Licht voor musea. Concepten Toepassingen Techniek

tune the light

E

Licht voor musea

E

Art.-nr. 10.29417.000 NL 12/2012

Concepten Toepassingen Techniek

Licht voor musea Inhoud De lichtfabriek ERCO is specialist in architectuurbelichting. Wij verkopen in de eerste plaats licht en geen ­armaturen. Dit principe kenmerkt ons werk al vele jaren. Daarom noemen we onszelf: ERCO, de lichtfabriek. Lichtregelinstallaties, binnen- en buitenruimtearmaturen van ERCO vormen een allesomvattend programma van lichtwerktuigen voor complete lichtoplossingen in de architectuur. Het visioen van 100% LED is voor ons bepalend in ontwikkeling en advies: alle krachten concentreren zich op innovatieve, opto-elektronische LED-systemen – bij het genereren, m ­ anipuleren en regelen van licht. Innovatie is de sleutel om efficient visual comfort en scenografische vormgevingsdimensies naar een steeds hoger plan te brengen. ERCO lichtwerktuigen transformeren in hun gebruik technologie in cultuur. Deze voldoen aan alle t­ echnische en energiezuinige vereisten in de praktijk en leggen tegelijkertijd de gehele fascinatie en magie van de „immateriële component“ licht bloot.

Het hoofdkantoor van ERCO ERCO is gevestigd in Lüdenscheid, een traditierijke industriestad in het hart van Duitsland. Als geheel van bekroonde industriële bouwwerken zijn de fabrieksgebouwen van ERCO een levendige weergave van de ondernemingscultuur die is gevormd door innovatie, communicatie en kwaliteitsbewustzijn.

Presenteren en conserveren Licht maakt culturele waarden zichtbaar

Aandachtspunten bij museumverlichting Licht is de gids in het museum

Tweedimensionale objecten Accentverlichting voor een contrastrijk resultaat

Pagina's 2–3

Pagina's 4-5

Pagina's 6-7

Tweedimensionale objecten Wallwashing voor een harmonieuze indruk van de ruimte Pagina's 8-9

Driedimensionale objecten Met licht en schaduw sculpturen modelleren Pagina's 10-11

100% LED De doorbraak van de LED-techniek vormt voor de architectuurbelichting wellicht de grootste omwenteling sinds decennia. Bij het vertalen van deze vooruitgang in voor de praktijk geschikte LED-lichtwerktuigen speelt ERCO een leidersrol: het visioen van 100% LED is bij nieuwe producten al geïntegreerd en wordt voor steeds meer projecten van ERCO de realiteit.

Techniek Lichtwerktuigen professio­neel inzetten Pagina's 12-14

Checklist museum­ verlichting Aandachtspunten bij het lichtconcept

Service en media Licht ervaren, service gebruiken, gegevens oproepen – wereldwijd.

Pagina 15

Pagina's 16-17

  1

Presenteren en conserveren Licht maakt culturele waarden zichtbaar De variatie in het internationale museumland­ schap is enorm: musea behandelen de meest uiteenlopende thema's: van ­archeologie tot aan moderne kunst; van literatuur tot aan techniek. Sommige hebben een omvang van enkele vierkante meters, terwijl andere een heel stadsdeel vullen. Afgezien daarvan ­hebben ze hun taak enerzijds geformuleerd als het ver­ zamelen, bewaren en onderzoeken van hun betreffende object en anderzijds, en hoofdza­ kelijk, als het overdragen en presenteren van hun onderwerpen. Met name instellingen die belangrijke cultuurgoederen bewaren en expo­ seren, onderstrepen hun rang door een repre­ sentatieve architectuur. In dergelijke musea, ongeacht of ze rijk zijn aan tradities, zoals het Louvre in Parijs, of nog jong, zoals het Guggen­ heim Museum in Bilbao, hebben architecten, lichtplanners, tentoonstellingsdesigners en conservatoren de eis ook voor de verlichting de hoogst mogelijke kwaliteitsnormen te realise­ ren. Op die manier werd licht in „Museumkwa­ liteit“ ook de maatstaf voor andere architec­ tuurgenres. Goede museumverlichting voldoet zowel aan de behoeften van de bezoekers als van de conservatoren en exploitanten: ­visual comfort, tentoonstellingsstukken optimaal kunnen waarnemen, duidelijke, veilige oriënta­ tie in gebouwen, alsmede een bijzondere bele­ ving enerzijds; en het ontzien van de tentoon­ stellingsstukken, alsmede energiezuinigheid en duurzaamheid anderzijds. Lichtconcepten die aan deze criteria voldoen, leveren een bijdrage aan het behoud van het culturele erfgoed van de mens voor toekomstige generaties.

