Lijst van afkortingen
A-bèta
amyloïd-bètaproteïne
ACCORD
A Canadian Cohort Study of Cognitive impairment and Related Dementias
AChE
acethylcholine-esterase
AD
Alzheimer disease
ADAS
Alzheimer Disease Assessment Scale
ALAT
alaninetransaminase of alanine-aminotransferase
ALS
amyotrofische laterale sclerose
ApoE
Apolipoproteïne E
APP
amyloïdprecursorproteïne
ASAT
aspartaattransaminase
Camcog
Cambridge cognitieve screening test
CIBIC
Clinician’s Interview Based Assessment of Change
CT-scan
scan met behulp van computertomografie
CVA
cerebrovasculair accident
CZS
centraal zenuwstelsel
DFE
desferrioxamine
DLB
diffuse Lewybody disease
DSM
Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders
ecg
elektrocardiografie/-gram
EDIZ
ervaren druk door informele zorg
eeg
elektro-encefalografie/-gram
E.A.C.M. Sanders en, W. Garenfeld, Het Dementie Formularium, DOI 10.1007/978-90-313-8114-2, © 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
66
Het Dementie Formularium
ERGO
Erasmus Rotterdam Gezondheid en Ouderen, epidemiologisch onderzoek
F-MRI
functieonderzoek met behulp van magnetic resonance imaging
FAST
Functional Assessment Staging
FTD
frontotemporale dementie, frontotemporal dementia
GABA
gamma-aminoboterzuur
GDS
Global Deterioration scale
GGT
gammaglobulinetransaminase
ggz
geestelijke gezondheidszorg
HIV
humaan immunodeficiëntievirus, human immunodeficiency virus
IQ
informant questionnaire
IQ
intelligentiequotiënt
IQcode-N
Informant Questionnaire on cognitive decline in the elderly
JCD
ziekte van Creutzfeldt-Jakob (Creutzfeldt-Jakob Disease)
MAO
monoamineoxydase
MCI
mild cognitive impairment
MCV
main cerebral volume
MELAS
mictochondriale encefalomyopathie, lactaatacidose en op ‘stroke’ gelijkende episoden (Mitochondrial Encephalomyopathy with Lactic Acidosis and Stroke)
MERRF
myoclonusepilepsie met gerafelde rode vezels (Myoclonic Epilepsy with Ragged Red Fibers)
MID
multi-infarctdementie
MMSE
Minimal Mental State Examination
MRI
magnetic resonance imaging
MS
multipele sclerose
NGF
nerve growth factor
NINCDSADRDA
National institute of neurological and communicative disorders and stroke – Alzheimer’s disease and related disorders Association
NMDA
N-methyl-D-aspartaat
6
Lijst van afkortingen
NPH
normal-pressure hydrocephalus
NPI
Neuropsychiatric inventory
NPO
neuropsychologisch onderzoek
NSAID
nonsteroïd anti-inflammation drugs
OLD
Observatielijst voor vroege symptomen van dementie
PD
ziekte van Parkinson, Parkinson’s disease
PDD
Parkinson’s disease dementia
PDS
Progressive Deterioration Scale
PET
positronemissietomografie
PML
progressieve multifocale leuko-encefalopathie
PSP
progressieve supranucleaire parese
Qol
quality of life
SAB
subarachnoïdale bloeding
SLE
systemische lupus erythematodes, systemic lupus erythematosus
SPECT
single photon emission computerized tomography
SSRI
selectieve serotonineheropnameremmer, selective serotonin reuptake inhibitor
TPHA
Treponema pallidum hemagglutinatie
TSH
thyreoïdstimulerend hormoon
VDRL
Venereal Disease Research Laboratory
67
Geneesmiddelenoverzicht
