~ @'" i\11
30
NRC
HANDELSBLAD
Links: West.Europa
impor~
teert
miljoenen
oude
auto's
per jaar.
Naar schatting zo'n 500.000 belanden in Afrika. Rechts: Ben van Es scant de auto's en vertelt de chauffeurs op welk dek ze moeten staan.
It clJ @
~
&
DOOR JEROEN VAN BERGEIJK FOTOGRAFIE JANINE SCHRIJVER
I
VOOR AFRIKA Elke week vertrekt
een schip
met duizenden
afgedankte
Opeis, Toyota's
en Mercedes-
sen uit de Amsterdamse haven. In Ghana, Benin en Nigeria worden opgeknapt
de auto's
en gaan daar
nog jaren mee. Recycling van een heilige koe. M
I REPORTAGE
31
.
.~ ...... ".::,;,' ~.
dnles: Tientallen auto's wachten op inscheping. Rechts: Cees Belas (tweede van links) en Werner Ebemardt (tweede van rechts) bij het inladen van de Grande Afrka. Linksonder: De Grande AfrÎca vervoert duizenden West-Europese auto's naar Zuid. Afrika. Rechtsonder: In het ruim van de Grande Afrka.
De Hollandse cowboys veranderen
Gelukkig zijn nier alle auto's 'sJepcrrjes'. Er staat hier van alles: glanzende Merccdessen, gedeuktc Opel Astra's, een Rotterdamse stadsbus (lijn 5 naar het Marconiplein), vrachrwagens en zelfs een graafmachine. Her merendeel krijgt Eberhardt zonder al te veel problemen aan de praar. Een legeaccuis het meest voorkomende probleem. Eberhardr start de auto's en een handvol chauffeurs staat vervolgens klaar om ze het schip in te rijden. De mannen die vandaag de Grande Africa moeten laden, doen nog het meest denken aan veedrijvers. De parkeerplaats vol aftandse auto's is als een kudde koeien. Heilige koeien die niet opgejaagd, maar gestart moer worden. Die nier de veekraal in, maar een schip op moeten. De sport is dat zo snel mogelijk te doen. En dus veranderen deze HoHandse cowboys de dokken van de Amerikahaven in een racebaan. Geen groter genot
de dokken van de Amerikahaven
in een racebaan.
dan met rokende banden weg te scheuren. De geur van verbrand rubber waait voortdurend over de kade.
P de kade van de Amerikahaven in Amsterdam-West staat een grijs Toyotabusje. Werner Eberhardt pakt een ijzeren staaf en slaat de ruit van het rechterportier in. Om de inhoud van het voertuig is het hem niet te doen, die lijkt zo van straat gehaald: een oud gasfornuis, twee bejaarde televisies, een paar tuinstoelen, een wasbak, een muffig vloerkleed en een stapel gevulde vuilniszakken. Toch moet de lading voor de eigenaar waarde hebben, want zowel de achterklep als de schuifdeuren zitten stevig dichtgelast. Ondertussen gaat het alarm af. Maar Eberhardt laat zich door het oorverdovende wee-wcc-wee niet afschrikken. Kalmpjes werkt hij de resten glas uit de sponning van het portier, steekt zijn arm naar binnen en doet de deur open. 'Je moet wel effe hct hele vcrhaal erbij vertellen, hè', drukt Eberhardt de verslaggever op het hart. Bij dezc dan. Werner Ebcrhardt is geen autodief(hoewel menig autodief iets van hem zou kunnen leren). Eberhardt moct ervoor zorgen dat de honderden tweedehands auto's die op de kade van de Amerikahaven staan geparkeerd, rijklaar zijn. Maar met dit exemplaar wil het niet lukken. Wanneer Eberhardt eenmaal het voorportier open heeft, klapt hij de stoel naar voren en kan hij net de accu bereiken, die bij zulke Toyota-busjes niet onder de motorkap maar in de passagierscabine zit. Hij pakt twee startkabels, brengt die aan op de accu van hetToyota-busje en probeert de auto te starten. Het busje kucht en pruttelt, maar de motor slaat niet aan. 'Een siepert je', constateert Eberhardt.