Koninklijk Museum voor Natuurwetenschappen Brussel. Architectuur en lichtplanning: ­SumProject, Brussel. Galerie van de evolutie – scenografie: Atelier de l'Ile, Parijs. Tentoonstellingsbelich­ ting: Cosil, Parijs.

Hermitage, Sint Peters­ burg. Lichtplanning en tentoonstellingsvorm­ geving: Alexander Lapko, Sint Petersburg.

Nagasaki Prefectural Art Museum, Nagasaki. Architect: Nihon Sekkei Inc., Kengo Kuma & Associates, Tokio. Lichtplanning: Takeshi Konishi (EPK Corp.), Tokio.

Museo dell’Ara Pacis, Rome. Architect: Richard Meier, New York. Licht­ planning: Fisher Marantz Stone, New York.

Museum Punta della Dogana, Venetië. Architect: Tadao Ando, Tokio. Lichtplanning: Ferrara Palladino e Asso­ ciati, Ing. Pietro P­ alladino, Arch. Cinzia Ferrara, Milaan.

GoMA Gallery of Modern Art, Brisbane. Architect: Architectus, Sydney. Lichtplanning: Vision Design Studio, Australië.

National Portrait Gallery, Londen. Architect: Ewan Christian (1814-1895).

2  

National Museum, tentoonstelling „De kunst van de opheldering”, ­Beijing. Architect: Von Gerkan, Marg und Partner (GMP), Hamburg. ERCO Museum  3

Aandachtspunten bij museumverlichting Licht is de gids in het museum

Sculpturen buiten accentueren Efficiënte lichttechniek en hoge beschermings­ graden van de a­ rmaturen maken de presentatie van sculpturen buiten op effectieve wijze moge­ lijk. Daardoor ontstaat bij het museum 's avonds als het ware een tentoon­ stellingsruimte in zijn omgeving. Schilderijen op effectieve wijze verlichten Licht maakt de kunst niet alleen zichtbaar, maar brengt deze ook op indrukwekkende wij­ ze onder de aandacht: bijvoorbeeld met smalle lichtbundels op schilde­ rijen om het oog naar de kunst te leiden.

Sculpturen met licht modelleren De contrastrijke afwisse­ ling van licht en schaduw benadrukt de vormen van de sculpturen en accen­ tueert verfijnde texturen. Accentverlichting met sprankelend licht schept daarbij op effectieve ­wijze aandachtspunten voor de rondgang door de tentoonstelling.

Het stadsgebied markeren Allesomvattende verlich­ tingsconcepten, waar­ bij tevens rekening wordt gehouden met exter­ ne effecten, veranderen de plaats waar museum­ bouwwerken staan in nachtelijke symbolen. ­Glazen gebouwen die van binnenuit oplichten, vor­ men een krachtige uitstra­ ling voor de omgeving.

De professionele verlichting van ­kunstwerken hoort beslist tot de belangrijkste uitdaging voor de museumverlichting. Het licht voor tentoonstellingsruimtes vormt slechts één ­element van musea. De verlichting begint al buiten aan het gebouw om 's avonds mar­ kante tekens in het stadsgebied te p­ laatsen, expositiestukken in de vrije ruimte te accen­ tueren, alsmede met duidelijke en uitnodi­ gende bewegwijzering de bezoekers naar de tentoonstelling te leiden. Binnen behoren de museumwinkel en het museumcafé tot de belangrijke gebieden van musea waarbij een aantrekkelijke verlichting en een aangename sfeer voor de lichtplanning relevant zijn. Voor­al in verkeersgebieden zoals foyers, gangen of wegen in de vrije ruimte kan de verlichting een waardevolle bijdrage aan de oriëntatie leveren door met helderheid en smalle licht­ bundels naar belangrijke elementen te verwij­ zen. In de tentoonstellingsruimtes kan de hië­ rarchie door middel van accentverlichting op een wijze worden ingezet dat centrale ­stukken van de collectie uit de ruimtelijke context worden gelicht en een hoofdrol gaan spelen.

Uitnodigende façaden met licht vormgeven Verlichte façaden ver­ tellen de museumbezoe­ kers dat ze welkom zijn. Samen met de v­ erlichte affiches brengen ze al van verre een uitnodigen­ de geste over en wekken de belangstelling van de bezoekers.

Op kunstzinnige ­wijze naar het m ­ useum ­leiden Duidelijke, met licht gemarkeerde bewegwijze­ ring stuurt bezoekersstro­ men en vergemakkelijkt de oriëntatie.

4  

Met de foyer naar de tentoonstelling leiden Foyers vormen een over­ gang van de lichte omgeving buiten naar de ­tentoonstellingsruimtes met minder luminantie. Door een vlakke verlich­ ting maakt de foyer een weidse indruk. Bovendien zorgt deze voor een goe­ de herkenbaarheid van de verschillende functio­ nele zones.

