs-


vernieuwingen en de educatieve praktijk in musea. Het

Hoe leuk en leerzaam samengaan : uniek en authentiek

doel van dit onderzoek is een checklist opstellen die door

karakter van musea van belang bij educatie / A. Elffers

de afdeling communicatie gebruikt kan worden bij het

In: Boekman. - Vol.15(2003)56(jun.39-45)

ontwikkelen van educatief materiaal.

Anno 2003 organiseren veel musea speciale kinderactiviteiten, uit zowel ideologische als economische motie-


ven. Maar met alleen een educatieve ruimte zijn ze er

Objectgeschiedenis voor kids : pilotproject van Zeeuws

nog niet. Kinderen willen in een museum niet alleen aan

Museum / Y. Lebbink

knoppen zitten, maar ook écht voorwerpen zien.

In: Kunstzone. - Vol.7(2008)5(mei34-36) Het Zeeuws Museum heeft leerkrachten uit het basis-


onderwijs betrokken bij de totstandkoming van nieuwe

Hoeveel apostélen zijn er eigenlijk? / M. de Vreede

educatieve programma's. Er is een project bedacht

In: Kunstzone. - Vol.6(2007)6(jun.29-31)

waarbij leerkrachten worden gedetacheerd door de

Op 14 september 2006 opende Museum Catharijnecon-

basisscholen als tijdelijke educatieve museummede-

vent in Utrecht opnieuw zijn deuren na een ingrijpende

werkers. Doel van het project is om met elkaar een

verbouwing. Wat het museum zoal doet op het gebied

collectie te verzamelen en die te tonen op basisscholen.

van educatie, wordt in dit artikel besproken. Zo is er

De ontwikkelde didactiekmethode voor dit experimentele

voor het eerst een permanente tentoonstelling voor

en innoverende project is gestoeld op de meervoudige

kinderen en jongeren 'Feest!, weet wat je viert'. De

intelligentie van Gardner en de leerstijlentheorie van

tentoonstelling kan behalve in familieverband ook in

Kolb. Een beschrijving van het project van ontwikkel-

schoolverband bezocht worden door onder andere het

proces tot klassesituatie.

basisonderwijs en het vmbo.

Praten over verleiden : een onderzoek naar


meningsverandering en het leerproces bij middelbare

Het ideale museumkind bestaat niet : musea: for kids

scholieren in het educatieve programma 'De Verleiding'

only / R. Waale

van het Museum voor Communicatie / J. Bouman … [et

In: Museumvisie. - Vol.26(2002)3(okt.30-31)

al.]. - [S.l.] : [s.n.], 2007. - 2 p.

Musea ondernemen allerlei activiteiten om kinderen en

Abstract van een onderzoek. Het besproken onderzoek

jongeren binnen de muren te krijgen. Verschillende

had de volgende vraagstellingen: In hoeverre heeft de

manieren worden beschreven. Desalniettemin is het

expositie 'De Verleiding' invloed op de meningsvorming

imago dat een museum bij kinderen heeft 'saai'. De

en argumentatie van vmbo- en havo/vwo-leerlingen met

auteur pleit ervoor kinderen serieus te nemen en ze niet

betrekking tot het thema 'verleiden'? en Hoe verloopt

weg te stoppen op een zolder. Zij moeten net als vol-

het leerproces van vmbo- en havo/vwo-leerlingen tij-

wassenen door de collectie kunnen lopen en dingen

dens een bezoek aan de expositie 'De Verleiding'? 'De

kunnen bekijken en onderzoeken.

Verleiding' is een interactieve tentoonstelling die het Museum voor Communicatie in 2006 opende. De ten-

Ik, jij, wij : elf verhalen over identiteit : kijkwijzer

toonstelling is bedoeld voor de klassen twee, drie en vier

bestemd voor het voortgezet onderwijs / J. van

van het voortgezet onderwijs. Het doel van het pro-

Overeem. - Den Haag : Gemeentemuseum Den Haag,

gramma is dat leerlingen bewust gemaakt worden van

2002. - 20 p. : ill.

het verleidingsproces en zich een mening vormen over

Elf leerlingen van de 3e klas van een vmbo school in Den

dit thema. Onderwerpen die zoal aan bod komen zijn

Haag stelden een tentoonstelling samen uit werk van het

plastische chirurgie, loverboys, versieren, kleding,

Haags Gemeentemuseum. Eerst schreven zij een verhaal

lichaamstaal en internet-daten. Leerlingen geven hun

naar aanleiding van het thema 'identiteit'. Daaruit wordt

mening over de onderwerpen. Tijdens het museumbe-

duidelijk wie zij zijn en wat zij belangrijk vinden. Daarna

zoek wordt rekening gehouden met de leerstijl van een

maakten zij hierover een schilderij. Toen mochten ze uit

leerling, waarbij wordt uitgegaan van de theorie van

de depots van het museum schilderijen en/of voorwer-

Kolb.

pen kiezen die naar hun idee goed bij hun eigen verha-

6


len pasten. Dit werd, samen met hun eigen beeldend


werk, een tentoonstelling in het Volksbuurtmuseum.

Speel en wees creatief : Wonderkamers in het Haags

Voor leerlingen die de tentoonstelling bezochten, werd

Gemeentemuseum / M. de Vreede

een kijkwijzer gemaakt.

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.8(2005) 40(dec.1217)


Het Haags Gemeentemuseum lijkt met de tentoonstel-

Inleving in plaats van voorlichting : een geslaagd

ling 'Wonderkamers' erin geslaagd om bij leerlingen van

kindermuseum is ook een feest voor volwassenen /

het voortgezet onderwijs het beeld te doorbreken dat

M. Staffhorst

een museum saai is.

In: Museumvisie. - Vol.26(2002)3(okt.18-21,70) Het Joods Historisch Museum ontving de Museumprijs

De wondersleutel tot pubers: een onderzoek naar het

van het Prins Bernhard Cultuurfonds voor 'In Mokum

aantrekken van jongeren door musea / J. Olgers. –

staat een huis', een presentatie voor kinderen. Op de

[S.l.] : [s.n.], 2006. - 46 p. : ill., tab., fig. -

tentoonstelling krijgt de bezoeker van iedere leeftijd

Bachelorscriptie Universiteit van Amsterdam, Algemene

spelenderwijs inzicht in de religie, cultuur en geschiede-

Cultuurwetenschappen. - Met lit.opg. en bijl.

nis van joden in Nederland. Naast de informatie die

In hoeverre is het mogelijk om bij jongeren tussen de

wordt geboden, kunnen de kinderen diverse activiteiten

13-18 jaar belangstelling te ontwikkelen voor museum-

ondernemen zoals matzes bakken en hun naam in het

bezoek? Deze vraag staat centraal in deze scriptie. Als

Hebreeuws schrijven. Ook andere presentaties voor

uitgangspunt is de tentoonstelling 'De Wonderkamers'

kinderen passeren de revue, zoals de tentoonstelling

genomen in het Gemeentemuseum in Den Haag. Deze

'Paleisgeheimen' over de Ashanti in Ghana (kindermu-

vaste tentoonstelling is volgens een nieuw concept ont-

seum van het Tropenmuseum), tentoonstellingen in het

wikkeld en is speciaal bedoeld om jongeren tussen de 13

Wereldmuseum en in de Kinderkunsthal in Rotterdam en

en 18 jaar te trekken.

projecten voor kinderen in het Rijksmuseum en het Stedelijk Museum te Amsterdam.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Zappen in de 'Wonderkamers' in het Gemeentemuseum


Den Haag / M. van de Wall

JHM Kindermuseum / L. Huijsmans

In: Oud nieuws. - Vol.(2007)2(11-13)

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.10(2007)47(mei

Verslag van een bezoek aan 'de Wonderkamers' van het

19-20)

Gemeentemuseum Den Haag. Deze permanente ten-

Het Joods Historisch Museum in Amsterdam heeft sinds

toonstelling in de kelder van het museum is speciaal

december 2006 zijn eigen Kindermuseum om kinderen

voor de relatief moeilijk te bereiken jeugd van 12 tot 18

te laten zien dat de Joodse cultuur springlevend is.

jaar. Door het interactieve karakter van Wonderkamers, kunnen de jongeren zelf uitzoeken wat er valt te leren


en ondertussen ook nog ontdekken wat ze zelf mooi of

Minder geschikt voor jeugdige kijkers? : 6- tot 12-

lelijk vinden.

jarigen als doelgroep voor oorlogsmusea en herinneringscentra / C. Reinewald

PERSOONLIJKE BEGELEIDING

In: Museumvisie. - Vol.28(2004)1(mrt/apr.44-47)

EN EVENEMENTEN

Verslag van een symposium over een mogelijk kindermuseum in Westerbork. Het informeren van 6- tot 12-


jarige bezoekers over de Tweede Wereldoorlog is voor

Bonnefantenmuseum overspoeld door jong talent /

musea en herinneringscentra een uiterst complexe

M. de Vreede

aangelegenheid omdat de materie niet zo geschikt is

In: Kunstzone. - Vol.7(2008)4(apr.39-41)

voor kinderen. Diverse voorbeelden van binnen- en

Artikel over het evenement M2LIVE, MuseumMarathon

buitenlandse musea die programma's hebben ontwikkeld

voor jongeren in het Bonnefantenmuseum in Maastricht.

over dit onderwerp passeren de revue.

Tijdens dit evenement spelen jongeren de hoofdrol in het museum. Gedurende de gehele dag en nacht vinden live optredens plaats. 's Middags zwaaien jongeren van

7


12 tot 18 jaar de scepter en 's avonds jongeren vanaf 18

de ckv'ers graag interactieve kunst zien, die hun een

jaar.

'andere wereld' toont. Zo ontstond het idee voor de tentoonstelling 'Neverland' en werden kunstenaars


benaderd die zich bezighouden met nieuwe media. De

Kids als gids / M. Kruijff

tentoonstelling werd gevormd door diverse interactieve

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.8(2005)37(apr.7-9)

installaties en er kwam een catalogus bij. Met uitleg van

Het Fries Museum en het Muiderslot werken sinds enkele

de kunstenaars en gastvrouwen of -heren werd de

jaren met juniorgidsen. Dit zijn leerlingen uit groep

bezoeker iets over de kunstwerken verteld. Deze gast-

zeven en acht die bezoekers de musea door de ogen van

vrouwen of -heren waren de jongeren zelf of suppoos-

een kind laten bekijken. Inmiddels zijn er meer instellin-

ten. Er werd onderzoek gedaan naar de bevindingen van

gen geïnteresseerd in werken met juniorgidsen. Herin-

de bezoekers. Het publiek was over het algemeen rede-

neringscentrum Kamp Westerbork heeft ook besloten

lijk enthousiast. De ckv-jongeren zelf waren niet ex-

om vanaf volgend schooljaar kinderen op te gaan leiden

treem positief. Het is dus de vraag of het Museum voor

tot gids.

Moderne Kunst in Arnhem deze koers moet voortzetten.

Kunst en cocktails : de rol van genoegen in het


Nederlandse kunstmuseum / N. Huirne. - [S.l.] : [s.n.],

Een museum zonder (m)uren : museale activiteiten

2005. - 92 p. - Met lit.opg. - Doctoraalscriptie

buiten de normale openingsuren / H. Henrichs

Universiteit Utrecht, Taal- en Cultuurstudies

In: Museumpeil. – Vol.(2003)20(najaar7-9)

Onderzocht wordt in hoeverre er, onder invloed van de

Musea proberen een nieuw publiek aan te trekken en

huidige ontwikkelingen in het cultuurbeleid en de maat-

ondernemen daartoe allerlei activiteiten: zij treden

schappij, in kunstmusea een verschuiving aan te wijzen

buiten de muren en openingstijden. Een pleidooi om

is in hun taak- en doelstellingen van studie en educatie

hierbij niet het zicht te verliezen op hun bijzondere taak:

naar genoegen. Uitgangspunt vormt de actuele discussie

het beheren van waardevolle dingen en deze objecten

in de Nederlandse museumwereld over het al dan niet

op een prettige manier onder de aandacht brengen.

thuishoren van activiteiten en evenementen in musea.

Activiteiten als de museumnacht kunnen weliswaar een

Passen het organiseren van activiteiten en evenementen

bijdrage leveren aan het dynamiseren van het museum,

binnen de taak- en doelstellingen van musea? Hoort pret

maar de museale objecten moeten uitgangspunt zijn.

in het museum thuis?

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

Populistische knieval of succesvolle strategie? : de

Kunst voor twee / A. Geurts, F. Donker, H. Loeffen

zegetocht van de Museumnacht / H. Siebenga

In: Praxisbulletin. - Vol.23(2006)6(feb.19-23)

In: Museumvisie. – Vol.27(2003)2(jul.20-23)

Verslag van een project over kunst en cultuur waarbij

Sinds 2000 wordt in Amsterdam de Museumnacht geor-

kinderen van groep 3 en groep 8 van de St. Joseph-

ganiseerd, waar vorig jaar ca. 25.000 bezoekers op af

school in Maarheeze samen aan een project werkten.

kwamen. In november 2003 doen 35 instellingen mee.

Kinderen van groep 8 gaven kinderen van groep 3 een

Ook in Rotterdam en Utrecht worden inmiddels

rondleiding in een echt museum en gaven uitleg over

museumnachten georganiseerd met de bedoeling een

kunstenaars en kunststromingen. De groepen maakten

jong publiek binnen te halen. Er is kritiek omdat er

samen kunst en richtten samen een eigen museum in.

activiteiten (bv. dj's en vj's) worden gepresenteerd die

Tot slot gingen ze met elkaar op zoek naar kunst en

niets met de collectie te maken hebben. Kleinschalig

cultuur in de eigen omgeving.

onderzoek heeft uitgewezen dat een klein percentage van de museumnachtbezoekers nog eens terugkeert.


Fundamenteler onderzoek naar het effect van de

De lessen van 'Neverland' : CKV'ers betrokken bij opzet

museumnachten is nodig.

tentoonstelling / A. Vangronsveld In: Museumvisie. - Vol.28(2004)2(jul/aug.39-41)

Verslag expertmeeting/Rondetafelgesprek 'Rondleiden in

Het Museum voor Moderne Kunst te Arnhem betrok

musea' / Nederlandse Museumvereniging. - Amsterdam:

jongeren bij het bedenken en realiseren van de tentoon-

Nederlandse Museumvereniging, 2007. - 42 p. - Met bijl.

stelling. Tijdens brainstormsessies werd vastgesteld dat

over o.a. arbeidsrechtelijke aspecten van rondleiden

8


Op 6 december 2007 organiseerde de sectie Publiek &

het Rembrandt 400-jaar en Gedichtendag 2006 op 26

Presentatie van de Nederlandse Museumvereniging in

januari 2006

Museum Boijmans van Beuningen een rondetafelgesprek

Bevat twintig gedichten speciaal geschreven door he-

over de rol en positie van rondleiders binnen een mu-

dendaagse dichters (zoals Anna Enquist, Judith Herz-

seum. Het doel van de discussiemiddag was het uitwis-

berg, Rutger Kopland en Driek van Wissen) bij de ten-

selen van ervaringen en te horen hoe andere musea

toonstelling 'Alle schilderijen van Rembrandt in het

omgaan met rondleiders. Een verslag.

