LEVEN IS MIJN AMBACHT EN MIJN KUNST

FAIR TRADE EN DESIGN Tijdens de Dutch Design Week 2014, wist de Wereld Winkel Eindhoven, Fair trade met duurzaamheid te verbinden.

LEVEN IS MIJN AMBACHT EN MIJN KUNST Mon métier et mon art c’est vivre.

Vooraf Dit is het verslag van de wereld winkel die tijdens de Dutch Design week 2014 kon laten zien dat fair trade, duurzaamheid en design met elkaar in verbinding staan. Wereldwinkel Eindhoven kon mede dankzij de financiële bijdrage van de gemeente Eindhoven en de inzet van vele vrijwilligers dit project ontwikkelen en uitvoeren. Dit project zal jaarlijks herhaald worden. Uiteraard na evaluatie. Wilt u weten wat en hoe we ze dit hebben gedaan? Bekijk en lees dan de volgende pagina’s.

“Tijdens de Dutch Design Week wilden we laten ervaren dat je van ogenschijnlijk niets, iets kunt maken.”

2

Wereldwinkel, Hoogstraat 275 te Eindhoven. 3

Fair trade producten zijn authentieke producten met een verhaal. Achter fair trade producten zit een maker, een producent. Die maakt producten op ambachtelijke wijze van materiaal dat in de omgeving voor handen is. Dat kan van alles zijn zoals klei of steen, maar ook oud papier of plastic afval.

4

5

Gebruikte materialen Lees hier een stuk uit het verslag naar aanleiding van de bijeenkomst ‘Waar Design en Fair trade elkaar ontmoeten’ geschreven door Ria Hermanussen.

Het is precies ook op dit punt dat Nederlandse ontwerpers interesse zijn gaan tonen in producten en fabricagetechnieken uit de derde wereld. De technieken en handvaardigheid die gebruikt worden om de producten te vervaardigen zijn vaak gebaseerd op een mix van sociale en ambachtelijke kennis die typerend zijn voor een lokale gemeenschap. Deze lokale, van onder-opgeorganiseerde productie van restmaterialen sluit nauw aan bij wat in de Nederlandse designwereld bedoeld wordt met ‘social design’. Westerse ontwerpers raken hierdoor geïnspireerd om samen te werken en projecten op te zetten met ontwerpers en lokale producenten in de derde wereld. Deze belangstelling is wederkerig. Veel producenten en ontwerpers in de derde wereld zagen met lede ogen de lokale waardering voor hun producten sterk afnemen. Alles wat nieuw is en wat van ver komt wordt interessanter en aantrekkelijker gevonden. Het aangaan van contacten met westerse designers biedt de kans de eigen producten een nieuwe eigentijdse– en bovenal westerse – look te geven. Dat vergroot hun lokale begerenswaardigheid en opent mogelijk ook de deuren naar buitenlandse markten. Wilt u het hele verslag ontvangen? Stuur dan een e-mail naar: [email protected]

In het Westen worden de negatieve gevolgen van de consumptiemaatschappij voor milieu en mens steeds zichtbaarder. Mensen en samenlevingen realiseren zich de waarde van kwaliteit en ambachtelijkheid te zijn verloren en weten zich geen raad met de afvalbergen die land, zeeën en rivieren vervuilen. Het zijn vaak kunstenaars en ontwerpers die zich als eerste hiervan rekenschap geven. Velen zijn afvalmaterialen gaan gebruiken als belangrijkste grondstof voor hun creatieve en artistieke producten en ontwerpen. Allerlei soorten afval als papier, plastic, rubber, komen daarvoor in aanmerking. Afval is in hun ogen het zichtbare en tastbare bewijs van de kwalijke gevolgen van de massa consumptie-cultuur en het verloren kwaliteitsbesef. Juist door afvalmaterialen op te pakken en ze te hergebruiken voor het vervaardigen van kostbare nieuwe producten op een kwalitatief hoogwaardige en duurzame wijze, willen we ontwerpers een alternatief aanreiken voor de in hun ogen achterhaalde consumptiemaatschappij.