O
:J:Z
NRC
Dat is het moment waarop Cees Belas in aetie komt. Of eigenlijk: de omgebouwde Ford Taunus die is voorzien van een speciale. met rubberen matten omwikkelde bumper. Op het nummerbord staat "De Sleeper'. 'Stap maar in', zegt Belas. 'Dan kunje zien hoe wij zo'n van netje naar boven trekken.' Belas is een broodmagere man. Zijn gezicht zit onder de smeervlekken. In zijn linkerhand houdt hij een brandende sigaret, zijn rechterhand ligt losjes op het stuur. Met een noodvaart scheurt hij ovcr de kadc. Het Toyota-busje hobbelt achter 'De Sleeper' aan. We rijden de buik van de Grande Africa binnen, een schip dar uitsluirend door zijn omvang imponeert. Het is een vierkant, log gevaarte dat plaats biedt aan 3500 auto's. Dit is geen rrotSe oceaanstomcr, eerder een drijvende parkeergarage. Het schip bestaat uit vier dekken die met oprirren met elkaar zijn verbonden. We moeren op de bovenste etage zijn. Terwijl Belas nog steeds met slechtS één hand de Taunus via allerlei duizelingwekkende bochten naar boven leidr, schuift het Toyota-busje vervaarlijk langs de wanden van het schip. Tor mijn verbazing haalt hij onbeschadigd de bovenste verdieping. Gaar het wel eens mis, wil ik weren. 'Ach, het is tOch allemaal ouwe troep. hè', zegt Belas en laat een stilte vallen. "Soms gebeurt er wel wat, ja. Moetje hier's winters komen als het een paar graden gevroren heeft, dan is het net een ijsbaan.' Als Belas ecnmaal zijn vrachtje heeft afgeleverd. wordt het busje door een paar bemanningsleden met spanbanden vastgesjord. Belas is dan alweer beneden om zijn volgende auto op rc halen.
Gretig aftrek Bijna wekelijks vertrekt er uit de Amsterdamse haven een schip gevuld met tweedehands auro's waar in Nederland geen behoefte meer aan is. Bestemming: West-Afrika. De auro's mogen hier dan misschien niet allemaal meer door de jaarlijkse APK-keuring komen, in Afrika vinden ze gretig afrrek en kunnen ze vaak nog jaren mee. Dit is een van de gezichten van de globalisering. De auro's zijn gemaakt in Japan of Duitsland en hebben op Nederlandse wegen rondgereden. Het schip Grande Africa heeft zijn thuishaven in palermo en is via Hamburg en Antwerpen op weg naar West-Afrika. De kapitein is een Italiaan, zijn bemanning bestaat uit Russen en Polen. Van de ruim zeven miljoen auto's die in 2005 op de Kederlandse wegen rondrcden, waren er aan her eind van dar jaar een kwart miljoen geëxporteerd. Alle West-Europese landen exporteren hun oude auto's, alles bij elkaar miljoenen. Daarvan belanden momenteel naarscharring zo'n vijfhonderdduizend exemplaren in Afrika. De handel in tweedehands auro's is een mondiale markt en voortdurend in beweging. Het ene jaar gaan de meeste auto's naar Afrika, her volgende jaar naar Oost-Europa en dan weer naar het Midden-Oosten. In hct Irak van Saddam Hussein bijvoorbeeld moesten Irakezen duizenden dollars invoerrechten betalen voor zelfs dc eenvoudigste auto's en was er desgevolg nauwclijks import. Toen Amerika de touwtjes in handen kreeg. werden die invocrrechten afgeschaft. Dat jaar verdwenen bijna alle beschikbare West-Europese t\vecdehands auto's naar Irak. Vooral in Afrika is de markt voortdurend aan veranderingen onderhevig. Tot \'oor kort was handel met Liberia en Sierra tcone vanwege de burgeroorlogen daar ~
.
HANDELSBLAD
-
M
I REPO
..
RTAGE
33
Willem Huisman van autohandel Soc.ar is een van de grootste Nederlandse importeurs van tweedehands auto's naar Afrika.
Kofi uit Accra heeft net een Mercedes-bus
onmogelijk, nu gaan er veel auto's naartoe. Ivoorkust was altijd een prima afzetmarkt, maar is sinds vorig jaar uit den boze. Bovendien heeft elk land zo zijn eigen voorkeuren. In Ghana is Opel razend populair, maar in Nigeria willen ze daar nog niet dood in aan. getroffen worden. Landen als Mali en Burkina Faso geven de voorkeur aan dieselauto's, maar in Benin en Nigeria rijdt iedereen op benzine. Bij het inkopen moet de exporteur daar goed rekening mee houden.