Rijksmuseum', 26 januari - 19 februari 2006. In hun gedichten geven dichters antwoord op de vragen: Wat

INZET VAN DIVERSE KUNSTDISCIPLINES

wilde de schilder vastleggen? Wat denken de geportretteerden? Welke gedachten roept het beeld na zoveel


eeuwen op? Dichten blijkt een intense manier van kijken

Dansen met Charlie Brown : rust of rumoer:

en is daarom een goed alternatief voor uitleggen

experimenten met kunsteducatie / C. Reinewald

waarom je een schilderij mooi of lelijk vindt.

In: Museumvisie. - Vol.29(2005)2(zomer35-37) In het Van Abbemuseum in Eindhoven vond een studie-

Toekomstbeeld [dvd] : dans in een handomdraai : een

dag plaats, waarbij de aanwezigen zich bezonnen op

museumproject met kinderen / E. van Duivenbode,

nieuwe vormen van museumeducatie. Relatief jonge

W. Schermer. - Amsterdam : Kunstenaars&CO, 2006. -

uitingen van beeldende kunst zoals performance, instal-

6 min.

latie en video vragen om een andere educatieve bena-

Deze dvd geeft een impressie van een BIK (beroepskun-

dering dan oudere vormen. In workshops werd onder-

stenaars in de klas)-project. Kunstenaar Erik van Duij-

zocht welke mogelijkheden andere disciplines als dans

venbode werkte samen met leerlingen van groep 8 van

en theater te bieden hebben. Bij de tentoonstelling van

de SBO de Prinsenhof in Apeldoorn. Dans, muziek en

werk van Charlie Brown werd dus gedanst, gefilmd en

beeldende vorming en de Aziatische collectie van het

theater gespeeld.

Rijksmuseum staan centraal.



Levende geschiedenis naar waarde geschat / D. Stijkel

Een wielrenner in het museum : cross-overs laten

In: Museumpeil. – Vol.(2003)20(najaar16-19)

leerlingen kunst persoonlijker beleven / I. Vermeulen

Elk mens, elke bezoeker van een museum heeft zijn

In: Bulletin Cultuur en School. – Vol.11(2008)53(jul.

eigen, onbewuste, favoriete wijze van opnemen van

9-11)

nieuwe kennis en informatie. De een wil feiten, cijfers en

Twee voorbeelden van multidisciplinaire projecten die

modellen zien, de ander wil een sfeer proeven etc.

ontwikkeld werden voor het onderwijs. Het eerste voor-

Wanneer een museum gebruik maakt van een breed

beeld 'Dancing with the Arts' werd ontwikkeld door het

scala aan presentatiemiddelen komt het tegemoet aan

museum Kröller-Müller Museum en Introdans. Leerlingen

de individuele verschillen tussen de bezoekers. Levende

van het voortgezet onderwijs gebruiken beeldende kunst

geschiedenis is één van de methoden om informatie

als inspiratiebron voor de danskunst. Het tweede voor-

over te brengen. Het kan bovendien een succesvol

beeld betreft een samenwerkingsverband van Het

onderdeel zijn van het culturele ondernemerschap van

Nijmeegs Museum Het Valkhof en de theatergroep

vooral cultuurhistorische musea en inspelen op de hui-

Kwatta. Zij ontwikkelden een project voor leerlingen van

dige 'beleveniseconomie'. Voorwaarde is echter gedegen

groep 5 tot 8 over de vraag: wat is nu eigenlijk kunst?

historisch onderzoek en een verantwoorde presentatie door professionele acteurs of zeer geoefende amateurs.

Zien wat je voelt : lees- en verteltekst / J. van

Levende geschiedenis biedt tevens mogelijkheden voor


samenwerking met de plaatselijke historische vereniging

2006. - Ongepag. : ill.

en met theatergezelschappen.

Beschrijving van een museumles met als thema gevoelens. Kleuters praten over bang zijn en blij zijn en

Lyrisch van Rembrandt : twintig nieuwe gedichten naar

kijken naar een viertal speciaal voor hen uitgekozen

de oude meester / R. de Leeuw (auteur van voorwoord),

schilderijen van de kunstenaar Constant. Kinderen

J. Baeke ... [et al.]. – Amsterdam : Rijksmuseum [etc.],

voeren zelf een schimmenspel op en in het museum-

2006. – 47 p. : ill. – I.s.m. Poetry International t.g.v.

atelier tekenen zij terwijl ze luisteren naar muziek-

9


fragmenten van de componist Sjostakowitch. Lessug-

VERBREDING VAN HET PUBLIEK

gesties voor na de museumles worden gegeven als ook een lijst met prentenboeken over bang zijn.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Blauwdruk: musea buiten de muren / P. Hagenaars

VERHALEN VERZAMELEN

In: de Cultuurbarbaar. - Vol.15(2005)1(mrt.11-13) In 2002 is het project 'Blauwdruk' van start gegaan, een


museaal initiatief op het terrein van sociale cohesie. Vier

Investeren in nieuwe bezoekers : het museum in de

musea werken er aan mee: Zcala (voormalig Volks-

buurt / E. Rensman

buurtmuseum) Den Haag, het Natuurmuseum Brabant

In: Oud nieuws. - Vol.(2004)2(14)

uit Tilburg, het Amsterdams Historisch Museum en

Het Amsterdams Historisch Museum trekt met behulp

Museum Jan Cunen uit Oss. Binnen dit project willen de

van de tentoonstelling Oost de buurten in. Men hoopt op

vier musea de mogelijkheden verkennen om nieuwe

deze manier een grotere en meer gedifferentieerde

doelgroepen aan zich te binden. Samenwerking met

museumpopulatie te krijgen. De tentoonstelling laat de

maatschappelijke en culturele instellingen en tussen de

geschiedenis van Oost Amsterdam zien aan de hand van

musea onderling vormt een essentieel onderdeel van het

verhalen en attributen door, van en met bewoners uit

project. 'Blauwdruk' wordt gecoördineerd door de

Oost verzameld. Op de bijbehorende website,

Nederlandse Museumvereniging en gemonitord door

www.geheugenvanoost.nl, worden ook na de tentoon-

Cultuurnetwerk Nederland.

stelling nog verhalen geplaatst. Op termijn wordt de site onderdeel van de collectie.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Blauwdruk : musea zoeken nieuwe rol in de

Mijn favorieten : een onderzoek naar en een project met

samenleving / M. van der Putten

inspraak van bezoekers / A. van Dulmen Krumpelman. -

In: Oud nieuws. – Vol.(2003)4(8-9)

[S.l.] : [s.n.], 2006. - 44 p. : ill. - Afstudeerscriptie

Blauwdruk is een experimenteel project waarin vier

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, Faculteit

musea nieuwe publieksgroepen blijvend aan zich willen

Museologie, Reinwardt Academie, studierichting pu-

binden. Kenmerkend zijn de allianties die deze musea

blieksbegeleiding. - Met bijl. en lit.opg.

aangaan met maatschappelijke organisaties als scholen

In hoeverre is het gewenst om de museumbezoeker

en welzijnsinstellingen in hun omgeving. In voortdu-

invloed te geven op de ontwikkeling van tentoonstellin-

rende dialoog met elkaar, ondersteund door de Neder-

gen voor moderne kunst? Welke ervaringen hebben

landse Museumvereniging en Cultuurnetwerk Nederland,

musea voor moderne kunst hiermee en op welke ma-

hoopt men sjablonen te ontwikkelen voor nieuwe werk-

nier(en) zou dit het beste vorm gegeven kunnen wor-

vormen die het publiek voorop stellen.

den? Deze vragen zijn onderzocht in deze scriptie. Blauwdruk : Nederlandse musea en social inclusion / Persoonlijke verhalen in Ons' Lieve Heer op Solder :

P. Hagenaars, M. de Vreede. - Utrecht : Cultuurnetwerk

onderzoek naar interactieve publieksbegeleiding in

Nederland, 2005. - 6 p.

Museum Amstelkring, Ons' Lieve Heer op Solder /

Artikel met een terugblik op het project Blauwdruk,

W. Oud, R. Oostdam. - Amsterdam : SCO-Kohnstamm

waarin vier Nederlandse musea hebben geëxperimen-

Instituut, 2005. - 102 p. : tab. - Met lit.opg. en bijl. -

teerd met het betrekken van nieuwe doelgroepen en

ISBN 90-6813-766-2

doelstellingen op het gebied van sociale cohesie.

Onderzoek waarin de ontwikkeling van een uitvoerbare en effectieve aanpak voor het verzamelen en toepassen

Blauwdruk : vier musea en social inclusion / M. de

van persoonlijke verhalen in een museale context cen-

Vreede (redacteur). - Amsterdam : Museumvereniging,

traal staat. Het onderzoek betreft in de eerste plaats

2005. - 189 p. : ill., tab. - Met lit.opg. - ISBN 90-7022-

Museum Amstelkring zelf, en in de tweede plaats gaat

5328

het om bruikbare gegevens voor het gehele museale

Het Amsterdams Historisch Museum, Museum Jan Cunen

veld.

in Oss, het Natuurmuseum Brabant in Tilburg en Zcala in Den Haag hebben gedurende drie jaar de mogelijkheden verkend nieuwe doelgroepen aan zich te binden. De Museumvereniging zorgde voor onderlinge afstemming

10


en samenhang en Cultuurnetwerk Nederland heeft de

vinden. Eerst werd kwalitatief onderzoek gedaan, ver-

verschillende social inclusion-projecten gevolgd. De

volgens kwantitatief en tot slot werden journalisten

opgedane kennis en ervaring zijn gebundeld in deze

bevraagd. Alle respondenten kregen vijf tentoonstel-

publicatie die model kan staan voor andere initiatieven

lingsonderwerpen toegelicht en mochten daarin een

op dit gebied.

rangorde bepalen. Het onderwerp dat het hoogst scoorde ('Australië') wordt in het najaar van 2005 ge-


programmeerd.

Inspraak beleid Museum Moderne Kunst In: Museumvisie. - Vol.31(2007)1(lente9)

Een zcala aan bereik : methodieken voor intercultureel

Het publiek van het Museum voor Moderne Kunst in

publieksbereik en talentontwikkeling / K. Noordam. -

Arnhem - van leerlingen voortgezet onderwijs tot gepen-

Den Haag : Zcala, 2004. - 95 p. : ill. - Met lit.opg. -

sioneerden - discussieerde onder leiding van het hoofd

ISBN 90-801982-2-6

educatie over hun wensen ten aanzien van het nieuwe

Publicatie over het Volksbuurtmuseum (VBM) Den Haag,

tentoonstellingsmateriaal. Met de informatie uit deze

een multicultureel podium met theaterwerkplaats, expo-

publieksessie gaan vier ontwikkelaars aan de slag om

sitieruimte en educatieprojecten. Bevat een uiteenzet-

educatief materiaal te maken dat zich speciaal richt op

ting van wat het VBM zich 10 jaar geleden voornam te

ouders die met kinderen het museum bezoeken.

bewerkstelligen op de terreinen van etno-marketing, doelgroepbenadering en het scouten en coachen van


nieuw talent, naast het bevorderen van cultuurdeelname

Museum is cultureel pretpark op niveau / Y. van Eekelen

en cultuureducatie in de wijk en in de stad. De publicatie

In: Uitleg/Gele Katern. - Vol.18(2002)5(27mrt.44-47)

brengt met name de werkwijze en methodieken in kaart

Een interview met directeur Wim van Krimpen van het

die het VBM hiertoe heeft ontwikkeld en gehanteerd. Het

Haags Gemeentemuseum over de vernieuwing van het

theater van het VBM biedt programmering voor jongeren

museum. Het museum krijgt een jongerenmuseum, een

van het vmbo tot vwo. Dit samen met doelgroepbena-

museumschool en een Eschermuseum. Van Krimpen wil

dering, uitgangspunten van cultuureducatie en samen-

graag een breed publiek bereiken, ook jongeren. Een

werking met docenten wordt in hoofdstuk acht bespro-

schets van zijn beleid.

ken. Vanaf het seizoen 2004/2005 gaat het VBM verder onder de naam Zcala.

Ontbijten met de directeur : educatiebeleid voor Museum de Fundatie Zwolle / P. Hagenaars ... [et al.].-

NIEUWKOMERS

Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2004. - 104 p. : tab., graf., fig. - Met bijl. en lit.opg. - ISBN 90-6997-


108-9

Cultuureducatie dicht kloof tussen school en echte

Begin 2005 opent een nieuw museum voor moderne en

leven : handleiding interculturele museale leerroutes /

hedendaagse kunst in Zwolle: Museum de Fundatie,

Y. van der Ree

locatie Blijmarkt. Omdat het museum benieuwd is naar

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.5(2002)23(jun.

de verwachtingen van jongeren en scholen heeft het

16-17)

Cultuurnetwerk Nederland gevraagd een behoefteonder-

Zestig procent van de leerlingen in Nederland volgt een

zoek uit te voeren. Het is de bedoeling dat de ideeën en

opleiding in het vmbo. Zij vormen de grootste groep

wensen die hier uit voortvloeien opgenomen worden in

toekomstige bezoekers van de culturele instellingen.

het educatiebeleid. Daarnaast besteedt het onderzoek

Althans, dat zouden ze kunnen zijn, als de instellingen

aandacht aan samenwerking tussen het museum en

erin slagen hen binnen te halen. Om culturele instellin-

culturele organisaties in Zwolle en omgeving.

gen en scholen te ondersteunen bij het verleiden van de (allochtone) vmbo-leerlingen is de Handleiding Intercul-

Voorkom een flop! : volkenkunde test vooraf zijn

turele Museale Leerroutes ontwikkeld.

tentoonstellingen / A. van de Sande, J. Leyer In: Museumvisie. – Vol.28(2004)2(jul/aug.42-43)

Handleiding voor het maken van interactieve

Het Rijksmuseum voor Volkenkunde onderzocht samen

kijktochten / A. de Jong, V. van Oost. - Amsterdam :

met onderzoeksbureau Motivaction welk tentoonstel-

NMV, 2004. - 50 p. : ill. - Met bijl.

lingsonderwerp potentiële bezoekers interessant zouden

11


Handleiding vooral bedoeld voor kleine musea. Het biedt

Basisschoolleerlingen maken kennis met het cultureel

een handvat voor het ontwikkelen van educatief materi-

erfgoed van het jodendom, christendom en de islam. De

aal voor het onderwijs. De rol van erfgoed als bron voor

gemeenschappelijke stamvader Abraham (in de koran

intercultureel leren wordt belicht en er wordt aandacht

Ibrahim genoemd) speelt daarbij een centrale rol. Op de

besteed aan het object als informatiedrager.

