Afdeling en nummet
mi}-)
O./lil.
R I J S W I J K
( Z H )
A.-156.057.
2 *t J U L I I3/Ü
I
Afschrift
DE M I N I S T E R V A N C U L T U U R , R E C R E A T I E EN MAATSCHAPPELIJK W E R K EN ÜE MINISTER VAN VOLKSHUISVESTING EN RUIMTELIJKE ORDENING,
Overwegende, d a t Monnickendam, een i n de 13e eeuw g e s t i c h t e n e d e r z e t t i n g , d i e i n 13^5 s t a d s r e c h t e n v e r k r e e g en z i c h a l l e n g s o n t w i k k e l d e t o t een t y p i s c h o u d - H o l l a n d s e s t a d , een s t e d e DOUW— kundige t o t a l ! l e i t vormt, welke, gezien h e t h i s t o r i s c h e patroon v a n s t r a t e n en g r a c h t e n en de a a r d en a a n l e g v a n de o e b c u w i n g , een b e o l d o p l e v e r t , d a t v a n a l g e m e e n b e l a n g i s vanwege de s c h o o n h e i ö en h e t k a r a k t e r e r v a n ; G e l e t op a r t i k e l
20 v a n de
Monumentenwet;
Gehoord Je ionuüìen'cenraad, de r a a d v a n de gemeente .ionnickendJ.::;; G e d e p u t e e r d e S t a t e n v a n Noord-HolIćind en de R i j k s p l a n o l o g i sche C o m m i s s i e ; B E 3 L L I T E N: h e t g e b i e d i n de gemeente iíonnickendam, z o a l s i s aangegeven op de o i j deze b e s c h i k k i n g b e h o r e n d e t e k e n i n g n r . 247 en z o a l s o m s c h r e v e n i n de t o e l i c h t i n g o i j dese b e s c h i k k i n g , a a n t e wij.:er. a l s s t a d s g e z i c h t i n de z i n v a n a r t i k e l 20 v a n de M o n u m e n t e i w e t .
C R M 242 - BK.149'
Van deze b e s c h i k k i n g , w a a r v a n m e d e d e l i n g zal w o r d e n g e d a a n i n de N e d e r l a n d s e S t a a t s c o u r a n t , z a l a f s c h r i f t w o r d e n g e z o n d e n a a n de M o n u m e n t e n r a a d , de r a a d v a n de gemeente ľ-Io nnickendam, G e d e p u t e e r d e S t a t e n v a n W oor d - H ol l a n d e n de R i j k s p l a n o l o g i s c h e Comiaissie .
De M i n i s t e r v a n C u l t u u r , R e c r e a t i e en M a a t s c h a p p e l i j k V/erk, a . i .
( D r . G.H,
Veringa).
De M i n i s t e r v a n V o l k s h u i s v e s t i n g en R u i m t e l i j k e O r d e n i n g ,
(Ir.
W.F.
Schut).
TOELICHTING b i j h e t b e s l u i t s t a d s g e z i c h t ex a r t i k e l
t o t a a n w i j z i n g v a n een beschermd
20 v a n de M o n u m e n t e n w e t
te
MONNICKEOTĴAM, g e m e e n t e M onnickendam*. Het beschermde s t a d s g e z i c h t
omvat h e t op de b i j g e v o e g d e k a a r t
( R i j k s d i e n s t v o o r de Mo n u m e n t e n z o r g t e k . n r . 2 4 7 ) ä.oor e e n stippellijn
omgrensde g e b i e d .
De s t a d M o n n i c k e n d a m d a n k t h a a r naam a a n e e n dam o f d i j k , d i e d o o r de m o n n i k e n
v a n de Mariëngaarde w e r d a a n g e l e g d . De e e r s t e
naamve m e l d i n g k o m t v o o r i n e e n h a n d v e s t v a n 1 2 8 8 , w a a r i n Floris
V enige v r i j h e d e n v e r l e e n t
a a n de p o o r t e r s v a n M o n n i c k e n
dam e n ĥíedemblik. Op 2 4 f e b r u a r i 1355 nederzetting t o t stad
w e r d d o o r t V i l l e m V de
verheven.