Kunst om te kopen Met het afsluitende bezoek aan de museum­ shop neemt u herinne­ ringen aan de tentoon­ stellingen met u mee terug naar huis. Gediffe­ rentieerde verlichting van winkelruimtes plaatst accenten op boeken, ob­jecten en souvenirs om de aantrekkelijkheid van het kopen te vergroten.

Heerlijk dineren bij goed licht Een goede keuken, op­windende sfeer en een aangename stemming zijn factoren voor een succesvol gastronomisch concept. Goed licht op gerechten, herkenbaar­ heid van de personen aan tafel, alsmede geschikte verlichting voor de ruim­ te scheppen daarvoor de voorwaarden.

  5

Tweedimensionale objecten Accentverlichting voor een contrastrijk resultaat Perfect genieten van kunst door visual comfort Niet alleen de kunst van de l­ichtenscenering levert een bijdrage aan hoe de kwaliteit van een tentoonstelling wordt ervaren, maar ook het visual comfort van de verlichting. De ­correcte armaturenindeling licht de kunstwerken gelijkmatig uit en vermijdt dat de toe­schouwer het schilderij overschaduwt. ­Smalle lichtbundels en afgeschermde lichtuittredings­ vlakken minimaliseren de directe verblinding bij de rondgang door de tentoonstelling. Een overeenkomstige opstelling van de armaturen vermijdt ook een storende verblinding door reflectie.

Schaduwen van de ­toeschouwer minima­ liseren De zijdelingse opstelling van twee spots voor de verlichting van schilderijen voorkomt bij het kijken verblinding door reflectie op de tentoonstellingsstukken, alsmede het ontstaan van schaduw op het schilderij door de museumbezoeker.

Met accentverlichting een contrastrijke sfeer realiseren De individuele verlichting van schilderijen met smalle lichtbundels schept in musea een sfeer met veel dramatiek. Door het ­intensieve ­contrast tussen licht en donker krijgen de kunstwerken de rol van hoofdrolspelers bij de enscenering van tentoonstellingen. De smalle lichtbundels sturen de aandacht van de bezoekers en zorgen dat ze zich concentreren op de kunst. Het interieur en de architectuur komen daarbij slechts op de tweede plaats. Er zijn tentoonstellingen waarbij de schilderijen zelf met grote contrasten tussen licht en ­donker worden gepresenteerd. In deze g­ evallen ontstaat een bijzondere magie door de accentverlichting, omdat de stemming van de schilderijen met de sfeer van de tentoonstelling in harmonie is. Als de lichtbundel precies tot de formaten van de schilderijen wordt begrensd, ontstaat een fascinerend beeld, omdat de kunstwerken van binnenuit lijken op te lichten. Door het gebruik van verschillende verlichtingssterktes kan de accentverlichting ook voor de opbouw van waarnemingshiërarchieën worden ingezet, zodat de tentoonstelling verschillende aandachtsniveaus krijgt.

6  

30°

Schilderijen in de ­ruimte met lichtbundels accentueren De smal stralende accentverlichting op de tentoonstellingsstukken richt de aandacht van de museumbezoekers op de kunstwerken. Verwisselbare, optische systemen voor verschillende lichtbundels stemmen de verlichting individueel op de formaten van de schilderijen af.

Armaturen correct positioneren Bij de verlichting van schilderijen en s­ culpturen is de optimale lichtinvalshoek 30°. Bij een grotere hoek ten ­opzichte van het object zou anders het probleem ontstaan dat de toeschouwer een schaduw op het object werpt, wanneer hij voor het schilderij staat. Een zeer steile invalshoek zou

daarentegen weer een te sterk strijklicht met ­lange schaduwen op het ­tentoonstellingsstuk genereren.

Verblinding door reflectie vermijden Met glas beschermde schilderijen kunnen verblinding veroorzaken, wanneer de aan het plafond gemonteerde armaturen bij het bekijken van een schilderij in het glas weerspiegelen. Via een overeenkomstige armaturenindeling, smalle licht-

bundels en afgeschermde lichtuittredingsvlakken wordt verblinding door reflectie vermeden.

Vitrines verblindingsvrij verlichten Glasvitrines kunnen ook vanaf de buitenzijde met spots worden verlicht, voor zover deze van de gezichtshoek van de toeschouwer uit gezien buiten het reflectieoppervlak liggen.

De lichtbundel tot het schilderijoppervlak begrenzen Schilderijen lijken vanzelf op te lichten, ­wanneer de lichtbundel tot het tentoonstellingsstuk is begrensd. In contrast met een donker gehouden ruimte ontstaat zo een geconcentreerde en geheimzinnige sfeer. Door middel van een ­contouren-beeldmasker aan een projectiespot kan de lichtbundel pre­cies worden ingesteld.