6

Wat en hoe

Doelen

In de Wereldwinkel Eindhoven hebben tijdens de Dutch Design Week  workshops, lezingen en ontmoetingen plaatsgevonden. Ook was er een interactieve expositie. Bezoekers werden uitgedaagd om ook met de materialen –gebruikt papier, plastic en textiel- aan de slag te gaan. Hun producten vormden een aanvulling op de getoonde expositie. Iedere bezoeker kon tijdens deze week ervaren hoe het is om ontwerper te zijn, maar er kon ook gekozen worden om gewoon te komen kijken naar video’s en foto’s waarop bijvoorbeeld te zien is hoe van olifantenpoep, papier wordt gemaakt. Naast de locatie in De Wereld Winkel Eindhoven is er een mobiele “werkplaats” ontworpen. Deze mobiele werkplaats werd tijdens de Dutch Design Week ingezet op plaatsen waar veel mensen zijn, zoals Strijp-S. Vrijwilligers hebben deze mobiele werkplaats bemand. Zij zijn vooraf geïnstrueerd door Jo Meesters, designer. De mobiele werkplaats moet mensen nieuwsgierig maken en ze interesseren om een bezoek te brengen aan de Wereldwinkel Eindhoven. De mobiele werkplaats zal in de toekomst een hulpmiddel zijn om mobieler te zijn bij informatieve en educatieve activiteiten. Met dit project heeft Wereldwinkel Eindhoven een actieve bijdrage geleverd aan de Dutch Design Week (DDW) over eerlijke handel/productie en design en de consument bewust gemaakt van productieprocessen: hoeveel tijd/materiaal en energie er in een product zit.

Het project heeft meerdere doelen: 1. Fair trade en design met elkaar verbinden en onze wereldwinkel goede bekendheid geven; 2. Laten zien en ervaren hoe fair trade design tot stand komt (d.m.v. mobiele werkplaats en een interactieve expositie met workshops). 3. Laten zien hoe Dutch designers samenwerken met producenten in ontwikkelingslanden. 4. (Jonge) mensen, ook jonge designers interesseren voor fair trade productie. De gelijkwaardige relatie belichten in de samenwerking tussen importeur, designer en producent. Inspiratie halen uit de ambachtsman die van niets iets maakt, door duurzame materialen te hergebruiken.

7

8

Fair Traide Skills en Crafts Vervolgactiviteit: Jo Meesters is in contact gebracht met Marijke Visser van de stichting Tilingo Nepra. Zij ondersteunt o.a. werkplaatsen in Nepal van exleprapatiënten. Voor die werkplaats is het wellicht interessant om producten te maken van papierpulp.

Er is gekozen om de resultaten van het hergebruik van papier, plastic en textiel te laten zien.

Hergebruik papier Mobiele werkplaats: Een werkplaats om producten te maken van papierpulp. Op de mobiele werkplaats werd van oude kranten pulp gemaakt en konden bezoekers zelf vormen maken van papierpulp. Jo Meesters is de jonge designer achter deze pulpproducten. In de wereldwinkel was tijdens de Dutch Design Week werk van hem te zien. Werken met papierpulp is een herkenbare wijze van papierverwerking. Bezoekers waren zeer enthousiast. Er zijn in de wereldwinkel diverse fair trade producten te koop die gemaakt zijn van gebruikt papier. (foto’s invoegen).

Workshop werken met papierstroken en rolletjes. Tijdens de DDW konden bezoekers zien hoe dat in zijn werk gaat en zelf aan de slag. Met veel plezier werden er nieuwe vormen uitgeprobeerd. Zowel in Sri Lanka, Nepal als Vietnam worden door fair trade producenten diverse vaak verrassende producten gemaakt van rolletjes oud papier. In de wereldwinkel zijn de producten te zien en te koop. Aantal bezoekers/deelnemers tijdens DDW, circa 300

Er zijn ongeveer 1800 bezoekers geweest bij de mobiele werkplaats.

Vervolgactiviteiten: Vraag: zijn er ook na de DDW workshops mogelijk? Lanka Lamai (importeur papierproducten uit Sri Lanka) neemt de suggesties voor nieuwe vormen mee naar de producent. Verder wordt voor scholen en andere wereldwinkels een workshop papier in ons aanbod Mondiale Bewustwording opgenomen.