Handvol verstekelingen De handel met West-Afrika bestaat bijna uitsluitend uit wat wij 'oude troep' noemen: tweedehands auro's, huishoudelijke apparaten, kleding en fietsen. In Afrika is er veel vraag naar. En waar vraag is, daar volgt het aanbod vanzelf. Het blijft eenrichtingsverkeer, want die enorme Grande Africa waar duizenden West-Europese auto's in verdwijnen, is op de terugweg uit Afrika praktisch leeg. Slechts een paar stapeltjes hardhout brengt hij mee terug, en natuurlijk zo nu en dan een handvol verstekelingen. Ben van Es, die al zesendertig jaar in de haven werkt, weet daar alles van. 'Dit soort schepen, daarin stikt het van de illegalen. Ze kunnen zich makkelijk verstoppen.' Van Es, die bij de entree van het schip controleert hoeveel auro's worden geladen, wijst aan op welke plekken hij de afgelopen jaren vluchtelingen aantrof. Onder de laadklep van de boot is een uitsparing die plaats biedt aan een paar mensen. 'De jongens zagen daar pas een hoopje kleren liggen. Ze dachten. hè, da's raar, wat doen die kleren daar nou. Bleken het geen kleren te
34
NRC HANDELSBLAD
Toyota-busje tOt regelrechte diefstal. 'Een paar jaar geleden had ik een Daf-vrachtwagen met daarachter een trailer met daarop weer t\vee trekkers. KOSlleme UZ.DOOgulden', zegr Huisman. "Deene middag brachten we het naar Amsterdam. de volgende ochtend was het weg.' Zulke grootSChalige diefstal is zeldzaam, het kleinj.lrwerk minder. Waar het predes gebeu.r: weet niemand, maar elke autOhandelaar wee: d2t alles wat niet aan de autO zit vastgeklonken grote kans heeft onderweg te verdwijnen. Vandaar dat deuren worden dichtgelast en spiegels, koplampen, sierstrips, v-~ zelfs hele dashboards, uit voorzorg van de auro's worden verwijderd en aparr versi:Uurd.
Tro-tro ~1ensendie een graantje meepikken van de lucratie\'e handel in autO'snaar Afrikaheb je
van tien jaar oud gekoch:.
zijn, maar drie van die gasten uit Afnu Hadden ze wel al een halve dag met al die .auto's overheen gereden. Dar was geen frui gezichr hoor, war er onder die klep \'andaan k~.' Trapnaaimachines Wanneer er met handel wat te verdienen valr. staan Nederlanders meestal vooraan. en d.at is met de autohandel niet anders. WUlem HUÎ5man bijvoorbeeld zit al sinds jaar en dag"ïn Afrika'. Huisman is een opmerkelijke ,,'erschijning. Hij is eigenaar van een miljoen~nbedrijf, maar gaat gekleed in versleten mti. een ongewassen spijkerbroek en een paar klompen. In 1965 ontdekte hij bij toeval ciat ouderwetse trapnaaimachines die in ~ederland bij het grofvuil werden gezer. in ..vrika voor 'twee Nederlandse maandsalarissen' van de hand gingen. 'Het enige datje hoefde re doen, was ze daarheen brengen enje liep binnen', vertelt Huisman. Al snel kwam Huisman in de autohandel terecht en zijn bed,.;jf Socar is inmiddels een van de grootSte ~eder. landse exporteurs van m'eedehands aura"s naar Afrika. Op zijn bedrijfsterrein aan de rand van lelystad Staan permanem zo'n dwzend auto's te koop. Hij schat dat hij zo'n 6.000 auto's per jaar naar Afrika versruUfi.. Onlangs heeft hij ook nog een paar ::igro 'scheepjes' gekocht, zodat hij aan he! :r~port ook 'nog een paar centen' kan verdie:ïJ.crl en het risico dar er onderweg ietS mis~~r zoveel mogelijk kan verminderen. Want misgaan doet er onderweg doorgaans veel bij het trans pon van auto's. D2: begint al in de haven. Van onschuldige 'ongelukjes' zoals her ingeslagen ruitje van bet
-'03
:oont hij zijn aankoop.
