Het geluid van jongvolwassenen op Ameland
Leven op Ameland nu en in de toekomst Vanuit de Streekagenda Waddeneilanden werken inwo-
leeftijd’ op de eilanden te behouden, is het van belang
ners en verschillende partijen samen aan een uitvoe-
dat de leefbaarheid voor jongeren op de eilanden op
ringsprogramma van projecten van en voor de streek,
peil blijft en waar mogelijk vergroot wordt. Partoer
om de Wadden vitaal en leefbaar te houden. Eén van de
onderzocht daarom hoe jongeren hun leven op Ameland
belangrijkste vraagstukken op de Friese Waddeneilan-
ervaren en wat zij als kansen voor de toekomst van
den is de veranderende bevolkingssamenstelling. Het
het eiland zien. Deze publicatie laat de stem van de
aantal ouderen neemt toe, terwijl het aantal jonge-
jongere Amelanders horen.
ren krimpt. Om voldoende personen in de ‘productieve
124
79% woont op AMELAND
RESPONDENTEN
43% 57%
25 JAAR
gemiddelde LEEFTIJD
39% volgt een
54% WERKT
OPLEIDING
De wordcloud op deze pagina geeft een eerste indruk van wat Ameland voor de respondenten betekent. In de cloud staan de woorden die het eerst bij
7%
de jongeren opkomen als ze aan Ameland denken. Hoe groter het woord, hoe vaker genoemd. Te zien is dat Ameland voor veel respondenten een thuis is.
heeft geen WERK
39%
werkt in LOONDIENST
34% Enquête en focusgroep
woont en werkt op AMELAND
De deelnemers aan het onderzoek zijn 18- tot en met 35-jarigen. Zowel jongeren die nu op Ameland wonen als zij die er gewoond hebben, behoren tot de doelgroep. Om het geluid van de jongeren te verzamelen, zijn een focusgroep en een enquête gehouden. Deze publicatie brengt vooral de resultaten van de enquête in beeld. Uitkomsten van de focusgroepen zijn beschreven in een aanvullend verslag. De respondenten voor de enquête zijn via Facebook geworven. De kenmerken van deze respondenten ziet u hierboven.
Wat is het eerste woord dat in je opkomt als je aan Ameland denkt?
15%
heeft een EIGEN BEDRIJF
Ook associëren veel jongeren het eiland met vrijheid, rust en ruimte. Verder zijn de natuur (‘strand’) en sociale contacten (‘gezellig’, ‘familie’) belangrijke associaties. De eerste associaties met Ameland zijn overwegend positief. Eén respondent zegt ‘rotboot’.
thuis bos relaxed
rust
feest
strand uniek vakantie
vrijheid
familie
vertrouwd boot mooi
heerlijk
Sunneklaas
geweldig zee
natuur ruimte
gezellig duinen vrienden
cijfer
Waardering van het leven op Ameland
8,1
Sociale omgeving
De tevredenheid met het leven op Ameland is groot onder de jongeren. Toch noemen zij enkele aspecten die het wonen en leven op Ameland voor hen bemoeilijken. Aan de jongeren is gevraagd een cijfer van 1 tot en met 10 te geven voor de mate waarin verschillende aspecten van het leven op Ameland aan hun SOCIALE CONTACTEN
8,1
Gezellig en vertrouwd versus sociale controle en geroddel
NATUURLIJKE OMGEVING
8,9
80% van de respondenten noemt de sociale omgeving als voordeel van het wonen op Ameland. Het hebben van
WONINGMARKT
4,7
ARBEIDSMARKT
6,1
VERBINDING MET DE WAL
5,5
wensen en behoeften voldoen. De sociale contacten en de natuurlijke omgeving scoren hierin hoog (cijfers 8,1 en 8,9). Aan de andere kant zijn er, ondanks de grote tevredenheid met het leven op Ameland, enkele aspecten die het wonen en leven op Ameland voor jongeren bemoeilijken. Het gaat hier vooral om de woningmarkt (cijfer 4,7) en de arbeidsmarkt (cijfer 6,1) van Ameland, en de verbinding met de vaste wal (cijfer 5,5). Naast deze vooraf opgestelde aspecten waarvoor de jongeren een cijfer konden geven, komt naar voren dat jongeren zich zorgen maken over het veranderende karakter van het eiland en het toerisme. Ook deze twee thema’s komen aan bod in deze publicatie.
