Lezing TMA
Door EgbertKalseen Daanvan Lent
NRCHandelsblad
Vanhulzencrisis... Frsy *-
.*
lttFÊ{r}ft
+.1:4-
il
F:,*, :di
r
rnrrrrrl
l*a tlE faorïËr
t
.f#
Flr
_-:ffi
'. Ul tfE
Frrrxrn sffiFHHE
Frrttr
lsntHg
.. "fq,
. r.naar bankencrisis. .. *"ffiffi
. ..naarmondiale recessie. ..
re
'''G-
w
ffi -
e5sr
naarlandencrisis..:
naar?
Chlneso Sub Threatrns tho U.S- ltlavy
Watgaanwe vanmiddag doen: o Hoeis de financiële crisisontstaan? Welkefoutenzatener in hetsysteem? Wathebbenwe geleerdvande crisis? Watleverendie lessennu? Hoezietde toekomsteruit?
Hoeis de crisisontstaan? 26-05-093 jaar kredietcrisls. .. I I
poblemon Amprtwaeiaarnaoemte metAmslhon* ubirsinds deOobDepnseie ffihohn w*0fi dowdd ingroobte t5.m
tfltrilÉfiloííaciële ísíl kedietcrisis, Êuropese Certnle Banlpmpt$milirrd euro inde geldnaÍll
NI
m
?c*táa&Nsderlandsowóeid tffifu& neemtvoor 108millaÍd suro toÍtb Euí0poss ltd6tt0n londigen llsdeíland 0nABN Amrc tl6d0rlaÍd 0v€í rêddingsplenn0n aan, vantortsl|olding. tenbll0n millsrdoÍ] aan plus lapitaaÍnjecties Catf1cr&lJslandse bonlLrnd$onkr honderden miljardon aln indeproblemen, spasrdeís hessw gatantiesvtorleningen lunngnflrêtneeíbihu|lteg0eden.
r{.m
Iníffi(}b|mo ooÍnoiSfl) miljard dollarh deeconomie,
t1ilffl: ïweehodgeíondssn van ralsnbank Sear Stsarns slurEn dedouron
r10m
EanloÍ [ngland enFedenl Reson€ rgtpndegeldpoís tonom deff .tieísirolebestrilden. flí41 StaatsÍondsen uitondor moerhbu 0hobi, Cftinl en Singapore íetentientrllen millarden innood|iilende Ameíilasnse snEuÍopese hnien
l1,m
tryoJrm
t0.m
llrur& l{ededands tabiner innavolging bereih wnondae |il,$shn Euíoposs alloord owr msstÍegeh|l cÍ6is:6 miliríd enrs uigsven tot201 l.
trqÍdí&
DeAmerilarnss owfieid Amerilarnse regenng n0sml d0conrob oyeíbii kondigt oersrroddigspbn Ityp0theelgigsnt0nFsnnie linanciËlesectoraan. Mae Mac. enfreddie
fiffiffi,ïH'*íffiilï,.
sschs enGoHmen iiiiririËr"iiiàiitrrs. strnloï 0,$ Destsm en i*enunr r,ren'rr rrncr, órlt- h0uden
&1iílhnte problomen hubergnaren met subpdmohpothebl
irn
hb
mÍ
r9r
& XÍfibreeh agonovemamerecoíd dooÍ trooí 15miliard ddeÍ Ï)(Ut kooon.
iliil;;; ;;;;B';i;ii'#lllï,ï;il:;'* tfrlrí&Zrlanbanl Eerr Steams íaillist dÍeigt togaEtr en wotdovrrgonunen door JP Mo4rnChrse.
dbb& Forlis, foyal8áÍ[ol Scothnd enSrntander nemen ABI'IAmm owrvory 72mldeuro
rug
60p
010
nov
d€c
Íoà
mrt
,fffiiliGrmbls ,-.,j".;;;;;;;À,ï:ï:":; j^:j:^:i:..-,
ffiilffiffi-oenróaliseerd.
Ew* neooqspEnrvoÍdr aleestemd, 0ovr Jones
punren, groome "'"Prnl 77! o'lnooorl'
rug
sNp
oh
lDb
ltrffi
mÍt
i m,ntJSmtnECllw
Dffir
Of ruim30 jaarcrisis? De kredietcdsis is het resultaatvanbijna30jaarongebreideld financieelkapitalisme Dow Jonx index
i tnimtt**
'rr 1 8e9irA7: Eersteproblemen nurser9enaÍen met subpÍimehypotheken. I
r{i
14.000
hedgefondsen van zakenbank 8eaÍStearns : slu[endedeuren.
-4r---\t
12.000 0kob êr t 97: 9ev rcocíash. Beurzen herstellen zichsneldoor veílaging Íenledoornieuwe presidenl AlanGre€nspan vande FedeÍal Reserve, deAmerikaansê centrale bank.
10.000
t9Í9:0ploopíonds KKBbreekt alle recoÍds metovername vanRJB Nabisco voor25miljard dollar
t9790€ conseruatieve MaÍgaret
8.000 IhatcheÍlomtaandemachtin
,( lgzg'Hypr-tl.r*inft VSJi. rentes methoge wordt bestreden door Fed'president Paul Volcker
'l
t997-tg$iArëcÍrsisgÍrjpton zich :_---, heen,h€dgeÍ0nds LTCI\,1 stortin. )-l
t983.EerstemodeÍne variantvan (collaterlarsed hypotheelobIgarie m0ítgage obligation) ontwikkeld dooíLaÍíyFinl,waaÍinhypothe. kenwerden opgeknipr en heÍveÍpall.
