LIBRIJN SCHOOLPLEIN LIBRIJN IS JARIG!

LIBRIJN SCHOOLPLEIN NIEUWSBRIEF LIBRIJN OPENBAAR ONDERWIJS - NUMMER 26 - NOVEMBER 2014 LIBRIJN IS JARIG!

P1

P&O ZAKEN

P2

PROCESSEN EN PROCEDURES RONDOM LIBRIJN BESLUITEN

P3

DE DELFTSE BASISSCHOLEN VAN LIBRIJN STARTEN MET SWIM2PLAY, ZWEMMEN MET EEN GLIMLACH OM JE MOND

P4

I DON’T DRINK COFFEE, I TAKE TEA MY DEAR…

P5

DE WINNAARS VAN “DE UITDAGING” EN HUN PLANNEN

P6

AFSCHEID ERIC BAUMGARTEN EN JAN-WILLEM VAN HAGEN

P6

ACHTER DE DRAAD

P7

INHOUD

LIBRIJN IS JARIG! Zonder het te merken is het tienjarig bestaan van Librijn voorbijgegaan. Op 1 januari 2004 begon de stichting Openbaar Primair Onderwijs Delft-Rijswijk (OPODR) haar activiteiten aan de Buitenhofdreef te Delft. Het was een eerste stap in de verzelfstandiging van het openbaar onderwijs en de losmaking van de gemeenten Delft en Rijswijk. Na de eerste opstartperiode kreeg de nieuwe samenwerking rond augustus 2004 meer gezicht, werd de GMR opgericht en de eerste heidag voor de directies georganiseerd. In 2005 werd de naam ‘Librijn’ geïntroduceerd. Librijn heeft zich in de afgelopen tien jaar met vallen en opstaan gevormd en ontwikkeld tot een stevige stichting voor openbaar onderwijs met scholen die hard werken voor kwalitatief goed onderwijs. Van losse scholen is een samenhangend geheel ontstaan waar directieleden en leerkrachten elkaar steeds makkelijker vinden. Dit leidt tot situaties van samen leren, intervisie, gezamenlijke projecten, uitwisseling van ideeën en gezamenlijke onderwijsontwikkeling. Een ontwikkeling die gestimuleerd wordt vanuit het gedachtengoed van Peter Senge die met zijn boek ‘Lerende scholen’ een goed bruikbaar model heeft neergezet. De samenhang binnen de organisatie bleek ook in de voorbereiding van het derde strategisch beleidsplan van Librijn. Het strategisch beleidsplan 2015-2018 is in een interactief proces tot stand gekomen waarbij alle direct betrokkenen (stakeholders) hun inbreng konden hebben ten aanzien van missie-visie en doelen van Librijn. Het was mooi om te zien dat de betrokkenheid groot was. Er was veel overeenstemming over de openbare identiteit van Librijn en de koers voor de komende jaren. De ondertitel van het strategisch beleidsplan “Lerende kinderen ons doel, onderwijs ons vak” geeft aan waar Librijn voor wil staan. Aan de onderwijsteams en directies de uitdaging om dit schooljaar na te denken over de doelen die zij willen realiseren in de komende schoolplanperiode. Het strategisch beleidsplan geeft richting en is het kader waarbinnen de scholen op hun eigen wijze invulling kunnen geven aan goed openbaar onderwijs. Ook hier blijkt weer de meerwaarde van ‘samen’. Een format voor het nieuwe schoolplan is samen ontwikkeld en er zijn gezamenlijke sessies gepland om de schoolplannen op papier te krijgen. Na dit tweede lustrum kunnen we met een positief gevoel terugkijken op de ontwikkeling van Librijn en met vertrouwen kijken naar de toekomst. Een lustrum vraagt om een feest of een cadeau. Wij kozen er voor om u dit jubileumjaar een groter kerstcadeau te geven. Ik hoop dat het bij u in de smaak zal vallen.

Schoolplein is de digitale nieuwsbrief van Librijn openbaar onderwijs en verschijnt drie keer per jaar. Wil je reageren op een artikel uit Schoolplein? Speelt er iets bijzonders op school? Zijn er onderwijsontwikkelingen waar je meer over wilt weten? Heb je een bijzondere hobby waar je meer over wilt vertellen? Mail het de redactie.