buspiron BUSPIRON TABLETTEN [DIV] (hydrochloride) Tablet 10 mg. carbamazepine CARBAMAZEPINE TABLETTEN/SUSPENSIE [Div] Suspensie (suikervrij) 20 mg/ml; 250 ml. De suspensie bevat als conserveermiddel methyl- en propylparahydroxybenzoaat. Tablet 100 mg, 200 mg. Tablet met gereguleerde afgifte 200 mg, 400 mg; deelbaar. TEGRETOL [Novartis BV] Stroop (suikervrij) 20 mg/ml; 250 ml. De stroop bevat als conserveermiddel methyl- en propylparahydroxybenzoaat. Tablet 100 mg, 200 mg. Tablet met gereguleerde afgifte ‘CR Divitab’ 200 mg, 400 mg; deelbaar. celecoxib CELEBREX [Pfizer bv] Capsule 100 mg, 200 mg. citalopram CIPRAMIL [Lundbeck bv] (als hydrobromide) Tablet, omhuld 20 mg, 40 mg. (als hydrochloride) Druppelvloeistof 40 mg/ml; 15 ml (1 druppel = 2 mg citalopram). Conserveermiddel methyl- en propylparahydroxybenzoaat en 9% v/v alcohol). CITALOPRAM TABLETTEN [Div] (als hydrobromide) Tablet, omhuld 10 mg, 20 mg, 40 mg). clonazepam RIVOTRIL [Roche Nederland bv] Druppelvloeistof 2,5 mg/ml; 10 ml. Injectievloeistof 1 mg/ml; 1 ml + verdunningsvloeistof 1 ml. De injectievloeistof bevat benzylalcohol. Tablet 0,5 mg, 2 mg. galantamine REMINYL [Janssen-Cilag bv] (als hydrobromide) Tablet, omhuld 4 mg; capsule met gereguleerde afgifte ‘retard’ 8 mg, 16 mg, 24 mg. haloperidol HALDOL [Janssen-Cilag bv] Druppelvloeistof 2 mg/ ml; 15 ml. Conserveermiddel in druppelvloeistof methylparahydroxybenzoaat. Injectievloeistof 5 mg/ml; ampul 1 ml. Tablet 1 mg, 5 mg, 10 mg. (decanoaat) Injectievloeistof ‘depot’ 50 mg/ml; ampul 1 ml, 3 ml. Injectievloeistof ‘depot’ 100 mg/ml; ampul 1 E.A.C.M. Sanders en, W. Garenfeld, Het Dementie Formularium, DOI 10.1007/978-90-313-8114-2, © 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
6
Geneesmiddelenoverzicht
69
ml). HALOPERIDOL TABLETTEN [Diverse fabrikanten] tablet 1 mg, 5 mg. lamotrigine LAMICTAL [GlaxoSmithKline bv] Tablet ‘dispers’ 2 mg, 5 mg, 25 mg, 50 mg, 100 mg, 200 mg. LAMOTRIGINE TABLETTEN [Div] Tablet ‘dispers’ 2 mg, 5 mg, 25 mg, 50 mg, 100 mg, 200 mg. lithium CAMCOLIT [Norgine bv] (carbonaat) Tablet 400 mg (10,8 mmol Li+). LITHIUMCARBONAAT CAPSULES FNA [formularium der Nederlandse Apothekers] (carbonaat) Capsule FNA 100 mg, 150 mg, 225 mg, 300 mg. Overeenkomend met resp. 2,7 mmol Li+, 4 mmol Li+, 6 mmol Li+ en 8,1 mmol Li+ (Capsulae lithii carbonatis FNA). LITHIUMCARBONAAT TABLETTEN [Div] (carbonaat) Tablet 200 mg, 300 mg, 400 mg. Overeenkomend met resp. 5,4 mmol Li+, 8,1 mmol Li+ en 10,8 mmol Li+. PRIADEL [Sanofi-Synthelabo bv] (carbonaat) Tablet met gereguleerde afgifte 400 mg. Overeenkomend met 10,8 mmol Li+). memantine EBIXA [Lundbeck bv] (hydrochloride) Tablet 10 mg, 20 mg. Er is een startverpakking (7×5 mg+7×10 mg+7×15 mg+7×20 mg). Druppels voor oraal gebruik 10 mg/g; oplossing 50 ml). pindolol PINDOLOL TABLETTEN [Div] Tablet 5 mg, 10 mg, 15 mg. VISKEEN [Novartis bv] Tablet 10 mg. risperidon RISPERDAL [Janssen-Cilag bv] Drank 1 mg/ml; 100 ml. Tablet 0,5 mg, 1 mg, 2 mg, 3 mg, 4 mg. Tablet, orodispergeerbaar ‘Quicklet’ 1 mg, 2 mg, 3 mg, 4 mg. De orodispergeerbare tabletten bevatten aspartaam. RISPERDAL CONSTA [Janssen-Cilag bv] Poeder voor injectie, microbolletjes met gereguleerde afgifte ‘depot’ 25 mg, 37,5 mg, 50 mg. Alle met solvens 2 ml). RISPERIDON TABLETTEN EN DRANK [Div] (Drank 1 mg/ml; 100 ml. Tablet 0,5 mg, 1 mg, 2 mg, 3 mg, 4 mg. Tablet, orodispergeerbaar ‘smelt’ 1 mg, 2 mg). rivastigmine EXELON [Novartis bv] (waterstoftartraat) Capsule 1,5 mg, 3 mg, 4,5 mg, 6 mg. Pleister voor transdermaal gebruik 4,6 mg/etmaal, 9,5 mg/etmaal. De pleister van 4,6 mg/etmaal heeft een oppervlakte van 5 cm_ en bevat 9 mg rivastigmine; de pleister van 9,5 mg/etmaal heeft een oppervlakte van 10 cm_ en bevat 18 mg rivastigmine. selegiline ELDEPRYL [Focus Care Pharmaceuticals bv] (hydrochloride) Tablet 5 mg. SELEGILINE TABLETTEN [Div] (hydrochloride) Tablet 5 mg.
