Leven is het meervoud van lef

Leven is het meervoud van lef Almere: samenwerken vanuit inspiratie

Hoe kun je kwetsbare mensen en organisaties inspireren om op een nieuwe manier samen te werken? Hilleke Linthorst, kwartiermaakster bij Kwintes draagt onder andere samen met Amal Abbass, directeur van Inspiration inc., docent Ans de Bruin, maatschappelijk werker Arnold de Rooij, en huisarts Leni Smit bij aan een nieuwe aanpak in Almere. Zij leggen in samenwerking met anderen een verbinding tussen educatie, maatschappelijke opvangen ggz, welzijn en zorg. Hun motto is: ‘Leven is het meervoud van lef’. Hoe gaat zoiets?

Hilleke Linthorst

Aanleiding

“Mensen hebben iets te vragen en te bieden. Bovendien, de

Een paar cliënten zeiden wel eens nieuwe kleren te willen

één biedt wat de ander vraagt en omgekeerd. De kunst is om

dragen. Hilleke nam deze vraag in haar achterhoofd mee naar

dat te verbinden”, zegt Hilleke Linthorst van Kwintes; een

het sociaal café waar allerlei professionals elkaar treffen. Daar

organisatie die mensen met een psychische of sociale

hoorde ze het volgende:

kwetsbaarheid ondersteunt bij wonen, werken, leren en vrije

* De krant had een tekort aan schrijvers en fotografen.

tijd. Zij spreekt met cliënten van Kwintes, maar ook met allerlei

* In het bejaardencentrum moet een groep ouderen

andere partijen in Almere en daarbuiten. Zij verbindt vragen en antwoorden van verschillende partijen aan elkaar, waardoor win/win arrangementen ontstaan. Een voorbeeld is: ‘De Modeshow’.

rondkomen van een minimale uitkering. * Het voedselloket was slecht vindbaar: kleren en pakketten bleven liggen. * Voor ‘Dress for succes’ mogen mensen gratis kleren uitzoeken voor een sollicitatie. * Leerlingen van een school hadden voor catering en visagie een groot project nodig. * Er is een locatie, waar weinig inloop was. Linthorst verbindt en bedenkt dan ter plaatse ‘De Modeshow’. Alle partijen worden daarop betrokken. Iedereen weet zich gehoord, levert een bijdrage en wordt er beter van, waaronder de cliënten van Kwintes. Inmiddels wordt ‘De Modeshow’ al een aantal jaar regelmatig gehouden in activeringcentra van Kwintes en daarbuiten. Andere succesvolle arrangementen die zo ontstonden zijn onder meer ‘Mijn tuintje eerst’, ‘Wie schrijft, die blijft’ en ‘Sport&Dance4All’.

Resultaten Hilleke Linthorst: “De mensen zelf, de meest kwetsbare groep, zien hoe hun leven er door verandert. Ze hebben meer plezier en staan door de nieuwe verbindingen sterker in het leven. Ze voelen zich serieus genomen en gerespecteerd. Het roept ook twijfels op. Mensen geloven vaak niet dat met zo weinig middelen zoveel bereikt kan worden.

Creatief om de structuur heen werken “Ik zoek ambtenaren en anderen op die mogelijk blij worden van deze initiatieven. Als het past in hun portefeuille en het raakvlakken heeft met hun beleid groeit betrokkenheid en meer. Informeren blijft nodig. Soms moet je creatief om de structuur heen werken. Daarvoor is het belangrijk het sociaal beleid goed te kennen en te weten wat er op de kaart staat van de beleidsmakers.” Soms overspelen deze creatieve werkers hun hand. Dat wil nog wel eens onrust opleveren. Dan is het dus extra belangrijk dat voor alle betrokkenen inzichtelijk is wat het belang en het effect van de nieuwe manier van werken is. Ook “sorry” weten te zeggen, is van belang.