Verhalenzolder luisteren de leerlingen naar verhalen uit de joodse tenach, de bijbel of de koran. Daarna bestu-


deren ze de voorwerpen in het museum die erbij horen.

Inburgeren met schilderijen : Rudi Fuchs over zijn experiment in het Rijksmuseum / A. Lubbers

Samen leren door participeren : social inclusion in het


Wereldmuseum : een good practice / N. Franken. –

Rudi Fuchs, oud-directeur van het Stedelijk Museum in

[S.l.] : [s.n.], 2008. - 73 p. : fig., ill. - Met lit.opg. -

Amsterdam, blikt terug op zijn poging om allochtone

Doctoraalscriptie Universiteit Utrecht, Taal &

jongeren te overtuigen van de bijzondere schoonheid

Cultuurstudies, Specialisatie Cultureel Erfgoed &

van 'Het joodse bruidje'.

Educatie De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: Welke culturele


aspecten van social inclusion zijn terug te vinden in de

Marokkanen massaal naar De Nieuwe Kerk :

ontwikkeling van het onderwijsprogramma horend bij de

migrantenmarketing Marokko-expositie / B. van der

tentoonstelling 'Focus Marokko' van het Wereldmuseum?

Kruk

Allereerst wordt ingegaan op de geschiedenis van de

In: Museumvisie. - Vol.29(2005)4(winter26-27)

educatieve rol van musea, en zijn de ontwikkelingen met

De tentoonstelling over Marokko in De Nieuwe Kerk in

betrekking tot social inclusion in Engeland en Nederland

Amsterdam trok ca. 175.000 bezoekers onder wie veel

onder de loep genomen. Vervolgens wordt het theore-

Marokkanen die nog nooit eerder een tentoonstelling in

tisch kader geschetst dat de basis vormt voor de vol-

Nederland bezochten. Op welke manier werden deze

gende hoofdstukken, waarin de theorie aan de praktijk

bezoekers bereikt? Een aantal ervaringen en een paar

wordt gekoppeld. Beschreven wordt het Wereldmuseum

vuistregels. Behalve volwassenen bezochten ook talloze

met de tentoonstelling 'Focus Marokko' en het bijbeho-

kinderen de tentoonstelling. Voor alle basisscholen in de

rende onderwijsprogramma 'FocusM'. Tot slot komt het

vier grote steden werd lesmateriaal ontwikkeld. Zij

participatietraject 'FocusM' voor vmbo-leerlingen aan de

konden gratis met de bus worden vervoerd en kregen

orde. Dit traject is opgezet ter bevordering van cultural

educatieve begeleiding in de Nieuwe Kerk.

en social inclusion.

Musea van de toekomst / M. Verduijn (samensteller),


A. van Mil (samensteller), W. Verbei. – Amsterdam :

Welkom, Shalom, Salam Aleikum : metamorfose Bijbels

NMV, 2001. - 24 p.

Openluchtmuseum naar Museumpark Orientalis / G. van

Bundel met verschillende gedachten en visies over de

Ham

toekomst van het museum, die uit gespreksronden met

In: Museumvisie. - Vol.31(2007)1(lente37-39)

deskundigen, betrokkenen en belangstellenden naar

Doel van het vernieuwde museum is een interculturele

voren zijn gekomen. Thema's die o.a. aan bod komen

dialoog op gang te brengen. Het museum rekent leerlin-

zijn: museumbezoek als belevenis, museum en identi-

gen tot 14 jaar als kerngroep en betrok bij het ontwik-

teit, samenwerking, trends, ICT en het museum, een

kelen van de lesproducten zowel de Radboud Universiteit

divers publiek, het museum van de toekomst: zes sce-

als ROC's. Maar ook senioren en andere museumbezoe-

nario's.

kers moeten het museum blijven bezoeken.

Op reis met Abraham/Ibrahim : de verhalenzolder van


het Bijbels Museum : docentenhandleiding

Een wijkgerichte benadering : cultureel erfgoed

basisonderwijs / Bijbels Museum. - Amsterdam : Bijbels

minderheden in Rotterdam / P. van de Laar

Museum, 2002. - 3 dl. (10 p., ongepag.) + reacties uit

In: Levend erfgoed. - Vol.2(2005)2(25-28)

het gastenboek : ill. - Docentenhandleiding,

Het Historisch Museum Rotterdam wil meer aandacht

leerlingenboekje 6-8 jaar en leerlingenboekje 9-12 jaar

besteden aan cultuuruitingen en het erfgoed van nieuwkomers in de stad. Hierover is een symposium gehouden

12


op 21 februari 2005. Concrete aanbevelingen met be-

Verzetsmuseum, 2007. - 24 p. + kaartjesspel en les-

trekking tot een aanpak voor de inventarisering en

doelen-kaartjes

selectie van cultureel erfgoed zijn geformuleerd. Duide-

'Stad en Taal' is de overkoepelende naam waaronder

lijk was dat het museum zich moet presenteren in de

verschillende Amsterdamse musea speciale programma's

wijken en de activiteiten laagdrempelig en publieks-

aanbieden voor cursisten 'Nederlands als tweede taal'

vriendelijk moeten zijn.

(NT2) en inburgeringstrajecten. Het Verzetsmuseum is één van die musea. Het programma bestaat uit een

TAALONTWIKKELING

voorbereidende les, een museumbezoek en een verwerkingsles.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Dam: hee; Rokin: aah : evaluatie museum- en

Stad en taal : Focus op Amsterdam / M. Ernst

taalproject NT2 / D. Stam

(samensteller), W. Beukenhorst (samensteller), M. van

In: Museumvisie. - Vol.31(2007)3(herfst47)

der Lippe (samensteller). - Amsterdam : Amsterdams

Tijdens een studiemiddag keken drie Amsterdamse

Historisch Museum, 2008. - 10 dl. : ill.

musea terug op de eerste resultaten van hun project


Stad en Taal. Centraal stonden de vragen hoe musea


culturele participatie en taalverwerving voor nieuwko-


mers kunnen stimuleren en hoe ze ontmoetingsplekken

(NT2) en inburgeringstrajecten. Het Amsterdams Histo-

kunnen worden voor bezoekers met diverse culturele

risch Museum is één van die musea. Het programma

achtergronden. De eerste ervaringen die met het project

bestaat uit een voorbereidende les, een museumbezoek

Stad en Taal werden opgedaan zijn positief.

en een verwerkingsles. De inhoud van Focus op Amsterdam is gebaseerd op vier thema's, die gekoppeld

Evaluatie kind & opvoeding : stageverslag / S.B.S.

zijn aan vier afbeeldingen uit het museum. De thema's

Droge. - [S.l.] : [s.n.], 2007. - 173 p. : tab., ill, graf. -

zijn: wonen, werken, vervoer en vrije tijd.

Met bijl. en lit.opg. - Stageverslag Universiteit van Amsterdam, duale master Nederlands als tweede taal

Stad en taal : Kind & Opvoeding / M. Ernst

'Kind & Opvoeding' is een programma van het Amster-

(samensteller), W. Beukenhorst (samensteller),

dams Historisch Museum waarbij het opvoeden van

Z. Boucetta (samensteller). - Amsterdam : Amsterdams

kinderen in heden en verleden centraal staat. Het pro-

Historisch Museum, 2007. - 9 dl. : ill.

gramma gaat uit van een wisselwerking tussen het


museum, de collectie en cursisten Nederlands als tweede


taal (NT2). In dit stageverslag wordt het programma


'Kind en Opvoeding' geëvalueerd. De probleemstelling

(NT2) en inburgeringstrajecten. Het Amsterdams Histo-

luidt: worden de doelstellingen die het museum heeft


gesteld bij het programma Kind & Opvoeding ook daad-


werkelijk bereikt tijdens de uitvoering van het pro-

en een verwerkingsles. De rode draad binnen het

gramma?

programma 'Kind & Opvoeding' wordt gevormd door vijf thema's: liefde, opleiding, geloof, familie en gezondheid.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Museumlessen voor cursisten NT2: herkenning en

Stad en taal : Mijn Mokum / M. Ernst (samensteller),

verbazing / B. Ros

W. Beukenhorst (samensteller), M. van der Lippe

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.9(2006)41(feb.9-11)

(samensteller). - Amsterdam : Amsterdams Historisch

Erfgoed blijkt een succesvol middel om Nederland dich-

Museum, 2007. - 13 dl. : ill.

terbij te brengen voor allochtonen. Diverse ROC's wer-


ken dan ook samen met musea om taalcursisten kennis


te laten maken met de Nederlandse geschiedenis.

aanbieden voor cursisten 'Nederlands als tweede taal' (NT2) en inburgeringstrajecten. Het Amsterdams Histo-

Stad en taal : bezet en bevrijd : lespakket / M.A.


Remmelink (concept en samenstelling). - Amsterdam :


13


en een verwerkingsles. In 'Mijn Mokum' maken de

seum in Amsterdam is één van die musea. De pro-

deelnemers kennis met de geschiedenis van de stad.

gramma's bestaan uit voorbereidende lessen, een museumbezoek en een afsluitende opdracht. In 'verhalen

Stad en taal : mooi meegenomen / M. van Campen

vertellen met Foam' vertellen cursisten hun verhaal bij

(ontwikkelaar en projectcoördinator). - Amsterdam :

foto's uit het museum.

Tropenmuseum, 2008. - 24 p. + werkbladen + 6 foto's 'Stad en Taal' is de overkoepelende naam waaronder

Stad en Taal : verslag van de proefmiddag : 20 juni


2007 Stedelijk Museum CS / D. Stam ... [et al.]. –


[S.l.] : [s.n.], 2007. - 34 p. : tab., ill., fig.

(NT2) en inburgeringstrajecten. Het Tropenmuseum is

Aan het project Stad en Taal, geïnitieerd door de

één van die musea. De programma's bestaan uit voor-

Gemeente Amsterdam, nemen het Verzetsmuseum

bereidende lessen, een museumbezoek en een afslui-

Amsterdam, het Amsterdams Historisch Museum en het

tende opdracht. Aan de hand van de thema's kleding en

Stedelijk Museum CS deel. De musea willen met het

wonen leren de cursisten over verschillende materiaal-

project een brug slaan tussen cursisten NT2 (Nederlands

soorten en het verschil tussen gebruiksvoorwerpen en

als tweede taal), de stad Amsterdam en kunst en

siervoorwerpen. Verhalen uit verschillende culturen

cultuur. Tijdens een proefmiddag werd een indruk gege-

komen aan de orde.

ven van de museumprogramma's die speciaal voor het project Stad en Taal gemaakt zijn. Een verslag.

Stad en taal : Ontmoet kunst / A. Reinders (redacteur), M. van Gastel, R. Hulshoff Pol. - Amsterdam : Stedelijk

CKV

Museum, 2007. - 111 p. + lesmateriaal (25 p.) : ill. 'Stad en Taal' is de overkoepelende naam waaronder



Boijmans en de buren : CKV en vmbo in Rotterdam /


A-M. Raukema

(NT2) en inburgeringstrajecten. Het Stedelijk Museum is

In: Tsjip/Letteren. - Vol.12(2002)3(okt.7-10)

één van die musea. De programma's bestaan uit voor-

Een inventarisatie van educatieve activiteiten op het

bereidende lessen, een museumbezoek en een afslui-

gebied van ckv van het Museum Boijmans, de Kunsthal

tende opdracht. De musea willen een brug slaan tussen

en de samenwerking met Rotterdamse culturele instel-

de cursisten, de stad Amsterdam en kunst en cultuur.

lingen. Wat voor ckv-activiteiten organiseren de musea

'Stad en Taal' is een project waarbinnen het Stedelijk

speciaal gericht op vmbo-leerlingen?

Museum onderzoekt hoe het een ontmoetingsplaats kan zijn voor mensen met internationale wortels. Cursisten,

CKV voor het vmbo : kijkwijzer / J. van Overeem. - Den

taaldocenten, kunstenaars, studenten, wetenschappers

Haag : Gemeentemuseum Den Haag, 2003. - 14 p. : ill.

en museummedewerkers werkten samen aan het pro-

Vmbo-leerlingen kiezen een kunstwerk uit één van de

gramma 'Ontmoet kunst' tijdens een proefjaar. Ook is

drie collecties van het Gemeentemuseum Den Haag:

het onderzoek naar cultuurparticipatie én taalverwer-

beeldende kunst, toegepaste kunst of muziek. Vervol-

ving, dat wordt gedaan in samenwerking met de Univer-

gens beantwoorden de leerlingen vragen over het uitge-

siteit van Amsterdam en de Vrije Universiteit, opgeno-

kozen kunstwerk.

men. De publicatie heeft een dubbelfunctie: een werkboek voor cursisten NT2 en een inzicht in de verschil-


lende achtergronden van het project.

Erfgoed en ckv : tijd voor een nieuwe kennismaking / L. Smit

Stad en taal : verhalen vertellen met Foam /

In: Kunstzone. - Vol.6(2007)1(jan.12-15)

Foam_Fotografiemuseum Amsterdam. - Amsterdam :

Kunst- en erfgoededucatie verschillen helemaal niet zo

Foam, 2008. - 23 p. + bijlagen (6 foto's, woordkaartjes,

sterk van elkaar zoals vaak wordt aangenomen. Ten-

werkboekje)

toonstellingen en educatieve projecten van erfgoedin-


stellingen zijn vaak vakoverstijgend en lenen zich uitste-


kend als invulling van met name de onderwijsdoelen van


ckv. Een beschrijving van een voorbeeld uit de culturele

(NT2) en inburgeringstrajecten. Foam, het fotografiemu-

praktijk van het Historisch Museum Rotterdam, waar

14


leerlingen door middel van verhalen en discussies over


ouderwetse lingerie en moderne schoonheidsidealen

Musea staan samen sterk / S. van der Linden

ondertussen bezig zijn met communiceren, reflecteren

In: Kunstzone. - Vol.3(2004)11(nov.6-9)

en het formuleren van een toekomstvisie.