  7

Tweedimensionale objecten Wallwashing voor een harmonieuze indruk van de ruimte Met wallwashing een lichte en royaal aandoende ruimte scheppen Gelijkmatige wallwashing genereert een neutrale achtergrond voor tentoonstellingen en presenteert tegelijkertijd de kunstwerken aan de wanden in een zakelijke vorm. Deze is ­bijzonder geschikt, wanneer er een contemplatieve stemming van het bekijken van de kunst dient te worden geschapen. Door de ­vlakke verlichting van de verticale opper­ vlakken ontstaat bij de bezoekers een lichte en royale indruk van de ruimte. De gelijkmatige lichtsterkteverdeling bewerkstelligt een ­harmonische sfeer, waarbij de schilderijen een eenheid vormen met de wand.

Wallwashing met accentverlichting combineren Voor bepaalde tentoonstellingen zijn uitsluitend accentverlichting of uniforme wall­ washing te extreme concepten voor de presentatie. De combinatie van beide verlichtingsconcepten biedt echter andere opties: wallwashing schept enerzijds een basishelderheid in de ruimte en maakt een goede herkenbaarheid van tentoonstellingsstukken aan de wand mogelijk. Anderzijds is de accentuering met gericht licht bestemd voor de differen­ tiatie van individuele kunstwerken met hogere verlichtingssterktes of voor de nadrukkelijkere modellering van sculpturen.

Gekleurde wanden voor harmonische contrasten Voor afgestemde con­ trasten tussen het schilderij en de kleur van de wand worden ­gekleurde wandoppervlakken gebruikt. Een gelijkmatige wall­washing onderstreept het rustige karakter waarin de tentoonstelling wordt gezien.

Schilderijen als onder­ deel van de wanden weergeven De gelijkmatige verlichting van de verticale oppervlakken in de ruimte verleent de kunstwerken eenzelfde betekenis als de ruimte en leidt tot een homogeen geheel.

30°

Wanden en objecten benadrukken Een uitgebalanceerde verlichting van de ruimte alsmede van de objecten resulteert uit de combinatie van ­gelijkmatige wall­ washing voor een l­ichte indruk van de ruimte met accentverlichting voor een goede modellering van de daar aanwezige objecten. Armaturen voor ­wallwashing correct ­opstellen De wandafstand voor wallwashers dient een derde van de ­hoogte van de ruimte te zijn om een ­gelijkmatige lichtverdeling op de wand te genereren. De armatuur­afstand is in overeenstemming met de wandafstand. Grote schilderijen met wallwashing verlichten Speciaal bij ­kunstwerken van groot formaat is een gelijkmatige, vlakke verlichting zeer geschikt. Door wallwashing ontstaat een universele indruk van de ruimte.

8  

Met breedstraling grote oppervlakken accentueren Verlichting met een brede stralingshoek is geschikt voor het accentueren van ­grotere kunstwerken of een groep objecten. De ­lichtsterkteverdeling oval flood a­ ccentueert met slechts één armatuur bijvoorbeeld een groep schilderijen, een lange tafel of een schap aan de wand in plaats van twee of drie spots met een spot- of flood-lichtsterkteverdeling in te zetten. Dit verlichtingsconcept maakt het mogelijk de investeringskosten bij het ontwerp van de tentoonstelling te minimaliseren.

Architectuur met ­verticale verlichting benadrukken Over een groot oppervlak aangelichte w ­ anden scheppen een helder en royaal gevoel van de ruimte. Ze vormen een rustige achtergrond voor kunstwerken en laten de ruimte uniform over­ komen. Als indirecte verlichting over de wanden zorgt wallwashing tegelijkertijd voor een prettige helderheid in het midden van de ruimte.

Ovale lichtsterkte­ verdeling De ovale lichtsterkteverdeling is geschikt voor de efficiënte verlichting van langwerpige tentoon­ stellingsstukken.

  9

Driedimensionale objecten Met licht en schaduw sculpturen modelleren Vormen door schaduwen verduidelijken Gericht licht van spots creëert harde schadu­ wen voor de markante modellering van drie­ dimensionale objecten. De positie van de licht­ bron is daarbij van doorslaggevend belang voor het schaduwbeeld. Een steile lichtinvalrichting over een korte afstand leidt tot lange en grote schaduwen. In het algemeen heeft zich echter ook bij sculpturen een lichtinvalshoek van 30° voor een goede modellering bewezen. Een ten­ toonstellingsverlichting die alleen op gericht licht is gebaseerd, staat bovendien een zeer contrastrijke enscenering met licht en donker toe. De begrensde lichtbundels bij accentver­ lichting ontvouwen een magische sfeer waar­ bij individuele objecten op geheimzinnige wijze uit het donker naar voren kunnen treden.