Bert Klompmaker Directeur/bestuurder

De redactie behoudt zich wel het recht voor ingezonden artikelen te redigeren, in te korten of met opgaaf van redenen te weigeren. Inhoudelijke wijzigingen vinden plaats in overleg met de auteur. Redactie Angelina van Marrewijk, Willemien Bekema, bestuurskantoor Librijn [email protected]

VAN DE REDACTIE

LIBRIJN IS JARIG!

1

P&O ZAKEN Nieuwe beleidsmedewerker Met ingang van 1 oktober is Geerco Lentz benoemd tot beleidsmedewerker personeel en organisatie. Geerco heeft ruime ervaring in soortgelijke functies in het onderwijs en in de afgelopen maanden heeft hij als interim beleidsmedewerker al kennis gemaakt met Librijn. Hij zal zich in het volgende nieuwsblad “Schoolplein” voorstellen. Geerco werkt vier dagen per week, op vrijdag is hij afwezig. Geerco is bereikbaar via [email protected] en op telefoonnummer 015-251 22 84.

CAO PO 2014 Eind september hebben de PO-Raad en de werknemersorganisatie het onderhandelaarsakkoord omgezet in een definitief CAO akkoord. De CAO gaat in per 1 juli 2014 en heeft een looptijd van 1 jaar. In het akkoord is geregeld dat de salarissen per 1 september 2014 stijgen met 1,2%. In de maand november wordt deze wijziging in de salarissen door Dyade doorgevoerd en met terugwerkende kracht uitbetaald.

De Bapo regeling De Bapo regeling is per 1 oktober 2014 vervallen. Hiervoor in de plaats is de regeling ‘Duurzame inzetbaarheid’ gekomen, waarbij alle werknemers in het primair onderwijs uren krijgen om te besteden aan professionalisering en duurzame inzetbaarheid. Te denken valt aan tijd voor intervisie, mobiliteit, coaching en dergelijke. Dit is een belangrijke stap in het toekomstbestendig maken van de cao. Voor werknemers van 57 jaar en ouder is een extra budget in tijd beschikbaar. Met een eigen financiële bijdrage is dit ook besteedbaar aan verlof. Voor mensen die op 30 september 2014 gebruik maakten van de Bapo regeling is er een overgangsregeling, zij zijn per brief geïnformeerd. (Zie ook de Librijn website onder ‘medewerkers’). Beginnende leerkrachten krijgen met de nieuwe cao extra mogelijkheden om zich te ontwikkelen. In drie jaar kunnen zij hun niveau opbouwen van startend leerkracht tot basisbekwaam. Om de werkdruk aan te pakken stapt het primair onderwijs over op een veertigurige werkweek en is het mogelijk nieuwe afspraken te maken over taken en taakverdeling. Dit impliceert dat de leraren ook in de schoolvakanties werkzaamheden moeten plannen. In plaats van het huidige basismodel, waarin een fulltimer maximaal 930 uur van de 1659 beschikbare uren per jaar lesgeeft, kunnen scholen overstappen op een overlegmodel over de werkverdeling, waarin de zwaarte van het werk (klassengrootte, zorgleerlingen, etc.) wordt meegewogen en geen sprake is van een maximum aan de lessentaak. Hiervoor is wel instemming van de PMR en een meerderheid van het personeel nodig. Afgesproken is dat de huidige jaartaakafspraken voor dit schooljaar in principe blijven bestaan. Eventuele wijzigingen kunnen alleen in overleg plaatsvinden. De CAO tekst is nog niet beschikbaar, naar verwachting zijn de teksten begin december beschikbaar via de site van Librijn. Vragen over de CAO kunt u stellen via [email protected]

ABP pensioenregeling wijzigt De AOW-leeftijd is verhoogd en wordt de komende jaren verder verhoogd. Vanaf 2015 sluit de pensioenregeling aan op de AOW-leeftijd. De leeftijd waarop uw pensioenuitkering ingaat, verandert. Dit was voorheen de eerste dag van de maand waarop u 65 jaar wordt. Vanaf 1-1-2015 is dit de AOW-leeftijd. U kunt er nog steeds voor kiezen om uw pensioen vanaf 60 jaar in te laten gaan. Omdat de periode van premieopbouw langer wordt, zou de pensioenopbouw per jaar lager kunnen zijn. Dit zal waarschijnlijk leiden tot een lagere pensioenpremie per 1 januari 2015. Zie ook www.abp.nl