Een voorbeeld: de busreis naar Kerkrade Hilleke zag dat allerlei typen vrijwilligers niet altijd op voor hen optimale plaatsen zaten en goed ondersteund werden, evenmin als collega’s die met hen te maken kregen. In gesprek met hen, dus ook met cliënten, bedacht ze dat samenwerking op dit punt door allerlei partijen die met vrijwilligers werken een oplossing Het is de bedoeling om mensen te ondersteunen bij het weer

kon bieden. Daarbij dacht ze ook aan zoiets als een

oppakken van regie door ze te inspireren en om te leren

vrijwilligersacademie. Almere wilde een stimulans geven aan

denken, door anders te doen en vanzelfsprekendheden te

het vrijwilligersbeleid om dit zo goed als mogelijk te faciliteren.

doorbreken. Voor deze manier van werken zijn pr en

Maar hoe zorg je dat je in kaart krijgt wat alle partijen te

zichtbaarheid erg belangrijk. Sociale media spelen dus een rol

bieden hebben en met welke vragen ze zitten over

in dit proces.”

vrijwilligersbeleid? Linthorst bedenkt én organiseert dan met ondersteuning van een oud-wethouder een bus-excursie naar

Rol professionals

de gemeente Kerkrade, voor alle relevante partijen. “Reden:

Professionals die zo werken, sluiten actief aan bij wat mensen

Daar hebben ze goed vrijwilligersbeleid en wordt innovatief

met een ondersteuningsvraag en samenwerkende partners écht

gedacht en gewerkt. Enthousiaste spillen daar zijn Patrick

willen, komen op nieuwe ideeën en zien nieuwe

Ypelaar, de beleidsmedewerker, en (inmiddels burgemeester

mogelijkheden. Ze ontwikkelen met betrokkenen snel nieuwe

elders) wethouder Ralf Krewinkel”. 26 mensen van welzijn en

initiatieven. Mensen die zo werken zijn allemaal netwerkers,

zorgorganisaties, fondsen en de gemeente gingen mee. Tijdens

innovators. Ze inspireren elkaar. Ze doen niet moeilijk als het

de busreis werd gezamenlijk aan een visiedocument gewerkt.

makkelijk kan. Ze wonen niet achter hun computers.

Kerkrade is ver weg. Er was dus veel tijd om samen ideeën te

Samenwerken is voor hen vanzelfsprekend evenals werkplezier,

ontwikkelen zonder dat iemand er tussenuit kon knijpen. Deze

elkaar echt zien en vertrouwen. Ze durven zich door klanten uit

formule bleek succesvol en leverde meer op dan waarop werd

te laten dagen om het werk steeds beter afgestemd te doen.

gehoopt. Het concept sprak ook de gemeente Almere als

Het levert bovendien een heel bijzondere en motiverende

alternatieve vorm voor beleidsvergaderingen bijzonder aan.

sociale kaart op. Voor nieuwe initiatieven is het belangrijk dat het er goede afspraken zijn evenals afstemming met cliënten.

Vrijwilligerscentrale als samenwerkingspartner

Wie pakt het met wie op en gaat er mee aan de slag.

“De Vrijwilligerscentrale is hierbij een sterke

Bedenkers en ontwikkelaars hebben ruimte nodig om in te

samenwerkingspartner. Voor vrijwilligers is het heel belangrijk

kunnen springen op nieuwe situaties en nieuwe initiatieven te

dat ze kunnen doen wat ze leuk vinden en waar ze goed in zijn.

kunnen blijven ontwikkelen.

Dat betekent dat je als professionals soms taken los moet kunnen laten. Dat kan veel meer dan nu gebeurt”, aldus

Financiële verantwoording

Linthorst. “Kijk naar jobcarving. En zorg dan voor

Het spannende aan deze projecten is dat zij nauwelijks meer

ondersteuning van alle betrokkenen. Er komen meer

kosten dan de reguliere salariskosten van de betrokkenen.

vrijwilligers met kwetsbaarheid. Het is belangrijk allen te

Iedereen doet mee vanuit de eigen organisatie. Er is dus ook

ondersteunen door middel van voorbereiding,

nauwelijks sprake van financiële verantwoording, omdat die

verwachtingsmanagement en begeleiding. Die begeleiding

amper nodig is. Soms vraagt Linthorst aan de gemeente en

doet de centrale overigens niet.”

andere maatschappelijke partijen voor bepaalde projecten een bijdrage.

Parels

De formule doet denken aan die van het programma Over de

Wat is de relatie tot OGGZ en gespecialiseerde zorg, tot

streep. Zodoende werkte het ook preventief. Leerlingen kregen

algemeen welzijn? Linthorst: ‘Het achterliggende idee is dat je

advies, informatie en leerden wat ze kunnen doen als ze hulp

het zo moet regelen dat ieder de eigen talenten kan inzetten.

willen vragen.”

Met al die parels maak je een sieraad. Daarvoor heb je goed snoer nodig, sterke schakels en soms extra weefsel op maat er

Van vluchteling naar docent

om heen. Soms moet er een OGGZ-draad om heen.