Sprankeling genereren Sprankeling trekt de aandacht in tentoon­ stellingen, omdat bij bewegingen door de ruimte de glanzende punten op opper­vlakken mee lijken te bewegen. De opstelling van de glanzende punten geeft bovendien uitsluit­ sel over hoe randen en welvingen bij tentoon­ stellingsstukken zijn gevormd. Via het accen­ tueren van de vorm en het materiaal met sprankelende effecten ontstaat daarbij een opwaardering van de objecten. De sprankelen­ de effecten zijn afhankelijk van de compact­ heid van de lichtbronnen. De intensiteit van het licht heeft een ondergeschikte betekenis. Als werktuigen voor sprankelende accentver­ lichting zijn daarom puntlichtbronnen, zoals spots met LED's, optimaal geschikt.

Met diffuus licht een rustige sfeer scheppen Bovenlichten met indirec­ te daglichttoetreding of verlichte plafonds gene­ reren een diffuus licht in de ruimte. De zachte schaduwen wekken een rustige indruk. Ze geven tentoonstellingsstukken, in vergelijking met con­ trastrijke accentverlich­ ting, een zakelijke indruk.

Met schaduwen vormen accentueren Via het schaduwverloop kunnen rondingen en randen effectvol worden benadrukt.

Veel tentoonstellingsstukken gelijkmatig verlichten Om grotere opper­ vlakken met tentoon­ stellingsstukken te ver­ lichten wordt een raster met breedstralende verlich­ting geadviseerd zodat de tentoonstelling in zijn totaliteit wordt ge­presenteerd.

10  

Oplossing voor grote objecten Door veel armaturen met telkens smalle lichtbun­dels kunnen grote ten­ toonstellingsstukken goed ­worden verlicht zonder dat de toeschouwer wordt ­verblind.

Met gericht licht modelleren en sprankeling genereren Compacte lichtbronnen, zoals in spots, vormen de voorwaarde om con­ trastrijke schaduwwer­ kingen en glanseffecten te laten ontstaan. Spran­ kelende punten bieden een hoogwaardige indruk bij glanzende opper­ vlakken, bijvoorbeeld metaal of glas.

Diffuus en gericht licht Diffuus licht is het gevolg van lichtbronnen ­welke uit een groot vlak bestaan, zoals ­verlichte plafonds. Net zoals bij een bewolkte lucht ontstaat een gelijkmatige licht­ inval vanaf ­verschillen­de kanten, zodat door de vrijwel schaduwvrije wer­ king een vlakke indruk bij sculpturen ontstaat. Gericht licht, b­ ijvoorbeeld natuurlijk zonlicht of accentuerende ­verlichting door spots, genereert daarentegen contrastrijke schaduwen die zelfs sub­ tiele contouren drama­ tisch weergeven. Met diffuus licht ontstaat op objecten een vrijwel schaduwloze en r­ ustige sfeer.

Gericht licht vormt de basis voor een goede modellering van sculp­ turen. Een individuele spot genereert zeer harde ­contrasten.

Voor uitgebalanceerde contrasten op sculpturen verkrijgt het hoofdlicht een geringer invullicht met een tweede spot.

  11

Techniek Lichtwerktuigen professioneel inzetten Montageplaats in ruimtes onder monumentenzorg De positionering van armaturen kan een hele uitdaging zijn, wanneer de historische erfenis om esthetische en conserveringsredenen bij de montage van armaturen niet mag worden aangetast – bijvoorbeeld bij gewelven of plafondschilderingen. Uitsteeksels aan wanden, plafonds en steunen kunnen helpen om armaturen verborgen te monteren en de waarnemingsfocus op de kunstwerken te richten. Efficiënte Spherolit-techniek gebruiken Objecten van verschillend formaat, variërende verlichtingsafstanden tot het object, ­alsmede bepaalde verlichtingsconcepten ­vereisen een ruime keuze aan lichtsterkteverdelingen. Zeer smalle ­lichtsterkteverdelingen zijn voorbestemd voor kleine kunstwerken en grote verlichtingsafstanden om een contrastrijke enscenering en een goed visual comfort te ­realiseren. Voor langwerpige sculpturen is daarentegen de ovaal breedstralende lichtsterkteverdeling geschikt voor het benadrukken van het expositiestuk met slechts één armatuur. Bij wisselende exposities is de lichtsterkteverdeling heel eenvoudig met de gereedschapsloos verwisselbare Spherolit-­ lenzen te veranderen.

Narrow spot Voor het ­accentueren van kleinere objecten met een hoge lichtsterkte of voor het overbruggen van grotere afstanden t­ ussen de armatuur en het object. Stralingshoek < 10°.

Oval flood De Spherolit-lens oval flood beschikt over een breedstralende, tweezijdige lichtsterkteverdeling. Er ontstaat een ­ovale lichtbundel van ca. 20° tot 60°.