Expositie met werk van Jo Meesters De expositie met werk van Jo Meesters werd ontvangen als verrassend en herkenbaar, mooi van vorm en inspirerend materiaalgebruik. Aantal bezoekers expo, circa 250

9

10

Hergebruik plastic

gelegenheid van een gedenkwaardige gebeurtenis. Een tapijt dat bovendien Marokkaanse vrouwen de mogelijkheid geeft inkomen te krijgen met hun traditionele manier van tapijt maken. Aantal bezoekers tijdens DDW, circa 300

Bureau Baggerman - Michelle Baggerman (jonge designer) heeft een manier bedacht om van gebruikte plastic tassen, plastic garen te spinnen waarvan prachtige producten gemaakt kunnen worden. Zij doet dat in samenwerking met Raquel Sereno een jonge Mexicaanse designer. De opzet is dat er in Mexico een netwerk van ambachtelijke werkplaatsen opgezet wordt volgens de fair trade criteria en dat zij producten gaan maken met hun traditionele en authentieke ambachtelijke vaardigheden. Tijdens de plastic demonstraties/ workshops waren zowel vrouwelijke als mannelijke bezoekers zeer verrast door de techniek en de resultaten. Ook deze manier van duurzaam hergebruik van materiaal werd als zeer positief beoordeeld. Aantal bezoekers/deelnemers tijdens DDW, circa 300

Vervolgactiviteit: in overleg met de designer zal een workshop met uitgebreide informatie over het project gegeven worden. Daarmee willen we onderzoeken of er fair trade producten van hergebruikt textiel bedacht kunnen worden die geschikt zijn voor het assortiment van de wereldwinkel. Rem40 Wieteke Brocken en Femke…. maken van oude jurken, nieuwe jurken in jaren 40 stijl. In de expositie was een jurk te zien en op donderdag (in de DDW) was een modeflits gepland, deze kon echter niet door gaan. Er werd een speciale videoclip gedraaid waarop de bevrijdingsparade van 18 september met de mode van Rem40 te zien was. Aantal bezoekers/deelnemers tijdens DDW, circa 200

Vervolgactiviteit: onderzoeken of en op welke manier we het project in Mexico kunnen ondersteunen, inclusief het tonen van resultaten. We denken hierbij vooral aan het promoten en verkopen van nieuwe fair trade producten gemaakt in dit project met het verhaal achter die producten. M.a.w. fair trade, design èn mondiale bewustwording.

Workshop en demonstratie textiele producten ontwerpen en maken. Tijdens deze workshop konden bezoekers van stofresten zelf kussens, tassen of knuffels maken. Bezoekers vonden het inspirerend en namen veelal wel de ideeën mee naar huis, maar vonden het te veel tijd in beslag nemen om ter plekke aan de slag te gaan met textiel. Aantal bezoekers/deelnemers tijdens DDW, circa 100

Hergebruik textiel

Carpet of Life - Nadine Eigenberger heeft het verhaal achter de tapijten gedeeld. In de expositie hing een prachtig voorbeeld van een carpet of life, dat veel belangstelling trok. Zowel vanwege het product als vanwege de verwerking van gebruikte kleding en de werkgelegenheid die het biedt. De tapijten worden namelijk gemaakt van oude kledingresten. Daarmee kan er een tapijt gemaakt worden ter herinnering aan een dierbare of ter

In de Wereldwinkel Eindhoven was de hele week een video te zien over de productie van alle geëxposeerde producten.

11

Lezingen en ontmoetingen Michelle Baggerman is een zelfstandig designer. Ze vertelt over het ontstaan en de uitwerking van haar idee om van oude plastic tassen geheel nieuwe producten te maken. “Plastic tassen zijn een wegwerpartikel in de puurste zin van het woord. Ik heb mezelf als doel gesteld plastic zakken zo te bewerken dat de levensduur van het materiaal werd verlengd, de slechte eigenschappen van het materiaal verbeterd en de goede eigenschappen behouden.” Dit heeft geleid tot ‘Precious Waste’, een textiel dat is gemaakt van gebruikte plastic tassen die zijn gesponnen tot fijne garens en vervolgens geweven. De hoogwaardige kwaliteit van de stof vormt een groot contrast met de goedkope massageproduceerde tasjes waar hij uit gemaakt is.