,f-
n.rr,o i tg, o, troro,nr,,
f99ZCredit 0eíault SwapICDS, tÍedielveaekeÍingl wordt ontwikkeld doorteamvan JPMorgan.
,
t9t9- t99tiSavrng andLoanscnsls rndeVS.l600spaarbanken sluften. Schade vooÍoverhetd: l24miljaÍddollar j
-----
!.-r
wintdepresidentsveÍkie. I Seagan indeVerenigde i 2ingen Staten en i begint ziinneolibeÍaal beleid. geeft I I t3ffi:8igEang-dereguleÍingsopeÍatie indeCiryveelmeervrilheden : iakenbanken
1998 lnVSmogen dooropíhetÍing I Actzakenbanken I Glass-Steagall I en commerciële banken I I samengaal I )
JmÍsti A[' Greenspan woÍdtbii
Reserve & Fedeíal opgevolgd {Greenspanl detederalReserye metíeekS renleverl0gingen. doorBenEernanke. begrnt
De essentie vande crisis Ël | 99f
t-fr-ld,r
# *gez,1Èl
TËd finff
, u * l l, 5 I
*lrlow that's what I call a hreakttrro{lghl"
Hétbeeldvande crisis
Of wordtdit hetbeeld?
De schulden zeepbelgroeit Figuur
r
Schuldenlast steeg in de nreesteontrrikkelde economieën Totab echuldí van de privateen publieke sêctor per land OÁBBP
I I
snungroei C'emitOeUe gmei LangEaÍÍrefnegalise gÍoei
CAGR2'"Á verandering, 1990-00 2000-08 p.p.2o00-o8
480
1,2
o,5
450 420 390 360 330 300 270
ArftseÍlard /F .
240 210 180 150 í20 1990
92
94
96
98
zdoo
m
04
o5 K22oo9
t 'SchuH'wordgredefinberd als alle leningen op de kredbfnarkÍ, indlrshÍ hngetemïnbnirqgen en oH$aties. Asset Backed Securities worden van het to&eal afuefokken. 2 Gompound Annual Grourttr Rate (aar-opj* Waqneel gege\r€ns onlbrelten, wordt de langsn mogdike periode g€hanteerd. q*l). 3 ZetÍs na correcth voor buÍlenlardse lenirgen door Britsê UanXen, Utlpen de schulden van Groot-ËrfttanfiC Írogir daÍr in-Jb andeíe landen, behalve Japan. 4 Zelfs na correctie voor buitenhndse bningen door tlederbndse banken en Special Purpose Vehicbs (SPV's), Uift de schu6en;gst hoger dan in Spanie. Dit ziin allemaal eindejaarsgegevens. Bron: centraÍe banken; HarcrAnalylics;
McKhsey Global Instihrb, GBS
Lessenuitde crisis
Lessenuitde crisis: o Nieuwewet VS in aantocht: Meertoezicht Aanpassing toezichtEU o Veel zelfregulering o Basel3 o Livingwills
Maarniet.., o Splitsingbanken:Blijvenze too bigto fail? o Wetgeving bonussen
' Eensterkeinternationale toezichthouder
Watleverthetop? o Bonussen komenweerterug o Zakenbanken makenwinstin concerns o Veel bankenE in Europaen VS - zijnnog
steedste grootom failliette gaan
Lessenuitde crisis? BegaatBen Bernankedezelfdefout als Alan Greenspan? EffectiveFederalFundsRate (FEDFUNDS) Source: Board of Gwernors of the Federal Reserve System
y
c o
u
c, À
2003
2004
2005
2006
2009 research.stlouisfed.org
Heteindis nognietin zicht l{;t public dabt of major advancadËconsnies, lÍlÉll-u0ol to l0l{
I
è 10o
ê t'
*united
It
-Euro
I 8 0
area *Germany
o
-France
t l
States
.E !
1-
*ltaly
50
-Japan -United
f"s"s"s "s "s u,.d
"S "S
l(ingdom
Hogeschulddoorconsument Figuur z
Aandeelvan verschillendesectorenin de schuldverschiltper economie Schuld per land,2008 o/oBEP
I !
Ou*rtreU eeuri;n"n
469
418
396
I !
t+ttrouaens Financieb instellirBen
I I
350 i 342
5 10
VK
VK gecoÍrigeerd
rigeerdrigeerd SPV intern.i
Frank-ltaliê VS rijk
Duits- Cana- China Brazi- lndia Husland land da lië
Jaar-opjaar groeirlan schuld in nationàtevalutag", ZOOO08
@
@
@
i@@@@@@@@@@@@
1 Brilse fÍrancide sects is aangepast oÍÍl haar poailie als financiêle hub weer te geven. Zie teónisdre bijlage voor meer irÍormatie. 2 N€deÍlaÍtd b gecsÍigeeÍd dooÍ het tdaal aan verp$chlingenvan SPV's aí te ir*ken en niet alleen voorn*et Sackêd Securities,zogls in de rest van de landen. 3 Een aanpassírg voor zowelNL als VK.is g€daan om de grde internationale bsÍ&ens€ctor te compenseren.Zie tectyrbcÍre biilage voor meer inÍormdis. 4 Data voor Zwitserland betreffen einde jaar 20O7. Bron: HeverAnalyths; McKinsayGlobal InstiMe, GBS
De schuldeneconomie blijft o Komenwe nogvande schuldverslaving af? o Hoeveelbezuinigingen accepteren we? o Zettenwe de geldpersaan? o KanEuropauitde schuldencrisis groeien? o Of gaanwe op weg naareennieuw Bankroet?
Vragen?
Door EgbertKalseen Daanvan Lent
NRCHandelsblad