Projectie-effecten De afbeeldingsoptiek bij projectiespots maakt scherpe lichtbundelranden of een nauwkeurige afbeelding van patronen mogelijk. Het ­verplaatsen van de lens verandert de ­scherpte van de lichtbundelrand om bijvoorbeeld een contrastrijke differentiering ten opzicht van de omgeving te verwezenlijken. Via een aan­ vullend contouren-beeldmasker kunnen ­schilderijen haarscherp worden verlicht, zodat kunstwerken vanuit zichzelf lijken op te lichten. Met behulp van gobo's of structuurlenzen ontstaat een grafisch patroon voor de scenografische vormgeving.

12  

Framing Het contouren-beeldmasker maakt een begrensde lichtbundel mogelijk.

Spot De ­standaardeigenschap voor accentuerende verlichting van elk type object, vooral voor de modellering van een driedimensionale vorm. Stralingshoek 10°–20°.

Flood Voor de efficiënte ­accentuering van ­grotere objecten of het benadrukken van vlakken in ruimtelijke zones. Stralingshoek 25°–35°.

Wallwash De lichtverdeling van de lens-wallwasher is zo ontworpen dat een algeheel goede gelijkmatigheid ontstaat.

Wide flood Voor een ­flexibele, ­breedstralende verlichting van vlakken en ­ruimtelijke zones, vooral voor de presentatie van artikelen. Stralingshoek > 45°.

Met LED's de beschadigingsfactor verlagen De relatieve beschadigingsfactor is bedoeld voor het vergelijken van geschikte licht­bronnen voor conserveringseisen, zoals in musea. Deze geeft de verhouding weer van de schadelijkheid van de stralingsintensiteit ten opzichte van de verlichtingssterkte. De warmwitte LEDverlichting is geschikter voor gevoelige objecten dan laagspannings-halogeenlampen met of zonder UV-filter.

Strooilicht vermijden Het subtiele lichtsterkteverloop aan de rand van de lichtbundel laat de a­ ccentverlichting van schilderijen precies en zuiver w ­ erken. De Spherolit-lenzen bij LED-spots van ERCO maken dit zachte verloop mogelijk en zijn tevens vrij van strooilicht. Conventionele technologieën bij de accentverlichting kunnen daarentegen ringvormige lichtpatronen buiten de centrale lichtbundel genereren. Dit ­strooilicht beïnvloedt de effectvolle enscenering van kunstwerken en werkt storend bij het bekijken van schilderijen. Daarom is het raadzaam voor de professionele tentoon­ stellingsbelichting spots met precieze lichtbundels te gebruiken.

Lichtbron Relatieve beschadi gingsfactor f (mW/lm) 0.149 LED warmwit, Ra 90 QT12-RE met UV-filter 0.159 QT12-RE 0.169 HIT 930 0.182

Lichtbundel met strooilicht Reflecties in de armaturen kunnen leiden tot strooilicht, zodat sto­ ringen van de lichtbundel door ringvormige licht­patronen optreden en naast het kunstwerk terecht komen.

Precieze lichtbundels met Spherolit-lenzen De LED-lensoptieken bundelen het volledige licht zonder verliezen en geven ook geen strooilicht. Op die manier ontstaan ook buiten de heldere lichtbundels geen cirkelvormige patronen.

Goboprojectie Met gobo's of structuurlenzen kunnen patronen en afbeeldingen worden geprojecteerd.

  13

Techniek Technologie voor efficient visual comfort Met accessoires het visual comfort vergroten Voor vele ERCO producten zijn accessoires verkrijgbaar waarmee aan speciale eisen kan worden voldaan: antiverblindingsringen bijvoorbeeld die al in de fabriek het hoge visual comfort extra verbeteren.

Met visual comfort lichtkwaliteit creëren Het vermijden van verblinding behoort tot de belangrijke taken in de museumverlichting. Precieze, optische systemen scheppen daarbij de voorwaarde voor het vermijden van strooilicht. Met accessoires kan het visual comfort voor veeleisende kijktaken worden geoptimaliseerd. Op die manier kunnen zwarte antiverblindingsvoorzetstukken bij spots of wallwashers de inkijk in de armatuur verminderen voor het minimaliseren van de directe verblinding en het richten van de focus op de kunstwerken.

Verlichtingssterktes aanpassen Om velerlei redenen dienen armaturen in musea dimbaar te zijn: ten eerste om uit conserveringsoogpunt nuttige verlichtingssterktes op niveau in te stellen, maar ook om de lichtsterkte van verschillende, verder verwijderde armaturen te compenseren, om met bewust gebruikte lichtsterkteverschillen lichtscènes vorm te geven, alsmede om energie te besparen. Bij een situatie met aanwezig­ heidsmelders wordt, afhankelijk van een sensorsignaal, de totale lichtsterkte van de ruimte via het stroomcircuit veranderd. Voor de individuele instelling van verlichtingssterktes komt daarentegen het dimmen aan de spot via een potentiometer in beeld. Een groot voordeel van LED-verlichting is dat bij het dimmen de kleurtemperatuur niet verandert, dus geen storende verplaatsing in de warmwitte richting optreedt, zoals bij laagspannings-halogeenlampen.