ICT ondersteuning De Librijn scholen maken gebruik van netwerk- en systeembeheerder Skool. Skool beheert het schoolnetwerk en de servers van afstand en heeft geen verantwoordelijkheid voor een goede werking van de aangesloten computers en ICT apparatuur in de school. Om de scholen te ondersteunen bij het oplossen van technische ICT problemen en het onderhoud van apparatuur is ICT ondersteuning via LAN-Solutions te Rijswijk ingehuurd. De ICT medewerkers van LAN komen een aantal dagdelen per jaar op school voor klein onderhoud en kleine reparaties. Daarnaast is er een helpdesk voor het melden van storingen die vervolgens door de ‘vliegende brigade’ van LAN worden opgelost. Deze manier van werken gaat in per 1 december 2014.

P&O ZAKEN

2

PROCESSEN EN PROCEDURES RONDOM LIBRIJN BESLUITEN Lerende kinderen ons doel, onderwijs ons vak; de visie van Librijn. Een visie die staat beschreven in het Strategisch beleidsplan van Librijn van 2015 t/m 2018. Dit beleidsplan is een goed voorbeeld, hoe processen en procedures bij besluiten binnen Librijn lopen om te komen tot vastgesteld beleid. Het komen tot het strategische beleidsplan is een proces van ruim een jaar geweest. We hebben het vorige plan geëvalueerd met de directie en vervolgens nieuwe kaders geformuleerd die verder uitgewerkt zijn. Hierbij zijn belangrijke organen betrokken binnen Librijn om tot een gedragen beleid te komen. Het bestuur stelt vervolgens vast en de Raad van toezicht keurt het besluit goed. Het strategisch beleidsplan is vervolgens een belangrijk document dat richting geeft aan de nieuwe schoolplan periode van de scholen. Het komend jaar zal dit plan geschreven gaan worden en door de (d)MR worden goed gekeurd. Vanuit het schoolplan worden de jaarplannen gemaakt en ook de jaarevaluaties. Zo ontstaat er een cyclisch proces waarin de visie van Librijn: “lerende kinderen, onderwijs ons vak”, zorgt voor hoge onderwijs kwaliteit op de scholen. De twee organen die, onder andere, afgelopen jaar nauw betrokken zijn geweest bij het strategische beleidsplan zijn de MR’en van de scholen en de GMR. Hieronder een beschrijving van de rol die zij hebben binnen Librijn.

Medezeggenschap De Wet medezeggenschap scholen (WMS) regelt de medezeggenschap van ouders en personeelsleden inzake besluiten van het bestuur of de schooldirectie. Elke school heeft een eigen Medezeggenschapsraad (MR), sommige schoollocaties hebben een deelraad MR (dMR). Binnen Librijn is een medezeggenschapsstatuut overeengekomen die regelt op welke wijze binnen Librijn met medezeggenschap wordt omgegaan.

MR en deelraad MR In de MR of (d)MR worden de zaken die de school(locatie) betreffen besproken met de schooldirectie. De (deelraad)MR wordt gekozen door de ouders en de personeelsleden. Er zitten net zoveel ouders als personeelsleden in de raad. Er is een (deelraad)MR reglement waarin de bevoegdheden van de raad zijn opgenomen. Deze kunt u bij de school opvragen. De (deelraad)MR spreekt met de schooldirectie over het algemene beleid van de school en heeft bijvoorbeeld bevoegdheden ten aanzien van de vaststelling/instemming van bijvoorbeeld het schoolplan, de schoolgids en de wijze waarop de vrijwillige ouderbijdrage wordt vastgesteld. Librijn kent de volgende deelraad Medezeggenschapsraden: 13 QZ (d)MR: De Schatkaart / De Delftse Daltonschool / Parkschool te Delft 13 YL De Freinetschool te Delft 14 MR De Eglantier Voorhof te Delft 15 IE De Montessorischool Jan Vermeer te Delft 15 NM De Simon Carmiggeltschool te Delft 15 PZ De Eglantier Tanthof te Delft 19 RB SBO de Bouwsteen te Delft 12 EX d(MR) Het Prisma / Nicolaas Beetsschool te Rijswijk 12 WB Bredeschool Steenvoorde te Rijswijk 13 HM De Wethouder Brederodeschool te Rijswijk 18 SG SBO de Elsenburgschool te Rijswijk Op het afgesloten deel van de website van Librijn hebben de Mr leden toegang tot relevante/vertrouwelijke stukken van Librijn.