Een omschrijving van het G.R.A.S.-project, dat voor het vmbo is ontwikkeld. G.R.A.S. verwijst naar de eerste

G.R.A.S. project : VMBO project Amsterdamse musea /

letters van de vier deelnemende Amsterdamse musea:

D. Ott de Vries-Jonkers (coördinator). - Amsterdam :

Van Gogh Museum, het Rijksmuseum, het Amsterdams

Van Gogh Museum, 2003-2004. - Versch.dl. + video-

Historisch Museum en het Stedelijk Museum.

band + dvd (kopie van videoband) - Projectplan update 2003 en 2004, werkbladen, arrangementen getiteld


Museum@work en Trendwatcher, docentenhandleiding

Oog in oog met De Nachtwacht : G.R.A.S.-project lokt

bij Museum@work en folders

vmbo-scholieren het museum in / K. Kreukels

In 2000 is het samenwerkingsproject gestart tussen het

In: Contrast. - Vol.11(2004) 23(10dec.26-28)

Van Gogh Museum, het Rijksmuseum, het Amsterdams

In 2000 startte het G.R.A.S.-project. Dit G.R.A.S.-

Historisch Museum en het Stedelijk Museum. Het sa-

project is het educatieve samenwerkingsproject van het

menwerkingsverband heeft de naam G.R.A.S. gekregen

Van Gogh Museum, Rijksmuseum, Amsterdams Histo-

en verwijst naar de eerste letters van de deelnemende

risch Museum en het Stedelijk Museum. Met dit project

vier musea. Tijdens de beleidsperiode 2001-2004 willen

willen de vier grote Amsterdamse musea vmbo-leerlin-

de vier musea een aanbod creëren voor een tot nu toe

gen actief kennis laten maken met hun cultuurschatten.

onderbelichte groep: leerlingen van het vmbo. In

Inmiddels hebben bijna tweehonderd klassen uit heel

augustus 2001 is deze intentie uitgewerkt in een

Nederland deelgenomen aan deze pilot. Het lijkt erop

projectplan, waarvan zowel in 2003 en 2004 een update

dat G.R.A.S. erin is geslaagd de museumdrempel voor

is geschreven.

vmbo'ers te verlagen. Een praktijkverslag.

GSM 1e klas / M. Helstone ... [et al.]. - Oss : Museum

Portret van de Gouden Eeuw : burgerlijke cultuur in de

Jan Cunen, 2002. - 75 p. : ill.

17de eeuw / C. Licher. - Amsterdam : Amsterdams

Verslag van het kunsteducatieproject 'GSM 1e klas', een

Historisch Museum, 2003. - Versch.pag. : ill. - In

samenwerkingsproject van het Museum Jan Cunen en

samenw. met het Amsterdams Historisch Museum, het

het Hooghuis Lyceum, school voor vmbo, te Oss. Hierin

Spinozalyceum Amsterdam en het ILO. - Het project

vormde het kruisbestuiven van beeldende kunst en

bestaat uit een docentenhandleiding, een antwoord-

vormgeving, dans en film de rode draad. Tussen de start

model en leerlingenmateriaal

van het project en de succesvolle afsluiting lag een

Het project heeft tot doel beeldende kunst een plaats te

proces van acht weken waarin de leerlingen zich inten-

geven in de maatschappij van Nederland in de Gouden

sief met kunst bezig hielden. Deze evaluatie beoogt

Eeuw. Door gericht te kijken naar de portretkunst in de

inzicht te geven in het verloop van dit proces, het succes

17de eeuw zijn diverse categorieën van opdrachtgevers

en de mislukkingen ervan.

te onderscheiden en welke invloed deze eigenlijk hadden op het kunstwerk. Het lesmateriaal richt zich op het


ckv2-subdomein Burgerlijke cultuur van Nederland in de

Leren beschouwen als dromer, denker, beslisser en

17de eeuw.

doener : vanuit de leerstijlen de leerlingen inzicht geven in hun leerproces en zodoende betrokkenheid creëren /


E. Hoogstraat

Proeflokaal voor populair theater : CKV in het Theater

In: All'Art. - Vol.1(2002)6(jun.3-6)

Instituut / J. van Gemert

Kijken naar kunst is een belangrijk onderdeel van de

In: All'Art. - Vol.1(2002)1(jan.16-19)

ckv-les. Het is daarbij belangrijk dat de leerling zelf leert

Een schets van de educatieve activiteiten van het

kijken, en niet teveel vanuit de geschoolde 'kunstblik'

Theatermuseum/Theaterinstituut Nederland in

van de docent. Een beschrijving van een beschouwings-

Amsterdam. Een aantal ckv-projecten wordt beschreven.

model beeldend, te gebruiken bij museumbezoek.

15



het museum in te lokken. Doel: leerlingen een positieve

Pupils' pupils : een ckv3-examenproject / Y. Lebbink

museumervaring meegeven.

In: Kunstzone. – Vol.5(2006)10(okt.28-30) Beeldend werk uit het depot van het Zeeuws museum is

Talking to you! : art for you(th) : Museum Boijmans van

in schooljaar 2005-2006 de aanleiding geweest voor de

Beuningen / H. Hagenaars, D. Vos de Wael. –

examencollectie beeldende vormgeving van de leerlin-

Rotterdam : NAi, 2002. - Ongepag. : ill. - ISBN 90-

gen van 6 vwo van de Christelijk Scholengemeenschap

5662-259-5

Walcheren (CSW). Door elke leerling werd op één werk

Beeldende kunstgids voor jongeren met de collectie van

uit eind negentiende eeuw of de gehele twintigste eeuw

Museum Boijmans van Beuningen te Rotterdam als

beeldend commentaar geleverd.

basis. Bevat tien hoofdstukken met elk een thema. Ieder thema begint met een bijdrage van een jonge Rotter-

Rotterdam, Bekijk 't... : CKV1 programma bij de

damse kunstenaar. Daarna volgt een compilatie van

tentoonstelling Rotterdammers / Wereldmuseum

verhalen van schrijvers en afbeeldingen uit de kunstcol-

Rotterdam. Afdeling Educatieve Programma's. -

lectie van Boijmans. Bedoeld voor ckv-leerlingen van

Rotterdam : Wereldmuseum, 2002. - 2 dl. (ongepag.) +

vmbo tot gymnasium.

tentoonstellingsboekje : ill. Het Wereldmuseum in Rotterdam heeft een project


ontwikkeld voor ckv1-leerlingen: Rotterdam, Bekijk 't.

Tijdreis door Nederlands oudste museum / A. Warringa

Bij binnenkomst in het museum ontvangen de leerlingen

In: Uitleg/Gele Katern. - Vol.19(2003)4(12mrt.28-29)

de map Rotterdam, Bekijk 't…. Zij worden uitgedaagd

Het Teylers museum, een museum voor kunst en weten-

om in de rol van antropoloog, journalist of ontwerper te

schap, is voor het eerst in zijn geschiedenis vernieuwd.

kruipen. Nadat zij hun keuze hebben bepaald, vullen zij

Vanaf 1980 is de overheid bezig met een masterplan om

hun map aan met de bijbehorende opdracht en bezoe-

het museum te restaureren en te voorzien van een

ken de tentoonstelling Rotterdammers. Als journalist

nieuwe vleugel. Het plan is nu voltooid. Een computer-

schrijven zij een recensie over de tentoonstelling, als

spel is ontwikkeld dat erg in trek is bij jonge bezoekers.

ontwerper bedenken ze een nieuw ontwerp voor het

Er zijn plannen om het spel te gebruiken voor een ckv-

onderdeel Trends en als antropoloog observeren zij een

opdracht voor middelbare scholieren.

van de 10 migrantenfamilies en maken hiervan een verslag. Het materiaal is zo geschreven, dat leerlingen

VMBO / R. Brand ... [et al.]

er zelfstandig mee aan de slag kunnen. De multimediale

In: Kunstzone. - Vol.3(2004)11(nov.1-16). -

tentoonstelling Rotterdammers laat zien hoe de stad

Themanummer

Rotterdam veranderde onder invloed van 20ste eeuwse

Themanummer over succesvolle vmbo-projecten. In-

migratiestromen. In een beeldverhaal zijn de stad en

houd: Mov(i)e Up, filmeducatie op cd-rom; 'Best wel

haar bewoners neergezet. Tien Rotterdamse families

lachen .... voor een museum' : projecten die vmbo-

vertellen over hun levens en geven zo een indringend

leerlingen interesseren voor beeldende kunst; Musea

beeld van multicultureel Rotterdam. Een Surinaamse

staan samen sterk; De vmbo-leerling bij Singer Laren;

verpleegster, een Chinese restauranthouder en een

Kunst en cultuur in het vmbo; www.wijvannova.nl :

Bosnische econoom bijvoorbeeld, vertellen waarom ze

fotograaf maakt website met vmbo-leerlingen.

naar Rotterdam zijn gekomen en wat de stad voor hen is gaan betekenen.

Vmbo'ers in het museum : het G.R.A.S.-educatieproject in Amsterdam / A. van Veldhuizen



Samenwerking Amsterdamse musea : een positieve

In dit samenwerkingsproject ontwikkelden vier Amster-

museumervaring voor vmbo-leerlingen / K. Kievit

damse musea (Van Gogh Museum, Rijksmuseum,

In: Oud nieuws. - Vol.5(2002)2(5)

Amsterdams Historisch Museum en Stedelijk Museum)

Het Rijksmuseum, het Van Gogh Museum, het Stedelijk

zogeheten arrangementen voor vmbo-leerlingen. Ieder

Museum en het Amsterdams Historisch Museum werken

arrangement heeft een inleidende en een verwerkingsles

aan een educatief aanbod voor vmbo-leerlingen. Samen

op school. Halverwege vindt een bezoek aan een van de

ontwikkelen zij arrangementen om deze groep leerlingen

vier musea plaats. Er zijn niet alleen schriftelijke, maar

16


vooral ook praktische opdrachten gemaakt. Het project

bijl. en lit.opg. - Afstudeerscriptie Haagse Hogeschool,

wordt in ieder geval tot en met 2006 voortgezet.

opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming Hoe kan de CMV'er binnen musea de cultuurdeelname

Zicht op… CKV in het vmbo : achtergronden, literatuur,

van ouderen bevorderen? Deze vraag staat centraal in

lesmethoden en websites / R. Brand (auteur van inlei-

deze scriptie. Een CMV'er is iemand die Culturele en

ding); M-J. Kommers (hoofdredacteur). – Utrecht :

Maatschappelijke Vorming heeft gestudeerd. Doel van

Cultuurnetwerk Nederland, 2003. – 44 p.

deze opleiding is het ondersteunen van mensen bij de

In het inleidende artikel 'CKV-vmbo: successtory of

vorming van hun sociale en culturele leven.

doemverhaal' worden de ingrediënten beschreven die ckv-vmbo een succes kunnen maken. Enkele ingrediën-

Zijn musea bang voor kleuters? / Museumeducatie.nl. -

ten die de revue passeren zijn ckv-bonnen, leerlingen,

[S.l] : Museumeducatie.nl, 2006. - [4 p.]

docenten, culturele instellingen en hun aanbod. Naast dit

Museumeducatie.nl heeft door middel van een enquête

artikel zijn overzichten van tijdschriftartikelen, lesme-

een kort onderzoek gedaan naar het aanbod educatieve

thoden en andere publicaties over ckv-vmbo opgeno-

programma's voor kleuters in de Nederlandse/Vlaamse

men, die in het studiecentrum van Cultuurnetwerk

musea. Een kort overzicht van de resultaten.

Nederland aanwezig zijn. Overige onderdelen zijn een selectie van ckv-projecten uit het projectloket cultuur en

NIEUWE MEDIA

een selectie van relevante websites.


KLEUTERS EN SENIOREN

Educatie en innovatie / C. Reinewald … [et al.] In: Museumvisie. - Vol.31(2007)1(lente28-35)

Dag van de cultuureducatie 2008 : dinsdag 10 juni

Steeds meer musea maken gebruik van interactieve

2008, Musis Sacrum Arnhem / Congreskrant.nl

installaties bij hun presentaties. Ook erfgoedinstellingen

(verslaglegger). – Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland,

zoals het Legermuseum, Muiderslot, Zuiderzeemuseum

2008. - 18 p. : ill. - In samenw. met CANON Cultuurcel

en Catharijneconvent hebben interactieve spelen laten

Verslag van de Dag van de cultuureducatie die gehouden

ontwikkelen die een bijdrage leveren aan educatie en

werd op 10 juni 2008 in Musis Sacrum in Arnhem. Cen-

plezier. Drie artikelen over games in een musea. Met

traal op deze dag stond cultuureducatie voor peuters en

tips en praktijkvoorbeelden.

kleuters. Het programma bestond uit keynotes van Luk Depondt (medeoprichter Centrum voor Ervaringsgericht


Onderwijs in Leuven), Annemieke Huisingh (onderzoeker

Educatieve programma's : cultureel erfgoed via internet

en adviseur cultuureducatie) en Pieter Mols (cultureel

de klas in / E. Wiessner

ondernemer) die werden aangevuld met luister-,

In: Museumpeil. – Vol.(2004)21(voorjaar38-40)

discussie- en belevingssessies

Het succes van educatieve programma's binnen musea en andere erfgoedinstellingen is vaak afhankelijk van


een intensief contact tussen het onderwijs en de instel-

Speciaal voor senioren : Ot en Sien-educatie voor

ling. Scholen dienen op de hoogte te zijn van dit educa-

ouderen in Nationaal Onderwijsmuseum / S. Noordoven

tieve aanbod. Als ze niet weten wat er allemaal te doen


is, komen ze ook niet. De website DatBewarenWe.nl

Er zijn nog weinig educatieve programma's speciaal voor

vergemakkelijkt het leggen van de contacten: het is de

ouderen. Het Nationaal Onderwijsmuseum maakte een

portal van het cultureel erfgoed voor de drie hoogste

programma speciaal voor bewoners van zorgcentra en

klassen van het basisonderwijs. De website biedt ver-

verpleeghuizen. Dit was zo'n succes dat het museum er

schillende lessen over cultureel erfgoed, die leerlingen

voor zorgt permanent een project voor ouderen in het

klassikaal, in groepjes of zelfstandig kunnen uitvoeren.

aanbod te hebben.

Bovendien hebben erfgoedinstellingen zelf de mogelijkheid om kosteloos lessen over hun eigen instelling toe te

De toekomst verzilvert! : de CMV'er als intermediair tussen ouderen en musea / M. Peters. - Den Haag : Haagse Hogeschool, 2006. - 59 p. : tab., graf. ill. - Met

17


voegen.

Hier gebeurt het : het internet als schakel tussen musea

Geleidelijk bieden musea hun publiek de kans met per-

voor beeldende kunst en een jong-volwassen publiek /

sonal digital assistants ofwel handcomputers de tentoon-

M. van Schrojenstein Lantman. - Utrecht : [s.n.],

stellingen te bekijken. In de pda's kan in principe allerlei

2003. - Ongepag. : tab. - Met lit.opg. en bijl. - Scriptie

informatie worden opgeslagen inclusief filmfragmenten,

Universiteit Utrecht, Faculteit Letteren,

geluiden en muziekjes. Om te voorkomen dat de bezoe-

Kunstgeschiedenis, Kunstbeleid en -management

ker uitsluitend op zijn schermpje kijkt in plaats van naar

Onderzocht is hoe internet een rol zou kunnen spelen bij

het object, wordt af en toe een 'kijkvraag' gesteld.

het bevorderen van museumbezoek onder jonge men-

Musea die pda's beschikbaar stellen zijn onder meer

sen, onafhankelijk van ouders of school. Inhoud:

Rijksmuseum Kröller-Müller, Van Gogh Museum, Lim-

Waarom het belangrijk is dat jongeren naar een kunst-

burgs Museum en het Gemeentearchief Amsterdam.

museum gaan; Musea op internet. De rol van de Nederlandse overheid; Status quaestionis; Nederlanders en

De kunst van het begeleiden : digitale mogelijkheden

museumbezoek; Jongeren en internetgebruik; Hoe

voor musea bij het begeleiden van hun bezoekers /

presenteren de Nederlandse kunstmusea zich op inter-

M. Wittenberg. - [S.l.] : [s.n.], 2003. - 64 p. : tab. - Met

net?; en Hoe kan internet een rol spelen bij het bevor-

lit.opg. en bijl. - Afstudeerscriptie Universiteit van

deren van museumbezoek onder jong volwassenen?