Literatuur
Aldenkamp HP. Cognitieve effecten van (subtiele) aanvallen. Epilepsy bulletin 1998;26(suppl 1):10-11. Alvarez G, Munoz-Montano JR, Satrustegui J, et al. regulation of tau phosphorylation and protection against beta-amyloid-induced neurodegenration by lithium. Possible implications for Alzheimer’s disease. Bipolar Disord. 2002(4/3):153-165. Alzheimer Nederland. Cijfers en feiten over dementie. 2008. (http://www. alzheimer-nederland.nl). Annori JM, Devugst G et al. Changes in artistic stile after minor posterior stroke. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2005;76:797-803. Antila T, Helkala E-L, Vitanen M et al. Alcohol drinking in middle age and subsequent risk of mild cognitive impairment and dementia in old age. A prospective population based study. BMJ 2004;329:539-542. Auer S, Reisberg B. The GDS/FAST staging system. Int Psychogeriatr 1997;9(suppl 1):167-171. Beer J de, Verweij A. Vergrijzing samengevat. In:Volksgezondheid,Toekomst,Verkenning. Nationaal Kompas Volksgezondheid. RIVM, 2007. Burns A, Bernabei R, Bullock R et al. Safety and efficacy of galantamine Reminyl in Alzheimer’s disease. The Serad study: a randomized placebo controlled double blind trial. Lancet Neurology 2009(8/1):39-47. Epub 2008 Nov 29. CBO. Consensus Richtlijn Diagnostiek en medicamenteuze behandeling van dementie. Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie. Van Zuiden Communications, 2005. CBS. Bevolkingsprognose. Den Haag/Heerlen: Centraal Bureau voor de Statistiek, 2005. http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/themas/bevolking/ beschrijving/bevolkingsprognose.htm Corroda MM, Brookmeyer R, Barau D et al. Prevalence of dementia after age 90. Neurology 2008;71:337-343. Cramer C, Haan MN, Galea S, Langa KM, Kalbfleisch JD. Use of statins and incidence of dementia and cognitive impairment without dementia in a cohort study. Neurology 2008;71:344-350.