Bestaande installaties met efficiënte lichttechniek moderniseren Spanningsrails vormen de basis voor een variabele en flexibele lichtplanning in veel musea. Deze maken het mogelijk de armaturen voor nieuwe tentoonstellingen eenvoudig en snel te verwisselen. Door het consequente systeem­ design met LED-spots kunnen armaturen met conventionele lampen op comfortabele wijze worden vervangen. De wezenlijke voordelen van de LED-armaturen zijn een circa vier maal hoger rendement dan bij laagspannings-­ halogeenlampen en een levensduur van 50.000h. Daardoor is het niet meer nodig de lampen te vervangen en dalen de exploitatiekosten. Nog een pluspunt van de modernisering met LED-verlichting is het vermijden van UV-straling.

14  

Checklist museumverlichting Aandachtspunten bij het lichtconcept Tentoonstellingen ensceneren Het tentoonstellingsconcept vormt de ­leidraad voor het lichtconcept. De bandbreedte strekt zich daarbij uit van de uniforme verlichting tot aan de contrastrijke enscenering met accentverlichting en dynamische lichtsequenties. Laat uw tentoonstelling spreken met licht!

Verticale verlichting gebruiken Wanden behoren in musea tot de belangrijke presentatieoppervlakken en verdienen daarom bijzondere aandacht bij het ontwerp. Gelijkmatige verlichting van de wanden met ­speciale wallwasher-armaturen ondersteunt de waarneming van de kunst en genereert tegelijkertijd een lichte, harmonieuze indruk van de ruimte.

Dimmen op de spot Spots kunnen voor efficient visual comfort op verschillende manieren worden gedimd. Met de geïntegreerde potentiometer kan de lichtstroom individueel aan de armatuur worden ingesteld.

Flexibiliteit van spannings­rails ­g ebruiken Innovatieve LED-spots kunnen zonder enig ­probleem in ­bestaande installaties met ERCO spanningsrails worden gebruikt.

Dimmen via het stroomcircuit of DALI Spots met potentiometer kunnen bovendien worden bestuurd met externe dimmers in de faseafsnijtechniek. Om die reden zijn deze bijzonder geschikt voor de energie­ reductie van bestaande lichtinstallaties die zijn voorzien van deze veel

toegepaste ­dimtechniek. Als optie zijn spots bovendien verkrijgbaar met DALI techniek.

Flexibiliteit waarborgen Om langdurig te kunnen reageren op wisselende kunst- en presentatievormen, is een aanpasbare infrastructuur met spanningsrails raadzaam. Verwisselbare, optische systemen voor verschillende stralingshoeken, dimbaarheid van de lampen en een flexibele lichtsturing waarborgen ook in de toekomst optimale verlichtingsvoorwaarden voor musea.

Conserveringsaspecten inbouwen De conserveringseisen voor de bescherming van de schilderijen staan lijnrecht tegenover de behoeften van de bezoeker die v­ oldoende licht wenst. Ter bescherming van de tentoonstellingsstukken moeten schadelijke delen van het lichtspectrum door kunst- of daglicht, indien mogelijk, worden vermeden. D ­ imbare, warmwitte LED-verlichting is tegenwoordig het optimum voor gevoelige kunstwerken. Van efficiency en visual comfort profiteren Energiezuinige verlichtingstechniek verlaagt de exploitatiekosten en creëert op die manier financiële speelruimte voor het investeren in de collectie en de presentatie. Een hoog ­rendement van lichtbron en armatuur alsmede een lange levensduur zijn van positieve invloed op de exploitatiekosten. De moderne LED-technologie van ERCO voldoet aan deze criteria. Goed afgeschermde armaturen en een zorgvuldige armaturenindeling waarborgen daarbij de lichtkwaliteit en het visual comfort van de tentoonstelling.