Tilburg, Faculteit der Letteren, Bedrijfscommunicatie en digitale media

i-ART [cd-rom] : een interactieve tentoonstelling in de

Centrale vraagstelling: Welke digitale media kunnen op

maak : rituelen / Gemeentemuseum Den Haag;

welke manier het beste worden ingezet door verschil-

Koorenhuis, Centrum voor kunst en cultuur. – Den

lende typen musea bij het begeleiden van bezoekers?

Haag : Koorenhuis/Gemeentemuseum, 2002

Met aanbevelingen voor museummedewerkers en onder-

Lessenserie op basis van een cd-rom en een website

zoekers. Veel digitale media worden vooral didactisch

bestemd voor het voortgezet onderwijs. Leerlingen

ingezet, terwijl het evocatieve en recreatieve element

combineren naar aanleiding van één van de thema's

ook van belang kan zijn bij de bezoeker. Uitbreiding van

'rituelen' of 'identiteit' hun werk in beeld (tekeningen,

de website met virtuele rondleidingen, online tentoon-

schilderijen) en woord (verhalen). Hiervoor gebruiken zij

stellingen, digitalisering van de collectie, maar ook

een persoonlijke selectie uit de collecties van het

samenwerking met andere organisaties behoren tot de

Gemeentemuseum Den Haag. Met dit materiaal wordt

mogelijkheden.

een tentoonstelling ingericht in een 3D-tentoonstellingsruimte op de website. De lessenserie is bedoeld

Het leukste museum van Nederland [cd-rom] / Kunst &

voor leerlingen vanaf 2 havo/vwo, vanaf 3 vmbo en is

Kids. - Hilversum : Kunst & Kids, 2002 + docenten-

uit te voeren in 4 tot 9 lessen. Dit project is vakoverstij-

handleiding (132 p.). - ISBN 90-807349-1-8

gend, waardoor lessen bij verschillende vakken kunnen

Een spel voor kinderen vanaf 9 jaar. Door het spel te

worden ingedeeld: Nederlands, beeldende vakken, ckv

spelen komen kinderen op een speelse manier in aanra-

voor het vmbo, ckv1, maatschappijleer, levensbeschou-

king met kunst. Er zijn in totaal 15 verschillende spellen

wing en informatiekunde.

waar kinderen met de topstukken van een aantal Nederlandse musea in aanraking komen. De bijbe-

ICT in museumlan

horende docentenhandleiding bevat lessuggesties met

In: Museumpeil. - Vol.(2004)21(voorjaar 3-42). -

extra opdrachten.

Themanummer Een themanummer over ICT in museumland: Cultureel

Musea saai? : het effect van websitevormgeving op de

erfgoed op websites, het digitaal toegankelijk maken

bereidheid van jongeren om een museum te bezoeken /

van museumcollecties, collectieregistratie, multimediale

E. van Loon. - [S.l.] : [s.n.], 2005. - 53 p. : ill., fig.,

rondleidingen en educatieve programma's.

tab.- Met lit.opg. en bijl. - Masterscriptie Universiteit van Tilburg, Faculteit Communicatie en cultuur, Opleiding


Communicatie- en informatiewetenschappen

In de hand houden : pda-tours in musea: is er een juiste

Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau

weg? / T. Haan, C. Reinewald

(Van den Broek et al., 2005) blijkt dat jongeren het


minst musea bezoeken. Jongeren zitten steeds vaker achter de computer en maken veel gebruik van internet.

18


In dit onderzoek wordt nagegaan of de vormgeving van

van spel in de museale sector en in welke vormen het

museumwebsites effect heeft op de efficiëntie in gebruik

daar voorkomt. Hoofdstuk drie gaat in op de functies

en waardering van deze websites door de proefperso-

van spel in de museale context. Hoofdstuk vier gaat over

nen. Daarnaast worden de effecten van websitevorm-

het gebruik van het spel als 'sugarcoating'. In het laatste

geving op de bereidheid om een expositie te bezoeken

hoofdstuk volgt de conclusie.

onderzocht.

SAMENWERKING MET ONDERWIJS EN Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

WELZIJNSINSTELLINGEN

Museumkunstcomputer / J. van den Brand In: Kunstzone. - Vol.2(2003)6(jun.12-13)


In Museum Het Valkhof te Nijmegen kunnen leerlingen

Breekbaar : een typisch Gouds product / M. de Vreede

uit de groepen 5 t/m 8 van het basisonderwijs aan tien

In: Kunstzone. - Vol.7(2008)10(okt.45-47)

computers in het JuniorLab aan de slag om er als con-

Een beschrijving van 'Breekbaar', een samenwerkings-

servator hun ideale -virtuele- tentoonstelling samen te

project tussen drie instellingen: de bibliotheek, het

stellen. Terug op school kunnen zij op de site van het

archief en het museum in Gouda. Vmbo-leerlingen

museum een recensie over de tentoonstelling lezen: is

maken kennis met de geschiedenis van het Goudse

hij goed of niet? Dit educatieve project is ontwikkeld

culturele erfgoed in het algemeen en het Gouds Plateel

door Museum Het Valkhof.

(beschilderd aardewerk) in het bijzonder.

Museumkunstcomputer [cd-rom] . - Nijmegen : Museum

Educatie in het Stedelijk museum : naar een betere

het Valkhof, 2003

afstemming van visie, wensen en aanbod / R. Hulshoff

Vanaf 12 mei 2003 gaat het educatieve project

Pol. - Nijmegen : [s.n.], 2002. - 90 p. : fig., ill. - Met

'Museumkunstcomputer' in Museum Het Valkhof van

lit.opg. - Doctoraalscriptie Katholieke Universiteit

start. Aan 10 computers in Het JuniorLab kunnen leer-

Nijmegen, Vergelijkende Kunstwetenschap

lingen uit groep 5 t/m 8 (8-12 jaar) van het basisonder-

Hoe kunnen de educatieve activiteiten van het Stedelijk

wijs aan de slag als conservator en hun ideale (virtuele)

Museum Amsterdam beter aansluiten bij de wensen van

tentoonstelling in Museum Het Valkhof samenstellen.

de onderwijsinstellingen? En in hoeverre sluiten recente

Aan de orde komen onder andere: selectie van kunst-

theoretische uitgangspunten aan bij de praktijk in het

werken, inrichting van de tentoonstelling (inclusief

Stedelijk? Aanbevelingen voor verbeteringen, die tot

beveiliging), publiciteitscampagne. Op de website staat

doel hebben de bezoekers meer te betrekken bij de

informatie over het échte werk van een échte conserva-

beeldende kunstvoorwerpen en meer kennis aan te

tor in Museum Het Valkhof. Hoe heeft de conservator de

bieden door ze goed te leren kijken, informatie te geven

tentoonstelling 'Woody van Amen & Collectie Becht'

over de objecten en verbanden te leggen. Inhoud:

gemaakt? Waar leent hij zijn schilderijen? Wat voor

Achtergrond; Theoretisch kader; Onderzoek naar de

problemen kwam hij tegen? En wat heeft een perspre-

wensen in het onderwijs; Educatie in het Stedelijk

sentatie met de expositie te maken?

Museum; Vergelijkende case: educatie in het Museum of Modern Art.

No more sugarcoating! : een nieuw recept voor de inzet van educatieve games in de museale sector /


F. Burger. - Utrecht : Universiteit Utrecht, 2006. -

Hoe betrek je de jeugd bij het museum / P. de Boer

61 p. : tab., ill. - Met lit.opg. en bijl. - Doctoraalscriptie

In: Alledaagse dingen. - Vol.10(2004)1(voorjaar 6-9)

Universiteit Utrecht, Faculteit der Letteren, Taal- en

Met zestien jaar ervaring spreekt Lisette Le Blanc van

cultuurstudies

het Museum Dorestad in Wijk bij Duurstede over haar

Onderzoek naar educatieve games in Nederlandse

ervaringen met het onderwijs. Zij stelt dat een museum

musea. Hoofdstuk één inventariseert de aanwezigheid

zich flexibel moet opstellen en het onderwijs goed op de

van games op websites van musea. Er wordt aandacht

hoogte moet houden van zijn activiteiten.

besteed aan de context waarbinnen het spel wordt aangeboden, evenals de rol van de overheid bij de

Musea & welzijn : verslag van de expertmeeting 30

ontwikkeling van de games. In het tweede hoofdstuk

januari 2006, Amsterdam / Xina Tekst & Support;

komt aan bod wie er verantwoordelijk is voor de inzet

Cultuurnetwerk Nederland (coördinator); Amsterdams

19


Historisch Museum (coördinator); X-S2 Kennisnetwerk

Museum zoekt verkering : verslag van de expertmeeting

Sociaal beleid (coördinator). - [S.l.] : [s.n.], 2006. –

over social inclusion, 14 april 2005, Zcala, Den Haag /

12 p.

Cultuurnetwerk Nederland. - Utrecht : Cultuurnetwerk

Hoe kunnen musea en het welzijnswerk positief samen-

Nederland, 2005. - 13 p. : ill.

werken? En wat zijn daarbij de succesfactoren en val-

Vier musea experimenteerden enkele jaren in het

kuilen? Over deze vragen bogen circa 40 medewerkers

Blauwdrukproject met het bereiken van nieuwe doel-

uit beide werelden zich op 30 januari 2006 tijdens de

groepen. Tijdens de expertmeeting werden hun ervarin-

expertmeeting 'Musea & welzijn' in het Amsterdams

gen met social inclusion gepresenteerd. Deze publicatie

Historisch Museum. Een verslag.

doet daarvan verslag.

Museum & School: 2e evaluatie door docenten


schooljaar 2000/2001 / L. Ranshuysen, A. Elffers. -

Museumeducatie op agenda van zowel school als

Rotterdam : Letty Ranshuysen, 2002. - 35 p. : tab. -

museum / E. Wiessner

Met bijl.

In: Oud nieuws. – Vol.(2006)1(3-4)

Evaluaties van docenten betreffende het derde loopjaar

Aanbevelingen voor musea en scholen over samenwer-

(schooljaar 1999/2000) van het Leidse Museum &

king. Deze aanbevelingen zijn geformuleerd op een

Schoolproject zijn vergeleken met de evaluaties in het

expertmeeting met vertegenwoordigers uit de museum-

vierde jaar (schooljaar 2000/2001). Op basis hiervan is

wereld en het onderwijs georganiseerd door Erfgoed

aangegeven welke verbeteringen zich hebben voorge-

Actueel in opdracht van het Ministerie van OCW. Deze

daan en welke nog mogelijk zijn. Deze onderzoeksuit-

expertmeeting vond plaats in juni 2005 in de Museum-

komsten zijn meegenomen in de in 2002 uitgebrachte

school van het Hooghuis Lyceum te Oss.

eindevaluatie.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

Een rondje musea tijdens de lagere school /

Museum voor de klas / M. Severijnen

A. Geldermans

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.9(2006)45(dec.18-

In: Bulletin Cultuur & School. - Vol.6(2003)26(feb.9-11)

20)

Alle basisscholen uit Leiden en vijf randgemeenten

In een paar jaar tijd is Museum voor de klas in Utrecht

mogen gratis deelnemen aan Museum & School, een

uitgegroeid tot een project waaraan dit jaar ruim 9000

programma van zeven Leidse musea. Hierdoor bezoeken

leerlingen deelnemen. Het doel van het project is om

alle leerlingen elk jaar een museum. Het project is zo

leerlingen in het primair onderwijs (zowel speciaal als

succesvol dat er her en der in het land navolging ont-

regulier) kennis te laten maken met de Utrechtse

staat.

musea. Samenwerking musea en primair onderwijs : Museum voor de klas : evaluatieverslag 2005/2006 /

aanbevelingen / S. Corthals. - [S.l.] : Ministerie van

J.W.H. van Muilekom (auteur van inleiding), P. de Haan

OCW/Directie Cultureel Erfgoed, 2006. - 27 p. - Met bijl.

(auteur van inleiding), M. Geuijen (projectleider). -

en lit.opg.

Utrecht : UCK, Utrechts Centrum voor de Kunsten,

Beknopt verslag van een onderzoek naar kansen en

2006. - 20 p. : ill., graf.

knelpunten die voortkomen uit de samenwerking tussen

Evaluatieverslag van het project 'Museum voor de klas'.

primair onderwijs en musea. Ook zijn de mogelijkheden

Het verslag biedt een overzicht van de betrokken par-

die de invoering van de canon en de brede school aan

tijen, de aangeboden museumprogramma's, de opzet

deze samenwerking biedt, nader onderzocht.

van een tevredenheidsonderzoek en conclusies en aanbevelingen. 'Museum voor de klas' is een activiteit van

Samenwerking tussen bibliotheken, archieven en

het Utrechts Centrum voor de Kunsten (UCK), in

musea / D. Scheepstra, DS-consult; Vereniging van

samenwerking met de musea van het Utrechtse

Openbare Bibliotheken (redacteur). - Den Haag :

Museumkwartier, erfgoedinstellingen van Utrecht, de

Vereniging van Openbare Bibliotheken, 2004 - 23 p. - In

gemeente Utrecht en Utrechtse basisscholen.

opdr. van de Vereniging van Openbare Bibliotheken Met bijl.

20


In toenemende mate is er sprake van samenwerking

zes grote Leidse musea. Deze musea streven met dit

tussen de verschillende erfgoedsectoren. Het openbare

educatief project een structurele integratie van cultuur-

bibliotheekwerk is niet geheel tot die sector te rekenen,

educatie na in zowel het onderwijsaanbod als de leef-

maar heeft wel veel raakvlakken. In het kader van

wereld van de school. Het project dient als voorbeeld-

Goudanet, een project waarbij drie Goudse culturele

project voor andere steden. In deze eindevaluatie zijn de

instellingen nauw samenwerken, werd aan DS-consult

uitkomsten van drie eerdere onderzoeken samengevat

gevraagd een inventarisatie uit te voeren. In dit rapport

en aangevuld met kwantitatieve en inhoudelijke infor-

wordt achtereenvolgens ingegaan op de specifieke ele-

matie betreffende de ontwikkelingen in de nog niet

menten van de verschillende sectoren en op de moge-

beschreven periode (schooljaren 1999/2000 en

lijkheden die er plaatselijk, provinciaal/regionaal en

2000/2001).

landelijk zijn voor samenwerking. Een aantal interessante projecten en voorbeelden wordt kort uitgewerkt.