12

13

Raquel Sereno is eigenaar van Anadundo en vertelt over het project in Mexico. Anudando helpt ambachtsmensen in Mexico door met ze samen te werken om innovatieve fair trade designs te ontwikkelen. Design en storytelling zijn daarbij belangrijke marketingtools. Anundando vindt dat iedereen in de waardeketen eerlijk betaald moet krijgen. De missie van Anudando is om nummer 1 te worden op sociaal design gebied in Mexico. Ze promoten de Mexicaanse cultuur vanuit duurzame principes. 14

15

Marianne van Lankvelt is een jonge importeur en is eigenaar van ‘a story 2 tell’. Zij vertelde hoe ze tijdens haar afstudeerproject in India leerde over fair trade en hoe ze ervaring heeft opgedaan bij een ervaren importeur en nu zelf de stap gezet heeft om kleine werkplaatsen te ondersteunen en hun producten onder fair trade voorwaarden op de Nederlandse markt te brengen.

Marijke Visser is importeur bij stichting Tilingo Nepra en vertegenwoordiger van The World Fair Trade Organization (WFTO). Ze vertelt tijdens haar lezing over de wijze waarop importeurs werkplaatsen ondersteunen en over de fair trade lobby in het Europese parlement en het belang van de World Fair Trade Organisatie daarbij. The World Fair Trade Organization is een wereldwijd netwerk van fair trade organisaties. De WFTO streeft naar verbetering van de levensomstandigheden van achtergestelde mensen in ontwikkelingslanden door het ondersteunen van organisaties die rechtvaardige alternatieven bieden voor oneerlijke handelsstructuren en -praktijken. WFTO-leden werken samen om een andere, eerlijke manier van handeldrijven te ontwikkelen. De WFTO functioneert als promotor voor fair trade en als forum voor informatie-uitwisseling tussen de lidorganisaties.

16

17

Contacten en verbindingen die gemaakt zijn •

• • •

•

•

PR voor fair trade, design en Mondiale Bewustwording

Jonge designers en importeurs in contact gebracht met Anak (vertegenwoordigt producenten van sjaals uit India) en met Tanya Peraez, een kleine importeur van producten uit Ecuador en met Ubay, vertegenwoordiger van een YMCA opleidings-en werkproject op de Westbank, Palestina. Jo Meesters in contact gebracht met importeur van producten in Nepal. Bureau Baggerman in contact gebracht met de importeurs Lanka Lamai en Tilingo Lepra. Alita van Wanrooij (PUM) en Ubai Fahmi Al-Aboudi van Young Women’s Christian Association uit Ramallah, Palestine ontmoet. Vraag: kan wereldwinkel iets betekenen ter ondersteuning van dit project? Vervolg: onderzoeken wat we als wereldwinkel kunnen betekenen ten aanzien van bijvoorbeeld kennis uitwisseling. Nadine Eichenberg in contact gebracht met Lilian Krikke, directeur/eigenaar van Cushionshop. Contact met Irene Vermeulen zij was enorm geïnteresseerd als Crafts curator, zij is trends guide van global crafts & handmade design. Zie ook www.craftscurator.com Contact gelegd met Marijke de Jong, zij laat grappige vaasjes maken in een werkplaats voor mensen met een beperking (fair made).

•

•

•

•

•

18

Op de website van de DDW kon heel beknopt het een en ander gepromoot worden. De website, zo waren we in de veronderstelling, zou open zijn voor aanvullingen en actuele promotie-uitlatingen zoals het melden van bijvoorbeeld data en tijden van lezingen en workshops. De website bleek vroeg in september niet meer toegankelijk voor actuele toevoegingen. Dagelijks kregen we een stapel DDW kranten met allerlei informatie. Ons was onduidelijk of en hoe we hier zelf informatie voor hadden kunnen aanleveren. Overigens bleek vrijwel niemand deze krant mee te willen nemen, met uitzondering van het exemplaar met een overzicht en plattegrond van de locaties De website van Wereldwinkel Eindhoven en de Facebook pagina van Wereldwinkel Eindhoven zijn beide gebruikt om actuele zaken te melden en verslag te doen. Hiermee is het bereik van nieuwe geïnteresseerden echter minder breed dan via een algemeen medium. Er zijn 2500 flyers verspreid in de vorm van een boekenlegger zodat deze hergebruikt kan worden. Volgende keer moet het programma eerder bekend worden zodat dit gecommuniceerd kan worden op de flyer. Persberichten in huis aan huiskranten en lokaal dagblad zijn tijdig verstuurd, maar zijn ondanks telefonisch contact niet geplaatst.