M o n n i c k e n d a m i s o n t s t a a n op de dam, d i e w e r d s l u i t i n g v a n een w a t e r t j e ,
ontworpen door a f
d a t e e n d e r ^ a t e r l a n d s e m e r e n niet
de Z u i d e r z e e v e r b o n d . De e e r s t e h u i z e n w e r d e n l a n g s d e z e dam o f z e e d i j k , h e t t e g e n w o o r d i g e Noorď e n ^ u i d e i n d e , gebouwd. Even t e n w e s t e n v a n de D a m s l u i s , d i e de a f s l u i t i n g
vormde v a n h e t
b i n n e n w a t e r met de z e e , l a g e e n weg l a n d i n w a a r t s , w a a r u i t de i n zuidwestelijke
richting
l o p e n d e K e r k s t r a a t , l a t e r v e r l e n g d met
de Z a r k e n , i s o n t s t a a n . Tot
omstreeks
1 4 0 0 w e r d de s t a d a a n de l a n d z i j d e
de g r a c h t l a n g s de Oude žijds B u r g w a l
1412 n o g n i e t was v o l t o o i d .
n a 1 4 0 0 b i j de
parochiekerk, d i e i n
Ten o o s t e n v a n deze k e r k s t o n d h e t
T e r t i a r i s s e n c o n v e n t Mariëngaarde, d a t i n 1 4 0 5 r e e d s w o r d t meld. D i t k l o o s t e r werd verrees
Een t w e e d e strook
i n 1580 a f g e b r o k e n e n op d e z e l f d e
i n h e t b e g i n v a n de 17de
i n 1730 weer
door
en de L i n d e n g r a c h t . H e t
g e b i e d t e n z u i d e n v a n de L i n d e n g r a c h t i s k o r t s t a d g e t r o k k e n . H i e r v e r r e e s de n i e u w e
begrensd
ver plaats
eeuw o e n p r o v e n h u i s , d a t e c h t e r
verdween.
uitleg
v e r k r e e g de s t a d
i n h e t j a a r 1575
t e n w e s t e n v a n de īīieuwe Z i j d s
}
t o e n de
V o o r b u r g w a l werd
v o e g d , ũe o m w a l l i n g m e t b a s t i o n s e n de u i t s p r i n g e n d e d i e deze u i t l e g
a a n de w e s t z i j d e
begrensde, werd naar
toege
courtine, ontwerp van
B-hoOrl
bii Sb(
b ř îí u ř f
T * n Af. M i n i i l e r i Maalichaapelijk
en
"òn
VolV.jhuī ivo jtlnņ
on
Ordening
2 ít J U L I 1970
ĩ
van W«rk
Ruimtelijke
v a n de A l k m a a r s e Dit,
i n de 16de
w e l met
vestingbouwkundige Antonisz uitgevoerd. eeuw ttįj de s t a d g e t r o k k e n g e b i e d w e r d
even¬
u i t z o n d e r i n g v a n e n k e l e h u i z e n l a n g s de B u r g w a l
bebouwd. De r e d e n h i e r v a n was
d a t d o o r de h e r n i e u w d e
niet
Amster
damse c o n c u r r e n t i e i n de l a a t s t e d e c e n n i a v a n de 16de
eeuw
s p o e d i g een e i n d e kwam aan de b l o e i v a n de h a n d e l i n M o n n i c k e n dam en de daarmee g e p a a r d gaande t o e n e m i n g v a n h e t Pas i n de 20e g e d e e l t e met
eeuw w e r d e n woningen
inwonertal.
de t u i n e n b i n n e n d i t omwalde
stads
bebouwd.