een sterke band met verschillende mensen (familie, vrienden), en het kennen van veel mensen maken het eiland vertrouwd en veilig. Ook zorgt het voor een sfeer waarin veel plaats is voor feestjes en tradities. Maar er is ook een keerzijde van de hechte sociale gemeenschap: sociale controle en geroddel. Veel respondenten vinden het om deze redenen fijn dat ze voor studie naar de vaste wal gaan en daar een stuk ‘vrijheid’ ervaren die ze niet op het eiland hebben. Toch zijn de meeste respondenten het erover eens dat ze het eiland na een aantal jaren aan de vaste wal gaan missen. Ze missen dan de natuurlijke omgeving en de rust. Ook hun vrienden, familie en de liefde zijn belangrijke redenen om terug te keren naar het eiland.
93% Is tevreden met zijn/haar leven op Ameland
90% Ziet Ameland als zijn/haar thuis
94% Voelt zich verbonden met Ameland
‘Je kent veel mensen en kan dus altijd ergens terecht als er iets is.’
‘Al mijn familie en vrienden wonen in de buurt en daarom voelt het als mijn thuis.’
‘Het ‘lopend vuurtje’. Iedereen weet alles van elkaar, binnen no-time.’
‘Het geroddel over mensen, waar mensen schade aan overhouden.’
cijfer
Natuurlijke omgeving
8,9
Rust, ruimte en vrije tijd
cijfer
4,7
Woningmarkt Vraag naar starterswoningen, overaanbod dure woningen
De omgeving wordt zeer gewaardeerd door de jongeren. Voor de rust, ruimte en vrijheid die het hun geeft.
De woningmarkt is een belangrijk obstakel voor de jongeren die zelfstandig op Ameland willen wonen.
Ook staat de beleving van de natuurlijke omgeving duidelijk in verband met de mogelijkheid van vrijetijds-
De jongeren ervaren de kansen voor starters op de Amelandse woningmarkt als erg klein. Het probleem van de
activiteiten op Ameland. Veel respondenten geven aan bijvoorbeeld graag te paardrijden, kitesurfen, zwemmen
huizenmarkt voor de jongeren is het geringe aanbod in de goedkopere huur- en koopsector, en het ruime aanbod
of te mountainbiken op het strand, in de duinen of het bos.
in de duurdere koopsector.
‘Er is veel natuur, schone lucht en een veilige omgeving. Daarbij heb je heel veel mogelijkheden tot leuke buitenactiviteiten.’
‘Het is hier een prettige, veilige omgeving! Altijd genieten van het strand, ’s zomers zwemmen en in de winter over het strand rijden! Prima eiland!’
‘Ik maak me zorgen om de huizenmarkt: veel starters, maar te dure huizen. Waar gaat het naar toe? Starters willen wel, maar krijgen de kans niet.’
‘Als starter kan ik nog niet kopen, en huurhuizen komen bijna nooit vrij!’
Wat vind je van het huidige woningaanbod op Ameland?
LAGERE PRIJSKLASSE koop & huur
79% te WEINIG
19% GOED
2% te VEEL
HOGERE PRIJSKLASSE koop & huur
KOOPHUIZEN
25%
HUURHUIZEN
Geschikte woonruimte vinden is lastig voor jongeren op Ameland
te WEINIG
7% te WEINIG
25%
55% GOED
20%
Vele Amelander jongeren ondervinden nadelige gevolgen van de krappe woningmarkt. Sommigen blijven gedwongen langer bij hun ouders wonen, wonen in een kleine bovenwoning of kamer, of zelfs in een
74% te WEINIG
25%
68%
1%
te VEEL
recreatiewoning. Extra frustrerend voor de jongeren is dat er, ondanks de grote vraag naar woningen, wel dure koopwoningen leeg staan. Zij zouden graag zien dat deze koopwoningen ondertussen aan starters verhuurd worden. Omdat het aanbod van duurdere woningen groot is, heerst bij sommige respondenten ook de vrees dat steeds meer mensen van de vaste wal zich op Ameland vestigen. Dit zullen volgens de jongeren vooral mensen zijn die niet op het eiland werken, maar wel vermogend zijn: vooral gepensioneerden. De respondenten
GOED
te VEEL
Woningmarkt
GOED
te VEEL
zijn bang dat Ameland hierdoor nog sneller vergrijst. 38% van de respondenten noemt ‘het verbeteren van de woningmarkt’ als er gevraagd wordt wat er gedaan kan worden om het leven op Ameland aantrekkelijker te maken. De punten die de jongeren noemen, hebben alle betrekking op de verhouding tussen dure en goedkope huur- en koophuizen.