Voorbij Leiden : rapportage van een inventariserend

Tenslotte worden aandachtspunten gegeven en aanbe-

onderzoek t.b.v. het landelijk project Erfgoed à la

velingen gedaan.

Carte / P. van der Zant. - Gouda : Bureau ART, 2004. 66 p. - Met lit.opg. en bijl. - In opdr. van het Ministerie

Scholen over Museum & School : evaluatierapport van

van OCW en bureau Erfgoed Actueel

Museum & School in de periode 2001-2004 / P. van der

Bureau ART voerde eind 2003 en begin 2004 een in-

Zant. - Gouda : Bureau ART, 2004. - 32 p. : tab., graf.,

ventarisatie uit van programma's op het terrein van

fig.

museumeducatie en erfgoededucatie, met het oog op de

Museum & School is een initiatief van de grote musea in

ontwikkeling van het landelijke project Erfgoed à la

Leiden. De musea bieden de leerlingen van basisscholen

Carte. Dit landelijke project is geïnspireerd op het Leidse

in Leiden en in een aantal randgemeenten van Leiden

programma Museum&School. In het rapport worden tien

een volledig programma aan voor de groepen 1 tot en

projecten in Nederland beschreven die (enigszins) ver-

met 8. Het educatieve project vindt landelijke navolging

gelijkbaar zijn met het programma in Leiden. Doel van

in het project Erfgoed à la Carte. In 2002 werd reeds

het onderzoek was te inventariseren welke voorbeelden

een evaluatierapport uitgebracht over vier jaar Museum

er in Nederland zijn van erfgoed- en cultuureducatie-

& School (periode 1997-2001). Dit is het tweede evalu-

projecten waarbij reeds wordt samengewerkt door ver-

atieonderzoek over de schooljaren 2001/2002 en

schillende museum en/of andere erfgoedinstellingen.

2002/2003.

TOEKOMSTBLIK Scholen over Museum & School : evaluatierapport van het programma Museum & School schooljaren 2003/04


en 2004/05 / P. van der Zant, M. Drenth. - Gouda :

Canon en competitie : museologische achtergronden van

Bureau ART, 2006. - 30 p. : tab., graf. - Met bijl.

het NHM / A. de Jong

Museum & School is een initiatief van de grote musea in


Leiden. De musea bieden de leerlingen van basisscholen

Het ontwerp voor het nieuwe Nationaal Historisch

in Leiden en in een aantal randgemeenten van Leiden

Museum kwam tot stand vanuit ideeën van directeur en

een volledig programma aan voor de groepen 1 tot en

medewerkers van het Nederlands Openluchtmuseum.

met 8. Het educatieve project vindt landelijke navolging

Opdracht was om de canon als uitgangspunt te nemen.

in het project Erfgoed à la Carte. Dit is het derde evalu-

Hier vanuitgaand kozen zij voor de vorm van warenhui-

atierapport van het programma Museum & School over

zen uit het begin van de 20ste eeuw. Vijf verdiepingen

de schooljaren 2003/2004 en 2004/2005. Twee eerdere

zijn rondom een centrale lichthal gepland. Op iedere

evaluatierapporten verschenen over de periode 1997-

verdieping komt een tijdsperiode aan bod. Elke verdie-

2001 en de schooljaren 2001/2002 en 2002/2003.

ping is verdeeld in vijf 'taartpunten' die gewijd zijn aan de vastgestelde canonvensters. Een kwartiermaker gaat

Vier jaar Museum & School : Leiden 1997-2001 /

de plannen nu verder uitwerken.

L. Ranshuysen. - Rotterdam : [s.n.], 2002. - 36 p. : tab., graf. - Met bijl. en lit.opg.

Het museum van de toekomst: pretpark of pantheon? /

Eindevaluatie van vier jaar (1997-2001) Museum &

J.J. Hermsen (hoofdredacteur), J. Wesseling ... [et al.]

School in Leiden. Museum & School is een initiatief van

21


In: Boekman. - Vol.16(2004)61(herfst1-184). -

invloed van de Romeinen op de hedendaagse samenle-

Themanummer

vingen in West-Europa. Daarnaast wordt er ingegaan op

Artikelen over de toekomst van het kunstmuseum, een

de verschillen tussen de Romeinen en de Galliërs. 'Aste-

pleidooi voor een modemuseum, de mogelijkheden van

rix & Europa' bestaat uit twee educatieve projecten:

een virtueel museum, de toekomstvisie van een aantal

1) Speur toch!, dat aansluit bij de kerndoelen 'Geschie-

directeuren van grote musea als Boijmans van Beunin-

denis en staatsinrichting'. Doelgroep: basisvorming

gen te Rotterdam en het Bonnefantenmuseum te Maas-

havo/vwo. Het project bestaat uit: docentenhandleiding,

tricht, de blik van vrouwen in de museumwereld. In

kijktocht en werkbladen; 2) Het geheim van de

columns geven diverse jonge museumdirecteuren en

toverdrank. Doelgroep: brugklas vmbo. Het project

journalisten hun visie op de taak van het museum van

bestaat uit een kijktocht (speurtocht in rebusvorm).

de toekomst en wordt gediscussieerd of een nationaal historisch museum wel of niet nodig is. Verder aandacht


voor de multiculturele dimensie van het museum van de

Bling bling Toulouse-Lautrec : actief kunstproject voor

eenentwintigste eeuw, voor een dubbelinterview met

vmbo-leerlingen in Kunsthal Rotterdam / F. Hameetman

staatssecretaris Medy van der Laan en Tweede-Kamerlid

In: Kunstzone. - Vol.5(2006)5(mei.17-19)

John Leerdam over het museum van de toekomst en de

Voorbeeld van een gezamenlijk project van de Kunsthal

diversiteit van cultureel erfgoed en voor het museumpu-

Rotterdam en de SKVR. Bij de tentoonstelling Toulouse-

bliek: hoe krijg je het binnen?

Lautrec werd naast het reguliere educatieve aanbod van een kijkwijzer en lesbrief een actief programma ontwik-

Nieuw, leuk en leerzaam : een erfgoedstudie naar het

keld voor het vmbo. Opgenomen zijn do's en don'ts.

Nationaal Historisch Museum / V. Wieringa. - [S.l.] : [s.n.], 2007. - 80 p. - Masterscriptie Universiteit Utrecht,

Het Bossche moordspel / M. van Rooij (auteur van

Faculteit der Letteren, Onderwijsinstituut Geschiedenis,

idee) ... [et al.]. - Den Bosch : Noordbrabants Museum,

Masteropleiding Cultureel Erfgoed. - Met lit.opg. en

2005. - Ongepag. : ill.

webadressen

Een educatief project van het Noordbrabants museum.

Onderzoek naar wat de inhoud zou moeten zijn van een

Jongeren tussen de 10 en 12 jaar onderzoeken in het

Nationaal Historisch Museum. In deze scriptie wordt

museum en in de stad vijf moorden die tussen 1497 en

ingegaan op vragen als: Op welke manier komen objec-

1817 zijn gepleegd. Wie heeft welke moord gepleegd,

ten in een museum terecht? Op welke manier ontstaat

met welk moordwapen en op welke locatie? Tegelijker-

nieuw erfgoed? Hoe past de wens om het museum

tijd ontdekken kinderen van alles over de geschiedenis

aantrekkelijker te maken voor het publiek binnen een

van Den Bosch.

bredere ontwikkeling die kan worden aangeduid met de term 'erfgoedisering'? Met erfgoedisering wordt bedoeld

Corot tot Cézanne : de natuur als atelier : kijkwijzer

het streven van musea om steeds meer amusement,

havo-vwo / J. van Overeem. - Den Haag :

entertainment en beleving aan te bieden. Hoe komt het

Gemeentemuseum Den Haag, 2004. - 19 p. : ill.

dat er een sterke behoefte bestaat het historisch besef

Havo- en vwo-leerlingen bezoeken in het Gemeente-

van (oude en nieuwe) Nederlanders te vergroten? Op

museum in Den Haag de tentoonstelling 'Corot tot

welke manier kan een museum voorzien in (nationaal)

Cézanne' en beantwoorden met behulp van een kijk-

historisch besef?

wijzer vragen over de kunstwerken en de kunstenaars.

PRAKTIJKVOORBEELDEN

Dromen van Holland : kijkwijzer bestemd voor het voortgezet onderwijs / J. van Overeem. - Den Haag :

Asterix & Europa : educatieve projecten : voortgezet


onderwijs / Limburgs Museum. - Venlo : Limburgs

Rond 1900 was Nederland een populair onderwerp voor

Museum, 2002. - Ongepag. : ill. + poster

schilders in binnen- en buitenland. Zij schilderden pol-

Van 23 maart t/m 27 oktober 2002 is in het Limburgs

deren rivierlandschappen, stadsgezichten, voorstellin-

Museum te Venlo de reizende tentoonstelling 'Asterix &

gen uit het leven van boeren en vissers, molens, kleder-

Europa' gehouden, waarin leerlingen kennismaken met

drachten en bollenvelden. Grote inspiratiebron was de

de historische werkelijkheid van tweeduizend jaar gele-

Haagse School, een groep kunstenaars die de omgeving

den. De algemene doelstelling is het herkennen van de

van Den Haag als onderwerp koos. Het ging hen niet

22


zozeer om details, maar om het weergeven van een

leiding waarin opdrachten en vragen staan die tijdens de

bepaald moment van de dag. Daarbij speelden zon en

wandeling aan de kinderen kunnen worden gesteld. Ook

licht een belangrijke rol. Voor leerlingen uit het voortge-

zijn twee uitgeschreven lessen opgenomen, één ter

zet onderwijs is een kijkwijzer samengesteld met vragen

voorbereiding van het museumbezoek en één ter afslui-

en opdrachten.

ting. Het tweede deel bestaat uit een aantal kopieerbladen. Door deze te kopiëren en te bundelen kunnen

Eerste hulp bij kunst / H. Molhoek (samensteller),

werkboekjes worden samengesteld, waarmee de kinde-

R. Hulshoff Pol (samensteller). - [Amsterdam] : Stedelijk

ren in de beeldentuin aan de slag kunnen.

Museum, [2005]. - Ongepag. : ill. Deze publicatie helpt kinderen bij het gericht kijken naar

Filosoferen met schilderijen / H. Tibosch (samensteller),

kunst. De kinderen beantwoorden specifieke vragen over

M. van Rossum (samensteller). - Otterlo : Kröller-Müller

een kunstwerk dat ze zelf uitkiezen uit de collectie van

Museum, 2008. - Ongepag. : ill.

het Stedelijk Museum Amsterdam.

Lesprogramma voor kinderen van de basisschool (vanaf 7 jaar) en iedereen die het leuk vindt om te filosoferen

Eerste hulp bij videokunst / R. Hulshoff Pol, S. du Bois

over kunst. Filosoferen met schilderijen leidt kinderen en

(medewerker) ... [et al.]. - Amsterdam : Stedelijk

hun begeleiders langs acht kunstwerken uit de vaste

Museum, 2007. - 141 p. - Met lit.opg. en begrippenlijst

presentatie van het Kröller-Müller Museum. Niet de

Deze publicatie helpt kinderen bij het gericht kijken naar

kunsthistorische feiten staan centraal, maar vragen en

videokunst. De kinderen beantwoorden specifieke vra-

gevoelens die een kunstwerk op kan roepen. De publi-

gen over een film- of videokunstwerk dat ze zelf uitkie-

catie bevat twee delen. Het eerste deel is een docenten-

zen uit de collectie van het Stedelijk Museum Amster-

handleiding waarin opdrachten en vragen staan die over

dam. In de publicatie zijn belangrijke video's opgenomen

de verschillende kunstwerken kunnen worden gesteld.

uit de collectie van het Stedelijk Museum.

Ook zijn twee uitgeschreven lessen opgenomen, één ter voorbereiding van het museumbezoek en één ter afslui-

Evaluatie 'Museumschatjes 2007' / [Erfgoed Brabant?]. -

ting. Het tweede deel bestaat uit een aantal kopieerbla-

[S.l.] : [s.n.], 2008. - 36 p. : tab., graf. - Met bijl. - Titel

den. Door deze te kopiëren en te bundelen kunnen

op kaft: Museumschatjes.

werkboekjes worden samengesteld, waarmee de kinde-

In dit rapport wordt het project 'Museumschatjes 2007'

ren in het museum aan de slag kunnen.

geëvalueerd. Het hoofddoel van Museumschatjes was zoveel mogelijk Brabantse kinderen in aanraking te

Fotografie : beeldbeschrijving : kijkwijzer / J. van

brengen met museaal erfgoed in hun omgeving. Daarbij


was het uitgangspunt dat ieder museum in Brabant

2003. - Aparte versie voor vmbo (8 p.) en havo/vwo

gezien kan worden als een schatkamer van voorwerpen.

(10 p.)

De evaluatie wordt onderbouwd door een enquête die is

Leerlingen zoeken in het Gemeentemuseum in Den Haag

afgenomen onder scholen en musea die aan Museum-

een foto uit. Vervolgens beantwoorden zij met behulp

schatjes hebben meegedaan. Museumschatjes maakt

van een kijkwijzer vragen over het desbetreffende

onderdeel uit van de erfgoedmaand 'Schatten van Bra-

kunstwerk (vmbo) of maken zij een beeldbeschrijving

bant'.

(havo/vwo).

Filosoferen met beelden / H. Tibosch (samensteller),

Hout, hout en nog eens hout / Zaans Museum. -

M. van Rossum (samensteller). - Otterlo : Kröller-Müller

Zaandam : Zaans Museum, 2002. – Ongepag. +

Museum, 2005. - Ongepag. : ill.

opdrachtvellen (5 st.) : ill.

Lesprogramma voor kinderen van de basisschool (vanaf

De tentoonstelling 'Hout, hout en nog eens hout' is

7 jaar) en iedereen die het leuk vindt om te filosoferen

gehouden in het Zaans Museum van 29 maart t/m

over kunst. Filosoferen met beelden leidt kinderen en

1 september 2002. Het geeft een beeld van de Zaanse

hun begeleiders langs zeven kunstwerken uit de beel-

houtgeschiedenis en van het leven en werk van de

dentuin van het Kröller-Müller Museum. Niet de kunst-

Zaankanters. De vijf opdrachtvellen over Jo & To Hout-

historische feiten staan centraal, maar vragen en ge-

wurm zijn bedoeld voor kinderen. In de tentoonstelling

voelens die een kunstwerk op kan roepen. De publicatie

staan kisten met opdrachten en kisten met voorwerpen

bevat twee delen. Het eerste deel is een docentenhand-

om de opdrachten uit te voeren. Er zijn opdrachten voor

23


verschillende niveaus (2-4 jaar, 5-7 jaar, 8-10 jaar en

samenwerking met Edu-Art Gelderland en Museum Het

10 jaar en ouder).