in allerlei soorten en maten. Je hebt de grote jongens zoals Willem Huisman. Je hebt ook aanzienliJk kleinere handelaren. Dat zijn de kla...'1rmr.ill Huisman. vooral Ghanezen en ~igerianen, die in lelystad op bezoek komen om een of meerdere auto's te kopen en die direc: ~ va-xhepen. In Afrika worden ze gebruikt ili r:axiof tre-tro (de Afrikaanse vari2nt~...ü onze streekbus), maar ook gewoon voor privë-gebruik of als bedrijfswag~ Ze bezen voor ~ederland omdat het redelijk ~-:l-kelijk is een visum te krijgen, het vervoer goed geregeld is, maar vooral omè..arhe: wagenpark in Nederland in goede sta.:iris. Terwijl Huisman me rondleidt op zijn :mcin in ~sud,lopen zijn Afrikaanse kb.men:aÏ ~.aJ..l1.Koft uit Accra heeft net een :'ofercedes--:>usvan tien jaar oud gekocht. Vol trOtStoont hij zijn aankoop. Dat de deuren ziin doo~~: en de banden hun profiel bÜna heb~ verloren, interesseert Kofi maar ""'einig. 'De motor is goed. Dat is het belangrijkste.' Hij ~-ft een broer in Ghana met een gan.ge. die ~ de rransportbus ombouwen :or pa.s.sagicrsbus en vervolgens met winst door\"erkopen. Kon komt elk jaar wel een keertje naar Lelys:3.d. Waarom? 'De auto's die hier Staan zijn goed en het verschepen gaat hier makkelijk.. ~iet te \-eel problemen.' Wnr de meeste Afrikanen slechts een paar dagen op bezoek zijn in Xederland, daar zijn er ook enkelen die \'an ~ederland hun uitvalsbasis hebben geIIU.1kt. De srudent Divir1e.die echt Divine heer maar liever niet met zijn achterw..am in de krant wil, komt uit Kameroen en woonral acht jaar in Nederland. Om zijn smdie te bekostigen. koopt hij hier au :0' s voor l.1.11ègenoten.Elke maand verscheept hij \'anuir Amsterdam drie of vier au. to's. Bij Socarvindt Dhine weinig van zijn g;ading. maar als ik hem een paar dagen later tod b~ hij een '~lercedes met mooie opties' op imerne: gezien die re koop wordt aangeboden door een garage in het Brabantse>
gel matig dat de milieudienst in Amsterdam auto's in beslag neemt die het als afval aanmerkt (terwijl de koper daar vanzelfsprekend andere ideeën over heeft). Het gevolg van dit beleid is vooral dat veel handelaren naar Antwerpen uitwijken, waar de Europese milieuregels aanzienlijk soepeler worden gehanteerd.
Divine (zonder hoed) uit Kameroen verscheept elke maand 3 of 4 auto's uit Amsterdam om zijn studie te be. kostigen.
'Het probleem
met Nederlanders
is dat ze niet weten
hoe je met Afrikanen
I
I1
I I1
I1
dorpje Budel. Samen rijden we naar Brabant om de auto te bekijken. 'Pff, time is money', verzucht Divine als we bij Utrecht in de file belanden. Liever gaat hij niet zo'n eind van huis om in te kopen. (Maar ja, hoe verder van Amsterdam, hoe beter en goedkoper de auto's.' Dealers afstruinen doet hij liever niet, hij geeft er de voorkeur aan zijn onderzoek vanachter de computer te doen. Op websites als marktplaats.nl en autotrader.nl wordt genoeg aangeboden. Met zijn hiphophoedje, fraai leren jack en zwarte Armani kleren heeft Divine meer weg van een impresario van een rapgroep dan een handelaar in tweedehands auto's. Hij is ook eigenlijk autohandelaar tegen wil en dank. Het is datje er toevallig makkelijk geld mee kan verdienen.
aan maar wijkt geen euro van zijn oorspronkelijke bod. (Bijjullie gaat het altijd zo', roept de garagist vertwijfeld uit. (Het moet altijd voor minder, de prijs is altijd te hoog.' Divine's gekmakende tactiek werpt zijn vruchten af: de prijs zakt verder en verder. Dan gaat Divine plots honderd euro omhoog en de koop is gesloten. (Het probleem met Nederlanders is dat ze niet weten hoeje met Afrikanen moet omgaan', verrrouwt Divine me toe als de verkoper even uit het zichr is verdwenen. (Ze raken snel geïrriteerd als we wat van de prijs af willen hebben.' Wanneer het geld en de auto van eigenaar zijn gewisseld, rijdt Divine stralend herrerrein af. (Ja, nou kan die lachen, hè', roept de garagist bij het afscheid.