‘Huizen zijn te duur voor starters, maar deze komen óók niet in aanmerking voor een huurwoning. Verander het beleid!’
‘Lagere prijzen voor de koopwoningen. Zo komen er ook meer huurwoningen vrij!’
‘Leegstaande koophuizen verhuren.’
cijfer
6,1
Werk
Werk
Weinig werk voor hoger opgeleiden
Eigen ontwikkeling en inhuur van professionals
Veel jonge starters hebben het lastig op de arbeidsmarkt. Dit is in heel Nederland het geval, zo ook op Ameland.
Naast het niet aansluitende arbeidsaanbod, zien veel jongeren weinig kans op ontwikkeling en doorgroeimo-
Door de kleinschaligheid van het eiland, ervaren de Amelander jongeren extra beperkingen. Zo is het toerisme
gelijkheden in het werk op Ameland. Sommige respondenten hebben bijvoorbeeld het gevoel dat hun mogelijk-
de enige grote sector op het eiland, en is het banenaanbod op hbo- en wo-niveau miniem. Veel respondenten
heden op de arbeidsmarkt beperkt worden door mensen die lang in dezelfde functie blijven zitten. Deze mensen
geven aan dat zij daardoor geen werk in hun eigen vakgebied of op hun eigen niveau op Ameland kunnen vinden.
zijn volgens hen vaak ook minder ambitieus dan de jongeren zelf zijn. Competenties van jongeren blijven naar
Een kwart van de jongeren die op Ameland werkt, stelt niet het werk te doen waarvoor zij zijn op opgeleid of
hun mening onbenut op Ameland, terwijl zijzelf veel mogelijkheden zien om die wel in te zetten. Anderen sig-
dat zij het liefst zouden willen doen. Voor anderen is het niet bij de opleiding aansluitende banenaanbod vaak
naleren dat ‘professionals’ vaak worden ingehuurd van de vaste wal. Dit vinden ze onnodig, omdat veel kennis
een reden om het eiland te verlaten. 11% van de werkenden geeft aan dat zij aan de vaste wal werken omdat
en kunde volgens hen al op het eiland aanwezig zijn. De jongeren zouden graag meer inzet van hun kennis en
ze geen geschikte baan op Ameland kunnen vinden. Doordat steeds meer jongeren hoog opgeleid zijn, is dit in
kunde op het eiland willen. Ze zien hierin een faciliterende rol voor de gemeente. Respondenten pleiten ook
toenemende mate het geval.
voor het opzetten van werkprojecten voor jongeren, of voor het aantrekken van bedrijven.
‘Het nadeel van het wonen op Ameland is dat ik, na het afronden van mijn hbo-opleiding, (bijna) geen kans heb op een baan op Ameland waarvoor ik ben opgeleid. Dat is voor mij een reden om aan het vaste land te gaan wonen.’
11% 26%
...van de werkenden werkt niet op Ameland, omdat hij/zij daar geen geschikte baan kan vinden.
...van de werkenden op Ameland doet niet het werk waarvoor hij/zij is opgeleid of dat hij/zij het liefst zou willen doen.
‘Mensen blijven lang in dezelfde functie, en dit beperkt de mogelijkheden voor starters op de arbeidsmarkt.’
‘Je zou het kunnen omschrijven als een zesjescultuur op de werkvloer. En dat terwijl de jongeren staan te popelen om hier minstens een acht van te maken.’
Wat vind je van het banenaanbod op Ameland?
Werk WO NIVEAU
HBO NIVEAU
MBO NIVEAU
77% te WEINIG
79% te WEINIG
19%
22% GOED
21% GOED
76%
1%
0%
5%
te VEEL
te VEEL
te WEINIG
GOED
te VEEL
‘Zorgen voor meer kansen voor talentvolle Amelander studenten. Werk dat door mensen van de vaste wal wordt gedaan, kunnen zij ook doen. Sterker nog, ze staan er om te springen!’