Valkhof. Doel is kinderen van 4-12 jaar in contact te brengen en vertrouwd te maken met hedendaagse

Ik zie ik zie wat Rembrandt ziet... : kindergids / P. Kana-

kunst. Het werkschrift is een werk-, doe- en beleefboek

Devilee, R. Uterwijk. - Amsterdam : Rijksmuseum,

voor kinderen.

2004. - 56 p. : ill. - ISBN 90-400-9041-6 Een kijk-, lees- en doeboek. Een jonge Rembrandt ver-

Kind en Kunst V : magazijn van de verbeelding /

telt over de 17de-eeuwse meesterwerken in het Rijks-

S. Kamps (eindredacteur). - Arnhem : Stichting voor

museum, en kiest een aantal objecten uit die hij zelf

Kunst en Cultuur Gelderland, 2005. - 2 dl. : ill. -

mooi vindt. Bij ieder object vertelt hij een verhaal en

Dubbelcatalogus (deel 1) + bijlage en kijkwijzer

worden vragen gesteld of opdrachten gegeven. Bestemd

(deel 2). - ISBN 90-70543-32-X

voor kinderen vanaf 9 jaar.

Over de ontdekkingsreis naar het ontstaan van het hedendaagse kunstwerk gaat de tentoonstelling 'Maga-

In de geest van Diaghilev [dvd] : 2004-2005 /

zijn van de Verbeelding' (22 januari t/m 24 april 2005 in

A. Passchier (samensteller. - Groningen : Groninger

Museum Het Valkhof en CODA Apeldoorn). Het is de

Museum, 2005

vijfde en laatste editie van het project Kind en Kunst,

Vijf films over de educatieve activiteiten georganiseerd

waarbij kinderen van 4-12 jaar vertrouwd worden ge-

rondom de tentoonstelling in het Groninger Museum

maakt met hedendaagse kunst, ondermeer door kinde-

over het verhaal van de Ballets Russes van Diaghilev 'In

ren en kunstenaars met elkaar te laten praten en wer-

dienst van Diaghilev'. De Ballets Russes was een ballet-

ken. De twee publicaties Kind en Kunst V vormen een

gezelschap dat bestond uit componisten, choreografen

onderdeel van de manifestatie Kind en Kunst V. Deze

en kunstenaars. Zie ook: kijkwijzers havo/vwo en vmbo

manifestatie wordt georganiseerd door de Stichting voor

bij de tentoonstelling.

Kunst en Cultuur Gelderland in samenwerking met het Apeldoorns Museum/CODA, Museum Het Valkhof te

In dienst van Diaghilev [kijkwijzer] / Groninger

Nijmegen en Edu-Art Gelderland.

Museum. - Groningen : Groninger Museum, 2004. Ongepag. : ill. – Aparte versie voor havo/vwo en vmbo

Klimt Schiele Klee : Fritz Wotruba en de avant-garde :

Kijkwijzers gemaakt naar aanleiding van de tentoonstel-

kijkwijzer havo-vwo / J. van Overeem . - Den Haag :

ling in het Groninger Museum over het verhaal van de


Ballets Russes van Diaghilev. De Ballets Russes was een

Havo- en vwo-leerlingen bezoeken in het

balletgezelschap dat bestond uit componisten, choreo-

Gemeentemuseum in Den Haag de tentoonstelling 'Klimt

grafen en kunstenaars.

Schiele Klee' en beantwoorden met behulp van een kijkwijzer vragen over de kunstwerken en de

Jean Tinguely : alles beweegt! / De Kunsthal. -

kunstenaars.

Rotterdam : De Kunsthal, 2007. - 7 p. + 2 dl. (7, 2 p.) – Aparte versies voor primair onderwijs en voortgezet

De kunstkraker presenteert: het hoofd van de

onderwijs

kunstenaar (3x bellen) / M. Vande Wiele (auteur van

Educatief materiaal bij de tentoonstelling 'Jean Tinguely:

idee), P. van Oudheusden (scenarioschrijver), B. van

Alles beweegt!', die van 10 oktober 2007 tot en met 27

Hoek (medewerker) ... [et al.]. - Oss [etc.] : Museum

januari 2008 te zien was in de Kunsthal in Rotterdam.

Jan Cunen [etc.], 2008. - Ongepag. : ill. - ISBN 978-906763-066-5

Kind en kunst IV : de hemel een dak / A. Heezen

Een samenwerkingsproject van Museum Jan Cunen in

(redacteur), W. Scheepens (redacteur). - Arnhem :

Oss en het Provinciaal Suske en Wiske Kindermuseum in

Stichting Kunst en Cultuur Gelderland, 2002. –

Kalmthout (B). Het doel van het project is het gebruik

Ongepag. : ill. - ISBN 90-70543-30-3

maken van strips als middel binnen kunsteducatie. Met

Het werkschrift Kind en Kunst 'de hemel een dak' vormt

het boek wil Museum Jan Cunen de hedendaagse beel-

een onderdeel van de manifestatie Kind en Kunst IV.

dende kunst en kunstpraktijk meer toegankelijk maken

Kind en Kunst is een 3-jaarlijkse manifestatie op het

voor kinderen in de leeftijd van 10 tot 12 jaar. Het

gebied van beeldende kunst en wordt georganiseerd

Provinciaal Suske en Wiske Kindermuseum heeft binnen

door de Stichting voor Kunst en Cultuur Gelderland in

24


het Kunstkrakerproject gekozen voor een kunsteduca-

een leerlingendeel. Bevat werken van kunstenaars die

tieve game.

zich lieten inspireren door de betaalde liefde, verhalen van vrouwen uit het vak, overheidsregels en de werk-

Kunstnijverheid : beeldbeschrijving : kijkwijzer / J. van

plekken en werkomstandigheden van de prostituees.


Vier 'rode draden' lopen door de tentoonstelling heen.

2003. - Aparte kijkwijzers voor vmbo (10 p.) en

Aan elk thema is een opdrachtblad gewijd: Verbieden

havo/vwo (22 p.)

versus gedogen, Prostitutieplekken, Verbeelding,

Leerlingen zoeken in het Gemeentemuseum in Den Haag

Levensverhalen. Via het lesmateriaal voor docenten en

een voorwerp uit. Dit kan een meubel zijn, of een sier-

voor leerlingen/studenten kan een bezoek aan de ten-

of gebruiksvoorwerp - gemaakt van hout, metaal, glas of

toonstelling worden voorbereid en/of verwerkt. Doel-

keramiek. Vervolgens beantwoorden zij met behulp van

groep: voortgezet onderwijs - bovenbouw, beroepson-

een kijkwijzer vragen over het desbetreffende voorwerp.

derwijs/volwasseneneducatie.

Een kwestie van kiezen / Het Mauritshuis. - Den Haag :

Mediakunst : beeldbeschrijving : kijkwijzer / J. van

Het Mauritshuis, 2002. – Aparte versie voor primair


(3 dl.) en voortgezet onderwijs (2 dl.)

2003. – Aparte versie voor vmbo (6 p.) en havo/vwo

Van 30 maart tot en met 30 juni 2002 was in het Mau-

(10 p.)

ritshuis de tentoonstelling 'Een kwestie van kiezen:

Aan de hand van deze kijkwijzer maken havo/vwo- en

Hollandse zeventiende-eeuwse schilderijen uit de Collec-

vmbo-leerlingen een beschrijving van een kunstwerk dat

tie Frits Lugt' te zien. Lugt (1884-1970) verzamelde

aanwezig is in het Gemeentemuseum Den Haag en dat

vooral werken van Nederlandse en Vlaamse meesters.

gemaakt is met behulp van nieuwe media, bijvoorbeeld

Het lesmateriaal voor het basisonderwijs is bestemd

een video(installatie), computeranimatie of computer-

voor de midden- en bovenbouw en bevat een bouwpak-

compilatie. Er wordt gelet op: wat is er te zien?, wat is

ketje waarmee de leerlingen hun eigen tentoonstelling

de betekenis? en wat is het doel van het kunstwerk?

kunnen maken, een brochure en informatie voor de docent. Het lesmateriaal voor het voortgezet onderwijs


bestaat uit opdrachten bij de tentoonstelling (voor leer-

Museum kliederkwast / E. Reehorst, H. Venema

lingen van 14-18 jaar), informatie voor de docent, een

In: Praxisbulletin. - Vol.21(2004)9(mei29-34)

website met links naar andere musea die zijn ontstaan

Voorbeeld van een project waarbij kinderen van de

uit een privécollectie.

bovenbouw op een onopvallende wijze kennis maken met het museum. Door zich eerst te verdiepen in een


schilder en vervolgens zelf aan de slag te gaan, mondt

Laatste manifestatie Kind en Kunst / A. Geldermans

het project uit in het organiseren van een tentoonstelling


in hun eigen museum op school. Om dit voor te bereiden

Dit jaar vond voor de vijfde en laatste keer 'Kind en

gaan ze naar een museum.

Kunst' plaats, een driejaarlijkse manifestatie waarin de relatie tussen kind, kunstenaar en beeldende kunst

Museumschatjes : docentenhandleiding / de Brabantse

centraal stond. De manifestaties zijn ten einde, maar de

Museumstichting. – Den Bosch : de Brabantse

discussie over hoe je kinderen het beste met beeldende

Museumstichting, 2006. - Ongepag.

kunst in aanraking kunt brengen, is springlevend.

Docentenhandleiding en lesbrieven voor groep 5/6 en groep 7/8 naar aanleiding van het project 'Museum-

Liefde te koop : vier eeuwen prostitutie in Amsterdam

schatjes' dat onderdeel uitmaakte van de erfgoedmaand

9 maart - 1 september 2002 : lesmateriaal bij de

'Schatten van Brabant' georganiseerd door de provincie

tentoonstelling / A. van Veldhuizen (samensteller), S.

Noord-Brabant. In het museum gaan kinderen op zoek

Geeve (samensteller). - Amsterdam : Amsterdams

naar hun museumschat.

Historisch Museum, 2002. - 2 dl. (46 p., ongepag.) + tentoonstellingsbrochure : ill.

Een nieuw huis voor Muis Mus : avonturen in huis

Publicatie behorende bij een tentoonstelling in het

Sonneveld / H. Hagenaars. - Amsterdam [etc.] : Valiz

Amsterdams Historisch Museum over vier eeuwen pros-

[etc.], 2008. - 44 p. : ill. - In samenw. met Stichting

titutie. De publicatie bestaat uit een docentendeel en

Volkskracht Historische Monumenten, Rotterdam en

25


Nederlands Architectuurinstituut, Rotterdam. - ISBN

werk te gaan. Bedoeld voor kinderen van groep 3 tot en

978-90-78088-20-2

met 8 van de basisschool.

Prentenboek uitgegeven naar aanleiding van het 75-jarig bestaan van het huis Sonneveld in Rotterdam. Het huis

Van Abbe Diepere Duik : instructieboek voor

werd in opdracht van de familie Sonneveld ontworpen

leerkrachten basisonderwijs / M. Bakens, A. Kuperus

door het architectenbureau Brinkman en Van der Vlugt

(medewerker). - Eindhoven : Van Abbemuseum, 2007. -

in de stijl van Het Nieuwe Bouwen. Het verhaal gaat

46 p. : ill. - Met lit.opg. en webadressen

over een muis die na zijn winterslaap tot de ontdekking

Dit instructieboek voor leerkrachten in het basisonder-

komt dat er een huis op zijn holletje is gebouwd: hij

wijs is een uitbreiding op het Abbedabbedoeboek voor

gaat op ontdekkingstocht door Huis Sonneveld. Het boek

kinderen. Het bevat lesmateriaal, opdrachten en werk-

is bestemd voor kinderen van 6 tot 10 jaar.

vormen rond 22 kunstwerken uit de collectie van het Van Abbemuseum. Het doel is om de verbeeldingskracht

Samen kunst kijken / D. Serdijn. - Utrecht : Spectrum,

van kinderen te ontwikkelen en duidelijk te maken dat er

2003. - 84 p. : ill. - Met lijst van musea: adressen en

vele manieren zijn om de werkelijkheid te zien. Zo

websites, lit.opg. en reg. - ISBN 90-274-8974-2

kunnen kinderen een kritische houding en een eigen

Spelenderwijs leren kijken naar kunst. Met opdrachten.

smaak ontwikkelen.


Zetels : over zetels en stoelen, het ontwerpen van

Teylers Museum brengt geschiedenis in beeld : piercings

stoelen, de stoel in de mode en als kunstobject / J. van

en tatoes als cultureel erfgoed / E. Rensman

der Werff, K. Wins, M. van der Burgt (medewerker). -

In: Oud nieuws. - Vol.(2005)2(7)

Amersfoort : De Zonnehof [etc.], 2006. - 44 p.

De tentoonstelling 'De Versierde Mens' over tatoeages

Lesboekje bij de tentoonstelling 'Zetel in De Zonnehof'

en piercings werd goed bezocht door jongeren. Omdat

die van 27 augustus tot 8 oktober 2006 te zien was in

vooral scholen in buurt van het museum de expositie

Amersfoort. Het boekje bevat opdrachten voor de bo-

bezochten, besloot het museum een

venbouw van het basisonderwijs/de onderbouw van het

postertentoonstelling te maken die scholen zelf ten toon

voortgezet onderwijs en voor de bovenbouw van het

kunnen stellen.

voortgezet onderwijs. Het behandelt de ins en outs van de stoel en geeft een kijkje achter de schermen van het

De tijd van Degas : kijkwijzer bestemd voor het

ontwerpen, de mode in de stoelen en de stoel als kunst-

voortgezet onderwijs / J. van Overeem. - Den Haag :

object.

Gemeentemuseum Den Haag, 2002. - 22 p. : ill. In het Gemeentemuseum in Den Haag was de tentoon-

OVERIG

stelling 'De Tijd van Degas' te zien. Hierin waren, behalve schilderijen, beelden en foto's van Edgar Degas

Het bereik van het verleden : ontwikkelingen in de

ook werken van Renoir, Monet, Manet, Gauguin en

belangstelling voor cultureel erfgoed / F. Huysmans,

Bonnard opgenomen. Op die manier ontstaat een tijds-

J. de Haan. - Den Haag : SCP, 2007. - 289 p. : fig.,

beeld van kunstenaars die van ca. 1850 tot 1915 actief

graf., tab. - Met lit.opg. en samenv. in het Engels. -

waren. Aan de hand van een kijkwijzer komen leerlingen

ISBN 978-90-377-0284-2

uit het voortgezet onderwijs een en ander te weten over

Hoe staat het eigenlijk met de belangstelling van

de kunstenaars en hun werk.