Motorkap Eenmaal in BudeJ, blijkt tot mijn verbazing zelfs een proefritje niet nodig. Divine kijkt of de auto van binnen (netjes' is, werpt een blik onder de motorkap, start de motor en is tevreden. Over de auto tenminste, dan beginnen de eindeloze onderhandelingen over de prijs. Hoewel, onderhandelingen, Divine noemt zijn prijs en gaat niet meer omhoog. Onverstoorbaar slurpt hij van het kopje thee dat hem is aangeboden. De uitbater van Garage G. Smolders: 1n- en Verkoop van Gebruikte Auto's prijst zijn Mercedes steeds wanhopiger aan: 'AJs datwagenrje straks van de boot afkomt, ooohhh, dan zal je al die Afrikanen zien kijken.' En: (Die Mercedes kan die zandpaden daar bij jullie goed hebben, hoor.' Divine hoort het met een minzame glimlach
Uitstoot Niet iedereen is gelukkig met al die oude auto's die naar Afrika gaan. De geëxporteerde auto's verkeren vaak in slechte staat, hebben een rclatiefhoge uitstoot van koolmonoxide en worden gebruikt in Afrikaanse steden die toch al met ernstige milieuproblemen te kampen hebben. Her exporteren van auto's die niet meer aan onze kwaliteitsnormen voldoen, wordt door sommige miHeuorganjsaties dan ook gezien als een handige manier om rotzooi te dumpen in de Derde Wereld. Het ministerie van VROMkan zich voor een groot deel vinden in deze redenering. Het ministerie vindt dat aura's die niet meer 'in rijtechnische staat' verkeren als afval moeten worden beschouwd. En afval kunje niet zomaar exporteren, daar zijn speciale vergunningen voor nodig. Het gebeurt dan ook re-
36
NRC
HANDELSBLAD
Minst bedeelden Willem Huisman ziet dit alles met lede ogen aan. Hij is een overtuigd tegenstander van het exporteren van afval, maar dan van echt afval. 'We moeten ons chemisch afval niet op een plek in de wereld storten waar ook nog eens de minst bedeelden wonen. Maar goederen naar Afrika brengen die hier geen economische waarde meer hebben, waarom zou dat niet mogen?' Huisman geeft toe dat met veel van de auto's die geëxporteerd worden iets
moet omgaan.'
mis is, maar ziet daar geen probleem in. 'Een auto van tien jaar waar voor tweeduizend euro aan gerepareerd moet worden, daar heeft hier niemand behoefte meer aan. Die zou hier gesloopt worden. Maar auto's hebben een veel langere levensduur dan tien jaar. In Afrika is arbeid goedkoop, daar kost diezelfde reparatie 150euro. Daar kan die auto nogjarenlang mee. Is dat nou slecht?' En onze milieuregels geruigen van arrogantie, vindt hij. (In Nederland worden een half miljoen nieuwe auto's per jaar verkocht. Maar wij zeggen tegen mensen die toevallig in Afrika zijn geboren: jij mag geen auto rijden, want dat is slecht voor het milieu.' Onze regels doen vaak meer kwaad dan goed, vindt Huisman. (Oude, echt versleten autobanden mogen wij niet meer exporteren. Maar in Afrika snijden ze die aan stukken en maken daar slippers van. Oude kranten mogen wij niet meer exporteren. Dat is afval. Maar nieuwe plastic zakjes, dat mag wel. En wat zie je? Waar vroeger in Afrika op de markt boodschappen in een oude krant werden verpakt, daar doen zejespullen nu in een plastic zakje. Overal in Afrika zieje die dingen rondzwerven. Een oude krant zou al lang door de naruur zijn opgenomen maar zo'n plastic zakje vergaat niet. Dan denk ik: wat schiet je daar nou mee op.' M Jeroen van Bergeijk is freelance journalist Janine Schrijver
Op 13 april
is fotograaf.
verschtjntvanJeroen
uirgevmj Augustus: 'Mijn 'l;.ïZreisverhaal
van Bergeijk
Mercedes is
bij
niet te koop',
waarin de auteur met een oude
),{ercedesdwars door de Sahara naar West-Afrika rijdrom
de autO daar te verkopen.