Ans de Bruin vertelt over X, opgepakt, gemarteld en gevlucht naar Nederland. Hij was cliënt bij Kwintes. Met ondersteuning

Voorbeeld: Kwintes heeft gespecialiseerde opvang voor de

heeft hij zijn levensverhaal opgeschreven. “Daarmee heeft hij

OGGZ-doelgroep en zelfsturende opvang voor en door

zijn ervaringen voor een deel verwerkt en was hij weer sterk

zwerfjongeren. Deze jongeren organiseren samen, met en voor

genoeg om mee te gaan werken op De Meergronden. Samen

elkaar ondersteunende trajecten op het gebied van wonen,

geven we les”. Om dit goed op te starten vertelt Ans kort iets

werken en welzijn. Zij worden als dat nodig is ondersteund

over zijn geschiedenis. Voor leerlingen is dit een belangrijke

door een team van professionals vanuit Kwintes. Ze

ervaring. “Sturen, begeleiden, begrenzen. Het is voor alle

onderhouden daarvoor zelf contacten met zinvol netwerk.’ Als

betrokkenen nodig”, aldus De Bruin.

kwartiermaakster en creatieve denker wordt ze zo nodig betrokken bij nieuwe trajecten voor ook deze jongeren. Ze draagt er dan aan bij dat de juiste partners aanschuiven. “Ik

Amal Abbass

fiets veel en stap ook af als ik zwerfjongeren tegenkom. Toen ik

Amal Abbass is directeur van Inspiration inc., gehuisvest in AC

S&D4A ontwikkelde, betrok ik ze als activiteitenbegeleiders,

Jan Steen van Kwintes. Amal is in Duitsland geboren, heeft

zodat ze weer in zich zelf konden gaan geloven en sneller door

gestudeerd in Engeland. Toen ze in Nederland hoogzwanger

konden groeien. Ik koppelde ze toen ook aan studenten en

aankwam had ze amper netwerk. Deze ervaring heeft haar

andere betrokkenen bij dat arrangement. In die periode was ik

geleerd hoe belangrijk een netwerk is. In Almere werkt zij o.a.

blij dat ik ook creatieve therapeut ben. Als er spanningen

samen met Stichting de Vrolijkheid, die creatieve activiteiten

waren, moest ik komen bemiddelen. Die andere werkervaring

met kinderen in AZC’s organiseert, met scholen en de

was dan heel nuttig.”

vrijwilligerscentrale. Ze organiseert samen met de mensen van Kwintes Community Arts in het open atelier in Jan Steen;

Ans de Bruin

creatieve lessen door en voor iedereen. Ggz-cliënten doen mee evenals mensen uit AZC’s, mensen met een vluchtelingenstatus,

Ans de Bruin werkt als docent en coördinator op VMBO De

buurtbewoners. Ook leerlingen of studenten die geen

Meergronden. Hilleke zocht haar zes jaar geleden op. Ans heeft

stageplaats kunnen vinden, kunnen terecht bij het Open Atelier.

sindsdien veel met Linthorst samengewerkt als deze weer met

Doel is participatie en activering van mensen in de wijk.

nieuwe voorstellen kwam op basis van verzoeken van de cliënten en andere partijen. Voorbeelden: ’Wie schrijft die blijft’

Open atelier

en ‘De Modeshow’.

Amal kreeg de vraag van het AZC om te onderzoeken wat de behoefte was. Ze heeft een half jaar gesproken met allerlei

Wie schrijft, die blijft

mensen. De wens was een kunstatelier in de wijk. Kwintes bood

Ans: ”Binnen dit arrangement volgden leerlingen in AC Jan

haar op voorspraak van Hilleke gastvrij ruimte aan.

Steen lessen ter voorbereiding op hun stage. Nevendoel: empowerment van zowel cliënten als leerlingen. “Er golden natuurlijk duidelijke afspraken over privacy en bejegening.

Tips voor andere gemeenten

Belangrijk speerpunt was de focus op talenten en kwaliteiten. Leerlingen ontdekten daarom in les één eerst hun eigen

* Er komen meer vrijwilligers met kwetsbaarheid. Het

kwaliteiten met het Talentenspel. Vervolgens gingen ze in

is belangrijk deze te ondersteunen door middel van

gesprek met mensen met allerlei werkervaring om te

voorbereiding, verwachtingsmanagement aan beide

ontdekken welke kwaliteiten die in hun werk inzetten. Dit gaf

kanten en begeleiding.

hen een nieuw perspectief op mogelijke banen in de toekomst.

* Neem de bus van Almere naar Kerkrade ter inspiratie.