GMR Op Librijn niveau fungeert een Gemeenschappelijke Medezeggenschapsraad. Deze raad bestaat uit zes ouders en zes personeelsleden die gekozen zijn uit de scholen van Librijn. De gemeenschappelijke medezeggenschapsraad spreekt met het bestuur over school overstijgende zaken die voor alle scholen van Librijn gelden. Bijvoorbeeld het jaarlijkse bestuursformatieplan, de stichtingsbegroting, het strategisch beleidsplan en de vakantieregeling. Er is een GMR reglement waarin de bevoegdheden van de raad zijn opgenomen. Ook de GMR heeft toegang tot de stukken op de website van Librijn. De GMR is bereikbaar op [email protected] Willemien Bekema, strategisch beleidsmedewerker

PROCESSEN EN PROCEDURES RONDOM LIBRIJN BESLUITEN

3

DE DELFTSE BASISSCHOLEN VAN LIBRIJN STARTEN MET SWIM2PLAY, ZWEMMEN MET EEN GLIMLACH OM JE MOND Precies twee jaar geleden besloot de Delftse gemeenteraad met ingang van het huidige schooljaar jaarlijks een half miljoen euro te bezuinigen op haar educatief aanbod. Dat was geen half werk, want Delft betaalde tot en met 2012 anderhalf miljoen euro uit eigen middelen om het onderwijs te ondersteunen. Er werd een werkgroep vanuit het onderwijsveld en de aanbieders (VAK, DOK, Papaver en de zwembaden) gevormd, die in het kader van de hervorming van het educatief aanbod keuzes mocht voorstellen aan het College van B. & W. We kozen ervoor om de voorgenomen bezuiniging op de bekostiging van een tweede bewegingsuur door de vakleerkracht terug te schroeven en we stelden voor de bredeschoolactiviteiten en het diplomazwemmen (niet voor OAB-scholen en het SBO) af te schaffen. Het College nam het voorstel van de werkgroep onveranderd over.

Vernieuwend zwemonderwijs Tijdens de gesprekken binnen de werkgroep hebben de vertegenwoordigers vanuit het onderwijsveld de zwembaden uitgedaagd om met een vernieuwende vorm van zwemonderwijs te komen, waarvoor de scholen wellicht bereid zijn de portemonnee te trekken. Achterliggende gedachten waren, dat de zwembaden niet kopje onder mochten gaan als gevolg van de bezuinigingen en ook dat in de regeringsverklaring werd gesproken over een derde uur bewegingsonderwijs per week. Als we over een paar jaar alle Delftse basisschoolgroepen drie uur per week bewegingsonderwijs zouden willen aanbieden dan zal de capaciteit van de gymzalen in Delft ontoereikend zijn. We zullen de zwembaden dan hard nodig hebben. Simon Carmiggeltschool

Een glimlach van een kind ...

Jan Vermeerschool

Op 7 januari van dit jaar was het zover. De Delftse zwembaden nodigden de scholen uit om kennis te komen nemen van een nieuwe vorm van zwemonderwijs met de naam Swim2play. Swim2play is uitgedacht door een paar leerkrachten van de Academie voor Lichamelijke Oefening (ALO) uit Zwolle. De aanwezige directies en vakleerkrachten van Librijn waren enthousiast over het concept, vooral ook omdat het geen zweminstructie, maar zwemonderwijs betreft. Het enthousiasme bij Librijn leidde ertoe, dat de Delftse zwembaden in Swim2play durfden te investeren. Het badpersoneel en de teamplayers (studenten van de HALO en van sport & beweging van ROC Mondriaan) werden geschoold door de bedenkers van Swim2play. Ik werd uitgenodigd om langs te komen tijdens de cursus om te vertellen wat de scholen van Swim2play verwachten. Naast het onderhouden van de zwemvaardigheden zou het een vorm van bewegingsonderwijs in het zwembad moeten zijn, die de kinderen, badpersoneel en groepsleerkrachten uitdaagt en bij iedereen een glimlach om de mond tovert. Daarbij gaat het voor de kinderen om variatie in het bewegingsonderwijsaanbod en de mate van plezier die ze beleven aan de zwemspelletjes met een didactisch doel.