‘Als er meer baanmogelijkheden zouden zijn op Ameland dan zouden veel jongeren weer terugkeren na de studie. Wat hier aan gedaan zou kunnen worden? Misschien de juiste mensen met het juiste niveau plaatsen op plekken waar nodig is.’
cijfer
5,5
Verbinding met de vaste wal
Verbinding met de vaste wal
Dure en vertraagde overtocht
Tip: snellere en goedkopere overtocht
Meer dan de helft van de respondenten noemt de afhankelijkheid van de bootverbinding als nadeel van het
De bootverbinding kan volgens vele respondenten flink verbeterd worden. Wanneer gevraagd wordt naar tips om
wonen op Ameland. Zij zijn vooral niet tevreden over de dure overtocht, de afvaarttijden en de vertraging die
het eiland aantrekkelijker te maken, noemt een derde van de respondenten een goedkopere en snellere over-
de boot vaak heeft. De hoge kosten van de boot zijn voor sommige jongeren die aan de vaste wal wonen een
tocht. Veel jongeren brengen dit in verband met de mogelijkheden tot werk, opleiding en toerisme. Het maakt
reden om Ameland minder vaak te bezoeken dan ze zouden willen. Verder voelen jongeren zich afhankelijk van
wonen op Ameland en werken of naar school gaan aan de vaste wal aantrekkelijker. Ook in het laagseizoen zal
de boot doordat hij maar een aantal keer per dag heen en weer vaart en de overtocht in verhouding vrij lang
de boot dan vaker moeten varen. Voor toeristen zal het aantrekkelijker zijn Ameland te bezoeken voor een dag
duurt. Het beperkt de jongeren in hun vrijheid en spontaniteit om activiteiten te ondernemen. De vertraging
of een vakantie.
die de boot vaak heeft, maakt het voor de jongeren moeilijk afspraken te plannen. Zij weten nooit zeker of de boot op tijd zal zijn. Ook voor jongeren die wekelijks of zelfs dagelijks heen en weer reizen, zijn de regelmatige vertragingen van de boot een bron van ergernis.
‘‘Dure bootkosten, vooral als je met de auto over moet. Dit zou zeker voor eilanders nog veel goedkoper moeten zijn.’
‘Je kunt niet zomaar even ergens heen gaan zonder aan de bus-/ boottijden te denken.’
‘De veerboot is vaak te laat, waardoor je geen afspraken kunt maken aan het vaste land.’
‘De overtocht met de boot zou sneller kunnen en misschien goedkoper. De vaargeul veranderen of een concurrent?’
‘De boot vaker laten varen of de watertaxi goedkoper laten varen. De kosten van de boot voor toeristen verlagen.’
Verbinding met de vaste wal Zorg over veranderend karakter van Ameland
Zorg over veranderend toerisme
Een aantal respondenten maakt zich zorgen over het veranderende karakter van Ameland. Zij zijn vooral bang
De jongeren maken zich zorgen over het soort toeristen dat naar Ameland komt. Zij zien nu al een verschuiving
dat er teveel mensen van de vaste wal op Ameland zullen komen wonen en recreëren. Verschillende jongeren
van ‘gewone’ mensen naar rijkere mensen met een luxere levensstijl. Ze vrezen dat ook hierdoor het Ameland
vrezen dat daardoor de tradities, gebruiken en het dialect zullen vervagen. Dat nieuwe bewoners het eiland
dat zij kennen verandert en vervaagt. Ook komen er minder jongere en meer oudere toeristen. Dit komt onder
naar hun eigen wensen willen vormen. Of dat Ameland een eiland van de ‘rijkere’ mensen wordt. Bovendien
andere door het beleid van de campings: zij bieden niet langer aparte jongerenveldjes aan. Doordat er minder
denken veel jongeren dat vooral oudere mensen zich op Ameland zullen vestigingen, waardoor het eiland sterker
jongeren komen, verdwijnen er meer voorzieningen voor jongeren. Op het eiland ontstaat dan vooral ’s zomers
vergrijst. Andere jongeren geven echter aan dat de komst van nieuwe bewoners vanaf de wal noodzakelijk is om
een andere sfeer, waarbij uitgaan en feesten minder aan de orde zijn. Dit maakt het voor de jongere eilanders
juist de vergrijzing tegen te gaan. Zij denken dan vooral aan het aantrekken van jonge mensen.
minder aantrekkelijk om op Ameland te wonen. Ook zullen hierdoor minder snel nieuwe jongere bewoners er zich vestigen.