E.A.C.M. Sanders en, W. Garenfeld, Het Dementie Formularium, DOI 10.1007/978-90-313-8114-2, © 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij
71
De Caroli C, Hattu J, Fazilat S, Gaillard WD, Theodore WH, Extratemporal atrophy in patients with complex partial seizure of left temporal origin. Ann Neurol 1998;43:41-45. Feldman H et al. A Canadian cohort study of cognitive impairment and related dementias (ACCORD). Neuroepidemiology 2003;22(5):265-74. Groot JC de, Leeuw FI de et al. Cerebral white matter lesions and cognitive function. The Rotterdam Scan Study. Ann Neurol 2000;47:145-151. Deelman BG, Maring W, Otten V. De CST: een gestandaardiseerde screeningsmethode voor dementie. In: Schroots JJF, Graaf A de, Deelman BG, Fens J. Cognitieve Screening Tests. Lisse: Swets & Zeitlinger, 1991. Derix MMA, Hofstede AB, Teunisse S, et al. Camdex-N. De Nederlandse versie van de Cambridge Examination for Mental Disorders of the Elderly met geautomatiseerde dataverwerking. Tijdschr Gerontol Geriatr 1991;(22):143-150. Derix MMA, Teunisse S, Hijdra A et al. Camdex-N. Lisse: Swets & Zeitlinger, 1992. Desai AK, Grossberg GT. Rivastigmine for Alzheimer’s disease. Expert review neurotherapeutics 2005;5(5):563-580. Devite JA. Epilepsy after head injury: the impact of impact. Ann neurol 2001;50(6):696-698. Diesfeldt HFA. Betekenisanalyse van de cognitieve screening test (CST14). Tijdschr Gerontol Geriatr 1996;27:215-220. Dijk EJ van, Prins ND, Vrooman HA et al. Progression of cerebral small vessel disease in relation to risk factors and cognitive consequences. The Rotterdam Scan Study. Stroke 2008;39:2712-2719. Ekinjantic T, Kurz A, Gauthier S, Bullock R et al. Efficacy of galantamine in probable vascular dementia and Alzheimer disease combined cerebrovascular disease. A randomised trial. Lancet 2002;359:1283-90. Feldman HH, Atlas of Alzheimer’s disease.London, UK, 2007. Feldman HH, Prttila T, Darigues JF et al. Treatment with galantamine and the patient in Alzheimer’s disease Folstein MF, Folstein SE, McHugh PR. Mini Mental State: A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. J Psychiatr Res 1975;12:189-198. Garenfeld W. Enkele aspecten van de dementiezorg. Dementie Actueel 2008;5(3):3-6. Garenfeld W. Ouderenpsychiatrie. In: Clijsen M, Garenfeld W, Kuipers G., redactie. Leerboek psychiatrie voor verpleegkundigen. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg, 2008. Geschwind MD, Shu H, Haman A, et al. Rapidly progressive dementia. Ann Neurol 2008;64:97-108.
72
Het Dementie Formularium
Gomperts SN, Reutz DM, Morau E et al. Imaging amyloid deposition in Lewy Body disease. Neurology 2008;71:903-910. Heinik J, Solomesh I, Shein V, Becker D. Clock drawing test in mild and moderate dementia of the Alzheimer’s type: a comparative and correlation study. Int J Geriatr Psychiatry 2002;17(5):480-485. Helmsteder C, Kurthen M, Lax S, Reuber M, Elger CE, Chronic epilepsy and cognition: a longitudinal study in temporal lobe epilepsy. Ann Neurol 2003;54:425-432. Hopman-Rock M. Signalering van beginnende Alzheimerdementie in de huisartspraktijk. Ontwikkeling en validering van de Observatie-Lijst voor vroege symptomen van dementie (OLD). Tijdschr Gerontol Geriatr 2001;32:74-81. Huppert FA, Brayne C, Gill C et al. CAMCOG: A concise neuropsychological test to assist dementia diagnosis: socio-demographic determinants in an elderly population sample. Br J Clin Psychol 1995;34:529-541. Jonghe JF de, Schmand B, Ooms ME, Ribbe MW. Verkorte informantvragenlijst over cognitieve achteruitgang bij ouderen (IQCODE-N). Tijdschr Gerontol Geriatr 1997;28:224-229. Jorm AF, Jacomb PA. The Informant Questionnaire on Cognitive Decline in the Elderly (IQCODE): socio-demographic correlates, reliability, validity and some norms. Psychological Medicine 1989;19:1015-1022. Kadir A, Anreason N, Alukust O et al. Effect of cholinesterase treatment on brain functional activity and amyloïd in Alzheimer’s disease. Ann Neurol 2008;63 621-631. Kok RM, Verhey RFJ, Schmand B. Meetinstrumenten bij cognitieve stoornissen. Tijdschr Psychiatr 2004;46(10):665-669. Kok RM, Verhey RFJ. Gestandaardiseerde MMSE. Zeist: Altrecht GGz, 2002. Kuwai Y, Suenage M, Takeda A et al. Cognitive impairments in multiple system atrophy. Neurology 2008;70:1390-1396. Lautenschlager NT, Cox KL, Ficher L et al. Effect of physical activity on cognitive function in older adult at risk for Alzheimer’s disease. JAMA 2008;300(9):1027-1037. Loy C, Schneider L. Galantamine for Alzheimer’s disease and mild cognitive impairment. Cochrane data base syst rev 2006;CD001747. Mercken C. Factsheet mantelzorg en dementie, een zorg op zich. Expertisecentrum Informele zorg/NIZW-zorg.Utrecht: NIZW, 2005. Ook www.nivel.nl. Mol JAC. Het belang van vroege diagnostiek bij dementie. Dementie Actueel 2007;4:3. Newton MK, Berkovic S, Autra Mark C, Rowe CC et al. SPECT in the localization of extra temporal and temporal epileptic foci. J Neurology Neurosurgery Psychiatry 1995;59:26-30.