Naast p e r i o d e s v a n b l o e i
en v o o r s p o e d k e n d e de
stad
ook
veel
r a m p e n en t e g e n s l a g e n . V o o r a l de v e r o v e r i n g e n e n p l u n d e r i n g e n i n 1426 d o o r de K e n n e m e r s , de
aanhangers
van Jacoha
b e r o k k e n d e n v e e l s c h a d e . De naam v a n de g e d e m p t e d r a a g t de h e r i n n e r i n g I n 14-99
aan d i t g e b e u r e n
h e r s t e l d was,
Beieren,
Kennemergracht
voort.
w e r d d o o r een enorme b r a n d e e n g r o o t
verwoest, t e r w i j l ,
van
g e d e e l t e v a n de
t o e n de s t a d nog m a a r n a u w e l i j k s v a n deze ramp g r o t e b r a n d i n 1Ş13
een t w e e d e
s l e c h t s e n k e l e ge
bouwen, z o a l s de G r o t e K e r k , h e t z u s t e r k l o o s t e r , enkele woonhuizen,
v a n de t o t a l e
verwoesting
een s c h o o l
eeuwen g e e n v / i j z i g i n g volkomen
de v e r s c h i l l e n d e s t a d gevormd
hooft
gelijk
aan d a t u i t de
s t a d s d e l e n . Nog
d o o r do d r i e
Z u i d e i n d e en K e r k s t r a a t tot
ondergaan. Het
gehele
loop
s t e e d s w o r d t de
op h e d e n de h o o f d s t r a t e n v a n de s t a d
entree van
t o e g a n g e n aan
( Z a r k e n ) t e r w i j l de d r i o
dor
stratenpatroon
ortstaansgeschiedenis
oorspronkelijke
en
spaarde.
O p v a l l e n d i s , d a t de p l a t t e g r o n d v a n M o n n i c k e n d a m i n de
i s nog
stad
oudste
van de
Noordeindo straten
hebben gevormd.
Op
e n k e l e k l e i n e g r a c h t j e s e n b i n n e n w a t e r t j e s na z i j n a l l e g r a c h t e n nog a a n w e z i g . R a a s t de s t e d e b o u w k u n d i g e aard d e r bebouwing
structuur
i s ook i n dc
h e t k a r a k t e r v a n de v r o e g e r e w a t e r s t a d
bewaard
gebleven. G e z a m e n l i j k l e v e r e n deze v e r s c h i l l e n d e op, d a t van algemeen ter
o n d e r d e l e n een
b e l a n g i s wegens de
stadsbeeld
s c h o o n h e i d en h e t k a r a k
van het g e h e e l .
De b e s c h e r m i n g omvat dc d r i e gebieden, welke daar d i r e c t
oude h o o f d s t r a t e n v a n de s t a d e n mede i n r e l a t i e
staan. Voorts z i j n
de
e n k e l e s t a d s d e l e n opgenomen, d i e d o o r bebouwing h e t h i s t o r i s c h I n het centrum ste
v a n de
structuur
op h e t fcřuispunt v a n de
s t r a t e n d o m i n e e r t de u i t h e t b e g i n v a n de zijn
16de
i n renaissancestijl
h o u t e n b e k r o n i n g . V e r m o e d e l i j k h e e f t de v a n een k e r k g e b o u w . De
drie
oud
eeuw
da
opgetrokken
toren deel uitgemaakt
K e r k s t r a a t d a n k t h a a r naam a a n d i t r e e d s
v o o r de h e r v o r m i n g v e r d w e n e n gebouw. E v e n t e n o o s t e n v a n toren l i g t
de
Damsluis,
d i e de
sluiting
en b i n n e n w a t e r . Door r e s t a u r a t i e luister
de
vormde t u s s e n h e t
i s d e z e s l u i s met
buiten
b r u g i n oude
hersteld.