  15

ERCO showrooms Licht ervaren, service gebruiken – wereldwijd ERCO ziet zichzelf als een internationaal geori­ ënteerde, mondiaal opererende onderneming. Op alle belangrijke markten bestaan lokale ERCO showrooms en kantoren. Daar zijn onze eersteklas, speciaal opgeleide medewerkers als lichtadviseur werkzaam. Met dit wereldwijde netwerk staan wij garant voor een betrouwbare service en vakbekwame begeleiding ter p­ lekke. Dit geldt vooral bij internationale, grensover­ schrijdende projecten: van advisering in de ­ontwerpfase, aanbesteding, bemonstering, pro­ jectuitvoering en leveringslogistiek tot en met klantenservice en scholing. „Consultant to the consultant“, adviseur van de adviseurs – zo omschrijven de lichtadviseurs van ERCO hun rol in het bouwtraject: ze bie­ den professionele ondersteuning aan ­planners bij elke lichttechnische vraagstelling in elke projectfase. Met op het project gerichte vak­ informatie en op maat gesneden product­ documentatie helpen ze de besluitvorming voor de goede lichtwerktuigen optimaal voor te ­bereiden. De showrooms en kantoren bieden optima­ le ruimte voor werkoverleg in de project­fase. Er is een mock-up-ruimte beschikbaar voor het tonen van lichtoplossingen of product­ demonstraties. Bovendien zijn er in de ­meeste showrooms ook voorbeelden van buitenver­ lichtingstoepassingen van de ERCO lichtwerk­ tuigen. De ERCO service eindigt echter niet met de stipt op de dag afgesproken levering van de gewenste artikelen: ook na de oplevering van de installatie staan de lichtadviseurs u met raad en daad terzijde, wanneer bijvoorbeeld bij het onderhoud, een aanpassing of de uit­ breiding van een lichtinstallatie hulp nodig is.

ERCO media

Events en seminars Zij maken van de ERCO showrooms ontmoe­ tingsplaatsen voor de lokale licht- en archi­ tectuurscene. Door de infrastructuur wordt de betekenis van „tune the light” duidelijk: vorm­ geving van licht in zijn kwaliteiten van r­ uimte en tijd.

www.erco.com ERCO Light Scout op internet is een toonaan­ gevend medium als het om actuele productin­ formatie gaat. Het pro­ ductassortiment op Light Scout en de productge­ gevensbladen in pdf-for­ maat ­worden periodiek bijgewerkt. Met product­ informatie in 10 talen en ­regionale versies, alsme­ de 5 navigatietalen vol­ doet Light Scout aan de eisen van internationale markten.

Didactiek Interactieve kennismodu­ les zorgen in de ­Guide van Light Scout voor de over­ dracht van basisprincipes van vormgeving met licht en kennis van gebruikers over lichtwerktuigen. In diverse brochures treft u informatie aan over vak­ onderwerpen, zoals LEDtechniek of licht in de buitenruimte.

Lichtkwaliteiten Beleef de talloze produc­ ten van het ERCO pro­ gramma in de praktijk: de ERCO showrooms bieden daarvoor de ideale ruim­ te: van de vormgeving van de buitenruimte tot aan de mock-up binnen.

ERCO Catalogus Het papieren exemplaar van de catalogus biedt alle belangrijke informa­ tie en alle planningsge­ gevens – zwart op wit, compact en altijd binnen handbereik.

Op de bouwplaats Veel vragen komen pas in de loop van het bouw­ proces aan het licht en dan is advies op locatie nodig. ERCO medewerkers bieden hulp bij het orga­ niseren van bemonste­ ring en het verlenen van ondersteuning bij licht­ technische vakproble­ men en lossen logistieke vraagstukken op.

www.erco.com/contact

16

Om planners in elk stadium van hun werk ­optimaal te ondersteunen, biedt ERCO een veelzijdig systeem van netwerken en d­ igitale media aan. Ons uitgebreide digitale aanbod varieert van informatie over producten, refe­ rentieprojecten en didactische thema's. Alle ERCO documenten zijn zo opgesteld dat ze elkaar voor de planning van logische en algemeen geldende lichtconcepten perfect aanvullen: vormgeving, structuur en termino­ logie van de verschillende programmasegmen­ ten zijn op elkaar afgestemd, zodat de gebrui­ kers zich heel eenvoudig kunnen oriënteren.

Productgegevens­bladen De documenten zijn online beschikbaar in pdf-format en bevatten alle informatie over een bepaald product.

Producten Ons veelomvattende aan­ bod aan ­lichtoplossingen voor de architectuur kan worden verdeeld in de programmasegmenten lichtregelingen, armatu­ ren voor de binnen- en buitenruimte. Deze struc­ tuur treft u in Light Scout net zo aan als in de gedrukte catalogus.

Digitale plannings­ gegevens In Light Scout zijn voor elk ERCO artikel uitgebrei­ de digitale planningsge­ gevens aanwezig voor het gebruik in CAD-, lichtbe­ rekenings- en lichtsimula­ tiesoftware. Deze ­kunnen worden gedownload. Aan de hand daarvan is het bijvoorbeeld ­mogelijk in

DIALux of Autodesk 3ds Max indrukwekkende visualisaties te maken.

Projecten Aan de fascinatie voor licht in een architecto­ nische toepassing wordt een belangrijke plaats toegekend in de commu­ nicatie van ERCO – bij­ voorbeeld op het gebied van de Projects van ERCO Light Scout, maar ook in ons tijdschrift ERCO Lichtbericht.

17

tune the light

E

Licht voor musea

E

Art.-nr. 10.29417.000 NL 12/2012

Concepten Toepassingen Techniek