Groepjes ggz-cliënten vertelden, voorbereid en ondersteund,

* Zorg dat je goed op de kaart staat bij de gemeente,

binnen deze cursus over hun leven en ervaringen. Dit heeft voor

bij de VNG en andere (landelijke) partijen. Een goed

beide groepen positief effect. Cliënten groeiden in

onderhouden en bijgehouden netwerk werkt als een

ervaringsdeskundigheid. Er groeide respect over en weer. De

rode loper.

leerlingen leerden veel van de verhalen en herkennen er vaak problematiek van zichzelf of van mensen uit hun omgeving in.

Zeggenschap over de ruimte door alle deelnemers is hier

het werk leuk en zingevend is. Reciprociteit is belangrijk evenals

belangrijk. De ruimte verandert bijna elke twee weken. Ook de

behoeftegericht werken. Je moet iets doen wat echt betekenis

administratie en alles wat er verder bij het atelier komt kijken,

heeft”.

rouleert. Gastvrijheid staat centraal.

Stagiaires doen ook mee!

Arnold de Rooij

Amal werkt met stagiaires en groepjes leerlingen op haar eigen

De Rooij werkt als maatschappelijk werker in hetzelfde

manier. Ze begint met de vraag welke associaties deze hebben

Gezondheidscentrum in Almere Haven. “Dit is de oudste wijk

met de woorden vluchteling of asielzoeker. Die zijn bij aanvang

met de meeste problemen, laagste opleiding, meeste

overwegend negatief. Vervolgens worden verhalen verteld en

uitkeringen, multicultureel, laag inkomen.” Hij heeft een

films getoond die de associaties doen kantelen. Pas daarna

achtergrond in ggz, COA, VG. Hij is op drift gekomen. “De vele

gaan ze aan de slag op Jan Steen of het AZC. Als Abbass aan

veranderingen maken je gek of flexibel. Ik ben een beetje van

het eind van het traject de leerlingen vraagt naar hun

beiden.” Arnold de Rooij en Leni Smit worden wel als Vader en

associaties over vluchtelingen en asielzoekers, dan komen er

Moeder in Haven gezien. Hun betrokkenheid bij de

positieve beelden.

wijkbewoners is groot. Arnold staat voor zorg en betrokkenheid. De presentietheorie is hem niet vreemd. Zijn

Leni Smit Sinds 1985 werkt Leni Smit als huisarts in gezondheidscentrum

netwerk is bewust heel gevarieerd. Met de kerk heeft hij ook veel contact. Hij zegt nooit: “Dat is er niet of kan niet”, maar wel “Het komt of we werken er aan”.

‘De Haak’ in Almere Haven. Ze heeft de wijk zien veranderen en is mee gegroeid Ze heeft de vaardigheid ontwikkeld om met kwetsbare doelgroepen te werken. Respect in bejegening vindt zij belangrijk. Cliënten in Almere weten dat ze bij Smit terecht kunnen: “Deze mensen voelen zich serieus genomen door ons en daarom zijn ze aardig. Het concept van het gezondheidscentrum was nieuw toen ik begon. Zo’n

Praktijktips voor professionals en Praktijktips voor professionals en vrijwilligers vrijwilligers * Beeldvorming: Verdiep je je echt in de ander, dan kan een goed

* beeld Beeldvorming: Verdiep echteninkan decompassie ander, dan kan gevormd worden van je de je ander ontstaan. een goed beeld gevormd worden van de ander en

samenwerking is zo ontzettend belangrijk. Je kunt dit werk niet

* Regels: We gaan nooit uit van wat niet mag of wat niet kan. We kan compassie ontstaan.

doen op een eiland, zeker niet met deze doelgroepen. Je hebt

* Regels: We gaan nooit uit van wat niet mag of wat

elkaar nodig”. Smit en Linthorst herkennen elkaar als piraat: “Dan weet je dat je met out of the box-ideeën kan komen.” Daarnaast werken ze met passie, energie en met liefde voor mensen. Werk en privé is voor ieder in dit gesprek niet meer gescheiden. Deze manier van werken heeft een toegevoegde waarde in hun eigen leven en brengt levensvreugde.