De u i t h e t d e r d e
k w a r t v a n de
17de
eeuw stammende Waag s t a a t
d i r e c t w e s t e l i j k v a n d e z e s l u i s . M et
de
deze dam,
het schilderachtige
de s l u i s ,
alsmede h e t z i c h verbredende
grachtje
overige bebouwing
rond
' t Zand t e n z u i d e n
van
w a t e r v a n de
Haven
de n o o r d z i j d e , i s d i t g e d e e l t e h e t m e e s t k a r a k t e r i s t i e k e de oude b i n n e n s t a d . O f s c h o o n de h e t n o o r d e l i j k g e d e e l t e v a n de behoort
de
k a r a k t e r i n h o g e mate h e b b e n b e w a a r d .
stad
t e r e n d e s p e e l t o r e n met
on a a r d v a n
Haven w e i n i g f r a a i s
regeling
b e t e r d , d a t h e t aan h e t g e h e l e
van
bebouwing t e r w e e r s z i j d e n van
z i j v i s u e e l e n s t r u c t u e e l t o t h e t he z i c h t
een goede s t e d e h o u w k u n d i g e
aan
oplevert en k a n
door
v e e l zodanig worden v e r
b e e l d t o n goede k o m t . D i t g e d e e l
t e i s d a a r o m mede b i n n e n h e t v o o r s t e l g e t r o k k e n . De b e b o u w i n g a a n h e t i u i d e i n d c
i s n a b i j de
d a n h e t o v e r i g e g e d e e l t e v a n de e v e n w e l mede d o o r stiek.
Dat
haar
bepaalde
g e d e e l t e n wegens de
i n het noordeinde
Dam
karakteri
t o e s t a n d der vernieuwingen
bezwaarlijk
een v e r s c h i l
waarde
straat i s
b e h o e f t , i n d i e n de
s c h e i d e n t u s s e n h e t g e d e e l t e n a b i j de gedeelte.
gehele
verkrotte
j u i s t e w i j z e worden i n g e p a s t , n i e t
Eeveneens v a l t
aantal
De
van hogere
b o c h t i g b e l o o p en p r o f i l e r i n g
w o n i n g e n moet w o r d e n g e s a n e e r d , op de
straat.
Dam
te
zijn.
i n waarde t e
en h e t
overige
onder
straat
I n h e t e e r s t g e n o e m d e g e d e e l t e z i j n h e t R a a d h u i s en
statige
paree l e r i n g ,
18deeeuwse h u i z e n g e l e g e n .
p e r e e e l g r o o t t e en de
t o p g e v e l s v o r m e n de
beide
Door h e t v e r s c h i l i n
afwisseling
straatwanden
een
een
tussen l i j s t
aantrekkelijk
en
aanzien.
4 Bij ver'
. T' 'jagen z a l met
d i t aspect
r e k e n i n g moeten worden
gehouden. De K e r k s t r a a t b e z i t monumenten een g o e d met
naast
een
1 4 t a l i n d i v i d u e e l , beschermde
a a n t a l nieuwere
o b j e c t e n , d i e over het
e l k a a r harmoniëren. V o o r b i j de
z,uidzijde l i g t
L i n d e n g r a c h t aan 15cle eeuw
h e t u i t h e t b e g i n v a n de
s t a d s g e d e e l t e . De
Zarken,.het
komt h i e r u i t op de
inmiddels gerestaureerde
z i j n de
de
daterende
v e r l e n g d e v a n de K e r k s t r a a t
b e b o u w i n g t o r w e e r s z i j d e n v a n de Vermeldenswaard
algemeen
Zaxken b e z i t
Grote
Kerk.
stijl
en
De
eenheid.
v o o r m a l i g e Nieuwe D o e l e n u i t 1 ? 4 3 j
thans ambtswoning van
de b u r g e m e e s t e r ( Z a r k e n 4 ) , a l s m e d e
panden Z a r k e n
14.
6-12
en
Z o w e l de L i n d e n g r a c h t a l s h e t w a t e r Bloemendaal z i j n
voor h e t k a r a k t e r van
v a n e s s e n t i e e l b e l a n g . V an die langs
!
langs
t Zand d o o r
de
' t Z a n d en
dit
aanwezigheid h i e r de
van v e r s c h e i d e n e belang.
boombegroeiing
zo t y p i s c h e e i g e n s o o r t i g
s o o r t s t a d s g r a c h t e n . H o e w e l de
t o t a a l b e e l d door
goede s c h a a l v e r h o u d i n g
worden naar
h i e r gelegen
i n hoge zuidzijde i s het
onmisbaar. B i j v e r
woningen z a l g e s t r e e f d moeten
rehabilitatie.