Nederlanders voor het verleden? Hoe vaak bezoeken zij museale collecties, monumenten en historische stads-

Van Abbe dabbe doeboek : kleur-, schrijf- en doeboek

en dorpsgezichten en archeologische opgravingen?

voor kinderen vanaf 6 jaar / M. Bakens. - Eindhoven :

Hoeveel van hen bezoeken wel eens archieven? Hoe

Van Abbemuseum, 2005. - 41 p. : ill. - Afwijkende maat

verhoudt zich deze belangstelling tot het gebruik van

(30 x 42 cm)

boeken, kranten, radio, televisie en internet voor het

Kunstwerken uit de collectie van het Van Abbemuseum

bevredigen van historische nieuwsgierigheid? En hoe

in Eindhoven dienen als uitgangspunt om kinderen te

actief zijn Nederlanders in hun vrije tijd als vrijwilliger in

laten bezig zijn met kunst. Aan de hand van opdrachten

een museum, als lokaal historicus of als verzamelaar

worden kinderen gestimuleerd om goed naar de schilde-

van objecten met historische waarde? In deze studie

rijen en objecten te kijken en van daaruit zelf aan het

worden deze vragen beantwoord op basis van enquête-

26


onderzoek en statistische gegevens. Ook worden ont-

het vorige trendonderzoek, zijn musea meer ingebed in

wikkelingen in de belangstelling voor cultureel erfgoed

de lokale culturele en maatschappelijke infrastructuur.

en verschillen tussen bevolkingsgroepen gedocumen-

Zij onderhouden niet langer incidenteel, maar op regu-

teerd. Bovendien worden verklaringen aangedragen voor

liere basis contacten met het basis- en voortgezet

deze ontwikkelingen en sociale verschillen. Afsluitend

onderwijs. Dit is één van de conclusies uit het trendrap-

wordt op basis hiervan het erfgoedbeleid tegen het licht

port. De publicatie is bestemd voor musea, onderwijs en

gehouden.

betrokken overheden.

Het getemde denken : onderwijs, cultuur en het volle

MuseumMonitor / L. Ranshuysen. - Rotterdam :

leven... / B. Smit. - Laren : Van Wijland, 2005. –

Letty Ranshuysen, 2004-2008.- Aanwezig: 2003, 2004,

223 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 90-7728-507-5

2006 (samenvatting), 2007 (samenvatting)

Zeven cultuurhistorische essays over onder andere

De MuseumMonitor is een jaarlijks landelijk onderzoek

museumbeleid, onderwijs en (museum- en school-)

onder het publiek van om en nabij 40 musea in Neder-

architectuur met daarbij als rode draad het span-

land. Bij het onderzoek worden verschillende typen

ningsveld tussen individuele vrijheid en regelgeving.

musea en verschillende doelgroepen met elkaar vergeleken. De MuseumMonitor is een initiatief van de Neder-

Leren op een educatief erf / J. Jaspers, K. Hendriks,

landse Museumvereniging en wordt uitgevoerd door het

M. Schmidt, J. van der Vliet (redacteur), R.

TNS/NIPO. Onderzoeksbureau Letty Ranshuysen advi-

Paardekooper (redacteur). - Amsterdam : SNA, 2005. -

seert bij dit project en voert de overall-analyse uit op de

30 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 90-76289-08-5

verzamelde data.

Lezingen gehouden op de studiedag 'Leren op een educatief erf' op 23 juni 2001 in Centrum voor Natuur- en

Nut en noodzaak van cijfers; musea en

Milieueducatie 'Landgoed Schothorst' te Amersfoort.

publieksonderzoek : lezing studiedag. - L. Ranshuysen. -

Inhoud: Educatief erf, leren of beleren?; Een lespro-

Rotterdam : Letty Ranshuysen, 2006. - 9 p.

gramma natuur- en milieueducatie; Museumeducatie is

Tekst van de inleiding gehouden op de studiedag 'Nut en

geen experimentele archeologie.

noodzaak van cijfers: musea en publieksonderzoek' georganiseerd door de Nederlandse Museumvereniging

Mind the gap! : jongeren en musea in België en

op 27 november 2006 in het Van Gogh Museum Amster-

Nederland : verslag / I. Lowyck (coördinator),

dam. Er wordt ingegaan op drie basisvoorwaarden voor

AmuseeVous. - Amsterdam : De Brakke Grond,

effectief publieksonderzoek: doelgroepensegmentatie,

2006. - Ongepag. : graf.

de keuze van de juiste onderzoeksmethode (kwantitatief

Het congres 'Mind the gap!', georganiseerd door

of kwalitatief) en inbedding van onderzoek in beleid.

'AmuseeVous', had als doel de kloof te dichten tussen jongeren en musea in Vlaanderen en Nederland. Deze

Ontwikkelingen in de belangstelling voor musea : de

publicatie bevat een verslag van het congres 'Mind the

cultuurparticipatie van de Nederlandse bevolking in de

gap!' met de lezingen en het gehouden debat. Op basis

periode 1950 tot 2005 toegespitst op musea nader

van de ideeën van het debat wordt een manifest ge-

onderzocht / A. Wegerif. - [S.l.] : [s.n.], 2008. - 57 p. :

schreven dat bestemd is voor musea.

fig., tab.- Met lit.opg. - Masterthesis Erasmus Universiteit Rotterdam, Faculteit der Historische en

Museumeducatie in de praktijk : trendrapport

Kunstwetenschappen, Sociologie van Kunst en Cultuur.

museumeducatie 2007 / P. Hagenaars (projectleider). -

In dit onderzoeksverslag wordt de vraag gesteld hoe

Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2008. - 198 p. -

trends en ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan in

Met bijl. en lit.opg. - ISBN 978-90-6997-123-0

bezoekersaantallen en in het bereik van de musea onder

Het doel van dit trendonderzoek is om de stand van

de Nederlandse bevolking in de periode 1950 tot en met

zaken in de eerste jaren van deze eeuw in kaart te

2005 kunnen worden verklaard. Ter verklaring van deze

brengen en deze te vergelijken met die in het midden

ontwikkelingen in het museumbezoek en -bereik zijn

van de jaren negentig van de vorige eeuw, zoals be-

twaalf hypothesen geformuleerd. Hierbij is bijzondere

schreven in het 'Trendrapport museumeducatie' (Haan-

aandacht geschonken aan de invloed van het prijs- en

stra & Oostwoud Wijdenes) van 1996. Het educatieve

subsidiebeleid en aan de invloed van het cultuur- en

werk in musea is veranderd. Sinds de verschijning van

onderwijsbeleid.

27


Tentoonstellingstekstboekjes / W. Sybesma. - [S.l.] :

museumeducatie en die door het studiecentrum van

[s.n.], [2002]. - Ongepag. - Met lit.opg.

Cultuurnetwerk Nederland is verzameld. In een inleidend

Analyse van het fenomeen 'tentoonstellingsboekje'.

artikel schetst Melissa de Vreede educatie in Neder-

Verschillende types en verscheidingsvormen zijn in kaart

landse musea anno 2002. Naast boeken en artikelen is

gebracht. Daarnaast komt aan de orde: de beweegrede-

ook een selectie van museumprojecten opgenomen uit

nen van de musea voor een bepaalde vorm van een

het Projectloket Cultuur op internet. Tenslotte zijn web-

tentoonstellingsboekje, de voor- en nadelen en de reac-

sites verzameld van musea met educatief aanbod.

ties van het publiek.

TIJDSCHRIFTEN Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Waar laat ik mijn Lumpsum op los? (1) : een speurtocht

Museumberichten : nieuwsbulletin voor de Nederlandse

naar culturele instellingen 'met-net-dat-beetje-meer'! /

museumwereld / Museumvereniging. - Amsterdam :

M. Scheepers

Museumvereniging.

In: De pyramide. - Vol.60(2006)3(mei32-35) In dit artikel wordt het educatief aanbod van museum

Museumpeil : vakblad voor museummedewerkers in

Van Speelklok tot Pierement in Utrecht onderzocht: wat

Vlaanderen en Nederland / Landelijk Contact van

biedt het museum op het gebied van muziekeducatie,

Museumconsulenten. - Utrecht : Landelijk Contact van

wat kost het en wat zijn de ervaringen van de kinderen

Museumconsulenten. - Aanwezig vanaf 1999

en leerkrachten? Museumvisie, vaktijdschrift voor de Nederlandse Zicht op… museumeducatie : literatuur, projecten,

museumwereld. - Amsterdam : Nederlandse

websites / M. de Vreede (auteur van inleiding). –

Museumvereniging. - ISSN 0166-2074. - Aanwezig vanaf

Utrecht : Cultuurnetwerk Nederland, 2002. - 28 p.

1997

In deze Zicht op... is een selectie gemaakt van literatuur die verschenen is vanaf 1996 over het onderwerp

28


Websites www.museum.nl Website van de stichting Museumkaart met een overzicht van alle Nederlandse musea en tentoonstellingen. Tevens nieuws en achtergrondinformatie. www.museumconsulenten.nl Website van het Landelijk Contact van Museumconsulenten, een netwerkorganisatie waarbij alle provinciale museumconsulentschappen zijn aangesloten. Met informatie over activiteiten, cursussen, scholingen en onderwerpen als veiligheidszorg. www.museumeducatie.nl Museumeducatie.nl wil een actieve bijdrage leveren aan de ontwikkeling en vernieuwing van de publieksbegeleiding in musea en andere culturele instellingen. Hierbij gaat het om theorievorming, het ontwikkelen van nieuwe vormen van educatie en het analyseren van educatieve programma's. Museumeducatie.nl is een verzamelpunt van en voor educatie. www.museumserver.nl De Museumserver is een platform voor de Nederlandse musea op internet. Met tentoonstellingsagenda. www.museumvereniging.nl De Museumvereniging bundelt de expertise van ruim 400 aangesloten musea. Op de website staat onder andere nieuws van de verschillende secties (waaronder publiek & presentatie) en zijn vacatures te vinden. www.erfgoednederland.nl Erfgoed Nederland stimuleert cultureel vermogen en richt zich hierbij op erfgoedprofessionals en erfgoedvrijwilligers, waaronder museummedewerkers. Op de website is onder andere informatie te vinden over projecten en diensten, cursussen en evenementen. www.openerfgoed.nl Website van OPEN, Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland. OPEN verenigt provinciale erfgoedhuizen of vergelijkbare erfgoedinstellingen. Op deze website staat informatie over en van OPEN.

29


Studiecentrum Cultuurnetwerk Nederland Voor iedereen die vanuit zijn studie of beroep te maken heeft met kunsten cultuureducatie is het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland van belang. In het centrum van Utrecht vindt u een uitgebreide en unieke collectie publicaties over kunsten cultuureducatie. COLLECTIE Naast talloze monografieën bevat de collectie circa 175 binnenlandse en buitenlandse (vak)tijdschriften, vele lesmethoden, les- en projectmaterialen voor zowel basis- als voortgezet onderwijs, handboeken, naslagwerken en onderzoeksrapporten. Een aparte collectie is de instellingendocumentatie van centra voor de kunsten en van landelijke onderwijs- en culturele instellingen. Deze omvat naast jaarverslagen en beleidsplannen ook nota's van landelijke, provinciale en gemeentelijke overheden. Materialen uit de instellingendocumentatie zijn ter plekke te raadplegen, maar zijn niet te leen. OPENINGSTIJDEN Het studiecentrum is voor publiek geopend op maandag van 13.30 tot 17.00 uur en van dinsdag tot en met vrijdag van 9.30 tot 17.00 uur. Raadpleeg de website van Cultuurnetwerk Nederland, www.cultuurnetwerk.nl, of bel, 030-236 12 00 voor afwijkende openingstijden in verband met feestdagen en vakantieperioden. CATALOGUS ON LINE: WWW.CULTUURNETWERK.NL > PRODUCTEN & DIENSTEN > BIBLIOTHEEKCATALOGUS De catalogus van het studiecentrum is op internet te raadplegen. Publicaties zijn op verschillende wijzen te vinden in de catalogus. Ook geeft de catalogus on line informatie of een publicatie aanwezig is of uitgeleend. LENEN De meeste materialen zijn te leen en kunnen per post aan u toegestuurd worden. Indien u wilt lenen moet u ingeschreven zijn bij het studiecentrum. Voor het inschrijven is een identiteitsbewijs (paspoort, rijbewijs, Europees identiteitsbewijs) alsmede een recent afschrift van uw giro- of bankrekening (vanwege de adresgegevens) noodzakelijk. Aanmelding als lid is ook schriftelijk mogelijk. Stuur met uw aanmelding een kopie van uw identiteitsbewijs en van een recent giro- of bankafschrift mee. LEDEN Personen en instellingen kunnen lid worden van het studiecentrum. Leden betalen geen leengeld voor materialen en krijgen 50 procent korting op literatuurselecties. Bovendien ontvangen leden gratis Zicht op.... Een lidmaatschap kost voor particulieren € 20,50 per jaar en voor instellingen en scholen € 34,50 per jaar. Een lidmaatschap kan op elk moment ingaan en wordt jaarlijks stilzwijgend verlengd. Opzeggingen (alleen schriftelijk) dienen voor 1 december van het nieuwe kalenderjaar in het bezit te zijn van Cultuurnetwerk Nederland.

30


COLOFON Zicht op... ontwikkelingen in museumeducatie is een uitgave in de serie Zicht op... van Cultuurnetwerk Nederland. Hoofdredactie: Marie-José Kommers Artikel: Melissa de Vreede Research beleid: Jan Ensink Selectie literatuur en websites: Dienst Informatie & Documentatie Productie Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht Drukwerk &producties bv Cultuurnetwerk Nederland Ganzenmarkt 6 Postbus 61 3500 AB Utrecht Telefoon 030-236 12 00 Fax 030-236 12 90 E-mail [email protected] Internet www.cultuurnetwerk.nl Zicht op... is gratis voor leden van het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland. Deze uitgave is in pdf-formaat kosteloos beschikbaar op www.cultuurnetwerk.nl. Geïnteresseerden kunnen ook tegen betaling van de verzend- en administratiekosten een exemplaar bij Cultuurnetwerk opvragen, zolang de voorraad strekt. Eerdere nummers van Zicht op... op www.cultuurnetwerk.nl (een selectie): Een onderzoeksagenda cultuureducatie Reggio Emilia Cultuureducatie in de bve-sector Talentontwikkeling en cultuureducatie Kunstvakken in de vernieuwde tweede fase Brede school en cultuureducatie Kunst en maatschappij Ruim zes jaar onderzoek cultuureducatie 2000-2006 Jongeren en cultuurdeelname Het nieuwe leren en cultuureducatie Gemeentelijk en provinciaal beleid Cultuureducatie in de nieuwe onderbouw Cultuureducatie en basisonderwijs: beleid en praktijk Beleidsonderzoek Cultuur en School Samenwerking in de cultuureducatie

© Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht, 2008

31


Literatuur BEZINNING EN BELEID. educatieve programma's op elkaar af te stemmen. De adviescommissie werd voorgezeten door Anna Tilroe

Recommend Documents