Kick off voor waterkoniijnen Na een flitsende kick off van Swim2play in zwembad Kerkpolder op 10 september j.l. waarbij na een presentatie van het concept veel Librijners als eerste Delftse proef- of waterkonijnen in het zwembad plonsden om een paar (intensieve) spelletjes van Swim2play uit te gaan proberen. Dat leverde veel plezier en een leuk contact met het badpersoneel op. Een dag later startte Swim2play voor de kinderen van onze Delftse scholen en binnen een paar weken zagen we al blije gezichten bij kinderen, badpersoneel en groepsleerkrachten. Leerkrachten worden actief aangesproken door het badpersoneel. We geven samen vorm aan Swim2play. Het lijkt erop dat de geformuleerde doelstellingen worden bereikt. Wie meer wil weten over Swim2play kan op de website www.swim2play.nl informatie vinden. De Delftse Librijnbasisscholen hebben elk voor zich een keuze gemaakt met welke groepen en in welke frequentie ze deelnemen aan Swim2play. Het aantal ingekochte lessen per school varieert van 8 tot 72. De helft van de kosten betalen de scholen zelf, de andere helft wordt gedurende het eerste jaar bovenschools bekostigd. Swim2play is tot op heden een uniek zwemconcept in de Randstad. In Delft nemen alleen de Librijnscholen deel. William van Treuren, clusterdirecteur Delft DE DELFTSE BASISSCHOLEN VAN LIBRIJN STARTEN MET SWIM2PLAY, ZWEMMEN MET EEN GLIMLACH OM JE MOND

4

I DON’T DRINK COFFEE, I TAKE TEA MY DEAR… Engels, we kunnen er in het dagelijks leven niet meer omheen. Een aantal jaren geleden zijn we op de Eglantier gestart met Engels in de kleutergroepen. In eerste instantie waren dit losstaande activiteiten. In de loop der jaren is zowel de kwaliteit als de kwantiteit van deze activiteiten toegenomen. Er is een leerlijn ontwikkeld waaruit een helder dagprogramma gekristalliseerd kan worden. De kinderen krijgen twee keer in de week les van een vakleerkracht. Hierbij gebruiken we in de onderbouw de methode ‘iPockets’. In de bovenbouw maken we gebruik van de ‘happy series’ Met hulp van Early Bird (een landelijk kenniscentrum voor vroeg vreemdetalenonderwijs Engels (vvtoE) zijn wij twee jaar geleden een traject richting certificering ingegaan. Early Bird bood ons, met de nodige begeleiding en scholing voor leerkrachten de mogelijkheid om een erkende vvto-school te worden. In de afgelopen twee jaar hebben we met elkaar hard gewerkt om hieraan te kunnen voldoen. Er wordt onder andere gekeken naar de visie van de school, deskundigheid, eigen taalvaardigheid en het pedagogisch en didactisch handelen van de leerkrachten. Tevens wordt gekeken naar de aankleding van de school, de aanwezigheid van een ononderbroken leerlijn, rapportage, internationalisering en de samenwerking met VO-scholen. Het eerste jaar van het traject hebben we ons vooral gericht op de basis, om het vervolgens in het jaar erna meer diepgang te kunnen geven. Alle leerkrachten volgden een cursus van Early Bird, er is contact gelegd met VO scholen, de leerlijn is flink onder de loep genomen en het Engels werd een groter onderdeel van de dagelijkse onderwijspraktijk. Als kers op de taart mochten we, dankzij een beurs, in februari met elkaar naar Canterbury om de ‘Methodology and Language for Primary Teachers Course’ te volgen. Dit was een hele ervaring. Naast een intensieve cursus van een week, verbleven we ook in gastgezinnen. Op deze manier werden we ondergedompeld in de Engelse taal en cultuur. Deze training heeft voor veel enthousiasme gezorgd bij de leerkrachten. Dat was daarna zeker ook terug te zien in de klassen. Inmiddels geven namelijk niet meer alleen de vakleerkrachten Engelse lessen, maar wordt ook door de groepsleerkrachten Engels gegeven, aansluitend bij de thema’s waar de groep mee werkt. Ook zijn we gestart met het afnemen van Anglia examens. In eerste instantie deden we dit slechts in groep 8, maar sinds dit schooljaar mogen ook de kinderen in groep 6 een Anglia examen maken. Op deze manier hopen we de resultaten nog beter te kunnen volgen. Anglia biedt leerlingen de mogelijkheid op één van de tien niveaus een internationaal erkend certificaat Engels te behalen. Het examen wordt op school gemaakt en vervolgens opgestuurd naar het Chichester College in Engeland waar het nagekeken wordt. Ongeveer zes weken later krijgt de leerling in Nederland het Internationale Certificaat uitgereikt. In juni 2014 kregen we de tweede en laatste visitatie van Early Bird. Tot onze grote vreugde mochten we ons de eerste Early Bird school in Delft noemen! We zijn heel erg trots op wat we met elkaar bereikt hebben en op de enorme inzet van onze leerkrachten! En we zitten niet stil. In het schooljaar 2014-2015 is op twaalf Nederlandse basisscholen de pilot tweetalig primair onderwijs (TPO) gestart. Leerlingen krijgen op deze scholen vanaf de kleuterschool minimaal 30% en maximaal 50% van hun lessen in het Engels. Zij krijgen dus niet alleen het vak Engels. Engels is ook terug te zien bij andere vakgebieden. In het schooljaar 2015-2016 kunnen nog acht scholen bij de pilot TPO aansluiten. Het lijkt ons een enorme uitdaging om hier mee aan de slag te gaan. We zitten inmiddels midden in de selectieprocedure. Dus we zeggen: ‘Fingers crossed!’ De Eglantier Voorhof