Het b o u w b l o k , z u i d o o s t e l i j k e n k e l e oude p a n d e n . Het
v a n de
blijft
hierdoor b l i j f t
een
fraaie
Burgwal
t e b e h o u d e n , ivīede
y r a a r b i j de
h e t genoemde g r a c h t j e , r u i m t e l i j k
zonder f r a a i
b e l a n g h e t Á'ater
diepe
b e b o u w i n g l a n g s h e t v/ezenland,
Vanaf dc N i e s e n o o r d s
Burgwal
g e z i c h t op de
Aan h e t W e z e n l a n d s t a a t
slechts
a f s c h e i d i n g a a n w e z i g t u s s e n de
oude s t a d s b e b o u w i n g ,
de z u i d o o s t e l i j k e
Bloemendaal, b e z i t
e c h t e r van
l a n g s Bloemendaal en N i e s e n o o r d s bouw en de
Evenals
b e b o u w i n g l a n g s de
i n d i v i d u e e l w e i n i g waarde h e e f t ,
b e t e r i n g v a n de
oud
k a r a k t e r van
van de L i n d e n g r a c h t do
stad
de b e b o u w i n g l a n g s d e z e g r a c h t e n i s
l a n g s de L i n d e n g r a c h t i s ook voor het
het
deze o u d H o l l a n d s e
h e i d k u n d i g e w a a r d e v o l l e panden h e t meest van mate b e p a l e n d
de
aan
vormen.
o v e r d e z e t u i n e n een
bij
Kerk.
enkele
het Doopsgezinde k e r k g e b o u w t j e ,
achter
d i e grenzen
goede o v e r g a n g
h e e f t men
Grote
naast
oen
tuinen
nieuw
een
.andere b e s c h e r m d e monumenten eenvoudig
z a a l k e r k j e u i t de
18de eeuw. De b e g r e n z i n g v a n h e t zijde
op een
voor
de
beschermde s t a d s g e z i c h t i s aan hand l i g g e n d e w i j z e
bepaald
door
de
zuidoost
het
aan deze
- 5
-
deze z i j d e v a n de s t a d g e l e g e n v r o e g e r e b o l w e r k . A a n de westkant i s binnen het v o o r s t e l B u r g w a l opgenomen, n i e t
o o k de Oude- e n Nieuwezijàs
vanwege de**Waarde v a n de h i e r a a n g e -
l e g e n b e b o u w i n g , m a a r wegens de h i s t o r i s c h e b e t e k e n i s v a n de gracht hier
e n de aangename s c h a a l v a n de b e i d e s t r a a t w a n d e n .
z i j n de bomen, w a a r v a n h e l a a s r e c e n t e l i j k
Ook
een g r o o t aan-
t a l moest worden g e k a p t , van b i j z o n d e r e b e t e k e n i s . Daar de b e s c h e r m i n g
t o t d o e l h e e f t door m i d d e l v a n een s t e d e -
b o u w k u n d i g e r e g e l i n g de p l a a t s e l i j k e k a r a k t e r i s t i e k v o o r de toekomst t e v e r z e k e r e n zonder wordt beoogd, i s een v r i j
d a t een a l g e h e l e b e v r i e z i n g
g r o o t g e d e e l t e v a n de b i n n e n s t a d
b i n n e n de b e g r e n z i n g g e t r o k k e n , w a a r b i j h e t v a n de w a a r d e v a n de de v e r s c h i l l e n d e
s t a d s d e l e n z a l afhangen
i n hoeverre
bouwkundig p l a n moet worden g e d e t a i l l e e r d , d t e e d s gezocht moeten worden naar behouden v a n a l d a t g e n e ,
het stede-
z a l evenwel
een compromis t u s s e n e n e r z i j d s h e t
dat bepalerd i s voor h e t karakter,
en a n d e r z i j d s h e t t o e l a t e n v a n v o o r z i e n i n g e n t e r i n s t a n d h o u ding van het s t e d e l i j k
leven.