73
NHG Standaard Dementie, 2e herziene versie. Nederlands Huisartsen Genootschap, 2003. Ott A, Breteler MB et al. Atrial fibrillation and dementia in a population based study. The Rotterdam Study. Stroke 1997;38:316-321. Reed BR, Eberling JL, Mangars D et al. Memory failure has different mechanisms in subcortical stroke and Alzheimer’s disease. Ann Neurol 2000;48:275-284. Reisberg B, Ferris SH, De Leon MJ et al. Functional Assessment Staging (FAST). Psychopharmacol Bull 1988;24:653-659. Reisberg B, Ferris SH, De Leon MJ et al. Global Deterioration Scale for assessment of primary degenerative dementia. Am J Psychiatry 1982;139(6):623-629. Reitz C, Bos MJ, Hofman A, Koudstaal PJ, Breitler MMB. Prestroke cognitive performance, induce stroke and risk of dementia. The Rotterdam Study. Stroke 2008;39:36-41. Reitz C, Heijer T den, Duijn C van, Hofman A, Breteler MMB. Relation between smoking and risk of dementia and Alzheimer disease. Neurology 2007;69:998-1005. Roks G, Korf ESC, Flier WM van der, Scheltens Ph, Stam CJ. The use of eeg in the diagnosis of dementia with lewy-lichaampjes. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2008;79:377-380. Rosen WG, Mohs RC, Davis KL. A new rating scale for AD. Am J Psychiatry 1984;141:1356-1364. Roth M, Tym E, Mountjoy CQ et al. CAMDEX. A standardised instrument for the diagnosis of mental disorder in the elderly with special reference to the early detection of dementia. Br J Psychiatry 1986;149:698709. Sanders EACM. Transdermale pleister bij de behandeling van de ziekte van Alzheimer, werking en bijwerkingen. Neurologie Actueel 2008;3:13. Savenije-Jansen M, Bredewond RA, Cognitieve stoornissen en het rijbewijs. Patient Care/Neuropsychiatrie & Gedragsneurologie 2005;241244. Shulman KI. Clock drawing: Is it the ideal cognitive screening test? Int J Geriatr Psychiatr 2000;15:548-561. Sluimer JD, Vreuten H, Blankenstein MA, Fox NL, Scheltens Ph, Barkhof F, Flier WM van der. Whole brain atrophy rate in Alzheimer disease. Neurology 2008;70:1836-1841. Sman J. van der. Dementie:voorgoed verdwaald. Elseviers weekblad 2008, februari. Steenhouse LM, Knight RG et al. Long-term cognitive defects in patients after surgery on aneurysm of the anterior communicating artery. J Neurol Neurosurg Psychiatry 1991;54 909-914.
74
Het Dementie Formularium
Trimbos-instituut. Aantal mensen met dementie in Nederland. Utrecht: Trimbos-instituut, 2008. http://www.trimbos.nl/default1206.html ?back=1 Verhey FRJ, Houx P, Lang N van et al. Cross-national comparison and validation of the Alzheimer’s Disease Assessment Scale: results of the European harmonization project for instruments of dementia. Int J Geriatr Psychiatr 2004;19(9):1-10. Whitner RA, Gustrafson DR, Bariet-Conner E, Haan MN et al. Central obesity and increased risk of dementia more than three decades later. Neurology 2008;71:1057-1064. Winblad B, Auttier S, Scinto L et al. Safety and efficacy of galantamine in subjects with mild cognitive impairment. Neurology 2008;70:2024-35. Winblad B, Cummings J, Adreasen M, Grossberg G et al. A six month double-blind, randomized, placebo-controlled study of transdermal patch in Alzheimer’s disease – rivastigmine patch versus capsule. Int J Geriatr Psychiatr 2007;22:456-467. Wolfs CA, Verhey F et al. Concordance with adduce for treatment following a multidisciplinary psychogenesis assessment. Int J Geriatr Psychiatr 2007;22(3):233-40.