I DON’T DRINK COFFEE, I TAKE TEA MY DEAR…

5

DE WINNAARS VAN “DE UITDAGING” EN HUN PLANNEN

Librijn heeft de scholen voor de zomervakantie uitgedaagd tot experimenteren om de emotionele, cognitieve en sociale opbrengsten nu en in de toekomst te verhogen. Kortom het onderwijs de ontwikkelingen in een dynamische maatschappij te laten bijbenen. Op 2 juni presenteerden negen scholen hun plannen in het Science Centre te Delft. De jury heeft twee plannen beloond met € 20.000,- . Dat waren de plannen van Montessorischool Jan Vermeer, locatie Maria Duystlaan en de Eglantier Voorhof. Vanuit de scholen kwam de vraag of zij de plannen konden inzien. Om iedereen inzicht te geven in de uitdagingen hebben we op de Librijn site www.librijn.nl onder medewerkers/schoolplein de twee winnende plannen gezet. In december wordt er op de beide scholen gekeken hoe het staat met de implementatie op de twee scholen. In het voorjaar zullen we daarover in het schoolplein berichten. DE WINNAARS VAN “DE UITDAGING” EN HUN PLANNEN

AFSCHEID ERIC BAUMGARTEN EN JAN-WILLEM VAN HAGEN

Op 15 juli 2014 hebben we op feestelijke wijze afscheid genomen van onze laatste directeur, Eric Baumgarten en adjunctdirecteur Jan-Willem van Hagen op de Brede School Steenvoorde. Zij genieten nu van hun welverdiende pensioen. AFSCHEID ERIC BAUMGARTEN EN JAN-WILLEM VAN HAGEN