‘Ik maak me zorgen over het veranderende karakter van het eiland. Er komen steeds meer 65-plussers. Als bewoners én als toeristen.’
‘Straks komen er teveel mensen van buitenaf op Ameland, die weinig met het eiland hebben, maar die wel denken het te kunnen regelen.’
‘Ik ben bang dat Ameland op den duur een dependance van Laren wordt; een nadrukkelijk aanwezige ‘Gooische lifestyle’. Zie bijvoorbeeld de villa’s op de Zwarteweg die dienst doen als vakantiewoning. Het echte Ameland vervaagt.’
‘Ik mis meer en meer de jongeren op het eiland, ook ’s zomers als toerist. Toerisme is wel de grootste broodwinning op het eiland. Ik zie dat daardoor steeds meer jongeren van mijn leeftijd wegtrekken van Ameland. Straks blijven alleen de 55-plussers en de ‘rijken’ over.’
‘Ze hebben alle jeugdcampings al verwijderd en er zijn nog maar één discotheek en één kroeg. Gelukkig zijn er nog een paar feesten (MadNes, Rôggefeest), maar ik ben bang dat er straks in de zomer helemaal geen jongeren meer komen.’
Waar woon je over 10 jaar? Ameland is voor mij een geschikte plek om een groot deel van mijn leven te wonen
73% 13% 14%
NEDERLAND
BUITENLAND
32% 63% 5% AMELAND Om welke redenen denk je ooit weer op Ameland te gaan wonen? PENSIOEN KINDEREN
69% 38% 28% WERK
Wat is je motivatie? Wat zijn voor jou de belangrijkste redenen om over 10 jaar op Ameland of elders te wonen?
AMELAND
ELDERS
Eigen toekomst op Ameland 1. Kinderen laten opgroeien 2. Partner
Aan de respondenten is gevraagd waar zij denken te wonen over tien jaar: op Ameland of op de vaste wal. Daarna is gevraagd wat de reden is voor deze keuze. De meerderheid van de respondenten (63%) denkt over tien jaar op Ameland te wonen. De belangrijkste redenen hiervoor zijn: het laten opgroeien van kinderen, partner en werk. De overige 38% geeft aan de vaste wal te verkiezen boven het wonen op het eiland, vanwege werk, partner of voorzieningen. Van de personen die
Als je denkt over tien jaar aan de vaste wal te wonen: Denk je dat je ooit weer op Ameland wil wonen?
aangeven over tien jaar niet op Ameland te wonen, geeft 23% aan ooit wel weer op Ameland te willen wonen. Zij gaan terug naar Ameland na hun pensioen, voor werk of om hun kinderen te laten opgroeien.
23% 77%
3. Werk 4. Sociale contacten
1. Werk 2. Partner 3. Voorzieningen 4. Opleiding
5. Natuurlijke omgeving
5. Bereikbaarheid
6. Voorzieningen
6. Type en/of prijs huizen
7. Opleiding
7. Sociale contacten
8. Bereikbaarheid
8. Kinderen laten opgroeien
9. Type en/of prijs huizen
9. Natuurlijke omgeving
De kracht van Ameland In de enquête werd naar de kracht van Ameland gevraagd. Deze vraag werd veelvuldig beantwoord. Slechts vier respondenten wisten geen kracht van Ameland te benoemen. Hieruit blijkt weer dat Ameland voor veel jongeren van grote betekenis is. Veel jongeren zouden er willen blijven wonen als ze de kans hadden.
‘Ameland heeft een prachtige omgeving en een goede sfeer. Als er ook nog eens meer jeugd zou zijn, heeft het eiland zeker potentie het leukste Waddeneiland te zijn.’ ‘Het is een eiland waar de mensen zich verbonden voelen, met elkaar, de natuur en het eiland.’
Colofon ‘Het geluid van jongvolwassenen op Ameland’ is een uitgave van Partoer, januari 2014. Deze publicatie is financieel mogelijk gemaakt door de provincie Fryslân. Auteurs Inge de Vries, Partoer Sanne Wiegersma, Partoer Wilma de Vries, Partoer Met dank aan Marijn Oud, provincie Fryslân Maeike Lok, Partoer Eindredactie Sonja Toonstra, Partoer Opmaak Jongens van de Jong
Partoer Westersingel 4 8913 CK Leeuwarden T (058) 234 85 00 www.partoer.nl