Sociaal café Het Sociaal Café is een netwerkbijeenkomst waarin alle relevante actoren in de wijk vertegenwoordigd zijn om met elkaar een vangnet te vormen voor mensen met een ondersteuningsvraag. Ook houden ze elkaar op de hoogte van allerlei ontwikkelingen. Dat was één van de redenen voor Smit om het Sociaal Café te starten. “Verbinden van mensen en kennismaken, vragen stellen en aanbod laten zien. Het is een

doen gewoon wat er nodig is en merken vanzelf waar we sorry moeten zeggen. Je moet dus wel goed kunnen onderbouwen

niet kan. We doen gewoon wat er nodig is en

wat je doet en waarom. Afstemming is dus geboden. waar wedoor sorry moeten zeggen. Je te * merken Visie: Dezevanzelf blijft enkel goed deze te toetsen en constant bespreken de groep. moet dusinwel goed kunnen onderbouwen wat je * Grenzen: zoeken Afstemming in samenspraakisnaar doet en We waarom. dusoplossingen geboden.en antwoorden. Daardoor bewandelen we nieuwe wegen/ andere

* Visie: Deze blijft enkel goed door deze te toetsen en wegen. Je mag soms best respectvol grensoverschrijdend zijn.

constant te bespreken in de groep.

Als professional ben je in de lead en heb je facilitering nodig

* Grenzen: zoeken in samenspraak naarDe dingen die van je baas We in plaats van grenzen. Gewoon doen! in Almere gebeuren zijn niet van hogerhand Risico oplossingen en antwoorden. Daardoorbedacht. bewandelen nemen, loyaalwegen/ zijn. Leven is het meervoud vanmag lef. soms best we nieuwe andere wegen. Je * Verandering: Daar moet je mee kunnen omgaan. Elke week is

respectvol grensoverschrijdend zijn. Als professional anders en verloopt anders dan je denkt. Soms tegen de stroom

ben je in de lead en heb je facilitering nodig van je

in. in plaats van Gewoon doen! Deveel dingen * baas Vergaderen? Nooit alsgrenzen. het even kan. Er wordt gewoon geregeld. We weten elkaar tezijn vinden dankzij de sociale die in Almere gebeuren nietook van hogerhand cafés. bedacht. Risico nemen, loyaal zijn. Leven is het * Niet weten: Durf met elkaar te delen dat je het niet weet, stel

meervoud van lef.

vragen en maak gebruik van ‘wisdom of the crowd’.

* Verandering: Daar moet je mee kunnen omgaan. Elke * Gunfactor: Het is heel belangrijk om contacten, acties,

echte inspiratiegroep. We doen het voor de klanten én voor

week is anders enAltijd verloopt dan je denkt. Soms ervaringen te delen. kijkenanders wie is het meeste geschikte

onszelf. Dus is het ook altijd een feestje. Levensvreugde hoort

om er op te stappen. tegen deafstroom in. Strategisch denken. Niet krenterig zijn

bij kwaliteit van leven. Het criterium ‘is het leuk?’ is een heel belangrijke. Word je er blij van? Dan pas kan je het ook uitdragen aan anderen.” Van daaruit geeft Leni Smit deskundigheidsbevordering aan collega’s over bijvoorbeeld grote stadsproblematiek, en neemt ze hen mee naar bijvoorbeeld het Leger des Heils en het Voedselloket. Smit: “De truc is bij lastige populatie toch werkers het gevoel te geven dat

je netwerk. Nooit als het even kan. Er wordt * met Vergaderen? * Diversiteit is belangrijk in de groep. Dat zou in Almere nog wel

gewoon veel geregeld. We weten elkaar te vinden meer kunnen. Verschillende perspectieven en

ook dankzij de sociale cafés.

communicatievormen kennen en inzetten. Gaat niet vanzelf. In

* Niet weten: met elkaarnationaliteiten te delen dat en je etnische het niet Almere wonenDurf veel verschillende weet, stel vragen en maak gebruik van ‘wisdom of groepen.

Bronnen * Expertmeeting op 4 november 2013 met Hilleke Linthorst – Kwintes, Ans de Bruin – VMBO De Meergronden Almere Haven, Amal Abbass-Saal – Inspiration Inc, Arnold de Rooij – maatschappelijk werker Almere Haven, Leni Smit - huisarts Almere Haven. * Telefonisch interview met Hilleke Linthorst op 3 december 2013. * Gesprek met Hilleke Linthorst op 25 september 2013. * Kal. D., Post. R., Scholtens. G., Meedoen gaat niet vanzelf, kwartiermaken in theorie en praktijk, Hogeschool van Utrecht, 2012.

Contactpersonen * Anne-Marie van Bergen, [email protected], T 030 789 20 67. * Anouk Poll, [email protected], T 030 789 20 99.

MOVISIE * Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht * T 030 789 20 00 * F 030 789 21 11 * www.movisie.nl * [email protected]