6

ACHTER DE DRAAD Honderd jaar geleden, op 28 juli 1914 begon de Eerste Wereldoorlog. Een verschrikkelijke loopgravenoorlog. Een oorlog waarvan Nederland gelukkig verschoond is gebleven. Veel (jonge) mensen weten weinig tot niets over deze helse oorlog. Van de verwoestingen, de bombardementen, de miljoenen doden en gewonden. Hans Kuyper vertelt in het kinderboek “Achter de draad” over het leven in de grensstreek, Nederland – België, ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. Over de vele smokkelaars en hun smokkeltochten, de gewapende patrouilles langs de grens, de vele Belgische vluchtelingen, de spanning, roekeloosheid en over het gevaar. De hoofdpersoon is Mars, een jongen van 13 jaar. Hij woont samen met Geert op de Kemkeshoeve. De moeder van Mars is overleden, wie z’n vader is weet Mars niet. Een paar keer per week trekken Geert en De Paling er bij nacht en ontij op uit. Ze steken de grens over, het Kluisbos in om smokkelwaar en vluchtelingen op te halen. Mars moet een oogje in het zeil houden. Voor als de “Moffen” komen. Alhoewel de Duitsers dagelijks patrouilleren langs de grens, weet menig smokkelaar de grens over te steken. Daarom spannen de Duitsers een draad langs de grens. Een draad die onder stroom staat. Op een nacht brengt Geert een persoon mee over de grens. Het is Lijne. Ze is hoogzwanger. Een paar dagen later wordt de baby geboren. Lijne noemt haar kindje Irene, naar de godin van de vrede. Op een nacht, als Geert en De Paling er weer op uit trekken, gaat het mis. De Paling komt bij ochtendgloren terug, alleen. Geert is opgepakt, net buiten Achemont. Met Lijne gaat het steeds slechter. Ze heeft koorts en komt te overlijden. Mars is ten einde raad. Hij heeft de zorg over een pasgeboren baby en is verder helemaal alleen op die grote hoeve. Dan besluit Mars dat Reentje (zo wordt de kleine genoemd) terug moet naar haar familie in België, dat zou Lijne zo gewild hebben. Maar dan moet Mars wel over de draad. Die is voorbij de “schijtpaal” en staat onder stroom. Samen sluipen ze met de baby langs de Schijtpaal naar de draad. Die staat roerloos en verlaten aan de bosrand. Iets rechts staat een armoedig uitziend hutje van ongeschaafde planken en asfaltpapier op het dak. “Het wachthuis,” zegt De Paling. “Dit is de achterkant, daar zitten geen ramen. Als je hier oversteekt, heb je de minste kans dat ze je zien. “Kom eens hier met dat kind,” fluistert De Paling. Hij haalt een plakkerig papier uit zijn zak waarmee hij zachtjes over Reentjes mond veegt. “Wat is dat?” vraagt Mars ongerust. “Honing,” zegt De Paling. “Als ze dan wakker wordt, gaat ze likken en vergeet ze lawaai te maken. “Dat deden we ook altijd bij koeien, toen we nog vee konden smokkelen.” De Paling stapt naar de eerste versperring van prikkeldraad en kijkt aandachtig om zich heen. Hij plaatst een houten raamwerk met een rubberband (het passeursraam) onder de onderste twee draden, zodat ze hier doorheen kunnen kruipen. Er beweegt niets, en in de stilte van de nacht is alleen een klein geknetter te horen. Het is de draad, die waarschuwt. Wat er volgt is een spannende, roekeloze tocht. Langs de grensposten, door het door de Duitsers bezette België. Er is veel armoede, veel huizen zijn vernield, kapotgeschoten, verbrand. “Achter de draad” is een spannend boek dat kinderen graag zullen lezen en pas zullen wegleggen als het uit is. Het is ook een prima boek om uit voor te lezen. Er staan wel wat vreemde woorden in (pungel, passeursraam, commiezen), maar die hinderen het verhaal niet. Of de kinderen na het lezen van het boek een beter beeld krijgen van wat er zich in de grensstreek ten tijde van de Eerste Wereldoorlog heeft afgespeeld betwijfel ik. Het roept wel vragen op. Vragen die wellicht leiden tot verdieping, onderzoek, gesprek. Mijn kritiek op het boek is het aantal toevalligheden en wat vreemde wendingen van het verhaal. Wellicht is dat mijn nuchtere en realistische kijk op de dingen en beleven kinderen dit toch op een andere manier. Desalniettemin, vind ik dat Hans Kuyper een prettig leesbaar en spannend boek heeft geschreven, over een vergeten zwarte bladzijde uit de wereldgeschiedenis. Alleen al daarom de moeite waard om het te lezen. Eric Heugens, locatiedirecteur SBO de Elsenburg Achter de draad Auteur: Omslagontwerp: Illustraties: Uitgeverij: ISBN: Trefwoorden:

Hans Kuyper Nanja Toebak Daan Kuyper Leopold – Amsterdam (www.leopold.nl) 978 90 258 6496 5 /NUR 283/284 eerste wereldoorlog, smokkelaars, vriendschap, verraad, vluchtelingen.

Hans Kuyper

ACHTER DE DRAAD

7