Resultaten en vervolgactiviteiten • •

•

•

•

•

De diverse activiteiten hebben veel enthousiaste bezoekers en deelnemers opgeleverd. Er is contact gelegd tussen designers en contactpersonen van werkplaatsen. Zo is Jo Meesters (designer) in contact gebracht met Marijke Visser van de stichting Tilingo Nepra, zij ondersteunen o.a. werkplaatsen in Nepal van ex-leprapatiënten. Voor die werkplaats is werken met papierpulp wellicht interessant. Zij hebben o.a. ervaring met het werken met papier. Ander voorbeeld: Michelle Baggerman is in contact gebracht met Frieda .. die fair trade producten uit Mexico importeert. Lanka Lamai (importeur papierproducten uit Sri Lanka) neemt de suggesties voor nieuwe vormen mee naar de producent. Verder wordt voor b.v. scholen en andere wereldwinkels een workshop papier in ons aanbod Mondiale Bewustwording opgenomen. Onderzoeken of en op welke manier we het Anudando project in Mexico kunnen ondersteunen. Inclusief het tonen van resultaten. We denken hierbij vooral aan het promoten en verkopen van nieuwe fair trade producten gemaakt in dit project met het verhaal achter die producten. Deskundigheidsuitwisseling en promotie. In samenwerking met Nadine Eichenberger (designer) zal een workshop met uitgebreide informatie over het project in Zuid-Marokko gegeven worden. Daarmee willen we onderzoeken of er fair trade producten ontworpen kunnen worden van hergebruikt textiel, die geschikt zijn voor het assortiment van de wereldwinkels. Projectondersteuning. Van project in Palestina kwam de vraag: kan wereldwinkel iets betekenen ter ondersteuning van dit project? Vervolg: onderzoeken wat we als wereldwinkel kunnen betekenen bv tav kennis uitwisseling.

Ragbags zijn gemaakt van gerecyclede plastic zakjes, grote theezakken en gerecycled katoen. Dit wordt verzameld en gefabriceerd door ‘ragpickers’ in de buitenwijken van Delhi, Calcutta en in Tamil Nadu.

19

Conclusies •

•

20

De expositie, de workshops, lezingen en ontmoetingen zowel in de wereldwinkel als aan de mobiele werkplaats waren inspirerend en zetten aan tot vervolgactiviteiten. Deze activiteiten moeten nader uitgewerkt en getoetst worden op hun haalbaarheid. Zowel qua inzet van vrijwilligers als benodigde financiën en mogelijke inbreng van externe deskundigheid. De PR van het project verdient extra aandacht. Zeker gezien de relatief bescheiden opzet van dit projet tijdens de DDW bleek het gemakkelijk onopgemerkt te blijven voor de media. De door DDW georganiseerde PR is te weinig om voldoende aandacht te krijgen. Deskundigheid op dat terrein is gewenst. Er moet onderzocht worden of dit uitbesteed kan worden aan een student communicatiewetenschappen of dat er gewerkt moet worden met professionals.

Wereldwinkel Eindhoven wilde bezoekers met dit pilotproject laten zien en ervaren dat fair trade en design met elkaar verbonden zijn en elkaar kunnen versterken. Door dit project jaarlijks voort te zetten wordt de verbinding tussen Fair trade en design herkenbaar en zo worden fair trade producten naar een hoger niveau getild. Dit biedt kansen en mogelijkheden voor ons en voor ontwikkelingslanden. Mede om deze reden is besloten dit verslag breed te verspreiden in Eindhoven en in ons landelijke fair trade netwerk.

21

Wereldwinkel Eindhoven

Hoogstraat 275 (net buiten de rondweg) 5654 NA Eindhoven e-mail: [email protected] facebook.com/wereldwinkelEindhoven telefoon: 040-8435034

Openingstijden maandag gesloten dinsdag t/m zaterdag 12.00 uur – 17.00 uur. en op afspraak Openbaar vervoer Bereikbaar met Buslijnen 15 150 174 185 Uitstappen bij halte “Solmsweg”

22

Mede mogelijk gemaakt door Gemeente Eindhoven

Wereld Winkel Eindhoven

Bureau Baggermans

A story 2 tell

Anudando

Carpet of Life

Rem40

Dais&Lon Communicatie

23

24